Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η Κούβα με τον Φιντέλ και μετά τον Φιντέλ

Γρά­φει ο Θανά­σης Αλε­ξί­ου* //

Με το θάνα­το του Φιντέλ Κάστρο κλεί­νει ο κύκλος των μεγά­λων ηγε­τών που βρέ­θη­καν επι­κε­φα­λής εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κών και λαϊ­κών κινη­μά­των. Ωστό­σο ο Φιντέλ και οι σύντρο­φοί του από το κίνη­μα της 26 Ιου­λί­ου 1953 (M‑26–7) γρή­γο­ρα αντι­λή­φθη­καν πως χωρίς πολι­τι­κό υπο­κεί­με­νο, κόμ­μα, θα ήταν αδύ­να­τον μια χώρα που ήταν κυριο­λε­κτι­κά στο στό­μα του λύκου να δια­τη­ρή­σει την ανε­ξαρ­τη­σία της και τον έλεγ­χο του κοι­νω­νι­κού της πλού­του. Εξάλ­λου η εμπει­ρία της κου­βα­νι­κής επα­νά­στα­σης έδει­χνε πως ήταν η πολι­τι­κή και οργα­νω­τι­κή προ­ε­τοι­μα­σία του λαού (επι­τρο­πές στα εργο­στά­σια και στις κοι­νό­τη­τες κ.ά.) από το Λαϊ­κό Σοσια­λι­στι­κό Κόμ­μα της Κού­βας, στο οποίο δεν ανή­κε ο Φιντέλ, που έκρι­νε την κρί­σι­μη στιγ­μή την έκβα­ση της επανάστασης.

Ούτε θα ήταν εφι­κτός ο μετα­σχη­μα­τι­σμός ενός εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού κινή­μα­τος με σχε­τι­κά όμως ισχυ­ρή εργα­τι­κή βάση (εργά­τες γης και εργά­τες ζάχα­ρης κ.ά.) σε κοι­νω­νι­κό κίνη­μα που θα απο­σκο­πού­σε συν τοις άλλοις στην σοσια­λι­στι­κή οργά­νω­ση της εργα­σί­ας και της παρα­γω­γής χωρίς το κομ­μου­νι­στι­κό κόμ­μα που ιδρύ­θη­κε μετά την επα­νά­στα­ση (1961–1965).  Χωρίς την πολι­τι­κο-οργα­νω­τι­κή δομή του κόμ­μα­τος που δια­κλα­δώ­θη­κε μέσα στην πολυ­φυ­λε­τι­κή κου­βα­νι­κή κοι­νω­νία, και απο­τέ­λε­σε τον βρα­χί­ο­να των κοι­νω­νι­κών αλλα­γών, η κου­βα­νι­κή επα­νά­στα­ση δεν απο­κλεί­ε­ται να εξε­λισ­σό­ταν σ’ ένα προ­σω­πο­πα­γές καθε­στώς, όπως έμελ­λε να είναι η μοί­ρα άλλων μεγά­λων εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κών κινη­μά­των των δεκα­ε­τιών του ΄60 και ΄70 σε άλλες χώρες της Αφρι­κής και της Ασί­ας. Εξάλ­λου, χάριν αυτού, η Κού­βα στά­θη­κε και στέ­κε­ται ακό­μη, παρά το εμπάρ­γκο των Αμε­ρι­κά­νων και τους απο­κλει­σμούς των Ευρω­παί­ων ιμπεριαλιστών.

Κατά κάποιο τρό­πο μόνο σε κοι­νω­νί­ες με ανο­μοιο­γε­νή ταξι­κή διάρ­θρω­ση, με μικρή εργα­τι­κή τάξη και πλα­τιά μικρο­α­στι­κά στρώ­μα­τα, ‑συνάρ­θρω­ση καπι­τα­λι­στι­κού τρό­που παρα­γω­γής και απλής εμπο­ρευ­μα­τι­κής παραγωγής‑, οι προ­σω­πι­κό­τη­τες (οι ηγέ­τες) δύνα­νται να λει­τουρ­γή­σουν ακό­μη κατα­λυ­τι­κά, κοι­νω­νώ­ντας μέσα από μια κάθε­τη σχέ­ση γεμά­τη συμ­βο­λι­σμούς και χάρι­σμα με τις λαϊ­κές και πλη­βεια­κές μάζες. Αντί­θε­τα σε κοι­νω­νί­ες με ομοιο­γε­νή ταξι­κή διάρ­θρω­ση, όπου έχει γενι­κευ­τεί η προ­λε­τα­ρια­κή συν­θή­κη και η μισθω­το­ποί­η­ση, η ευθύ­νη συντο­νι­σμού και καθο­δή­γη­σης θα μετα­το­πί­ζε­ται από τον ηγέ­τη, στο πολι­τι­κό υπο­κεί­με­νο (τον «συλ­λο­γι­κό δια­νο­ού­με­νο»), απο­κτώ­ντας ολο­έ­να και περισ­σό­τε­ρο τα οργα­νω­τι­κά χαρα­κτη­ρι­στι­κά του «συλ­λο­γι­κού εργά­τη» (ορι­ζό­ντια-συγκε­ντρω­τι­κή δομή οργά­νω­σης, αυστη­ρός κατα­με­ρι­σμός εργα­σιών, λει­τουρ­γι­κή αυτο­νό­μη­ση από τα πρό­σω­πα κ.λπ.). Απο­τέ­λε­σμα αυτής της κοι­νω­νι­κής οργά­νω­σης είναι οι πρω­τιές της Κού­βας στην εκπαί­δευ­ση, στην υγεία, στη χει­ρα­φέ­τη­ση των γυναι­κών, στη βοή­θεια σε χώρες της Λατι­νι­κής Αμε­ρι­κής και της Αφρι­κής κ.λπ. Από αυτή την άπο­ψη το παρά­δειγ­μα της Κού­βας, δεί­χνει, παρό­λα τα προ­βλή­μα­τα, το βάθε­μα του κοι­νω­νι­κού μετα­σχη­μα­τι­σμού και σε αυτό το επί­πε­δο. Και εδώ η συμ­βο­λή του Φιντέλ, ‑που απο­σύ­ρε­ται στα­δια­κά από κρα­τι­κά και κομ­μα­τι­κά αξιώ­μα­τα από το 2006- είναι σημα­ντι­κή. Να για­τί το κοι­νω­νι­κό εγχεί­ρη­μα που ξεκί­νη­σε τη δεκα­ε­τία του ΄60 με την κου­βα­νι­κή επα­νά­στα­ση έχει μέλ­λον και μετά τον Φιντέλ.

 

Καθη­γη­τής Κοινωνιολογίας/Πανεπιστήμιο Αιγαίου

 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Η ιστο­ρι­κό­τη­τα της κοι­νω­νι­κής δράσης
Η απο­δό­μη­ση του Τσε

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο