Η τέχνη που αυτοπεριορίζεται ενισχύει την λογοκρισία της (σχόλιο για τους οπαδικούς βανδαλισμούς σε γκράφιτι με τον Νίκο Γκάλη)

Σχο­λιά­ζει ο Ειρη­ναί­ος Μαρά­κης //

Ένα γκρά­φι­τι, εμπνευ­σμέ­νο από τον μπα­σκε­τι­κό θρύ­λο Νίκο Γκά­λη, σχε­δια­σμέ­νο σε ένα τοί­χο παλιού σπι­τιού στην Αθή­να, ήρθε στις 17 Αυγού­στου, για να κάνει το τυχαίο πέρα­σμα από εκεί­νο το σημείο των κατοί­κων της πρω­τεύ­ου­σας λίγο παρα­πά­νω πιο όμορ­φο και ενδια­φέ­ρον. Στο γκρά­φι­τι απει­κο­νί­ζο­νταν ο Νίκος Γκά­λης φορώ­ντας την φανέ­λα του Άρη, στον οποίο ήταν παί­κτης από το 1979 μέχρι το 1992. Ακο­λού­θη­σε η διε­τία του Πανα­θη­ναϊ­κού (1992–1994).

Αυτό ακρι­βώς το γκρά­φι­τι κατα­στρά­φη­κε με από­φα­ση ομά­δας οπα­δών του ΠΑΟΚ, οι οποί­οι φρό­ντι­σαν να βεβη­λώ­σουν το έργο σβή­νο­ντας το πρό­σω­πό του Γκά­λη και γρά­φο­ντας από δίπλα το όνο­μα της ομά­δας τους καθώς και άλλα υβρι­στι­κά συν­θή­μα­τα κατά της ομά­δας του Άρη και της νεκρής συζύ­γου του επι­δρα­στι­κό­τε­ρου αθλη­τή, σε μαζι­κό άθλη­μα, μετά την Μετα­πο­λί­τευ­ση, ο όποιος απο­τε­λεί τον πρώ­το Έλλη­να μπα­σκε­τμπο­λί­στα που εντά­χθη­κε στο Hall Of Fame, περ­νώ­ντας έτσι στο “πάν­θε­ον” του παγκό­σμιου μπάσκετ.

Οι δημιουρ­γοί του γκρά­φι­τι όμως δεν δίστα­σαν στιγ­μή. Επα­νήλ­θαν επα­σχε­διά­ζο­ντας το γκρά­φι­τι, όπως όφει­λαν, αλλά, δυστυ­χώς, πραγ­μα­το­ποιώ­ντας μια μεγά­λη καλ­λι­τε­χνι­κή και ηθι­κή υπο­χώ­ρη­ση. Στο γκρά­φι­τι πλέ­ον ο Γκά­λης φορού­σε την φανέ­λα της Εθνι­κής Ομά­δας και όχι του Άρη!

Για αυτή τους την κίνη­ση γρά­φτη­κε η άπο­ψη ότι οι δημιουρ­γοί δεν φοβή­θη­καν, δεν το έβα­λαν κάτω καθώς επα­νήλ­θαν για να απο­κα­τα­στή­σουν την ζημιά. Η άπο­ψη μου, όμως, είναι ότι, δυστυ­χώς, το έβα­λαν κάτω. Κανο­νι­κά, το έργο έπρε­πε να απο­κα­τα­στα­θεί στην αρχι­κή του μορ­φή! Έτσι και μόνο έτσι, θα περ­νού­σε το ανα­γκαίο και χρή­σι­μο μήνυ­μα ότι 1) η τέχνη δεν ‑πρέ­πει να- (αυτο)περιορίζεται από κανέ­ναν, ούτε από τους ίδιους τους καλ­λι­τέ­χνες και 2) ότι ο οπα­δι­σμός και η λογο­κρι­σία δεν θα πρέ­πει να κατα­φέρ­νουν να επι­βάλ­λουν την “γνώ­μη” τους για το πως θα έπρε­πε να σχε­δια­στεί ή και εάν έπρε­πε να σχε­δια­στεί το συγκε­κρι­μέ­νο γκρά­φι­τι. Δυστυ­χώς, οι δημιουρ­γοί του γκρά­φι­τι το μόνο που έκα­ναν ήταν να δικαιώ­σουν, εκ των υστέ­ρων, τον συγκε­κρι­μέ­νο βαν­δα­λι­σμό (που υπο­κρύ­πτει πολ­λά κόμπλεξ κι έντο­νη προπαγάνδα).

Όσο αφο­ρά το σκε­πτι­κό της αλλα­γής, η αλή­θεια είναι, ότι δεν ήταν παρά­λο­γο. Θεώ­ρη­σαν οι καλ­λι­τέ­χνες, όχι άδι­κα, ότι στη νέα μορ­φή του, το γκρά­φι­τι δεν θα στο­χο­ποιού­νταν από κανέ­να ανε­γκέ­φα­λο οπα­δό καθώς ο Γκά­λης απει­κο­νί­ζο­νταν με το εθνό­ση­μο στο στή­θος κι όχι με το σήμα και το λογό­τυ­πο ενός συγκε­κρι­μέ­νου αθλη­τι­κού συλ­λό­γου! Δυστυ­χώς, και σε αυτή την περί­πτω­ση, με ευθύ­νη των δημιουρ­γών, ο οπα­δι­σμός πήρε μια μικρή, έστω, νίκη.

Κι όχι μόνο! Οι βάν­δα­λοι ‑μέσα σε λίγες μέρες- επέ­στρε­ψαν στον τόπο του εγκλή­μα­τος, κατα­στρέ­φο­ντας για άλλη μια το γκρά­φι­τι απο­δει­κνύ­ο­ντας περί­τρα­να 1) ότι δεν υπο­λο­γί­ζουν ούτε την αθλη­τι­κή ιστο­ρία, ούτε τους ανθρώ­πους που έγι­ναν σύμ­βο­λα στην προ­σπά­θεια τους να παρά­ξουν έργο ουσί­ας, 2) ότι όταν η τέχνη (αυτό)περιορίζεται τότε ενι­σχύ­ει την λογο­κρι­σία της και την κατα­στο­λή της! και 3) πως ο οπα­δι­σμός είναι μια ανί­α­τη ασθέ­νεια, για την ώρα και στα πλαί­σια πάντα του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος που προ­α­σπί­ζε­ται και ενι­σχύ­ει τέτοιες “αντι­λή­ψεις”.

Θα εξα­σφά­λι­ζε άρα­γε η επα­να­κα­τα­σκευή του γκρά­φι­τι, στην αρχι­κή του μορ­φή, ότι δεν θα το κατα­στρέ­ψουν; Όχι, ας μην έχου­με καμία αυτα­πά­τη. Αυτό δεν συνέ­βη ούτε με την δεύ­τε­ρη εκδο­χή του. (Από άπο­ψη πατριω­τι­κής… σημειο­λο­γί­ας, η δεύ­τε­ρη κατα­στρο­φή είναι ακό­μα χει­ρό­τε­ρη!) Του­λά­χι­στον όμως, θα υπήρ­χε μια καλ­λι­τε­χνι­κή, φιλα­θλη­τι­κή απά­ντη­ση ουσί­ας σε κάθε βάν­δα­λο και οπα­δό πως κανέ­νας μας δεν είναι πάνω από την αθλη­τι­κή ιστο­ρία του τόπου (οι πιθα­νές ενστά­σεις για τον χώρο του αθλη­τι­σμού αν και καθ’ όλα σωστές, δεν έχουν θέση εδώ).

Ναι, η ιστο­ρι­κή και αθλη­τι­κή αλή­θεια είναι αμεί­λι­κτη και δεν κανέ­νας δεν μπο­ρεί να την αλλά­ξει. Ακό­μα περισ­σό­τε­ρο όταν χρη­σι­μο­ποιεί σπρέι και μπο­γιές για να γρά­ψει υβρι­στι­κά συν­θή­μα­τα. Ναι, έκα­νε θαύ­μα­τα με την Εθνι­κής Ομά­δα ο Νίκος Γκά­λης! Έβα­λε τις βάσεις μιας μπα­σκε­τι­κής επο­ποι­ΐ­ας! Αλλά μήπως και με τον Άρη το μπα­σκε­τι­κό του έργο, άρι­στα συν­δε­δε­μέ­νο με την παράλ­λη­λη παρου­σία του στην Εθνι­κή Ελλά­δος, ήταν μικρό; Όχι, προφανώς.

Όσο για την τέχνη και τους φορείς της η απά­ντη­ση ενά­ντια στα φαι­νό­με­να λογο­κρι­σί­ας δεν μπο­ρεί παρά να είναι η συλ­λο­γι­κή προ­στα­σία της, χωρίς υπο­χω­ρή­σεις ‑όπου είναι δυνα­τόν- και η εξα­σφά­λι­ση ότι σε κάθε επί­θε­ση θα υπάρ­χει και μία απά­ντη­ση. Κι αυτό είναι ένα κρί­σι­μο στοί­χη­μα για την επο­χή μας όπως και για κάθε εποχή.

Ειρηναίος Μαράκης

Γεννήθηκε στα Χανιά το 1986, απόφοιτος της τεχνικής εκπαίδευσης. Συμμετέχει με ποιήματα του στα συλλογικά έργα (e‑books) ενώ ποιήματα του έχουν δημοσιευτεί σε διάφορες λογοτεχνικές σελίδες. Αρθρογραφεί στην εφημερίδα Αγώνας της Κρήτης καθώς και στο διαδικτυακό πολιτικό και πολιτιστικό περιοδικό Ατέχνως. Διατηρεί το ιστολόγιο Λογοτεχνία και Σκέψη.