Θεοχάρης Παπαδόπουλος: «Ζηλεύω τα βράχια» (εκδ. Μανδραγόρας, 2018)

Παρου­σιά­ζει ο Ειρη­ναί­ος Μαρά­κης // //

Μπο­ρεί ένας άνθρω­πος και ιδιαί­τε­ρα όταν είναι ποι­η­τής να ζηλέ­ψει… τα βρά­χια; Ναι, εάν είναι ταπει­νός και σεμνός, έχο­ντας επί­γνω­ση της φθαρ­τό­τη­τας του και κυρί­ως όταν ανα­ζη­τά­ει (και βρί­σκει!) σε κάθε στιγ­μή, σε κάθε ανθρώ­πι­νη δια­δι­κα­σία, σε κάθε αίσθη­ση και αντι­κεί­με­νο στοι­χεία που μπο­ρούν να μας δεί­ξουν ότι η φθαρ­τό­τη­τα –ως κοι­νω­νι­κή, υλι­κή και πνευ­μα­τι­κή κατά­στα­ση– εμπε­ριέ­χει μέσα της στοι­χεία αθα­να­σί­ας. Ακρι­βώς όπως στο ποί­η­μα Τα βρά­χια:

Τερά­στια βράχια,
ορθώ­νο­νται με θάρρος.
Δεν τα τρο­μά­ζουν κεραυνοί,
βρο­χές δεν τα φοβίζουν.
Χίλιες ρωγ­μές,
βαθιές πλη­γές,
άνοι­ξε ο χρό­νος στο κορ­μί τους.
Στέ­κουν ορθά
κι ακό­μα πολεμάνε
να μην πέσουν.
Τα ζηλεύω. 

(Τα βρά­χια, σελ. 42)

Αλλά αν όλα τα παρα­πά­νω σας θυμί­ζουν, κι όχι άδι­κα, μετα­φυ­σι­κές ανοη­σί­ες και στεί­ρες θεω­ρη­τι­κο­λο­γί­ες, τότε καλό είναι να ξέρε­τε πως ο ποι­η­τής Θεο­χά­ρης Παπα­δό­που­λος πατά­ει γερά στην γη και μέσα στο ανθρώ­πι­νο περι­βάλ­λον, όσο πρέ­πει και μπο­ρεί, για να ανα­δεί­ξει τις ανη­συ­χί­ες, τα μικρά ή και μεγα­λύ­τε­ρα προ­βλή­μα­τα του απλού, καθη­με­ρι­νού ανθρώ­που αξιο­ποιώ­ντας την φύση και μικρά αντι­κεί­με­να καθη­με­ρι­νής χρή­σης ως αυτό­νο­μες προ­σω­πι­κό­τη­τες. Έτσι η ποί­η­ση του Θεο­χά­ρη Παπα­δό­που­λου απο­κτά ένα ιδιαί­τε­ρο συμ­βο­λι­κό και κοι­νω­νι­κό χαρα­κτή­ρα που δεν διδά­σκει τον ανα­γνώ­στη αλλά αντί­θε­τα τον παρο­τρύ­νει να ανα­πτύ­ξει κι αυτός λίγο παρα­πά­νω την κρι­τι­κή και αντι­λη­πτι­κή του ικα­νό­τη­τα. Το πιο σημα­ντι­κό σε αυτή τη δια­δι­κα­σία βέβαια είναι ότι ο ποι­η­τής δεν επι­διώ­κει να καθο­δη­γή­σει, σαν άλλος εκ Θεού προ­φή­της, τον ανα­γνώ­στη. Μένει πίσω στη σκιά ο ποι­η­τής, διεκ­δι­κώ­ντας, ο ανα­γνώ­στης να τολ­μή­σει, αξιο­ποιώ­ντας την κρι­τι­κή του ικα­νό­τη­τα, να βγει στο προσκήνιο:

Στέ­κε­σαι στη σκιά
κάτω απ’ τα δέντρα.
Μένεις εκεί
δεν το τολμάς
να δεις κατά­μα­τα τον ήλιο.
Δεν κιν­δυ­νεύ­εις,
είσαι πάντα ασφαλής.
Μία ζωή
μένεις μονά­χος
στη σκιά σου.

(Στη σκιά, σελ. 30)

Φωνή διεκδίκησης

Αυτός είναι ο χώρος που, σε γενι­κές γραμ­μές, κινεί­ται η τελευ­ταία ποι­η­τι­κή συλ­λο­γή του Θεο­χά­ρη Παπα­δό­που­λου, που κυκλο­φό­ρη­σε στις αρχές του έτους από τις εκδό­σεις Μαν­δρα­γό­ρας. Όμως τα ποι­ή­μα­τα στο «Ζηλεύω τα βρά­χια» δεν μένουν μόνο στο συμ­βο­λι­κό επί­πε­δο αλλά όπου χρειά­ζε­ται μιλούν πιο συγκε­κρι­μέ­να, για­τί γνω­ρί­ζου­με –όπως και ο ίδιος ο ποι­η­τής άλλω­στε γνω­ρί­ζει καλύ­τε­ρα απ’ όλους μας– κάποια πράγ­μα­τα είναι ανώ­φε­λο να ειπω­θούν με έμμε­σο τρό­πο, χρειά­ζε­ται κάτι το πιο, ας πού­με, ρεα­λι­στι­κό, χωρίς αυτό βέβαια να αλλοιώ­νει την αίσθη­ση του ποιήματος.

Χαρα­κτη­ρι­στι­κό παρά­δειγ­μα σε αυτό το βιβλίο απο­τε­λεί το ποί­η­μα Σαχ­ζάτ Λουκ­μάν (σελ. 32) σχε­τι­κά με τον ομώ­νυ­μο με το ποί­η­μα Πακι­στα­νό μετα­νά­στη που δολο­φο­νή­θη­κε στις 17 Ιανουα­ρί­ου 2013 από χρυ­σαυ­γί­τες στα Πετρά­λω­να (να σημειω­θεί εδώ πως το ποί­η­μα έχει μετα­φρα­στεί στα πακι­στα­νι­κά (ουρ­ντού) από μετα­φρα­στή που επι­θυ­μεί να δια­τη­ρη­θεί η ανω­νυ­μία του). Μάλι­στα σε αυτό το ποί­η­μα βλέ­που­με και μια ενδια­φέ­ρου­σα ανα­λο­γία με Τα βρά­χια (σελ. 42) –κι αυτή η ανα­λο­γία μας λέει πολύ απλά και καθα­ρά πως ανε­ξάρ­τη­τα της θέσης σου, ως άνθρω­πος ή ως… αντι­κεί­με­νο, η παρά­δο­ση σε δυνά­μεις φαι­νο­με­νι­κά ανώ­τε­ρες σου, δεν είναι προς το συμ­φέ­ρον σου και πως μόνο η αντί­στα­ση –κι αν είναι ακό­μα να σε οδη­γή­σει στον θάνα­το– είναι προ­τι­μό­τε­ρη από την συγκα­τοί­κη­ση με τις σκιές (σου).

Είναι μία φωνή διεκ­δί­κη­σης αυτό το ποί­η­μα, πόσο πιο απλά να το πού­με, αλλά είναι κι ένα ποί­η­μα, όπως σημειώ­νει σχε­τι­κά η Αση­μί­να Ξηρο­γιάν­νη στο (Ποί­η­ση των και­ρών μας, Fractal, (3/10/2018): «Σαν μνη­μό­συ­νο. Ο ποι­η­τής δεν θέλει να λησμο­νή­σει καμιά αδι­κία, κανέ­να φθο­ρο­ποιό συναί­σθη­μα. Αλλά τα μετα­φέ­ρει με τον ένα ή τον άλλο τρό­πο μέσα στο έργο του. Τα κάνει ποι­ή­μα­τα για να τα ξορ­κί­σει, για να παρη­γο­ρη­θεί ή για να νιώ­θει πως είναι ζωντανός»

Σαχ­ζάτ Λουκμάν.
Χέρια οπλι­σμέ­να
χτυ­πά­νε χέρια ορφανά,
χέρια  κυνη­γη­μέ­να,
που δεν σηκώ­θη­καν ψηλά,
δεν παρα­δό­θη­καν.
Βγή­καν μαχαίρια
κι ένα νήμα ζωής
έκο­ψαν στα δυο.
Σαχ­ζάτ Λουκμάν.
Έχει όνο­μα και επώνυμο
η θλί­ψη.

Ποίηση ελπίδας

Έτσι λοι­πόν, αν το «Ζηλεύω τα βρά­χια» είναι «ένα βιβλίο για την ποί­η­ση των μικρών πραγ­μά­των που έχουν την τάση να περ­νούν απα­ρα­τή­ρη­τα, όμως συνέ­χουν την καθη­με­ρι­νό­τη­τά μας και συν­θέ­τουν αυτό που απο­κα­λού­με πραγ­μα­τι­κό­τη­τα» και με ατμό­σφαι­ρα οπωσ­δή­πο­τε μελαγ­χο­λι­κή, όπου «αν υπάρ­χει ένα κυρί­αρ­χο συναί­σθη­μα, αυτό είναι η λύπη. Λύπη που πηγά­ζει από το γεγο­νός ότι εκεί­νο που το ποι­η­τι­κό υπο­κεί­με­νο περί­με­νε δεν έφθα­σε ποτέ, ενώ αντί­θε­τα αυτό που δεν περί­με­νε, συνέ­βη» όπως πολύ εύστο­χα σημειώ­νει η Χρι­στί­να Λιναρ­δά­κη (“Ζηλεύω τα βρά­χια” του Θεο­χά­ρη Παπα­δό­που­λου, Στίγ­μα Λόγου (19/11/2018)) αυτό δεν σημαί­νει με κανέ­ναν τρό­πο πως έχου­με μία ποί­η­ση και μια ποι­η­τι­κή συλ­λο­γή της παραίτησης.

Αν μη τι άλλο, τα ίδια τα ποι­ή­μα­τα στο «Ζηλεύω τα βρά­χια» μας δεί­χνουν, μέσα από τη λιτή αλλά πλού­σια σε συναι­σθή­μα­τα εκφρα­στι­κό­τη­τας τους, ότι τίπο­τα δεν είναι εύκο­λο στο ταξί­δι μας για την ανα­ζή­τη­ση του φωτός. Και η ανα­γνώ­ρι­ση από τον ποι­η­τή αυτής της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, ότι τίπο­τα δεν είναι εύκο­λο να αλλά­ξει σε ένα κόσμο αλλο­τρί­ω­σης και της αλή­θειας, ότι μόνο με αγώ­να εδώ και τώρα μπο­ρεί να έρθει η επι­θυ­μη­τή αλλα­γή, δεν μπο­ρεί παρά να μας δώσει μια ποί­η­ση ελπί­δας. Ακρι­βώς όπως στο ποί­η­μα που ακολουθεί:

Κάπο­τε τα πράγ­μα­τα θα αλλάξουν.
Όλα θα πάνε καλά.
Οι φωνές θα ακουστούν,
θα πάψουν τα δάκρυα,
θ’ ανθί­σουν τα χαμόγελα,
θα κλεί­σουν οι πληγές.
Κάπο­τε,
μα πότε;   

Μην περι­μέ­νεις.
Με σπρώ­ξι­μο
κυλά­νε οι τρο­χοί. 

(Κάπο­τε, σελ. 12) 

_______________________________________________________________________________________________________