Πέντε αναπάντητα ερωτήματα για τη λοίμωξη COVID-19 και τον SARS-CoV‑2

Ανα­πά­ντη­τα παρα­μέ­νουν, περί­που ένα εξά­μη­νο μετά το ξέσπα­σμα της παν­δη­μί­ας, πέντε ερω­τή­μα­τα σχε­τι­κά με τη λοί­μω­ξη COVID-19 και τον νέο κορο­νο­ϊό SARS-CoV‑2, όπως ανα­φέ­ρε­ται σε άρθρο στο περιο­δι­κό Nature. Οι για­τροί της Θερα­πευ­τι­κής Κλι­νι­κής της Ιατρι­κής Σχο­λής του Εθνι­κού και Καπο­δι­στρια­κού Πανε­πι­στη­μί­ου Αθη­νών, Ιωάν­νης Ντά­να­σης, Μαρία Γαβρια­το­πού­λου και Θάνος Δημό­που­λος, καθη­γη­τής Θερα­πευ­τι­κής και πρύ­τα­νης ΕΚΠΑ, συνο­ψί­ζουν αυτό το άρθρο.

1. Γιατί η λοίμωξη έχει τόσο διαφορετική κλινική πορεία από άνθρωπο σε άνθρωπο;

Μία από τις πιο εντυ­πω­σια­κές πτυ­χές της λοί­μω­ξης COVID-19 είναι οι έντο­νες δια­φο­ρές στις εκφάν­σεις της νόσου. Μερι­κοί άνθρω­ποι δεν ανα­πτύσ­σουν ποτέ συμ­πτώ­μα­τα, ενώ άλλοι, ακό­μα και μερι­κοί φαι­νο­με­νι­κά υγιείς, παρου­σιά­ζουν σοβα­ρή ή ακό­μη και θανα­τη­φό­ρα πνευ­μο­νία. Διε­θνής ομά­δα ανέ­λυ­σε τα γονι­διώ­μα­τα περί­που 4.000 ατό­μων από την Ιτα­λία και την Ισπα­νία και ανέ­δει­ξε, ουσια­στι­κά για πρώ­τη φορά, ότι υπάρ­χει σαφές γενε­τι­κό υπό­βα­θρο ως προς την ευαι­σθη­σία στη λοί­μω­ξη COVID-19. Συγκε­κρι­μέ­να, τα άτο­μα που εμφά­νι­σαν ανα­πνευ­στι­κή ανε­πάρ­κεια είχαν περισ­σό­τε­ρες πιθα­νό­τη­τες να φέρουν συγκε­κρι­μέ­νες γονι­δια­κές παραλ­λα­γές συγκρι­τι­κά με τα άτο­μα που δεν νόση­σαν. Βέβαια, σημειώ­νε­ται ότι οι γενε­τι­κές παραλ­λα­γές που έχουν προσ­διο­ρι­στεί μέχρι στιγ­μής φαί­νε­ται να παί­ζουν έναν μικρό ρόλο στην έκβα­ση της νόσου.

2. Τι είδους ανοσία αναπτύσσεται μετά από λοίμωξη COVID-19 και πόσο διαρκεί;

Μεγά­λο μέρος της έρευ­νας σε αυτόν τον τομέα επι­κε­ντρώ­νε­ται στη μελέ­τη των «εξου­δε­τε­ρω­τι­κών αντι­σω­μά­των», τα οποία συν­δέ­ο­νται με τις ιικές πρω­τε­ΐ­νες, στρέ­φο­νται ενα­ντί­ον του ιού SARS-CoV‑2 και απο­τρέ­πουν άμε­σα τη μόλυν­ση. Μελέ­τες έχουν δεί­ξει ότι τα επί­πε­δα εξου­δε­τε­ρω­τι­κών αντι­σω­μά­των ένα­ντι του SARS-CoV‑2 παρα­μέ­νουν υψη­λά για μερι­κές εβδο­μά­δες μετά τη μόλυν­ση, αλλά στη συνέ­χεια συνή­θως αρχί­ζουν να φθί­νουν. Ωστό­σο, τα εξου­δε­τε­ρω­τι­κά αντι­σώ­μα­τα μπο­ρεί να παρα­μεί­νουν σε υψη­λά επί­πε­δα για περισ­σό­τε­ρο χρο­νι­κό διά­στη­μα σε άτο­μα που είχαν εμφα­νί­σει σοβα­ρή νόσο. Παρό­μοιο μοτί­βο έχει παρα­τη­ρη­θεί και με άλλες ιογε­νείς λοι­μώ­ξεις, όπως στην επι­δη­μία του SARS. Πράγ­μα­τι, οι περισ­σό­τε­ροι άνθρω­ποι που νόση­σαν από SARS απώ­λε­σαν τα εξου­δε­τε­ρω­τι­κά αντι­σώ­μα­τά τους μετά τα πρώ­τα χρό­νια. Ωστό­σο, εκεί­νοι που είχαν εμφα­νί­σει πολύ σοβα­ρή νόσο εξα­κο­λου­θού­σαν να έχουν αντι­σώ­μα­τα όταν επα­νε­ξε­τά­στη­καν 12 χρό­νια αργό­τε­ρα. Οι ερευ­νη­τές δεν γνω­ρί­ζουν ακό­μη το επί­πε­δο των εξου­δε­τε­ρω­τι­κών αντι­σω­μά­των που απαι­τεί­ται για την απο­τρο­πή της επα­να­μό­λυν­σης από SARS-CoV‑2 ή τη δια­σφά­λι­σης μίας ήπιας επαναλοίμωξης.

3. Έχει εμφανίσει ο ιός ανησυχητικές μεταλλάξεις;

Όλοι οι ιοί μεταλ­λάσ­σο­νται κατά τη διάρ­κεια μόλυν­σης των ανθρώ­πων και ο νέος κορο­νο­ϊ­ός SARS-CoV‑2 δεν απο­τε­λεί εξαί­ρε­ση. Οι μορια­κοί επι­δη­μιο­λό­γοι μελε­τούν και ιχνη­λα­τούν αυτές τις μεταλ­λά­ξεις για να εξα­κρι­βώ­σουν την παγκό­σμια εξά­πλω­ση του ιού. Ωστό­σο, οι περισ­σό­τε­ρες μεταλ­λά­ξεις δεν ανα­μέ­νε­ται να έχουν αντί­κτυ­πο στη λοι­μο­γό­νο ικα­νό­τη­τα του ιού ή στην πιθα­νό­τη­τα εμφά­νι­σης σοβα­ρής νόσου.

4. Πόσο αισιόδοξοι μπορούμε να είμαστε για την ανάπτυξη εμβολίου;

Ένα απο­τε­λε­σμα­τι­κό εμβό­λιο μπο­ρεί να είναι η μόνη διέ­ξο­δος από την παν­δη­μία. Σε παγκό­σμιο επί­πε­δο, υπάρ­χουν υπό αξιο­λό­γη­ση περί­που 200 δια­φο­ρε­τι­κά εμβό­λια, ενώ 20 εξ’ αυτών βρί­σκο­νται στη φάση των κλι­νι­κών μελε­τών. Προ­κλι­νι­κές μελέ­τες σε ζώα δεί­χνουν ότι κατά πάσα πιθα­νό­τη­τα το εμβό­λιο απο­τρέ­πει τη σοβα­ρή νόσο αλλά όχι και τη λοί­μω­ξη COVID-19. Τα περιο­ρι­σμέ­να δεδο­μέ­να ‑σε ανθρώ­πους- που έχου­με στη διά­θε­σή μας υπο­δη­λώ­νουν ότι τα εμβό­λια ένα­ντι του SARS-CoV‑2 ωθούν το σώμα μας να παρά­γει ισχυ­ρά εξου­δε­τε­ρω­τι­κά αντι­σώ­μα­τα που μπο­ρούν να εμπο­δί­σουν τον ιό να μολύ­νει τα υγιή κύτ­τα­ρα. Αυτό που ακό­μη δεν είναι σαφές είναι εάν τα επί­πε­δα αυτών των αντι­σω­μά­των είναι αρκε­τά υψη­λά για να απο­τρέ­ψουν νέες μολύν­σεις ή για πόσο και­ρό τα αντι­σώ­μα­τα παρα­μέ­νουν στο ανθρώ­πι­νο σώμα και προ­σφέ­ρουν προστασία.

5. Από πού προήλθε ο νέος κορονοϊός;

Οι περισ­σό­τε­ροι ερευ­νη­τές συμ­φω­νούν ότι ο SARS-CoV‑2 προ­ήλ­θε, πιθα­νώς, από πετα­λιοει­δείς νυχτε­ρί­δες, στις οποί­ες ανευ­ρί­σκο­νται δύο κορο­νοϊ­οί που σχε­τί­ζο­νται στε­νά με τον SARS-CoV‑2 και εμφα­νί­ζουν γονι­δια­κή ομοιό­τη­τα 96% και 93% με το γονι­δί­ω­μα του SARS-CoV‑2, αντί­στοι­χα. Η δια­φο­ρά της τάξης του 4% μετα­ξύ των γονι­διω­μά­των του κορο­νοϊ­ού RATG13 που εντο­πί­ζε­ται στις νυχτε­ρί­δες και του SARS-CoV‑2 αντι­προ­σω­πεύ­ει δεκα­ε­τί­ες εξέ­λι­ξης. Γι’ αυτόν τον λόγο, οι ερευ­νη­τές θεω­ρούν ότι αυτό υπο­δη­λώ­νει πως ο ιός μπο­ρεί να έχει περά­σει από έναν ενδιά­με­σο ξενι­στή πριν εξα­πλω­θεί στον άνθρω­πο. Οι παγκο­λί­νοι (φολι­δω­τοί μυρ­μη­γκο­φά­γοι) έχουν προ­τα­θεί ως πιθα­νός ενδιά­με­σος ξενι­στής. Ωστό­σο, για να εντο­πι­στεί με ακρί­βεια η δια­δρο­μή του ιού από τις νυχτε­ρί­δες σε ενδιά­με­σους ξενι­στές, και εν τέλει στον άνθρω­πο, θα πρέ­πει να εντο­πι­στεί σε κάποιο ζώο κάποιος κορο­νο­ϊ­ός με του­λά­χι­στον 99% γενε­τι­κή ομοιό­τη­τα με τον ιό SARS-CoV‑2, κάτι το οποίο απο­τε­λεί αντι­κεί­με­νο έντο­νης ερευ­νη­τι­κής δραστηριότητας.