Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Σαν σήμερα 24 Αυγούστου 1456 είχαμε …γεννητούρια — Εμφανίστηκε ο «δαίμων του τυπογραφείου»

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Σαν σήμε­ρα 24 Αυγού­στου του 1456 ολο­κλη­ρώ­νε­ται η πρώ­τη εκτύ­πω­ση της Βίβλου από τον Γου­τεμ­βέρ­γιο και συνά­μα γεν­νή­θη­κε ο γνω­στός δαί­μων του τυπο­γρα­φεί­ου που τα πρώ­τα χρό­νια της τυπο­γρα­φί­ας είχε μια προ­τί­μη­ση στα εκκλη­σια­στι­κά κείμενα.

Στην αρχαιό­τη­τα και μέχρι την εμφά­νι­ση της τυπο­γρα­φί­ας τα όποια λάθη εύκο­λα διορ­θώ­νο­νταν στον πάπυ­ρο και στη μεμ­βρά­νη και τα χει­ρό­γρα­φα με το πέρα­σμα του χρό­νου έφτα­ναν στην τέλεια μορ­φή τους. Με την εμφά­νι­ση της τυπο­γρα­φί­ας η πλειο­ψη­φία των βιβλί­ων που εκτυ­πώ­νο­νται είναι εκκλη­σια­στι­κά και κυρί­ως οι Γρα­φές. Εχουν τόσα τυπο­γρα­φι­κά λάθη τα κεί­με­να που είναι αγνώ­ρι­στα εξαι­τί­ας των νοη­μα­τι­κών δια­στρε­βλώ­σε­ων (π.χ. τον 16ο αιώ­να, βιβλίο 172 σελί­δων έχει 15 σελί­δες διορ­θώ­σεις, η «Επι­το­μή» του Αγί­ου Θωμά έχει 110 σελί­δες παρο­ρα­μά­των). Δυνα­τό­τη­τα διόρ­θω­σης αυτών των λαθών δεν υπάρ­χει. Ο Πάπας της Ρώμης Σίξ­τος ο Ε΄ διόρ­θω­σε, με από­φα­ση της Συνό­δου, τη Βουλ­γά­τα (λατι­νι­κή μετά­φρα­ση της Αγί­ας Γρα­φής) και ήθε­λε να την εκδώ­σει χωρίς λάθη. Την έκδο­ση (1590) συνό­δευαν παπι­κοί αφο­ρι­σμοί για οποιον­δή­πο­τε εκδό­τη θα τολ­μού­σε στο μέλ­λον να εκδώ­σει τις Γρα­φές με λάθη. Η έκδο­ση όμως έβρι­θε τόσων σφαλ­μά­των που το κεί­με­νο έγι­νε αγνώ­ρι­στο. Εσπευ­σε ο Πάπας άλλα μεν να τα διορ­θώ­σει με το χέρι άλλα να τα απο­σύ­ρει από την κυκλο­φο­ρία. Η ζημιά όμως έγι­νε. Τα άφθο­να τυπο­γρα­φι­κά λάθη κλό­νι­σαν την πίστη του ποι­μνί­ου του στο περί­φη­μο «αλά­θη­το» ώστε οι καρ­δι­νά­λιοι ν’ ανα­γκα­στούν να βεβαιώ­σουν την παρου­σία του δια­βό­λου μετα­ξύ των ανύ­πο­πτων τυπο­γρά­φων του Βατι­κα­νού. Ενα τέτοιο ανο­σιούρ­γη­μα δεν μπο­ρεί παρά να είναι έργο του δια­βό­λου! Ο ακα­το­νό­μα­στος τρύ­πω­σε στο τυπο­γρα­φείο όταν τυπω­νό­ταν η Βουλ­γά­τα, έχο­ντας τη μορ­φή του τυπο­γρά­φου. Του αρχι­τυ­πο­γρά­φου μάλι­στα (μην ξεχνά­με ότι, κατά τον Από­στο­λο Παύ­λο, ο διά­βο­λος μπο­ρεί και παίρ­νει διά­φο­ρες μορ­φές προ­κει­μέ­νου να επι­τε­λέ­σει το έργο του), ο οποί­ος αφού έκα­νε τη …δου­λιά του έγι­νε άφα­ντος χωρίς να ζητή­σει τα μερο­κά­μα­τα της τελευ­ταί­ας βδο­μά­δας. Πού να τολ­μή­σει ο δόλιος να εμφα­νι­στεί! Εκτο­τε ο διά­βο­λος κάνει συχνά πυκνά την εμφά­νι­σή του. Είναι γνω­στός ως «δαί­μων του τυπο­γρα­φεί­ου » και έχει την ευθύ­νη των …ανο­μη­μά­των συγ­γρα­φέ­ων, συντα­κτών και διορ­θω­τών. Τα δέχε­ται αδιαμαρτύρητα…

H εξέ­λι­ξη της τεχνο­λο­γί­ας έχει, βεβαί­ως, μειώ­σει κατά πολύ τον αριθ­μό των παρο­ρα­μά­των, τυπο­γρα­φι­κών «αβλε­ψιών», αλλά δυστυ­χώς για τους δημο­σιο­γρά­φους, διορ­θω­τές, συγ­γρα­φείς και εκδό­τες και ενί­ο­τε …ευτυ­χώς για τους ανα­γνώ­στες, το …ζιζά­νιο αυτό του τυπο­γρα­φεί­ου εξα­κο­λου­θεί να ανα­στα­τώ­νει ακό­μη και σήμερα.

Για να σοβα­ρευ­τού­με, ταα τυπο­γρα­φι­κά λάθη (για τα οποία βέβαια δεν ευθύ­νε­ται ο …διά­βο­λος) είναι η «πλη­γή» του Τύπου (και του βιβλί­ου). Με την παρου­σία τους εκθέ­τουν. Πλη­γώ­νουν το κύρος, την αξιο­πι­στία και την εγκυ­ρό­τη­τα του φύλ­λου. Παρου­σιά­ζουν δημο­σιο­γρά­φο και διορ­θω­τή ως αγράμ­μα­τους και κάποιες φορές τους γελοιο­ποιούν. Τις περισ­σό­τε­ρες φορές οι «αβλε­ψί­ες» είναι κατα­φα­νείς και δεν κάνουν ιδιαί­τε­ρη εντύ­πω­ση. Κάπο­τε, όμως, αλλοιώ­νουν τόσο πολύ το νόη­μα που προ­κα­λούν το θυμό, την αγα­νά­κτη­ση, την αμη­χα­νία (ανα­γνω­στών και δημο­σιο­γρά­φων) και άλλο­τε γελά και το «παρ­δα­λό κατσί­κι». Τα «τυπο­γρα­φι­κά μαχαι­ρώ­μα­τα», όπως τα χαρα­κτη­ρί­ζει ο Παλα­μάς, είναι απο­τέ­λε­σμα της τύχης κάποιες φορές, μα τις περισ­σό­τε­ρες της άγνοιας, της κού­ρα­σης και της ρου­τί­νας, της επι­πο­λαιό­τη­τας και της μειω­μέ­νης επα­γρύ­πνη­σης του διορθωτή.

Σε μεγά­λη εφη­με­ρί­δα στις αρχές του προη­γού­με­νου αιώ­να σε πηχυαίο τίτλο το σκου­μπρί (τσί­ρος) εκτός από την καλή παρέα, το ουζά­κι και την ντο­μα­το­σα­λά­τα του …«Ο ΤΣΗΡΟΣ ΖΗΤΕΙ ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ» (ΤΣΑΡΟΣ). Τη δεκα­ε­τία του ’60 κατά τίτλο εφη­με­ρί­δας «Κρί­ση σοβεί στους κόλους του Εργα­τι­κού Κόμ­μα­τος» — αντί του σωστού κόλ­πους — ενώ κατά ρεπορ­τάζ παλαιό­τε­ρης εφη­με­ρί­δας «Ο κ. υπουρ­γός Εσω­τε­ρι­κών δέρε­ται τακτι­κώς εις το γρα­φεί­ον του τρις της εβδο­μά­δος» αντί δέχε­ται. Την ευθύ­νη όμως αυτών των «τρο­μο­κρα­τι­κών» πρά­ξε­ων ανα­λαμ­βά­νει ο «δαί­μων του τυπο­γρα­φεί­ου ». Ποια ανα­γκαιό­τη­τα τον δημιούρ­γη­σε και ποιο το …ιδε­ο­λο­γι­κό του στίγμα;

Ιωάν­νης Γουτεμβέργιος

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο