Στάνλεϊ Κιούμπρικ, τελειομανής, ιδιότροπος, μυστηριώδης, μεγάλος δημιουργός

Στις 7 Μαρ­τί­ου του 1999, το βρά­δυ στον ύπνο του, πέθα­νε ο σκη­νο­θέ­της Στάν­λεϊ Κιού­μπρικ, ενώ οι κινη­μα­το­γρα­φό­φι­λοι ανέ­με­ναν με ανυ­πο­μο­νη­σία την πρε­μιέ­ρα της τελευ­ταί­ας του ται­νί­ας «Μάτια Ερμη­τι­κά Κλει­στά». Με τον απροσ­δό­κη­το θάνα­τό του, ο Νεο­ϋ­ορ­κέ­ζος σκη­νο­θέ­της κλέ­βει τη δόξα από το λαμπε­ρό πρω­τα­γω­νι­στι­κό ζευ­γά­ρι της ται­νί­ας, τον Τομ Κρουζ και την Νικόλ Κίντμαν, αλλά κυρί­ως προ­σθέ­τει στο μύθο του ένα «γκραν φινά­λε», απο­λύ­τως ται­ρια­στό με τη φήμη του.

Αυτός ο τελειω­μα­νής, ιδιό­τρο­πος κακό­τρο­πος, μυστη­ριώ­δης δημιουρ­γός, που επέ­με­νε με εμμο­νή να κάθε­ται μακριά από τη δημο­σιό­τη­τα, απο­κτώ­ντας μια μυθι­κή διά­στα­ση — δεν είναι τυχαίο ότι στο Χόλι­γουντ τον έλε­γαν «ο θεός» — κατά­φερ­νε να ανα­δεί­ξει μέσα από τις ται­νί­ες του τη συνύ­παρ­ξη όλων των τεχνών και να κάνει με ένα και μόνο πλά­νο του ανα­γνω­ρί­σι­μη μία ται­νία του, συγκα­τα­λέ­γε­ται στους πραγ­μα­τι­κά μεγά­λους του σινεμά.

Γεν­νή­θη­κε στη Ν. Υόρ­κη στις 26 Ιου­λί­ου 1928. Ο πατέ­ρας του τον ενθάρ­ρυ­νε από μικρό να γίνει φωτο­γρά­φος. Σε ηλι­κία 17 ετών συνερ­γά­ζε­ται με το φωτο­γρα­φι­κό περιο­δι­κό “Λουκ” και αρχί­ζει να ασχο­λεί­ται με τον κινη­μα­το­γρά­φο. Στα 25 του χρό­νια γυρί­ζει το πρώ­το του φιλμ “Fear and Desire” (1953)

 Οι ξεχωριστές ταινίες του

Ο Κιού­μπρικ, σε σχέ­ση με άλλους μεγά­λους του παγκό­σμιου σινε­μά, δεν γύρι­σε πολ­λές ται­νί­ες (ούτε δεκα­πέ­ντε), παρό­τι κατά­φε­ρε να περά­σει απ’ όλα σχε­δόν τα κινη­μα­το­γρα­φι­κά είδη, αλλά του­λά­χι­στον πέντε φιλμ βρί­σκο­νται στις λίστες των καλύ­τε­ρων ται­νιών όλων των εποχών.

Αυτές είναι: «Σταυ­ροί στο Μέτω­πο» (1957), συγκλο­νι­στι­κό αντι­πο­λε­μι­κό δρά­μα με τον Κερκ Ντά­γκλας, «Σπάρ­τα­κος» (1960), επι­κό ιστο­ρι­κό δρά­μα, μια υπερ­πα­ρα­γω­γή που κατά­φε­ρε να τη ρίξει έξω με τις απαι­τή­σεις του και να έρθει σε ρήξη με το Χόλυ­γουντ και για τη χρη­σι­μο­ποί­η­ση του Ντάλ­τον Τρά­μπο στο σενά­ριο και πάλι με πρω­τα­γω­νι­στή τον Κερκ Ντά­γκλας, «S.O.S, Πεντά­γω­νο Καλεί Μόσχα» (1964), παρω­δία πολι­τι­κού θρί­λερ, για την ψυχρο­πο­λε­μι­κή υστε­ρία στην Αμε­ρι­κή, με έναν αξέ­χα­στο Πίτερ Σέλερς σε τέσ­σε­ρις ρόλους, «2001: Η Οδύσ­σεια του Δια­στή­μα­τος» (1971), μακράν το καλύ­τε­ρο φιλμ επι­στη­μο­νι­κής φαντα­σί­ας και ίσως η καλύ­τε­ρη δημιουρ­γία του που ακό­μη και σήμε­ρα προ­κα­λεί συζη­τή­σεις και «Μπά­ρι Λίντον» (1975), ένα δρά­μα επο­χής, με τον Ράιαν Ο’ Νιλ στον καλύ­τε­ρο ρόλο της ζωής του.

Βεβαί­ως υπάρ­χουν και «Το Χρή­μα της Οργής» (1956), ένα υπο­δειγ­μα­τι­κό φιλμ νουάρ, «Το Κουρ­δι­στό Πορ­το­κά­λι» (1971), φημι­σμέ­νο κοι­νω­νι­κό δρά­μα, που έκα­νε φίρ­μα τον Μάλ­κομ Μακ Ντά­ου­ελ, «Η Λάμ­ψη», θρί­λερ, που μοί­ρα­σε εκα­τομ­μύ­ρια ανα­τρι­χί­λες, με τον ιδα­νι­κό για τον πρώ­το ρόλο, Τζακ Νίκολ­σον, «Full Metal Jacket» (1987), αντι­μι­λι­τα­ρι­στι­κό δρά­μα και φυσι­κά την τελευ­ταία του δημιουρ­γία «Μάτια Ερμη­τι­κά Κλειστά».

Τα πλά­να, η κίνη­ση της κάμε­ρας, η «κοφτε­ρή» φωτο­γρα­φία, με τα εμπνευ­σμέ­να κάδρα, οι δου­λε­μέ­νοι χαρα­κτή­ρες, η τελειό­τη­τα στην τελευ­ταία λεπτο­μέ­ρεια, η συνύ­παρ­ξη όλων των τεχνών, η αναί­δεια προς τον καθω­σπρε­πι­σμό και άλλα πολ­λά που συν­θέ­τουν ένα αξε­πέ­ρα­στο έργο, τοπο­θε­τούν τον Στάν­λεϊ Κιού­μπρικ, κοντά 20 χρό­νια από το θάνα­τό του, στους πραγ­μα­τι­κά μεγά­λους του κινηματογράφου.

Ο Κιού­μπρικ, μαζί με τους Αϊζεν­στάιν, Γκρί­φιθ, Τσάρ­λι Τσά­πλιν, Όρσον Γου­έλς, Μπέρ­γκ­μαν, Κου­ρο­σά­βα, Καρλ Ντρά­γιερ, Ζαν Ρενουάρ, Βισκό­ντι, Λουίς Μπου­νιου­έλ και φυσι­κά τους αδελ­φούς Λιμιέρ, μπο­ρούν να συν­θέ­σουν μια ιδιό­τυ­πη τρά­πε­ζα ιππο­τών του κινη­μα­το­γρά­φου. Φυσι­κά υπάρ­χουν και πολ­λοί άλλοι άξιοι συνά­δελ­φοί τους, όπως οι Χάουαρντ Χοκς, Φρανκ Κάπρα, Χίτσκοκ, Ντί­νο Ρίζι, Μονι­τσέ­λι, Βιτό­ριο ντε Σίκα, Ζορζ Ανρί Κλου­ζό κα, που όλοι συμ­βάλ­λα­νε στον ξεχω­ρι­στό κινη­μα­το­γρά­φο αλλά και στη μετα­τρο­πή ενός βιο­μη­χα­νι­κού θεά­μα­τος σε τέχνη.