Σύντομο αφιέρωμα… στη Μάρω Λοΐζου

Επι­μέ­λεια Θανά­σης Ν. Καρα­γιάν­νης //
[email protected]

Σύντομο αφιέρωμα…

στα 10χρονα από το θάνατο της λογοτέχνιδας — συγγραφέα Μάρως Λοΐζου (1940–2007)

Βιογραφία

Γεν­νή­θη­κε στην Αθή­να τις 17 Σεπτεμ­βρί­ου 1940. Πατέ­ρας της ήταν ο Κων­στα­ντί­νος Λήμνος από την Κω και μητέ­ρα της η Μυρ­σί­νη Χατζη­ιω­άν­νου από τη Λέσβο.

Έζη­σε τη χρυ­σή δεκα­ε­τία του ’60, μέλος της παρέ­ας των νέων – τότε – καλ­λι­τε­χνών που αργό­τε­ρα αγα­πή­σα­με και τρα­γου­δή­σα­με. Μεγά­λω­σε με τα τρα­γού­δια του Χατζη­δά­κι, του Θεο­δω­ρά­κη, του Σαβ­βό­που­λου και φυσι­κά του Μάνου Λοΐ­ζου, με τον οποίο παντρεύ­τη­καν το 1965 και απέ­κτη­σαν μια κόρη, τη Μυρ­σί­νη. Δρα­στη­ριο­ποι­ή­θη­κε από πολύ νωρίς σε συνερ­γα­σία με άλλους πρω­το­πό­ρους λογο­τέ­χνες της γενιάς της, για την κατα­πο­λέ­μη­ση της κοι­νω­νι­κής αδι­κί­ας με διά­φο­ρες πολι­τι­στι­κές δραστηριότητες. 

Ασχο­λή­θη­κε επαγ­γελ­μα­τι­κά με την Παι­δι­κή Λογο­τε­χνία γρά­φο­ντας παρα­μύ­θια, διη­γή­μα­τα, θεα­τρι­κά έργα και ποι­ή­μα­τα. Από τη δεκα­ε­τία του ’60 έγρα­φε στί­χους, τους οποί­ους μελο­ποί­η­σε ο Μ. Λοΐ­ζος σε γνω­στά τρα­γού­δια του, στα οποία ως στι­χουρ­γός υπέ­γρα­φε με το πατρι­κό της επώ­νυ­μο  «Μάρω Λήμνου».

Υπήρ­ξε επί­ση­μος συνερ­γά­της του ραδιο­φώ­νου και της τηλε­ό­ρα­σης όπως και με διά­φο­ρα λογο­τε­χνι­κά περιο­δι­κά (Ελλη­νι­κά Γράμ­μα­τα, Επι­θε­ώ­ρη­ση Τέχνης, Θεα­τρι­κή Κρι­τι­κή κ.α.). Στην ΕΡΤ επι­με­λού­νταν και παρου­σί­α­ζε τη ραδιο­φω­νι­κή εκπο­μπή «Το Φτε­ρω­τό Ημε­ρο­λό­γιο». Στί­χοι των έργων της έχουν μελο­ποι­η­θεί από το σύζυ­γό της. Το 1974 εξέ­δω­σε το πρώ­το παι­δι­κό βιβλίο της, το «Ήταν και δεν ήταν», ενώ εξέ­δω­σε άλλα 38 βιβλία.

Τιμή­θη­κε με το Α΄ Κρα­τι­κό βρα­βείο Παι­δι­κής Λογο­τε­χνί­ας το 1998 για το έργο της «Το θαύ­μα του κόσμου», και το Β’ βρα­βείο στην Μπιε­νά­λε του καλύ­τε­ρου ευρω­παϊ­κού παι­δι­κού εικο­νο­γρα­φη­μέ­νου βιβλί­ου το 1994 για τον συγκε­ντρω­τι­κό τόμο των μυθι­στο­ρη­μά­των της με τον γενι­κό τίτλο «Τρέ­χει τρέ­χει». Επί­σης έχει τιμη­θεί και με το βρα­βείο του Κύκλου του Ελλη­νι­κού Παι­δι­κού Βιβλί­ου το 1998 όπως επί­σης έχει τιμη­θεί και με το βρα­βείο «Κώστας και Ελέ­νη Ουρά­νη» το 2000 από την Ακα­δη­μία Αθη­νών για τη συνο­λι­κή της προ­σφο­ρά στην παι­δι­κή λογο­τε­χνία. Η Πολι­τεία για την καλ­λι­τε­χνι­κή της προ­σφο­ρά της επι­χο­ρη­γού­σε από το 1998 με τη λεγό­με­νη «Επί­ση­μη Τιμη­τι­κή Καλ­λι­τε­χνι­κή Σύντα­ξη». Πέθα­νε στην Αθή­να στις 20 Αυγού­στου 2007, σε ηλι­κία 67 ετών, από καρ­κί­νο, τον οποίο αντι­πά­λευε με γεν­ναιό­τη­τα για 15 χρό­νια. 

Παρουσίαση μιας σειράς βιβλίων της 

Πριν από τη συνέ­ντευ­ξη είχα σκο­πό-απ’ ότι δια­πι­στώ­νω από το αρχείο μου- να δημο­σιεύ­σω και τη σύντο­μη παρου­σί­α­ση κάποιων βιβλί­ων της από την υπέ­ρο­χη σει­ρά: «Ένα παρα­μύ­θι – Μια χώρα…», εκδ. ΚΕΔΡΟΣ. Το πραγ­μα­το­ποιώ τώρα, με την ευκαι­ρία των δεκά­χρο­νων από το θάνα­τό της, αν και – όπως δια­πι­στώ­νω από το δια­δί­κτυο – δυστυ­χώς κυκλο­φο­ρούν μόνο 5 από τα 10 βιβλία αυτής της σει­ράς. Οπωσ­δή­πο­τε, όμως, τα υπό­λοι­πα υπάρ­χουν σε σχο­λι­κές ή δημό­σιες βιβλιο­θή­κες και ίσως σε κάποια παλαιοβιβλιοπωλεία.

Δεκά­το­μη σει­ρά βιβλί­ων για παι­διά, ιδιαί­τε­ρα ηλι­κί­ας 8–14 χρό­νων, που ο μύθος του κάθε βιβλί­ου βασί­ζε­ται σ’ ένα ευτρά­πε­λο λαϊ­κό παρα­μύ­θι μιας δια­φο­ρε­τι­κής κάθε φορά χώρας. Η σει­ρά είναι πολύ ενδια­φέ­ρου­σα. Ξεκί­νη­σε να κυκλο­φο­ρεί το 1983 και, αφού το κάθε παρα­μύ­θι γρα­φό­ταν κατά χρο­νι­κά δια­στή­μα­τα ενός ή περισ­σό­τε­ρων χρό­νων, ολο­κλη­ρώ­θη­κε το 1997. Ορι­σμέ­να από τα βιβλία της ενλό­γω σει­ράς επα­νεκ­δό­θη­καν μία ή περισ­σό­τε­ρες φορές, φανε­ρώ­νο­ντας ότι αγα­πή­θη­καν περισ­σό­τε­ρο από τα υπό­λοι­πα. Ο ΚΕΔΡΟΣ ανέ­λα­βε το οικο­νο­μι­κό κόστος της έκδο­σης, καθώς και την ευθύ­νη για την άρτια αισθη­τι­κή και εκδο­τι­κή επι­μέ­λεια και την κυκλο­φο­ρία τους στην Ελλά­δα και στο εξωτερικό.

Η σει­ρά απο­τε­λεί­ται από τα εξής βιβλία: Το Μού­σι του Κόντε (Ιτα­λία), σ. 81, Ο γκα­φα­τζής ο Χανς (Γερ­μα­νία), σ. 85, Το τελευ­ταίο ινδιά­νι­κο καλο­καί­ρι (Κανα­δάς), σ. 127, Το σκα­ντα­λιά­ρι­κο δια­βο­λά­κι (Βρα­ζι­λία), σ. 175, Ο κου­τός Αλού­λος, ο έξυ­πνος Γκό­χα και ο σοφός βασι­λιάς Ελ Τάριγκ (Αίγυ­πτος), σ. 173, Η εκδί­κη­ση της όμορ­φης Μαχνάζ (Περ­σία), σ. 181, Ο τρο­με­ρός βασι­λιάς των Ζου­λού (Ν. Αφρι­κή), σ. 239, Ο χιλιο­πέ­τα­λος λωτός (Ινδί­ες), σ. 159, Η μητε­ρού­λα μας η Ρωσία, σ. 211, Το αθά­να­το νερό (Ελλά­δα), σ. 265.

Γενι­κά χαρα­κτη­ρι­στι­κά στοι­χεία της σει­ράς είναι η περι­πέ­τεια, το χιού­μορ, οι γιορ­τές, τα πανη­γύ­ρια, οι παρα­δό­σεις κάθε λαού κ.ο.κ. Τα παι­διά είναι δυνα­τό να δια­σκε­δά­σουν και συγ­χρό­νως να μάθουν. Συν­δυά­ζο­νται λοι­πόν αρμο­νι­κά η λαϊ­κή παρά­δο­ση κάθε χώρας με πυρή­να ένα παρα­μύ­θι της, γύρω απ’ το οποίο πλά­θε­ται ο μύθος και ανα­δει­κνύ­ο­νται ιστο­ρι­κά, γεω­γρα­φι­κά και λαο­γρα­φι­κά, αλλά και άλλα επι­στη­μο­νι­κά και πολι­τι­σμι­κά στοι­χεία. Πρό­κει­ται για πολύ χρή­σι­μα βιβλία της μαθη­σια­κής δια­δι­κα­σί­ας για κάθε μαθη­τή, αλλά και για την αισθη­τι­κή αγω­γή του και φυσι­κά χρή­σι­μα εργα­λεία για την πιο απο­δο­τι­κή διδα­σκα­λία κάθε εκπαι­δευ­τι­κού, ιδιαί­τε­ρα για το μάθη­μα της Γεωγραφίας.

Τα παρα­κά­τω κεί­με­να δανεί­ζο­μαι από τα οπι­σθό­φυλ­λα των βιβλίων:

«Το Μού­σι του Κόντε είναι ένα αστείο παλιό παρα­μύ­θι της βορειο­δυ­τι­κής Ιτα­λί­ας. Ανα­φέ­ρε­ται στους Ποκα­πα­λιέ­ζους, τους πιο κου­τούς ανθρώ­πους της Ιτα­λί­ας, οι οποί­οι αφή­νουν να τους εκμε­ταλ­λεύ­ε­ται ο κόντες της περιο­χής τους, ο πλού­σιος τυρο­κό­μος. Τα πράγ­μα­τα χει­ρο­τε­ρεύ­ουν, καθώς η Μάγισ­σα Μισι­λί­να…»

«Ο γκα­φα­τζής ο Χανς είναι ο ηλί­θιος του χωριού. Δεν είναι άξιος να κάνει ούτε την πιο εύκο­λη δου­λειά που του ανα­θέ­τει η γυναί­κα του η Γκέ­τε, γι’ αυτό κι εκεί­νη συνε­χώς του φωνά­ζει και κάπο­τε κάπο­τε τον ξυλο­φορ­τώ­νει κιό­λας. Ώσπου μια μέρα απαυ­δι­σμέ­νη από τις γκά­φες του άντρα της, απο­φα­σί­ζει να στεί­λει το γερο-Χανς σχο­λείο να μάθει γράμ­μα­τα μπας και βάλει λίγο μυα­λό στο κεφά­λι του…»

«Το τελευ­ταίο ινδιά­νι­κο καλο­καί­ρι όμως δε στη­ρί­ζε­ται σε λαϊ­κό παρα­μύ­θι. Δε χρεια­ζό­ταν. Η ίδια η ζωή των Ινδιά­νων ήταν μια καθη­με­ρι­νή, συναρ­πα­στι­κή περι­πέ­τεια. Εδώ περι­γρά­φο­νται αλη­θι­νές σκη­νές της ζωής των γεν­ναί­ων, περή­φα­νων και ελεύ­θε­ρων ερυ­θρό­δερ­μων της φυλής των Σιού που ζού­σαν στις πεδιά­δες της Βόρειας Αμε­ρι­κής και του Κανα­δά.»

«Το σκα­ντα­λιά­ρι­κο δια­βο­λά­κι»: «Ο Σασί, το μικρό νεγρά­κι, είναι το πιο σκα­ντα­λιά­ρι­κο ξωτι­κό της Βρα­ζι­λί­ας. Έχει χρώ­μα μαύ­ρο, φορά­ει κόκ­κι­νη ναυ­τι­κιά σκού­φια, είναι μονο­πό­δα­ρο και στο στό­μα του καπνί­ζει πάντα μια πίπα. Αυτά βέβαια για όσους πιστεύ­ουν στην ύπαρ­ξή του. Το ερώ­τη­μα όμως είναι: υπάρ­χει ο Σασί ή δεν υπάρ­χει; Ο Ζοα­ο­ζί­νιο είναι ένα τολ­μη­ρό και πει­σμα­τά­ρι­κο Βρα­ζι­λια­νά­κι, που απο­φα­σί­ζει να βρει την απά­ντη­ση σ’ αυτό το ερώ­τη­μα. Έτσι μια μέρα, δίχως να πει τίπο­τα σε κανέ­ναν, ξεκι­νά­ει μόνο του να επι­σκε­φτεί τη φοβε­ρή και απά­τη­τη βρα­ζι­λιά­νι­κη ζού­γκλα.»

«Ο κου­τός Αλού­λος, ο έξυ­πνος Γκό­χα και ο σοφός βασι­λιάς Ελ Ταρίγκ»: «Ο Γκό­χα είναι ο πιο φημι­σμέ­νος παρα­μυ­θάς του Ισλάμ, ένας αντι­ή­ρω­ας της λαϊ­κής σοφί­ας και εξυ­πνά­δας, ένας τρε­λό­σο­φος. Έχει ένα αστείο σου­λού­πι και είναι μονί­μως καβά­λα στο γάι­δα­ρό του. Ταξι­δεύ­ει στις αρα­βι­κές χώρες και ζει τρε­λές περι­πέ­τειες, τις οποί­ες διη­γεί­ται στον κόσμο μ’ ένα τρό­πο μονα­δι­κό. Ο Ελ Ταρίγκ είναι το τελεί­ως αντί­θε­τό του. Είναι ο ηρω­ι­κός και τρο­με­ρός βασι­λιάς της Αιγύ­πτου, το φόβη­τρο των εχθρών του, ο γεν­ναί­ος, ο υπε­ρή­φα­νος, ο ασυ­να­γώ­νι­στος. Η τύχη τα φέρ­νει έτσι, που κάπο­τε οι δυο αυτοί άνθρω­ποι συνα­ντιού­νται.»

«Η εκδί­κη­ση της όμορ­φης Μαχνάζ»: «Ο Αχμάντ είναι ένας φτω­χός Πέρ­σης αχθο­φό­ρος στο βασι­λι­κό παζά­ρι του Ισφα­χάν. Η όμορ­φη Μαχνάζ δέχε­ται μια βαριά προ­σβο­λή από τη γυναί­κα του ανώ­τα­του μάντη του Σάχη, κι από κεί­νη τη στιγ­μή απο­φα­σί­ζει να την εκδι­κη­θεί και να πάρει τη θέση της στο παλά­τι. Πράγ­μα δύσκο­λο, βέβαια, για­τί αυτό σημαί­νει πως ο άντρας της ο Αχμάντ ο αχθο­φό­ρος θα πρέ­πει να γίνει μάντης και μάλι­στα ο ανώ­τα­τος μάντης του Σάχη.»

«Ο τρο­με­ρός βασι­λιάς των Ζου­λού»: «Ο Σάκα είναι γιος του βασι­λιά Σεν­ζα­γκα­κό­να και της πανέ­μορ­φης Ναντί. Είναι πρω­τό­το­κος και γι’ αυτό κλη­ρο­νό­μος της βασι­λεί­ας του πατέ­ρα του. Οι άλλες γυναί­κες όμως του Σεν­ζα­γκα­κό­να, εκμε­ταλ­λευό­με­νες το μυστι­κό της γέν­νη­σής του, εκβιά­ζουν το βασι­λιά και τον ανα­γκά­ζουν να απο­κη­ρύ­ξει το Σάκα, απο­διωγ­μέ­νος από τον ίδιο τον πατέ­ρα του, ανα­γκά­ζε­ται μαζί με τη μητέ­ρα του να εγκα­τα­λεί­ψει το μέρος που γεν­νή­θη­κε και να περά­σει τα παι­δι­κά του χρό­νια μέσα στο φόβο, την ντρο­πή και τον εξευ­τε­λι­σμό. Ώσπου έφη­βος πια, συνα­ντιέ­ται με το δαι­μο­νι­κό μάγο Ιζα­νού­σι και με τη βοή­θεια της μαγι­κής του τέχνης, μετα­μορ­φώ­νε­ται μετά από χρό­νια στον παντο­δύ­να­μο στρα­τη­γό Σάκα, το φοβε­ρό βασι­λιά των Ζου­λού.»

«Ο χιλιο­πέ­τα­λος λωτός»: «Τον παλιό και­ρό τις Ινδί­ες απο­τε­λού­σαν μικρά πρι­γκι­πι­κά κρά­τη. Σ’ ένα από αυτά, τη Μαλ­λι­καρ­τζού­να, βασι­λιάς ήταν ο Βεν­κά­ντα. Ο Βεν­κά­ντα όμως δεν μπό­ρε­σε να απο­κτή­σει παι­διά, ούτε με την πρώ­τη ούτε με τη δεύ­τε­ρη γυναί­κα που παντρεύ­τη­κε. Έτσι απελ­πι­σμέ­νος απο­σύ­ρε­ται στην έρη­μο και με συνε­χείς προ­σευ­χές και νηστεί­ες ζητά από τον προ­σω­πι­κό του θεό το Σίβα να τον απαλ­λά­ξει από το βαρύ του κάρ­μα και να του χαρί­σει τον πολυ­πό­θη­το διά­δο­χο. Ο Σίβα εξευ­με­νί­ζε­ται και του προ­σφέ­ρει ένα μάν­γκο. Το θεϊ­κό αυτό φρού­το τρώ­νε οι γυναί­κες του και γεν­νούν η μεν πρώ­τη μια χελώ­να, η δε δεύ­τε­ρη δύο αγό­ρια που προ­ο­ρί­ζο­νται και για διά­δο­χοι του κρά­τους. Η χελώ­να όμως μετα­μορ­φώ­νε­ται αργό­τε­ρα σε πρί­γκι­πα κι έτσι όλα ανα­τρέ­πο­νται.»

«Η μητε­ρού­λα μας η Ρωσία»: «Δίνο­ντας πίστη στην προ­φη­τεία μιας τσιγ­γά­νας, η βασί­λισ­σα ερω­τεύ­ε­ται το φτε­ρό ενός γέρα­κα. Με τη δύνα­μη της αγά­πης της το φτε­ρό μετα­μορ­φώ­νε­ται σε έναν όμορ­φο νέο, τον Ίγκορ, που στο πρό­σω­πό του είναι συγκε­ντρω­μέ­νοι όλοι οι θρύ­λοι της Ρωσί­ας. Την αγά­πη τους όμως φθο­νούν οι δυο αδερ­φές της βασί­λισ­σας και απο­πει­ρώ­νται να σκο­τώ­σουν τον Ίγκορ. Μετά από πολ­λές περι­πέ­τειες, η αγά­πη των δύο νέων θριαμ­βεύ­ει, για να γίνει τελι­κά μήνυ­μα πίστης και ελπί­δας για όλο το ρωσι­κό λαό.»

«Το αθά­να­το νερό»: «Το βιβλίο αυτό είναι μια πορεία από το χτες στην αιω­νιό­τη­τα, από τη λήθη στη μνή­μη, από τη σύγ­χρο­νη απρό­σω­πη Ελλά­δα σε ό,τι πιο ιερό και πρω­το­γε­νές έχει κρα­τή­σει ανέ­πα­φο στα σπλά­χνα του αυτός ο τόπος: το φως και το κάλ­λος του ποι­η­τή Ορφέα.

Δυο παι­διά, η Κάλιω και ο Γιάν­νος, ψάχνουν τ’ αθά­να­το νερό για να ανα­στή­σουν την μπά­μπω τους, τη Μνη­μο­σύ­νη. Δια­σχί­ζουν έτσι τη Μακε­δο­νία, τη Θρά­κη, τις Κυκλά­δες, τα Δωδε­κά­νη­σα, την Κρή­τη, την Πελο­πόν­νη­σο, τη Στε­ρεά Ελλά­δα, τη Θεσ­σα­λία, την Ήπει­ρο. Με οδη­γούς την ποί­η­ση, τη μου­σι­κή, τον έρω­τα, κάπο­τε θα ανα­κα­λύ­ψουν πως το αθά­να­το νερό δεν υπάρ­χει: πεθαί­νει ό,τι ξεχνιέ­ται και παρα­μέ­νει ζωντα­νό ό,τι εμείς θυμό­μα­στε και τιμού­με.»

Η εικο­νο­γρά­φη­ση των βιβλί­ων αυτής της σει­ράς είναι των: Νίκου Μαρου­λά­κη (αρ. 1–5, 7), Ziba (αρ.6), Άντας Γκουρ­μπα­λή (αρ. 8), Γιάν­νη Κυρια­κί­δη (αρ. 9), Αντρέα Καρά­μπε­λα (αρ. 10)

Εργο­γρα­φία[1]

Δια­πί­στω­ση…

Η Μάρω Λοΐ­ζου θα μεί­νει πάντο­τε στο μυα­λό και στην καρ­διά όλων των φίλων και των συνερ­γα­τών της, των ανα­γνω­στών των βιβλί­ων της, των ακρο­α­τών των ραδιο­φω­νι­κών εκπο­μπών της, των εκπαι­δευ­τι­κών που συνερ­γά­στη­καν μαζί της και κυρί­ως της κόρης της Μυρ­σί­νης και της οικο­γέ­νειάς της και των άλλων συγ­γε­νών της. Ήταν ένας γλυ­κύ­τα­τος άνθρω­πος μ’ ένα πλα­τύ και ζεστό χαμό­γε­λο, με ευγέ­νεια ψυχής και γεν­ναιο­δω­ρία προς κάθε κατεύ­θυν­ση, ένας άνθρω­πος δοτι­κός, που αγα­πού­σε υπερ­βο­λι­κά τα παι­διά και γι’ αυτό ασχο­λή­θη­κε και αγω­νί­στη­κε με το λογο­τε­χνι­κό της ταλέ­ντο, τις γνώ­σεις της και το παι­δα­γω­γι­κό ταπε­ρα­μέ­ντο της για την πνευ­μα­τι­κή τους καλλιέργεια.

Για όλους αυτούς, που ανα­φέ­ρο­νται παρα­πά­νω η Μάρω Λοΐ­ζου θα παρα­μεί­νει για πάντο­τε ζωντα­νή, αφού όπως και η ίδια έγρα­φε στο οπι­σθό­φυλ­λο του βιβλί­ου της «Το αθά­να­το νερό»: «πεθαί­νει ό,τι ξεχνιέ­ται και παρα­μέ­νει αιώ­νια ζωντα­νό ό,τι εμείς θυμό­μα­στε και τιμού­με.»

[1]. Τα βιβλία της έχουν επα­νεκ­δο­θεί αρκε­τές φορές και οι χρο­νο­λο­γί­ες που ανα­γρά­φο­νται είναι από επα­νεκ­δό­σεις τους.

Σύντο­μο αφιέ­ρω­μα… Μάρω Λοΐ­ζου (Α’ Μέρος)