«Σώζοντας την ελπίδα» της Αρετής Παληού — Συνέντευξη

Συνέ­ντευ­ξη στην Τασ­σώ Γαΐ­λα //

Η 19χρονη Αρε­τή Παληού γεν­νή­θη­κε στη Χίο και είναι κόρη του εκδό­τη Γιάν­νη Παληού της οικο­γε­νεί­ας με …παλιά ιστο­ρία στο χώρο του ΚΚΕ…

Από τον παπ­πού στον εγγο­νό που λέει η παροι­μία, εδώ έχο­με να κάνου­με με «κλη­ρο­νο­μιά» ιδε­ο­λο­γί­ας, κι από τον παπ­πού Νικο­λή φτά­νο­με στις… εγγο­νές και, στα­μα­τά­με σήμε­ρα στην Αρε­τή, την μικρό­τε­ρη κόρη του εκδό­τη Γιάν­νη Παληού κι αυτό όχι τυχαία…

Ένα δώρο, ευχα­ρι­στή­ρια πρά­ξη για την ανα­φο­ρά σε άρθρο μου συγ­γρα­φέα του εκδο­τι­κού οίκου του Γιάν­νη Παληού «Άλφα πι», περιεί­χε μερι­κά βιβλία του οίκου του κι ανά­με­σα τους το «Σώζο­ντας την ελπί­δα», συγ­γρα­φέ­ας Αρε­τή Παληού…

Την ίδια σκέ­ψη… κάνο­με φιλύ­πο­πτοι ανα­γνώ­στες, το μαχαί­ρι και το πεπό­νι… Πάμε να δού­με αν είναι έτσι τα πράματα;

Απρί­λης του 2017 και η Αρε­τή κυκλο­φο­ρεί ένα παι­δι­κό-εφη­βι­κό βιβλίο- το πρώ­το στην εργο­γρα­φία της- με άξο­να το προ­σφυ­γι­κό μετα­να­στευ­τι­κό πρό­βλη­μα που ταλα­νί­ζει τη χώρα τα τελευ­ταία χρό­νια και ιδιαί­τε­ρα τα ακρι­τι­κά νησιά και την ιδιαί­τε­ρη πατρί­δα της τη Χίο.

Σαφώς αν το βιβλίο είχε κυκλο­φο­ρή­σει 3–4 χρό­νια πριν θα ανή­κε στα πρω­τό­τυ­πα του είδους της δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τας αλλά πλέ­ον είναι τόσο μεγά­λη η προ­σφο­ρά βιβλί­ων του είδους που προ­σω­πι­κά θεω­ρώ τόλ­μη­μα την κυκλο­φο­ρία του βιβλίου. 

Το Αιγαίο βου­λιά­ζει από την προ­σφυ­γιά, τη μετα­νά­στευ­ση, το δου­λε­μπό­ριο, ευαί­σθη­το μα συνά­μα πολυ­φο­ρε­μέ­νο το προ­σφυ­γι­κό που ενέ­πνευ­σε την νεα­ρή Αρετή…

– Αρε­τή, θέλω να σας ρωτή­σω τελι­κά και μετά πάρο­δο δυο ετών που γρά­ψα­τε το βιβλίο σας, ο πρό­σφυ­γας είναι ο συνάν­θρω­πος που οικειο­θε­λώς και άνευ σχε­δί­ου πήρε τα όρη και τα βου­νά για να βγει στο Αιγαίο κι από εκεί στην Ευρώ­πη ή έχο­με να κάνο­με με καλά οργα­νω­μέ­νη από την παγκο­σμιο­ποί­η­ση μετα­φο­ρά δύστυ­χων σκλά­βων που θα τους υπη­ρε­τούν και όχι προ­σφύ­γων; Το ψάξα­τε καθό­λου τώρα που οι πρώ­τες σας εντυ­πώ­σεις έχουν καταλαγιάσει;

- Κοι­τάξ­τε να δεί­τε. Το προ­σφυ­γι­κό κ. Γαΐ­λα ήταν απλώς μια στιγ­μιαία αφορ­μή για να γρα­φτεί το βιβλίο. Από κει και πέρα, ο κάθε ανα­γνώ­στης δια­βά­ζο­ντας το, το μετα­φρά­ζει όπως εκεί­νος θέλει. Έτσι γίνε­ται με κάθε μορ­φή τέχνης. Και γι αυτό το λόγο εγώ δεν το ονο­μά­ζω παι­δι­κό-εφη­βι­κό βιβλίο… Το ονο­μά­ζω παρα­μύ­θι-αλλη­γο­ρία για να κοι­μη­θούν γλυ­κά οι μικροί και να ξυπνή­σουν οι μεγάλοι.

Από κει και πέρα, το ζήτη­μα είναι βαθειά πολι­τι­κο­κοι­νω­νι­κό κι απ’ αυτό θα υπάρ­ξουν σίγου­ρα τρα­γι­κές απόρ­ροιες, όπως και γίνε­τε άλλω­στε (πορ­νεία, δου­λεία, και γενι­κό­τε­ρα φαι­νό­με­να κοι­νω­νι­κής παθο­γέ­νειας). Η αφε­τη­ρία όμως του προ­βλή­μα­τος είναι σε κάθε περί­πτω­ση το καπι­τα­λι­στι­κό ζήτη­μα που γεν­νά πόλε­μο και προ­σφυ­γιά. Ο πρό­σφυ­γας δεν εγκα­τα­λεί­πει την πατρί­δα του από πεποί­θη­ση. Την εγκα­τα­λεί­πει από βαθιά ανά­γκη επι­βί­ω­σης, πράγ­μα που μου φαί­νε­ται αδια­νό­η­το στον 21^ο αιώ­να. Οποια­δή­πο­τε άλλα σενά­ρια περί σχε­δί­ου μου­σουλ­μα­νι­κής εξά­πλω­σης, μου φαί­νο­νται αστεία και απαί­δευ­τα. Η διά­δο­ση της μου­σουλ­μα­νι­κής παρά­δο­σης θα είναι απλώς μια συνέπεια.

– Πρω­το­εμ­φα­νι­ζό­με­νη συγ­γρα­φέ­ας η Αρε­τή …στα ίχνη Αίσω­που και Κρι­λόφ(;), ας δού­με τι μας λέει η ίδια για το βιβλίο της.

- Όπως ανέ­φε­ρα και παρα­πά­νω, το βιβλίο μου είναι ένα παρα­μύ­θι-αλλη­γο­ρία για να κοι­μη­θούν με γλυ­κά όνει­ρα τα μικρά παι­διά και να ξυπνή­σουν οι γονείς τους. Γρά­φτη­κε μέσα σε δυο ώρες, κατά τη διάρ­κεια λογο­τε­χνι­κού δια­γω­νι­σμού. Είναι μια ιστο­ρία με συνε­χείς συμ­βο­λι­σμούς. Φαι­νο­με­νι­κά παρου­σιά­ζε­ται ως παι­δι­κή, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα όμως, πίσω από τα σύμ­βο­λα έχω προ­σπα­θή­σει να κρύ­ψω βαθιά νοή­μα­τα. Η συνερ­γα­σία της πονη­ρής γάτας με το αγνό περι­στέ­ρι, να σώσουν την ελπί­δα νικώ­ντας το κακό γερά­κι , τον Πόνο. Ο μεγά­λος αγώ­νας δυο ζώων από δια­φο­ρε­τι­κό βασί­λειο, να αψη­φή­σουν τη δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τα τους, να συνερ­γα­στούν, να παλέ­ψουν, για να φέρουν σε όλο τον κόσμο την Χαρά και την Ευτυχία.

– «Σώζο­ντας την ελπί­δα» ο τίτλος του πρω­τό­λειου της Αρε­τής Παληού/ εκδό­σεις Άλφα πι, δηλα­δή του μπα­μπά της… Η συγκυ­ρία της επι­τυ­χί­ας στο μαθη­τι­κό δια­γω­νι­σμό να έφε­ρε και την έκδο­ση του βιβλί­ου; έχο­με δηλα­δή να κάνο­με με κάτι τυχαίο ή η Αρε­τή θα συνε­χί­σει στο χώρο της λογο­τε­χνί­ας; Προ­βλη­μα­τί­ζο­μαι και … τη ρωτάω.

- Εγώ σαν Αρε­τή κ. Γαΐ­λα, από μόνη μου, πιθα­νά δεν θα έπαιρ­να τέτοια πρω­το­βου­λία. Από μικρή που ξεκί­νη­σα να γρά­φω δεν είχα στο μυα­λό μου ούτε το εμπό­ριο ούτε το κέρ­δος. Ότι έχω γρά­ψει είναι πραγ­μα­τι­κή κατά­θε­ση ψυχής. Από κει και πέρα, μάλ­λον ο εκδό­της της οικο­γέ­νειας, ο πατέ­ρας, έκρι­νε ότι άξι­ζε να «εκμε­ταλ­λευ­τεί» την γρα­φί­δα μου. Δεν ήταν η επι­τυ­χία στον δια­γω­νι­σμό που τον παρα­κί­νη­σε, για­τί νωρί­τε­ρα είχαν υπάρ­ξει κι άλλες. Μάλ­λον τον γλυ­κό μου πατέ­ρα και εκδό­τη, τον συγκί­νη­σε η επι­θυ­μία μου να «Σώσω την ελπί­δα»… Παρ’ όλα αυτά, δεν νομί­ζω πια να εγκα­τα­λεί­ψω το χώρο της συγγραφής.

– Και με ποιο είδος λόγου σκο­πεύ­ε­τε να ασχο­λη­θεί­τε; Μυθι­στό­ρη­μα; ή θέλε­τε να συνε­χί­σε­τε στο χώρο του εφη­βι­κού βιβλίου;

- Δεν θα ήθε­λα να θέσω όρια σ’ αυτό. .. Ό,τι με εμπνέ­ει σε κάθε περί­πτω­ση θα ασκή­σω. Παρ’ όλα αυτά βρί­σκω το μυθι­στό­ρη­μα πιο ενδιαφέρον.

– Αρε­τή, πρω­το­ε­τής φοι­τή­τρια στο ΑΠΘ , Ιστο­ρία-Αρχαιο­λο­γία. Από τους δυο κλά­δους σας συγκι­νεί κάποιος ιδιαί­τε­ρα και γιατί;

- Μάλ­λον προ­τι­μώ την ιστο­ρία. Όχι ότι η Αρχαιο­λο­γία δε μου φαί­νε­ται ενδια­φέ­ρου­σα, κάθε άλλο. Απλώς επι­θυ­μώ να λάβω περισ­σό­τε­ρες φιλο­λο­γι­κές γνώ­σεις. Επι­πλέ­ον η δου­λειά του αρχαιο­λό­γου απαι­τεί μεγά­λη σωμα­τι­κή αντο­χή, κι εγώ αγα­πώ περισ­σό­τε­ρο τη θεω­ρία. Δεν νομί­ζω ότι μπο­ρώ να αντέ­ξω τέτοιου είδους χει­ρο­να­κτι­κή εργασία.

– Αν όμως δεν ακο­λου­θού­σα­τε την ‘πεπα­τη­μέ­νη’ Λύκειο-Πανε­πι­στή­μιο, θα τολ­μού­σα­τε την επι­λο­γή χει­ρο­να­κτι­κού επαγ­γέλ­μα­τος και ποιου;

- Φυσι­κά, θα το τολ­μού­σα. Απλά θα ήθε­λα να σχε­τί­ζε­ται με κάποια μορ­φή τέχνης. Θα ήθε­λα να ασχο­λη­θώ με τη κατα­σκευή κοσμη­μά­των, ή και με το πλέξιμο.

(Εδώ να σημειώ­σω ότι δεν κάνει ανα­φο­ρά στην ήδη υπάρ­χου­σα ενα­σχό­λη­ση της στην οικο­γε­νεια­κή επι­χεί­ρη­ση με ανα­γνώ­σεις κει­μέ­νων σε παρου­σιά­σεις βιβλίων).

– Είπα­τε προ­τι­μά­τε την ιστο­ρία. Τι είναι Ιστο­ρία; Δύσκο­λη ερώ­τη­ση έ; Και πια περί­ο­δος ιστο­ρι­κή σας γοη­τεύ­ει περισσότερο;

-Ο ορι­σμός της ιστο­ρί­ας; Χμ… Η γρα­πτή απει­κό­νι­ση κάθε πτυ­χής του αξιό­λο­γου παρελ­θό­ντος. Ιστο­ρι­κή περί­ο­δος που με ενδια­φέ­ρει περισ­σό­τε­ρο, είναι αυτή της Ιστο­ρί­ας του Βυζα­ντί­ου .Έχω αρχί­σει όμως τώρα στο Πανε­πι­στή­μιο να συμπα­θώ και την Αρχαία.

– Ο χώρος της εκπαί­δευ­σης είναι δύσκο­λος, η ανερ­γία «κτυ­πά ταβά­νι». Σαν εκπαι­δευ­τι­κός-αν ασχο­λη­θεί­τε- θα επι­λέ­ξε­τε το νησί σας τη Χίο ακο­λου­θώ­ντας τα βήμα­τα της αδελ­φής σας της Χρι­στί­νας που και διδά­σκει στο νησί και έχει συνδικαλιστεί;

- Αν απο­φα­σί­σω να γίνω εκπαι­δευ­τι­κός, μάλ­λον δεν θα πρέ­πει να γίνω τόσο επι­λε­κτι­κή… Ειδι­κά ο χώρος της φιλο­λο­γί­ας στον οποίο θα εργα­στώ εγώ, είναι εξαι­ρε­τι­κά κορε­σμέ­νος. Παρ’ όλα αυτά, ναι, θα ήθε­λα να γυρί­σω στο νησί μου.

– Αρχή φοι­τη­τι­κής ζωής, νέα ζωή μακριά από την οικο­γέ­νεια… Αρε­τή μας περι­γρά­φε­τε μια μέρα της νέας καθη­με­ρι­νό­τη­τας σας;

-Πρω­τό­γνω­ρη αυτή η ερώ­τη­ση κ. Γαΐ­λα. Λοι­πόν, η καθη­με­ρι­νό­τη­τα μου ακό­μα προ­σαρ­μό­ζε­ται. Κατά μέσο όρο πηγαί­νω στο Πανε­πι­στή­μιο δυο μια­μι­σά­ω­ρα τη μέρα. Κατά τα άλλα, έχω ξεκι­νή­σει γυμνα­στή­ριο, και επί­σης βγαί­νω με φίλους. Δια­βά­ζω τη λογο­τε­χνία που εγώ επι­λέ­γω και ακό­μα βλέ­πω τις ται­νί­ες που δεν μπό­ρε­σα να δω κατά την διάρ­κεια των Πανελ­λη­νί­ων. Οι πρώ­τες εντυ­πώ­σεις από την φοι­τη­τι­κή ζωή είναι απε­ρί­γρα­πτες! Πολύ όμορ­φες και ξέγνοια­στες. Είναι απα­ραί­τη­τος όμως ο αυτο­έ­λεγ­χος, για να δια­τη­ρού­νται όλα σε μια ισορ­ρο­πία. Δεν σας κρύ­βω ότι στα σχέ­δια μου είναι να βρω και μια δου­λειά που να ται­ριά­ζει στην ιδιο­συ­γκρα­σία μου…

– Η οικο­γέ­νεια της νεα­ρής Αρε­τής έχει «βαθειά σχέ­ση» με το χώρο του Κ.Κ.Ε. Πρό­κει­ται για μια από τις πλέ­ον αγω­νι­στι­κές και παλαιό­τε­ρες <κόκ­κι­νες> οικο­γέ­νειες του νησιού.Το μήλο κάτω απ’ τη μηλιά, απ’ τον παπ­πού στον εγγο­νό ότι και να δια­λέ­ξου­με Αρε­τή, ‘κολά­ει’ στην περί­πτω­ση σας; Ασχο­λεί­σθε με την πολιτική;

- Είμαι οργα­νω­μέ­νη στην ΚΝΕ αρκε­τά χρό­νια και θα ασχο­λη­θώ με την πολι­τι­κή όσο αρμό­ζει στην ηλι­κία μου και όσο το επι­τρέ­πουν οι υπό­λοι­πες ανά­γκες-υπο­χρε­ώ­σεις μου .Είναι υπο­χρέ­ω­ση του φοι­τη­τή να αντι­λαμ­βά­νε­ται το πώς κινού­νται τα νήμα­τα και να αφυ­πνί­ζε­ται, εφό­σον έχει δια­λέ­ξει το δρό­μο της γνώ­σης και της πνευ­μα­τι­κής φώτι­σης. Η μόδα του ‘απο­λι­τίκ’ μου προ­κα­λεί γέλιο και θυμό μαζί.

– Να τολ­μή­σω μια λίγο αγε­νή ερώ­τη­ση; Μήπως ακο­λου­θεί­τε από κεκτη­μέ­νη ταχύ­τη­τα τις οικο­γε­νεια­κές πολι­τι­κές επιλογές;

- Βασι­κή αρχή του κομ­μου­νι­στή, είναι η ευσυ­νει­δη­σία. Συνε­πώς δεν υπήρ­χε ποτέ περί­πτω­ση να ασκη­θεί πίε­ση για να ακο­λου­θή­σω κι εγώ τον ίδιο δρό­μο. Σίγου­ρα βέβαια το μυα­λό μου είχε ζυμω­θεί από όταν ήμουν μικρή με τις αξί­ες της ενό­τη­τας, της ειρή­νης, της ισό­τη­τας ευκαι­ριών και της ελευ­θε­ρί­ας. (Αξί­ες που προ­βάλ­λει ο κομ­μου­νι­σμός, και γι αυτό ευχα­ρι­στώ βαθιά την οικο­γέ­νεια μου). Η έντα­ξη μου όμως στο χώρο ήταν καθα­ρά προ­σω­πι­κή μου επιλογή.

Στην πλα­τεία της Ομόνοιας.

Οι λέξεις στοί­χειω­σαν στο χαρτί/ο και­ρός κιτρί­νι­σε τις σκέψεις,/μερικές δεκάρες/οι νύχτες των ποιητών,/ο μικροπωλητής/ ορά­μα­τα διαλαλεί./Ήμουν κι εγώ/μάρτυρας του Καβάφη/τον διά­λε­ξαν από το σωρό/δυο Αλβανοί/να περνούν/για Έλλη­νες μετανάστες.-ποιήτρια: Κων­στα­ντί­να Σούλα-Τσαφαρά.

– Ένα σχό­λιο για τους στί­χους της εξαί­ρε­της αυτής γυναι­κεί­ας λυρι­κής φωνής;

- «Ο και­ρός κιτρί­νι­σε τις σκέ­ψεις»… Πονά­ει αυτή η φρά­ση. Πάντα ελπί­ζω ότι οι σκέ­ψεις είναι ανε­ξί­τη­λες. Ξέρω όμως ότι είναι δρα­μα­τι­κές και εύθραυ­στες στο χρόνο.

– Από τα πρώ­τα σας δια­βά­σμα­τα, Αρε­τή, ποια ήταν εκεί­να που σας βοή­θη­σαν να αγα­πή­σε­τε την λογοτεχνία;

-Τα πρώ­τα μου δια­βά­σμα­τα, ήταν παρέα με τον πατέ­ρα μου. Μύθοι του Αισώ­που, Όμη­ρος (Ιλιάδα-Οδύσσεια).Σαφώς ήταν τα πρώ­τα σπέρ­μα­τα αγά­πης για την λογο­τε­χνία. Για να γίνω όμως πιο ειλι­κρι­νής , έκα­να τη λογο­τε­χνία κομ­μά­τι της ζωής μου όταν άρχι­σα να δια­βά­ζω ποίηση.

– Τώρα δια­βά­ζε­τε κάποιο βιβλίο;

-Ναι, βέβαια. Τη< Μικρή ιστο­ρία του κόσμου> του Ernst Gombrich.

– Αγα­πη­μέ­νος σας Συγ­γρα­φέ­ας Αρετή;

• Ποι­η­τής Ντί­νος Χριστιανόπουλος.

«Σώζο­ντας την ελπί­δα» εκδό­σεις Άλφα πι-Χίος. Πρώ­τη εμφά­νι­ση στα γράμ­μα­τα της Αρε­τής Παληού, έκδο­ση δίγλωσ­ση, Ελλη­νι­κά, Αγγλι­κά- με μετά­φρα­ση Μέλης Βυζα­νιά­ρη-Τσα­κού και ιδιό­τυ­πη εικο­νο­γρά­φη­ση του Sayed Nabiullah Rahmatzada.

• Το παρα­μύ­θι απέ­σπα­σε το δεύ­τε­ρο βρα­βείο στο λογο­τε­χνι­κό δια­γω­νι­σμό του Φιλο­τε­χνι­κού Ομί­λου Χίου, εις μνή­μην του Χιώ­τη ποι­η­τή Κώστα Χαλιο­ρή και η νεα­ρή συγ­γρα­φέ­ας του το αφιε­ρώ­νει σε όσους δεν έχουν στα­μα­τή­σει να ονει­ρεύ­ο­νται και να προ­σμέ­νουν ένα καλύ­τε­ρο αύριο.