Άλκη Ζέη Η τέχνη του να μιλάς στα παιδιά με «έντιμο» τρόπο

Γρά­φει ο Θανά­σης Ν. Καρα­γιάν­νης //

Μιχά­λης Ι. Αργυρίδης

Άλκη Ζέη
Η τέχνη του να μιλάς
στα παι­διά με «έντι­μο» τρόπο

Μεταίχ­μιο, Αθή­να 2012, σ. 119

Ο Μιχά­λης Ι. Αργυ­ρί­δης, έμπει­ρος και κατα­ξιω­μέ­νος (πρώ­ην) εκπαι­δευ­τι­κός και πολυ­γρά­φος συγ­γρα­φέ­ας, αλλά και σημα­ντι­κός μελε­τη­τής της Παι­δι­κής μας Λογο­τε­χνί­ας, παρου­σί­α­σε πρό­σφα­τα το πόνη­μά του Άλκη Ζέη. Η τέχνη του να μιλάς στα παι­διά με «έντι­μο» τρόπο. 

Πρό­κει­ται για ένα ευκο­λο­διά­βα­στο και ενδια­φέ­ρον βιβλίο, στο οποίο ο συγ­γρα­φέ­ας με απλό και κατα­νοη­τό γλωσ­σι­κά και υφο­λο­γι­κά τρό­πο, προ­σπα­θεί να ενη­με­ρώ­σει τους ανα­γνώ­στες του για το πεζο­γρα­φι­κό έργο για παι­διά της Άλκης Ζέη, μέσα από μια πολύ­τι­μη ψυχο-παι­δα­γω­γι­κή προσέγγιση.

Τ’ απο­σπά­σμα­τα κει­μέ­νων που χρη­σι­μο­ποιεί εμβό­λι­μα στο κεί­με­νό του και οι αντί­στοι­χες υπο­ση­μειώ­σεις του (από μια πλού­σια βιβλιο­γρα­φία), φανε­ρώ­νουν τη σφαι­ρι­κή εξέ­τα­ση και τεκ­μη­ρί­ω­ση των επι­χει­ρη­μά­των του, ώστε ν’ απο­δεί­ξει –και με τη βοή­θεια της παι­δα­γω­γι­κής θεω­ρί­ας του Αμε­ρι­κα­νού ψυχο­παι­δα­γω­γού Jerome S. Bruner – το «έντι­μο» τρό­πο, με τον οποίο δια­πραγ­μα­τεύ­ε­ται όλα τα θέμα­τα στο πεζο­γρα­φι­κό έργο της για παιδιά.

Ο Μ. Ι. Αργυ­ρί­δης ανα­κα­λύ­πτει γλωσ­σι­κούς, παι­δα­γω­γι­κούς και ιδε­ο­λο­γι­κούς «θησαυ­ρούς» μέσα στα κεί­με­να της Άλκης Ζέη. Για παρά­δειγ­μα στο κεφά­λαιο: «Η γλώσ­σα των λογο­τε­χνι­κών ηρώ­ων-παι­διών της Άλκης Ζέη» παρα­τη­ρεί ότι στα κεί­με­νά της η συγ­γρα­φέ­ας «η παι­δι­κή οπτι­κή των πραγ­μά­των ενι­σχύ­ε­ται και από μια πολύ φυσι­κή γλώσ­σα που χρη­σι­μο­ποιούν οι ήρω­ες-παι­διά, η οποία χαρα­κτη­ρί­ζε­ται από ευρη­μα­τι­κό­τη­τα και πλού­το» ή ότι κατα­σκευά­ζει, ως γλωσ­σο­πλά­στρια νέες λέξεις ή ότι «η πλού­σια κι ευρη­μα­τι­κή γλώσ­σα που χρη­σι­μο­ποιούν τα παι­διά-ήρω­ες στα βιβλία της Άλκης Ζέη περι­λαμ­βά­νει και λεκτι­κά παι­χνί­δια, εξαι­ρε­τι­κής σημα­σί­ας λεκτι­κές φόρ­μες, καθό­τι ασκούν θετι­κό­τα­τα τη δημιουρ­γι­κή φαντα­σία τους, συμ­βάλ­λουν στην καλ­λιέρ­γεια της αίσθη­σης της γλώσ­σας, κι εκπέ­μπουν το ριζο­σπα­στι­κό παι­δα­γω­γι­κό μήνυ­μα ότι τα παι­διά διεκ­δι­κούν το δικαί­ω­μα όχι στη δημιουρ­γία αλλά στη δημιουρ­γι­κό­τη­τα για όλους, μέσα από μια τέτοια ενα­σχό­λη­ση.» κ.ο.κ., παρα­θέ­το­ντας ως απο­δει­κτι­κό στοι­χείο των από­ψε­ών του απο­σπά­σμα­τα από τα ίδια τα κεί­με­να της συγγραφέα.

Είναι άξιο προ­σο­χής ότι ο συγ­γρα­φέ­ας δεν πολυ­λο­γεί, δεν ανα­πτύσ­σει τις από­ψεις και τις παρα­τη­ρή­σεις του μ’ εκτε­νή θεω­ρη­τι­κά και ερμη­νευ­τι­κά κεί­με­να και σχό­λια. Ο λόγος του είναι απέ­ριτ­τος, σύντο­μος και καί­ριος και διαν­θί­ζε­ται από ένα πλή­θος απο­σπα­σμά­των κει­μέ­νων της Άλκης Ζέη, ώστε να ενη­με­ρω­θεί ο ανα­γνώ­στης κατ’ ευθεία από την πηγή: από την πέν­να της ίδιας της λογο­τέ­χνι­δας πεζο­γρά­φου. Αυτό δε σημαί­νει ότι δεν ανα­πτύσ­σει τις ιδέ­ες και τις από­ψεις του, τις παι­δα­γω­γι­κές και άλλες επι­στη­μο­νι­κές θέσεις του, σε ευσύ­νο­πτα και μεστά κεί­με­νά του στο βιβλίο, παρα­θέ­το­ντας εύστο­χα σχό­λια και καί­ριες παρατηρήσεις.

Η συμ­βο­λή του Μ. Ι. Αργυ­ρί­δη στη μελέ­τη του πεζο­γρα­φι­κού έργου της Άλκης Ζέη είναι μια πολύ­τι­μη ψηφί­δα σε όσα έχουν γρα­φεί ή θα γρα­φούν για το πολυ­διά­στα­το και πολυ­σή­μα­ντο έργο της. Η ανα­φο­ρά του και οι επι­ση­μάν­σεις του σ’ ένα πλή­θος από θέμα­τα, που αγγί­ζει ή δια­πραγ­μα­τεύ­ε­ται η συγ­γρα­φέ­ας, κατα­δει­κνύ­ουν την παι­δα­γω­γι­κή ευαι­σθη­σία, την επι­στη­μο­νι­κή γνώ­ση και την εκπαι­δευ­τι­κή εμπει­ρία του Μ. Ι. Αργυ­ρί­δη, αλλά και τη σοβα­ρή πολύ­χρο­νη ενα­σχό­λη­σή του με την Παι­δι­κή Λογο­τε­χνία και τη μελέ­τη του έργου των δημιουρ­γών συγγραφέων/λογοτεχνών για παι­διά και των βιβλί­ων τους. Κι αυτό απο­δει­κνύ­ε­ται και από τα βιβλία του με κρι­τι­κές βιβλί­ων, με κατα­γρα­φές, με θεμα­τι­κές και άλλες κατα­τά­ξεις τους, με μελέ­τες πάνω σε διά­φο­ρα θέμα­τα και πρό­σω­πα, αλλά και με τιμη­τι­κές εκδη­λώ­σεις παρου­σί­α­σης, τις οποί­ες πραγ­μα­το­ποί­η­σε στη Λάρι­σα, για κάποιους λογο­τέ­χνες και μελε­τη­τές Παι­δι­κής Λογο­τε­χνί­ας. Σημα­ντι­κό είναι ότι όλα τα πραγ­μα­το­ποιού­σε για πολ­λά χρό­νια με το άσβε­στο και ασί­γα­στο πάθος του παιδαγωγού/εκπαιδευτικού και του ακού­ρα­στου μελε­τη­τή, μαζί και σε συνερ­γα­σία με τους μαθη­τές του, τιμώ­ντας συγ­χρό­νους τους συνα­δέλ­φους του και τους γονείς των μαθη­τών του.

Πριν τελειώ­σω τη σύντο­μη αυτή ανα­φο­ρά μου στο βιβλίο αυτό, το πιο ώρι­μο ίσως έργο του Αργυ­ρί­δη, θα ήθε­λα να παρα­θέ­σω τα κεφά­λαιά του, ώστε ν’ αντι­λη­φθεί καλύ­τε­ρα ο ανα­γνώ­στης, το περιε­χό­με­νό του:

1. «Η παι­δι­κή οπτι­κή των πραγ­μά­των στα έργα της Άλκης Ζέη»
2. «Η γλώσ­σα των λογο­τε­χνι­κών ηρώ­ων-παι­διών της Άλκης Ζέη»
3. «Χαρα­κτη­ρι­στι­κά γνω­ρί­σμα­τα της Άλκης Ζέη»
4. «Το χιού­μορ στα έργα της Άλκης Ζέη»
5. «Οι χαρα­κτή­ρες των παι­διών-ηρώ­ων της Άλκης Ζέη»
6. «Η βίω­ση της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας από τα παι­διά-ήρω­ες της Άλκης Ζέη»
7. «Η δια­χρο­νι­κό­τη­τα του έργου της Άλκης Ζέη»

Δικαί­ως, ως ένα βαθ­μό, ο συγ­γρα­φέ­ας χαρα­κτή­ρι­σε εμφα­ντι­κά την Άλκη Ζέη ως τον «BRUNER στο χώρο της Λογο­τε­χνί­ας για παι­διά». Άξι­ζε όντως ένα τέτοιο δοκί­μιο για το έργο της σημα­ντι­κής αυτής λογο­τέ­χνι­δας, η οποία μαζί με την αεί­μνη­στη Ζωρζ Σαρή, έδω­σαν μια άλλη ιστο­ρι­κή, κοι­νω­νι­κή και πολι­τι­κή διά­στα­ση στη μετα­πο­λε­μι­κή πεζο­γρα­φία για παι­διά και εφή­βους, ανοί­γο­ντας μια κοι­νω­νιο­λο­γι­κού περιε­χο­μέ­νου λογο­τε­χνι­κή «σχο­λή», κατά κάποιο τρό­πο, στην οποία προ­σπά­θη­σαν αργό­τε­ρα να θητεύ­σουν, μέτρια ή ανε­πι­τυ­χώς, και άλλοι λογο­τέ­χνες για παιδιά.