Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ένα δάκρυ για το Κομμένο, μια βραδιά μνήμης για όλα τα μαρτυρικά χωριά  της Ελλάδας…

Γρά­φει η Μαρ­γα­ρί­τα Φρο­νι­μά­δη-Ματά­τση* //

Φέτος συμπλη­ρώ­θη­καν 75 χρό­νια από το μεγα­λειώ­δες «Όχι» του ελλη­νι­κού λαού στον φασί­στα εισβολέα.

Ένα «Όχι» που ο ανθός του τόπου το έγρα­ψε με το αίμα του στην Πίν­δο και αμέ­σως μετά την ναζι­στι­κή κατο­χή με το ΕΛΑ­Σί­τι­κο ντου­φέ­κι στα βου­νά της χώρας, με την ΕΑΜι­κή Αντί­στα­ση και το ΕΠΟ­Νί­τι­κο χωνί σε κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Ένα «Όχι» που μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση από τις χιτλε­ρι­κές ορδές συνε­χί­στη­κε όταν οι γερ­μα­νο­τσο­λιά­δες, οι ταγ­μα­τα­σφα­λί­τες, οι δοσί­λο­γοι και οι από­ντες από το έπος της Εθνι­κής Αντί­στα­σης βρή­καν τη θέση τους στην αγκα­λιά της αγγλο­κρα­τί­ας και της αμερικανοκρατίας.

Σήμε­ρα, 75 χρό­νια μετά, η Ελλά­δα, που κατ’ ανα­λο­γία του πλη­θυ­σμού της πλή­ρω­σε στο φίδι του ναζι­σμού το μεγα­λύ­τε­ρο τίμη­μα σε ανθρώ­πι­νες ζωές από κάθε άλλη στον κόσμο, που η κατα­στρο­φή της από το πέρα­σμα των βαρ­βά­ρων υπήρ­ξε ολο­κλη­ρω­τι­κή, γιορ­τά­ζει το «Όχι»: μ’ ένα δάκρυ, μια στα­γό­να μνή­μης, μια ανε­παί­σθη­τη ψηλά­φη­ση της πρό­σφα­της ιστο­ρί­ας μας, έναν ελά­χι­στο φόρο τιμής και μια υπόσχεση:

ότι δεν ξεχνά­με τα μαρ­τυ­ρι­κά χωριά της Ελλάδας…

Κομ­μέ­νο, Καλά­βρυ­τα, Δίστο­μο, Βιάν­νος„ Λιγ­γιά­δες, Χορ­τιά­της, Κάν­δα­νος, Και­σα­ρια­νή, Καλο­γρέ­ζα, Κοκ­κι­νιά, Βύρωνας…

Γιορ­τά­ζει και θυμά­ται τους ήρω­ες του ‘40, τους αμέ­τρη­τους νεκρούς από την πεί­να του ’41, τους χιλιά­δες εκτε­λε­σμέ­νους

Γιορ­τά­ζει και θυμά­ται ότι η ηθι­κή και η οικο­νο­μι­κή της απο­κα­τά­στα­ση, είτε αφο­ρούν στο κατο­χι­κό δάνειο, είτε στις γερ­μα­νι­κές επα­νορ­θώ­σεις για τις ναζι­στι­κές θηριω­δί­ες, μένουν ακό­μα ανεκ­πλή­ρω­τες για όλα τα μαρ­τυ­ρι­κά χωριά της Ελλάδας…

Όλα αυτά στά­θη­καν η αφορ­μή για τη διορ­γά­νω­ση της εκδή­λω­σης, στις 9 Νοέμ­βρη, από την Εται­ρία Ελλή­νων λογο­τε­χνών, με την στή­ρι­ξη της Πανη­πει­ρω­τι­κής Συνο­μο­σπον­δί­ας Ελλά­δας. Μία εξαι­ρε­τι­κή βρα­διά μνή­μης και τιμής για τα «μαρ­τυ­ρι­κά χωριά» της Ελλά­δας, όπως χαρα­κτη­ρι­στι­κά επο­νο­μά­στη­καν όσα χωριά μαρ­τύ­ρη­σαν «ξεχω­ρι­στά» στη διάρ­κεια της Γερ­μα­νι­κής Κατο­χής, από τους Λιγ­γιά­δες των Ιωαν­νί­νων έως τη Βιάν­νο της Κρή­της και από τον Χορ­τιά­τη της Χαλ­κι­δι­κής έως τα Καλά­βρυ­τα της Αχαΐας.

Αφορ­μή γι αυτό στά­θη­κε η παρου­σί­α­ση, για πρώ­τη φορά στην Αθή­να, μιας μου­σι­κο­θε­α­τρι­κής παρά­στα­σης των Γερ­μα­νών καλ­λι­τε­χνών Gunter Baby Sommer και της συζύ­γου του Κatharina, για τη σφα­γή στο Κομ­μέ­νο, που έγι­νε σε συνερ­γα­σία  με τον Κομ­με­νιώ­τη συγ­γρα­φέα Δημή­τρη Βλα­χο­πά­νο και τις ντό­πιες Αρτι­νές ηθο­ποιούς Μαγδα­λη­νή  Σιώ­ζου και Θεο­δώ­ρα Θεο­χά­ρη και είχε εξαι­ρε­τι­κά αποτελέσματα.

Η σφα­γή στο Κομ­μέ­νο  της  Άρτας, τον Αύγου­στο του 1943, ακρι­βώς την επό­με­νη της γιορ­τής της Πανα­γιάς, με θύμα­τα χωρια­νούς κι ένα ολό­κλη­ρο συμπε­θε­ριό που μόλις είχε ξημε­ρώ­σει, ξενυ­χτι­σμέ­νο στο γάμο της Αλε­ξάν­δρας Μάλ­λιου και του Θεο­χά­ρη Καρί­νου, έγρα­ψε μια νέα τρα­γω­δία στην ιστο­ρία  της Ελλά­δας. Η πικρή μοί­ρα του  νιό­πα­ντρου ζευ­γα­ριού που δεν πρό­λα­βε να πέσει στο νυφι­κό του κρε­βά­τι, μετά του γάμου το μυστή­ριο, συγκλό­νι­σε σαν γεγο­νός και ενέ­πνευ­σε πολ­λούς σύγ­χρο­νους δημιουρ­γούς που βίω­σαν το δρά­μα εκεί­νο ο καθέ­νας με τον τρό­πο του αλλά με κοι­νή συνι­στα­μέ­νη την φιλει­ρη­νι­κή, αντι­φα­σι­στι­κή και αντι­πο­λε­μι­κή στά­ση ζωής.
KommenoΠρώ­τος, ένα χρό­νο μετά το μακε­λειό, ο Γιάν­νης Δάλ­λας από τη Φιλιπ­πιά­δα Πρε­βέ­ζης, άση­μος, δεκα­ο­χτα­ε­τής μαθη­τής τότε, ένας ανα­ντίρ­ρη­τα σπου­δαί­ος Έλλη­νας ποι­η­τής, σήμε­ρα, κάτο­χος όλων των προ­σό­ντων για το Νόμπελ Λογο­τε­χνί­ας, κατέ­θε­σε τη νωπή του μαρ­τυ­ρία σε ένα κεί­με­νο συγκλο­νι­στι­κής αφή­γη­σης αυτό­πτη μάρ­τυ­ρα, όπως η λογο­τε­χνι­κή του έμπνευ­ση  υπα­γό­ρευ­σε. Ντο­κου­μέ­ντο ανε­κτί­μη­της συμ­βο­λής και αξί­ας για την ιστο­ρία της Ηπεί­ρου, της Ελλά­δας, της Ευρώ­πης, του Κόσμου. Ντο­κου­μέ­ντο απο­κα­λυ­πτι­κό της θηριω­δί­ας, της κτη­νω­δί­ας και της απαν­θρω­πιάς των Γερ­μα­νών κατα­κτη­τών και ειδι­κά της 1ης μεραρ­χί­ας «Εντελ­βάις»,  που άφη­σε επο­χή για τα εγκλή­μα­τά της σε βάρος των λαών τη Ευρώπης.

Τη μαρ­τυ­ρία του Γιάν­νη Δάλ­λα ήρθε, χρό­νια αργό­τε­ρα και πολύ  πρό­σφα­τα να ενι­σχύ­σει, ο νεό­τε­ρος  σε χρό­νια, Κομ­με­νιώ­της φιλό­λο­γος-συγ­γρα­φέ­ας Δημή­τρης Βλα­χο­πά­νος, που γεν­νή­θη­κε και  μεγά­λω­σε στον από­η­χο της Ιστο­ρί­ας του Κομ­μέ­νου, με πολ­λούς συγ­γε­νείς μετα­ξύ των θυμά­των, σημα­δε­μέ­νος κατά­στη­θα από το τρα­γι­κό της στίγ­μα… Συγ­γρά­φο­ντας το ιστο­ρι­κό του μυθι­στό­ρη­μα «Αγα­πη­μέ­νη μου αδελ­φή Άλεξ…» δίνει ώθη­ση στην προ­σπά­θεια ανά­δει­ξης των ολέ­θριων συνε­πειών του Β’ παγκο­σμί­ου  πολέ­μου, και της διεκ­δί­κη­σης από την Ελλά­δα των Γερ­μα­νι­κών οφει­λών , στο πλαί­σιο δρά­σης του ιδρυ­θέ­ντος για το σκο­πό αυτό «Εθνι­κού Συμ­βου­λί­ου». Παράλ­λη­λα συντε­λεί στην παρα­γω­γή ενός μονα­δι­κού ντο­κι­μα­ντέρ, από τον Ηλία Λάμπρη με τις μαρ­τυ­ρί­ες όλων, σχε­δόν, των επι­ζώ­ντων Κομ­με­νιω­τών , στον τόπο του εγκλή­μα­τος: Το Κομ­μέ­νο. Όλη αυτή η ανα­φο­ρά στο Κομ­μέ­νο, με σαφή    καλ­λι­τε­χνι­κή επιρ­ροή, εντε­λώς τυχαία αλλά κατα­λυ­τι­κά, επέ­δρα­σε και στο έργο του Γερ­μα­νού μου­σι­κού κρου­στών, καθη­γη­τή της Μου­σι­κής Ακα­δη­μί­ας της Δρέσ­δης, Gunter Baby Sommer και της συζύ­γου του Κatharina, επί­σης μου­σι­κού, πνευ­στών, ανά­λο­γου δια­με­τρή­μα­τος. Ήδη από το 2008 και μετά από συμ­με­το­χή σε συναυ­λία κρου­στών-πνευ­στών στην Ελλά­δα, το ζεύ­γος Sommer δια­τυ­μπα­νί­ζο­ντας κυριο­λε­κτι­κά και εκδη­λώ­νο­ντας δημό­σια και διε­θνώς την συμπά­θεια και την υπο­στή­ρι­ξή τους προς τους πλη­γέ­ντες βάναυ­σα από το Γερ­μα­νι­κό Φασι­σμό και ειδι­κά προς το Κομ­μέ­νο, από το οποίο είχαν αρχί­σει να εμπνέ­ο­νται, ανα­γο­ρεύ­τη­καν επί­ση­μα επί­τι­μοι δημό­τες του Κομ­μέ­νου.

Φέτος επα­νήλ­θαν δρι­μύ­τε­ροι και βασι­σμέ­νοι πλέ­ον και στο μυθι­στό­ρη­μα του Δ. Βλα­χο­πά­νου, παρου­σί­α­σαν  με επι­τυ­χία στο δίχτυ τεσ­σά­ρων  Ελλη­νι­κών πόλε­ων (Άρτα-Γιάν­νε­να-Αίγιο-Αθή­να) τη νέα μου­σι­κο­θε­α­τρι­κή τους παρά­στα­ση για τη σφα­γή στο Κομ­μέ­νο με τη συμ­με­το­χή των ντό­πιων Αρτι­νών συντε­λε­στών που προ­α­νέ­φε­ρα. Στην Αθή­να από την ΕΕΛ συν­δυά­στη­κε αυτή η παρά­στα­ση με τη συμ­με­το­χή του μεγά­λου μας σε χρό­νια, Έργο και Αξία ποι­η­τή, του Γιάν­νη Δάλ­λα, ο οποί­ος και μόνο με την παρου­σία του προ­σέ­δω­σε άλλη διά­στα­ση στην όλη διορ­γά­νω­ση. Λει­τούρ­γη­σε κατά κάποιο τρό­πο και ο ίδιος, ως αυτό­πτης μάρ­τυ­ρας εκεί­νης της τρα­γω­δί­ας και κατα­φα­νώς συγκι­νη­μέ­νος ανα­φέρ­θη­κε σε αυτή  με δέος, συντρι­βή και δίκαια οργή.

Μετά απ’ αυτόν ακο­λού­θη­σαν η Μαρία  Μάλ­λιου, η επι­ζώ­σα μικρό­τε­ρη αδελ­φή της Αλε­ξάν­δρας και ο Βαγ­γέ­λης, το ορφα­νό του Βαγ­γέ­λη Βαγ­γέ­λη, του κου­μπά­ρου εκεί­νου του γάμου που έμελ­λε να παρα­μεί­νει λευ­κός. Οι μαρ­τυ­ρί­ες τους λίαν ενδια­φέ­ρου­σες και συγκι­νη­τι­κές. Παρό­ντες, φυσι­κά με παρέμ­βα­ση και χαι­ρε­τι­σμό, ο πρό­ε­δρος της Kommeno2ΠΟΑΕΑ, πρώ­ην νομάρ­χης Ιωαν­νί­νων κ. Βασί­λης Μπρα­κα­τσού­λας,  ο πρό­ε­δρος της ΕΕΛ Κ. Καρού­σος, ο πρό­ε­δρος  της ΠΣΕ κ. Γεώρ­γιος Δόσης, εκπρό­σω­πος του «Δικτύ­ου μαρ­τυ­ρι­κών χωριών και πόλε­ων της Ελλά­δας» Δημή­τρης Χατζα­ρό­που­λος και το μέλος της Διοί­κη­σης του «Εθνι­κού Συμ­βου­λί­ου διεκ­δί­κη­σης των Γερ­μα­νι­κών οφει­λών» Αρι­στο­μέ­νης Συγ­γε­λά­κης. Δια­κρι­τι­κό παρών έδω­σαν ο βου­λευ­τής Άρτας Βασί­λης Τσίρ­κας και ο πρώ­ην πρό­ε­δρος της ΠΣΕ κ. Γεώρ­γιος Οικο­νό­μου. Αφα­νείς ήρω­ες αλλά με παρου­σία καθο­ρι­στι­κής σημα­σί­ας οι: Ναπο­λέ­ων Ροντο­γιάν­νης, Βαγ­γέ­λης Ματά­τσης που κάλυ­ψαν τηλε­ο­πτι­κά και φωτο­γρα­φι­κά το γεγο­νός και ο τεχνι­κός υπεύ­θυ­νος, ταμί­ας της ΕΕΛ, ποι­η­τής Αντώ­νης Κομί­νης.    Όπως ήταν φυσι­κό η παρου­σία τόσο σπου­δαί­ων συντε­λε­στών και η απο­τε­λε­σμα­τι­κή και άψο­γη διορ­γά­νω­ση της σημα­ντι­κής και πολυ­σύν­θε­της αυτής εκδή­λω­σης από την ΕΕΛ, είναι άξια συγ­χα­ρη­τη­ρί­ων, αλλά και μίμη­σης κι επα­νά­λη­ψης από άλλους φορείς και σε άλλες περιο­χές.                                                                                                                          

  (ποι­ή­τρια-αντι­πρό­ε­δρος ΕΕΛ)

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο