Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Έργα και ημέρες του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ

Ο Κων­στα­ντί­νος Γλύξ­μπουργκ υπήρ­ξε ο τελευ­ταί­ος εκπρό­σω­πος του θεσμού της βασι­λεί­ας στην χώρα μας.

Η βασι­λεία στην Ελλά­δα δεν προ­έ­κυ­ψε όπως σε άλλα κρά­τη, ως κατά­λοι­πο της μετά­βα­σης από τη φεου­δαρ­χία στον καπι­τα­λι­σμό, αλλά εισή­χθη μετά την Επα­νά­στα­ση του 1821 ως απο­τέ­λε­σμα της άμε­σης παρέμ­βα­σης των “μεγά­λων δυνά­με­ων” της επο­χής (Βρε­τα­νία, Γαλ­λία, Ρωσία) σε σύμπρα­ξη με μερί­δα της εγχώ­ριας αστι­κής τάξης. Ως θεσμός, δεν μετε­ξε­λί­χθη­κε σε “δια­κο­σμη­τι­κή κορυ­φή” (όπως σε άλλα καπι­τα­λι­στι­κά κρά­τη), αλλά δια­τή­ρη­σε σε μεγά­λο βαθ­μό την ισχύ του ως κέντρο εξου­σί­ας, πάντο­τε βέβαια ενσω­μα­τω­μέ­νος στο πλαί­σιο του αστι­κού κρά­τους, με άμε­σες δια­συν­δέ­σεις με διε­θνή καπι­τα­λι­στι­κά κέντρα.

Δια­χρο­νι­κά, ο θεσμός της βασι­λεί­ας βρέ­θη­κε πολ­λές φορές στο επί­κε­ντρο των ενδο­α­στι­κών συγκρού­σε­ων για την πορεία του ελλη­νι­κού καπι­τα­λι­στι­κού κρά­τους, για τις “ισορ­ρο­πί­ες” ανά­με­σα στα αστι­κά κέντρα εξου­σί­ας εντός του (π.χ. γύρω από τον έλεγ­χο του στρα­τού) και για τις διε­θνείς συμ­μα­χί­ες του. Δια­χρο­νι­κά επί­σης έπαι­ξε καθο­ρι­στι­κό ρόλο σε αντι­δρα­στι­κά αντι­λαϊ­κά σενά­ρια στη­ρί­ζο­ντας ενερ­γά την κατα­στο­λή του εργα­τι­κού-λαϊ­κού κινή­μα­τος πρα­ξι­κο­πή­μα­τα, δικτα­το­ρί­ες κλπ.

Ο θεσμός της βασι­λεί­ας αν και ανα­χρο­νι­στι­κός απο­δεί­χθη­κε χρή­σι­μος για την ισχυ­ρο­ποί­η­ση της καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας (ως “εγγυ­η­τής” της λεγό­με­νης “εθνι­κής ενό­τη­τας”, κλπ.), ακό­μη και από πολι­τι­κούς “αντι­πά­λους” της, όπως ο Ελ. Βενι­ζέ­λος, παρά τις διαρ­κείς παρεμ­βά­σεις του Παλα­τιού στην άσκη­ση της αστι­κής κυβερ­νη­τι­κής εξου­σί­ας ενι­σχύ­ο­ντας έτσι ενδο­α­στι­κές δια­μά­χες, κλπ.

Ιδιαί­τε­ρα, μετά τον Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, η βασι­λεία έπαι­ξε κεντρι­κό ρόλο στη συσπεί­ρω­ση των κατα­κερ­μα­τι­σμέ­νων και απο­δυ­να­μω­μέ­νων αστι­κών πολι­τι­κών δυνά­με­ων, καθώς και στη συγκε­ντρω­τι­κή άσκη­ση της εξου­σί­ας, σε μια περί­ο­δο όπου το αστι­κό πολι­τι­κό σύστη­μα δεν είχε ακό­μη στα­θε­ρο­ποι­η­θεί και η αστι­κή εξου­σία βρι­σκό­ταν σε κίν­δυ­νο. Στο πλαί­σιο αυτό, το Παλά­τι είχε πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο στην άγρια κατα­στο­λή του εργα­τι­κού – λαϊ­κού κινή­μα­τος και στην έντα­ση του αντικομμουνισμού.

Ωστό­σο, τη δεκα­ε­τία του 1950 και ακό­μη περισ­σό­τε­ρο του 1960, άρχι­σε να ανα­δει­κνύ­ε­ται όλο και πιο επι­τα­κτι­κά η ανά­γκη για μια σει­ρά από εκσυγ­χρο­νι­σμούς στο αστι­κό κρά­τος και το αστι­κό πολι­τι­κό σύστη­μα, στα οποία το Παλά­τι στά­θη­κε ‑αντι­κει­με­νι­κά, αλλά και ενερ­γά- εμπό­διο, με απο­τέ­λε­σμα τη συνε­χή όξυν­ση των ενδο­α­στι­κών αντιθέσεων.

Οι αντι­θέ­σεις αυτές, που κορυ­φώ­θη­καν γύρω από το κομ­βι­κό ζήτη­μα του ελέγ­χου του στρα­τού, έπαι­ξαν σημα­ντι­κό ρόλο και στην επι­βο­λή της στρα­τιω­τι­κής δικτα­το­ρί­ας την 21η Απρι­λί­ου 1967.

Ειδι­κά ως προς την εξέ­λι­ξη των ενδο­α­στι­κών συγκρού­σε­ων στην πορεία προς τη δικτα­το­ρία ο Κων­στα­ντί­νος Γλίξ­μπουργκ ‑που είχε ανέλ­θει στο θρό­νο ήδη από την Άνοι­ξη του 1964- είχε ιδιαί­τε­ρο μερί­διο ευθύνης:

-Με τις συνε­χείς παρεμ­βά­σεις του στις ενδο­α­στι­κές πολι­τι­κές αντι­πα­ρα­θέ­σεις και στην ανά­θε­ση της κυβερ­νη­τι­κής εξου­σί­ας (ειδι­κά το 1965–1967 με το σχη­μα­τι­σμό αλλε­πάλ­λη­λων κυβερ­νή­σε­ων από τα αστι­κά κόμ­μα­τα ή τμή­μα­τά τους).

-Με την επι­διω­κό­με­νη ανα­τρο­πή του Μακα­ρί­ου στην Κύπρο, στο πλαί­σιο υπο­στή­ρι­ξης της γενι­κό­τε­ρης πολι­τι­κής των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην περιο­χή (σχε­τι­κό σχέ­διο άλλω­στε υπέ­βα­λε ο Κων­στα­ντί­νος στις ΗΠΑ το 1965).

-Με την προ­ε­τοι­μα­σία ελεγ­χό­με­νου υπό τον ίδιο στρα­τιω­τι­κού πρα­ξι­κο­πή­μα­τος σε περί­πτω­ση αδιε­ξό­δου στην αστι­κή πολι­τι­κή κρί­ση του 1965–1967, συν­δρά­μο­ντας έτσι όχι μόνο στη δημιουρ­γία σχε­τι­κής υπο­δο­μής αλλά και σχε­τι­κού κλί­μα­τος απο­δο­χής ενός τέτοιου ενδε­χό­με­νου ως “λύση”. Τόσο τον Ιανουά­ριο όσο και το Μάρ­τη του 1967 ο Κων­στα­ντί­νος Γλίξ­μπουργκ βολι­δο­σκο­πού­σε την Αμε­ρι­κα­νι­κή Πρε­σβεία για τη στά­ση που θα κρα­τού­σαν οι ΗΠΑ σε ενδε­χό­με­νη επέμ­βα­ση του στρα­τού υπό την ηγε­σία του (αξιο­ποιώ­ντας προς αυτό και τη σχε­τι­κή πρό­βλε­ψη του Συντάγ­μα­τος του 1952).

Τελι­κά η “λύση” στις ενδο­α­στι­κές συγκρού­σεις και τα αδιέ­ξο­δα της περιό­δου “δόθη­κε” με τη Χού­ντα της 21ης Απρι­λί­ου, οδη­γώ­ντας τελι­κά και στην κατάρ­γη­ση της βασιλείας.

Η στρα­τιω­τι­κή δικτα­το­ρία, ιδιαί­τε­ρα τον πρώ­το και­ρό, είχε ανά­γκη τη νομι­μο­ποί­η­σης που της προ­σέ­φε­ρε ο βασι­λιάς ως θεσμι­κά επι­κε­φα­λής του κρά­τους και του στρα­τού, αξιο­ποιώ­ντας τη σημα­ντι­κό­τα­τη επιρ­ροή που συνέ­χι­ζε να έχει ο θεσμός στο στρά­τευ­μα. Άλλω­στε, τις πρώ­τες ώρες του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος, πολ­λοί από τους αξιω­μα­τι­κούς δεν αντέ­δρα­σαν ή και υπο­στή­ρι­ξαν το όλο εγχεί­ρη­μα πιστεύ­ο­ντας ακρι­βώς ότι εκκι­νού­ταν από το Παλάτι.

Ο Κων­στα­ντί­νος, από τη μεριά του, από τις πρώ­τες ώρες του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος δεν αντέ­δρα­σε (παρά σχε­τι­κές παρο­τρύν­σεις του τότε πρω­θυ­πουρ­γού Π. Κανελ­λό­που­λου ή της ηγε­σί­ας του πολε­μι­κού ναυ­τι­κού), επέ­λε­ξε να το ανα­γνω­ρί­σει, συμ­βάλ­λο­ντας σημα­ντι­κά στην εδραί­ω­σή του. Σε αντάλ­λαγ­μα μπό­ρε­σε να τοπο­θε­τή­σει μια σει­ρά ανθρώ­πους του σε θέσεις-κλει­διά (όπως ο πρώ­τος πρω­θυ­πουρ­γός της Χού­ντας, Κ. Κόλ­λιας), επι­διώ­κο­ντας να έχει τον έλεγ­χο της κατά­στα­σης και έχο­ντας στη πίσω τσέ­πη το σενά­ριο της εκδή­λω­σης δικού του πραξικοπήματος. .

Ωστό­σο, όταν το βασι­λι­κό πρα­ξι­κό­πη­μα-οπε­ρέ­τα εκδη­λώ­θη­κε πια το Δεκέμ­βριο του 1967 οι δικτά­το­ρες είχαν εδραιω­θεί αρκε­τά ώστε να το κατα­στεί­λουν με σχε­τι­κή ευκολία.

Το Σύνταγ­μα της Χού­ντας το 1973 προ­χώ­ρη­σε στην κατάρ­γη­ση της βασι­λεί­ας παρά το γεγο­νός ο,τι ένα τμή­μα των πρα­ξι­κο­πη­μα­τιών είχε φιλο­βα­σι­λι­κό παρελ­θόν εκφρά­ζο­ντας έτσι μια προ­σπά­θεια εκσυγ­χρο­νι­σμών που είχε ανά­γκη η αστι­κή τάξη ήδη από την προ­δι­κτα­το­ρι­κή περίοδο.

Ο ελλη­νι­κός λαός όμως ήταν που έστει­λε τη βασι­λεία στο χρο­νο­ντού­λα­πο της Ιστο­ρί­ας με το δημο­ψή­φι­σμα του 1974, οπό­τε ψήφι­σε με μεγά­λη πλειο­ψη­φία (69,18%) υπέρ της αβα­σί­λευ­της δημοκρατίας.

Το ΚΚΕ, από την ίδρυ­σή του, στά­θη­κε δια­χρο­νι­κά απέ­να­ντι στη βασι­λεία ως θεσμού ανα­χρο­νι­στι­κού, εχθρι­κού προς τα συμ­φέ­ρο­ντα του εργα­ζό­με­νου λαού, ταυ­τι­σμέ­νου με την άγρια κατα­στο­λή των αγώ­νων του και τον αντικομμουνισμό.

902.gr

«Ναι, αλλά ο Στά­λιν…», του Νίκου Μόττα

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο