«Αγρότες τρώνε αγρότες» — Οι Σουηδοί αγρότες μετά την ένταξη στην ΕΕ , παράδειγμα προς αποφυγήν

Γρά­φει ο Πάνος Αλε­πλιώ­της //

O δομι­κός ορθο­λο­γι­σμός στη Σου­η­δι­κή γεωρ­γία, μετά την έντα­ξη στην ΕΕ το 1994, εξα­πλώ­νε­ται με μεγά­λη ταχύ­τη­τα. Στις πεδιά­δες της Νότιας Σου­η­δί­ας τα 10 αγρο­κτή­μα­τα έγι­ναν ένα, σε μόλις 25 χρό­νια. Η μετα­τρο­πή έχει συνέ­πειες, τόσο στην δια­μόρ­φω­ση του τοπί­ου όσο και για τη βιο­ποι­κι­λό­τη­τα και για τους αγρό­τες που επέ­ζη­σαν στον ανταγωνισμό.

Σύμ­φω­να με την στα­τι­στι­κή του υπουρ­γεί­ου Γεωρ­γί­ας μειώ­θη­κε ο αριθ­μός των γεωρ­γι­κών εκμε­ταλ­λεύ­σε­ων στη Σου­η­δία κατά την περί­ο­δο της 25ετιας, δηλα­δή από τότε που μπή­κε η Σου­η­δία στην ΕΕ, από 100.000 στις 67.000.

Η πραγ­μα­τι­κή αλλα­γή, όμως, είναι πολύ μεγα­λύ­τε­ρη. «Μόνο 16.000 είναι οι γεωρ­γοί πλή­ρους απα­σχό­λη­σης στη Σου­η­δία», λέει ο Anders Wästfelt ερευ­νη­τής στην αγρο­τι­κή ιστο­ρία στο Σου­η­δι­κό Πανε­πι­στή­μιο Γεωρ­γι­κών Επι­στη­μών που όμως αντι­προ­σω­πεύ­ουν το 85 % της αξί­ας της γεωρ­γι­κής παρα­γω­γής, σύμ­φω­να με το υπουργείο.

Οι 16. 000 πλή­ρους απα­σχό­λη­σης, αντι­προ­σω­πεύ­ουν το 24% του συνο­λι­κού αριθ­μού των αγρο­τι­κών εκμε­ταλ­λεύ­σε­ων στη Σου­η­δία και ταυ­τό­χρο­να το λίγο πάνω από το 1% του συνό­λου των οικο­νο­μι­κά απασχολουμένων.

Οι υπό­λοι­ποι 50 και χιλιά­δες έχουν την γεωρ­γία σαν συμπλη­ρω­μα­τι­κή απα­σχό­λη­ση. Αυτό σημαί­νει ότι όλοι οι επι­χει­ρη­μα­τί­ες πλή­ρους απα­σχό­λη­σης θα μπο­ρού­σαν να χωρέ­σουν σε ένα ποδο­σφαι­ρι­κό στά­διο. Πάνω από το μισό αυτών των επι­χει­ρή­σε­ων βρί­σκο­νται σε τρεις νομούς της Ν. Σου­η­δί­ας. Το 2013 δημιούρ­γη­σαν οι πλή­ρους απα­σχό­λη­σης επι­χει­ρή­σεις τζί­ρο αξί­ας 42 δισε­κα­τομ­μυ­ρί­ων κορω­νών ( 4,2 δις ευρώ) ποσό που αντι­στοι­χεί στο 85% της αξί­ας του συνό­λου της γεωρ­γι­κής παραγωγής.

Η έκτα­ση που χρη­σι­μο­ποιεί­ται για τις εται­ρεί­ες πλή­ρης απα­σχό­λη­σης είναι 1,8 εκα­τομ­μύ­ρια εκτά­ρια αρό­σι­μης γης, που αντι­προ­σω­πεύ­ει το 70 % όλων των αρό­σι­μων γαιών και 283. 000 εκτά­ρια, ή το 64% όλων των βοσκοτόπων.

Οι καλ­λιερ­γή­σι­μες εκτά­σεις δεν έχουν μειω­θεί. «Η αλή­θεια είναι ότι «αγρό­τες τρώ­νε αγρό­τες» επι­νοι­κιά­ζο­ντας η αγο­ρά­ζο­ντας αγρο­κτή­μα­τα που εγκα­τα­λεί­πουν τον αγώ­να. Την ίδια στιγ­μή όμως κατα­λα­βαί­νουν πως είναι απα­ραί­τη­το να μπο­ρούν να μισθώ­σουν η να αγο­ρά­σουν πιο μεγά­λες εκτά­σεις για να μπο­ρούν να επι­βιώ­σουν. Έχουν επί­γνω­ση ότι θα ήταν οι ίδιοι στην θέση να εγκα­τα­λεί­ψουν αν δεν έχουν μεγα­λύ­τε­ρες εκτά­σεις» λέει Camilla Eriksson του Σου­η­δι­κού Πανε­πι­στή­μιου Γεωρ­γι­κών Επιστημών.

Οι Εται­ρεί­ες παρα­γω­γής γάλα­κτος, μεγά­λα χοι­ρο­στά­σια και πτη­νο­τρο­φεία είναι οι επι­χει­ρή­σεις εντα­τι­κής κτη­νο­τρο­φί­ας με μεγά­λο αριθ­μό ζώων, τόσο ώστε σχε­δόν όλες να είναι πλή­ρους απα­σχό­λη­σης επιχειρήσεις.

Οι κτη­νο­τρο­φι­κές επι­χει­ρή­σεις προ­βά­των είναι πιο μικρές και μόνο οι μισές είναι πλή­ρους απα­σχό­λη­σης. Στα δημη­τρια­κά, οι μεγά­λοι καλ­λιερ­γη­τές έχουν οι ίδιοι αρχί­σει να μπαί­νουν στα διε­θνή χρη­μα­τι­στή­ρια πρώ­των υλών προ­κει­μέ­νου να είναι σε θέση να που­λή­σουν στο σωστό χρό­νο και να πάρουν μια υψη­λό­τε­ρη τιμή. Ορι­σμέ­νοι μεγα­λο­α­γρό­τες έχουν σαν στρα­τη­γι­κή τους να καλ­λιερ­γούν είδη όπου η τιμή δεν καθο­ρί­ζε­ται στην παγκό­σμια αγορά.

Μπο­ρεί να υπάρ­χουν διά­φο­ρες ειδι­κές καλ­λιέρ­γειες, όπως πχ βρό­μη χωρίς γλου­τέ­νη, που μπο­ρεί να πωλη­θεί στην παγκό­σμια αγο­ρά με απευ­θεί­ας παραγγελίες.
ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ

Δεί­τε την τερά­στια δια­φο­ρά επι­δο­τή­σε­ων της ΕΕ μετα­ξύ Ελλή­νων και των υπό­λοι­πων Ευρω­παί­ων και αντί­στοι­χα των Σου­η­δών αγρο­τών που είναι πρώ­τοι μαζί με τους Φιλαν­δούς. Ποιοι αγρό­τες όμως; Ο Fredrik Erixon στο βιβλίο του “Τι έχει κάνει η ΕΕ για την Σου­η­δία”, ανα­φέ­ρει ότι «η αγρο­τι­κή πολι­τι­κή της ΕΕ εχει δημιουρ­γή­σει μεγα­λύ­τε­ρα αγρο­κτή­μα­τα με λιγό­τε­ρους αγρό­τες. Τις επι­δο­τή­σεις τις παίρ­νουν επι­χει­ρη­μα­τί­ες που ήδη έχουν τερά­στιες περιου­σί­ες και σε άλλους κλά­δους της οικο­νο­μί­ας και δεν θα είχαν ανά­γκη να ασχο­λη­θούν με την γεωργία».

Μεγά­λες γαλα­κτο­βιο­μη­χα­νί­ες, δυνα­τοί οικο­νο­μι­κά κτη­μα­τί­ες και μεγά­λα αγρο­κτή­μα­τα παίρ­νουν τις επι­δο­τή­σεις. Στη λίστα των δέκα πρώ­των επι­χει­ρή­σε­ων που έχουν πάρει τις μεγα­λύ­τε­ρες επι­δο­τή­σεις είναι μεγά­λες αγρο­τι­κές επι­χει­ρή­σεις όπως η βιο­μη­χα­νία ζάχα­ρης Nordic Sugar , η γαλα­κτο­βιο­μη­χα­νία Arla Food Ingredients και άλλα μεγα­θή­ρια που έχουν την δύνα­μη της μεγά­λης έκτα­σης και τον αριθ­μό των ζώων που απαι­τεί­ται για να συμ­με­τέ­χουν σε όλα τα προ­γράμ­μα­τα της ΕΕ και στις επι­δο­τή­σεις του Κοι­νής Αγρο­τι­κής Πολιτικής.

Ενδει­κτι­κά η βιο­μη­χα­νία ζάχα­ρης Nordic Sugar και η γαλα­κτο­βιο­μη­χα­νία Arla τα τελευ­ταία 5 χρό­νια (2012–2017) έχουν πάρει επι­δο­τή­σεις και συμ­με­το­χές ύψους 15 εκα­τομ­μυ­ρί­ων ευρω. Αντί­στοι­χα επι­δο­τού­νται απευ­θεί­ας τα αγρο­κτή­μα­τα των ίδιων επι­χει­ρή­σε­ων με ποσά των 2 και 3 εκα­τομ­μυ­ρί­ων ( στοι­χεία στα­τι­στι­κής του υπουρ­γεί­ου Γεωρ­γί­ας), ποσά άπια­στα για τις μικρό­τε­ρες επι­χει­ρή­σεις, πόσο μάλ­λον για μικρούς και μεσαί­ους αγρότες

«Μελλοντική επισιτιστική ασφάλεια»

Η εξει­δί­κευ­ση έχει συνέ­πειες. Δεν εξα­φα­νί­ζει μονο τους μικρούς αγρό­τες αλλά παρεμ­βαί­νει βίαια και στο περι­βάλ­λον και στην βιο­ποι­κι­λό­τη­τα. Το τοπίο αλλά­ζει, από τη μικρή κλί­μα­κα σε μεγά­λη κλί­μα­κα, με σαφή όρια μετα­ξύ πυκνού δάσους και τις μεγά­λες γεωρ­γι­κές εκτά­σεις χωρίς ενδιά­με­σο περι­βάλ­λον. Πολ­λά άγρια φυτά και ζώα εξα­φα­νί­ζο­νται, και ένα μεγά­λο μέρος από τα Σου­η­δι­κά είδη που απει­λού­νται με εξα­φά­νι­ση έχει μειω­θεί λόγω των σημα­ντι­κών μετα­βο­λών στην εντα­τι­κο­ποί­η­ση της γεωργίας.

«Μια βασι­κή πτυ­χή της γεωρ­γί­ας είναι ότι δια­μορ­φώ­νει την μελ­λο­ντι­κή γεωρ­γι­κή γη», λέει ο Anders Wästfelt.

«Για να είμα­στε σε θέση να τρο­φο­δο­τή­σου­με με τρό­φι­μα έναν πλη­θυ­σμό σε προ­ο­πτι­κή 50–100 ετών πρέ­πει να έχου­με πρό­σβα­ση σε γεωρ­γι­κή γη. Γνω­ρί­ζου­με επί­σης ότι θα πρέ­πει να αντι­με­τω­πί­σου­με τα προ­βλή­μα­τα του κλίματος.

Ορι­σμέ­να μέρη του κόσμου θα είναι πολύ δύσκο­λο να καλ­λιερ­γη­θούν στο μέλ­λον, ενώ οι συν­θή­κες στη Σου­η­δία, θα είναι, εν μέρει, καλύ­τε­ρες με την ετή­σια αύξη­ση της θερ­μο­κρα­σί­ας. Ως εκ τού­του, οι μακρο­πρό­θε­σμες στρα­τη­γι­κές είναι απα­ραί­τη­τες όταν πρό­κει­ται για την γεωρ­γία», συνε­χι­ζει ο Anders Wästfelt.

«Η Σου­η­δία εισά­γει όλο και περισ­σό­τε­ρα τρό­φι­μα, και η σου­η­δι­κή αυτάρ­κεια είναι τώρα από τις χαμη­λό­τε­ρες στην Ευρώπη.

Αυτό σημαί­νει ότι χάνου­με τον έλεγ­χο στο φαγη­τό που βάζου­με μέσα μας, παρά­δειγ­μα ο τύπος των χρη­σι­μο­ποιου­μέ­νων φυτο­φαρ­μά­κων. Έχου­με μια παρά­δο­ξη κατά­στα­ση όπου στην Σου­η­δία τοπο­θε­τού­με υψη­λές απαι­τή­σεις για τη γεωρ­γία από περι­βαλ­λο­ντι­κές και ηθι­κές παρα­μέ­τρους, αλλά εισά­γου­με τρό­φι­μα που δεν πλη­ρούν τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις αυτές .Οι αγρό­τες δια­μορ­φώ­νουν το τοπίο. Δεν μπο­ρού­με να το υπο­κα­τα­στή­σου­με έχο­ντας την παρα­γω­γή αλλού στον κόσμο. Χωρίς γεωρ­γία, θα έχου­με ένα μονό­το­νο και βαρε­τό τοπίο» λέει η Camilla Eriksson.

Η αστι­κή τάξη της ΕΕ συρ­ρι­κνώ­νει την αγρο­τι­κή παρα­γω­γή και τους απα­σχο­λου­μέ­νους στην αγρο­τι­κή παρα­γω­γή με την δημιουρ­γία μεγά­λων μονο­πω­λια­κών αγρο­τι­κών μονά­δων και λύνει με εισα­γω­γές και μεγά­λα κέρ­δη για τους εμπό­ρους και μεσά­ζο­ντες τα επι­σι­τι­στι­κά προ­βλή­μα­τα ακό­μη και με προ­ϊ­ό­ντα που δεν έχουν την ανά­λο­γη ποιό­τη­τα και έλεγ­χο. Τα δια­τρο­φι­κά σκάν­δα­λα είναι όλο και πιο συνη­θι­σμέ­να. Ταυ­τό­χρο­να δεν μειώ­νο­νται οι καλ­λιερ­γή­σι­μες εκτά­σεις αλλά συγκε­ντρώ­νε­ται η παρα­γω­γή σε όλο και λιγό­τε­ρα και πλου­σιό­τε­ρα χέρια. Αυτό το μέλ­λον, που για τους Σου­η­δούς είναι μια σκλη­ρή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, αντι­πα­λεύ­ουν οι Έλλη­νες αγρό­τες που βρί­σκο­νται πάλι στους δρόμους.

________________________________________________________________________________________________

Πάνος Αλεπλιώτης Δημοτικός σύμβουλος Πυλαίας Θεσσαλονίκης 87/90 και 99/2002. Αντιδήμαρχος Πυλαίας από το 1987 έως και το 1990 και από το 1999 έως και το 2000. Εργάστηκε σαν γεωλόγος, περιβαλλοντολόγος και χωροτάκτης. Από το 2011  διαμένει στην Σουηδία στην πόλη Σβεγκ του δήμου Χεργιεντάλεν και εργάζεται ως διευθυντής τεχνικών και κοινωνικής υποδομής.