Αθηνά, «Δεσποινίς καλής ανατροφής»

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Με αφορ­μή τη σημε­ρι­νή γιορ­τή της Αθη­νάς, ένα ταξί­δι στο μύθο.

Κόρη του Δία και της Μήτι­δας που είχε στο μυα­λό της όλη τη σοφία των θεών και των ανθρώ­πων. Οταν η Μήτι­δα έμει­νε έγκυος ήρθε μια προ­φη­τεία στο Δία: η Μήτι­δα θα γεν­νού­σε πρώ­τα την Αθη­νά που θα έμοια­ζε με τον πατέ­ρα της στο μυα­λό και στην παλι­κα­ριά, αλλά και ένα γιο πιο έξυ­πνο από εκεί­νον που μεγα­λώ­νο­ντας θα τον εκθρο­νί­σει. Για να απο­τρέ­ψει τον κίν­δυ­νο να του πάρει άλλος πιο έξυ­πνος την εξου­σία, ο Δίας κατα­πί­νει τη Μήτι­δα. Οταν ήρθε η ώρα να γεν­νη­θεί η Αθη­νά , ο Δίας άρχι­σε να υπο­φέ­ρει από τρο­με­ρούς πονο­κε­φά­λους. Γι’ αυτό προ­στά­ζει τον Προ­μη­θέα — κατ’ άλλους τον Ηφαι­στο — να του ανοί­ξει με μια τσε­κου­ριά το κεφά­λι. Κλο­νί­στη­κε ο Ολυ­μπος, η γη έβγα­λε έναν τρο­με­ρό ήχο, έβρα­σε η θάλασ­σα για­τί η «σοφία όλα τα ανα­στα­τώ­νει», και βγή­κε πάνο­πλη η θεά της σοφί­ας, Αθηνά .

Εχει δύο μορ­φές: Είναι θεά πολε­μι­κή και σύμ­βο­λο της σοφί­ας. Είναι έξυ­πνη και επι­νοη­τι­κή και προ­στα­τεύ­ει τα Γράμ­μα­τα, τις Τέχνες και την ειρή­νη. Κάτω από την Ακρό­πο­λη στον Αρειο Πάγο (= στο βρά­χο του Αρη) ίδρυ­σε το πρώ­το στον κόσμο φονι­κό ορκω­τό δικα­στή­ριο (ο πρώ­τος που δικά­στη­κε και αθω­ώ­θη­κε με την ψήφο της Αθη­νάς ήταν ο Ορέστης).

Ηταν όμορ­φη και προ­κά­λε­σε φλο­γε­ρούς έρω­τες. Δεν είχε ερω­τι­κές περι­πέ­τειες και συμ­βό­λι­ζε την αιώ­νια παρ­θε­νία. «Παρ­θέ­να μέχρι αηδί­ας σοβα­ρή και ζόρι­κη, δε σήκω­νε καθό­λου αστεία (…) Και επει­δή συνέ­βη­κε να την πάρει από πίσω ένας παλιάν­θρω­πος, εκεί­νος ο Ηφαι­στος, και να κάνει βρω­μιές, γεν­νή­θη­κε από το σπέρ­μα του, αλλά χωρίς να μεσο­λα­βή­σει η δεσποι­νίς, ένα αγο­ρά­κι, ο Ερι­χθό­νιος (…) ο πρώ­τος κάτοι­κος της αττι­κής γης» (από το ίδιο). Σύμ­φω­να με το μύθο ο Ερι­χθό­νιος γεν­νή­θη­κε ως φίδι. Η Αθη­νά τον έκλει­σε σε ένα καλά­θι και το εμπι­στεύ­τη­κε στις τρεις κόρες του Κέκρο­πα. Και η ίδια τρά­βη­ξε να πάει στην Παλ­λή­νη να βρει έναν βρά­χο να στη­ρί­ξει καλύ­τε­ρα την Ακρό­πο­λη που ήταν η βάση της πόλης με το όνο­μά της. Γυρί­ζο­ντας από τη Παλ­λή­νη η θεά με το βρά­χο παρα­μά­σχα­λα συνα­ντά μια κου­ρού­να που την πλη­ρο­φο­ρεί ότι οι 2 κοπέ­λες άνοι­ξαν το καλά­θι, αντί­κρι­σαν ένα μωρό τυλιγ­μέ­νο με δύο φίδια, ο τρό­μος τους ήταν τέτοιος που έπε­σαν από την Ακρό­πο­λη. Η θεά εξορ­γί­στη­κε και της έπε­σε ο βρά­χος από τα χέρια, έτσι έγι­νε ο Λυκα­βητ­τός. Θύμω­σε η θεά, τιμώ­ρη­σε τα κορί­τσια για την πρά­ξη τους (το φίδι πετά­χτη­κε από το καλά­θι δάγκω­σε τις δύο κοπέ­λες και μετά κόλ­λη­σε πάνω στην ασπί­δα της θεάς), και κατα­ρά­στη­κε την κου­ρού­να να μην ξανα­πα­τή­σει στην Ακρόπολη.

Το όνο­μα Αθη­νά είναι μυκη­ναϊ­κής επο­χής που δήλω­νε οφιό­μορ­φη θεό­τη­τα προ­στά­τι­δα των ανα­κτό­ρων. Στη συνέ­χεια, χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε ως τοπω­νύ­μιο για να δηλώ­σει την ομώ­νυ­μη πόλη της Αττι­κής. 1. Το όνο­μά της θεω­ρεί­ται επί­θε­το για­τί η παλαιό­τε­ρη μορ­φή του ήταν «Αθη­ναία» Αθη­νάα < Αθη­να­jα < Αθη­ναία — κάτοι­κος της Αθή­νας , 2. Αθή­νη , α + θήνη (= μαστός) αυτή που δε θήλα­σε, η αμήτωρ.

Το όνο­μα της Αθη­νάς φέρει σήμε­ρα το 0,90% των γυναι­κών (256 εμφα­νί­σεις στο δείγ­μα) και 2 εμφα­νί­σεις έχει το Αθη­να­ΐς, υπάρ­χει και ο τύπος Αθη­νού­λα­που δεν εμφα­νί­ζε­ται στο δείγ­μα. Ο Αθη­νό­δω­ρος (δώρο της Αθη­νάς ), όνο­μα ιστο­ρι­κών προ­σώ­πων που χρη­σι­μο­ποιεί­ται και σήμε­ρα, έχει 4 εμφα­νί­σεις (σε δείγ­μα 51.779 ανδρών).

(Το δείγ­μα μας ανδρών και γυναι­κών είναι αντι­προ­σω­πευ­τι­κό κατά νομό και το αντλή­σα­με από τους τηλε­φω­νι­κούς κατα­λό­γου του ΟΤΕ. Για τα ονό­μα­τα που δε συνα­ντή­σα­με στην έρευ­να αλλά είχα­με ενδεί­ξεις για τη χρή­ση τους, κάνα­με μια γενι­κή ανα­ζή­τη­ση στον ηλε­κτρο­νι­κό κατά­λο­γο του ΟΤΕ – Στην ενό­τη­τα Ονο­μα­στι­κός Κατά­λο­γος στο πεδίο Ποιος συμπλη­ρώ­σα­με για παρά­δειγ­μα το όνο­μα Μαρκιανός) 

Ηρακλής Κακαβάνης

Δημιουργός και διαχειριστής του Ατέχνως. Δημοσιογράφος — Συγγραφέας. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Από το 1991 έως το 2013 εργάστηκε στον Ριζοσπάστη. Από το 2013 αρθρογραφεί σε διαδικτυακά Μέσα. Από το 2010 συνεργάτης του περιοδικού «Θέματα Παιδείας».
Facebook