Αλλαγή ώρας: Προτάσεις, προβληματισμοί και αντιπαραθέσεις με «ουρά» — Η θέση του ΚΚΕ

Ως «ζήτημα καθοριστικής σημασίας για την ορθή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς» αντιμετωπίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Με αφορ­μή την αλλα­γή της ώρας την περα­σμέ­νη Κυρια­κή, πολ­λά ακού­στη­καν για την πρό­σφα­τη πρό­τα­ση της Ευρω­παϊ­κής Επι­τρο­πής για την κατάρ­γη­ση του συστή­μα­τος αλλα­γής ώρας δυο φορές το χρό­νο με αφε­τη­ρία την επό­με­νη χρο­νιά, το 2019.

Παρά βέβαια την πλειο­ψη­φία των σχο­λί­ων και ανα­λύ­σε­ων που κινού­νται σε ρηχά νερά, εστιά­ζο­ντας σε δευ­τε­ρεύ­ου­σες πλευ­ρές, πρό­κει­ται για ένα ζήτη­μα κάθε άλλο παρά δευ­τε­ρεύ­ον και «αθώο» όπως επι­χει­ρεί­ται να παρου­σια­στεί, μιας που αφο­ρά ευθέ­ως τα συμ­φέ­ρο­ντα διά­φο­ρων τμη­μά­των του κεφαλαίου.

Και η ίδια η πρό­τα­ση της Ευρω­παϊ­κής Επι­τρο­πής άλλω­στε όπως και οι σχε­τι­κές συζη­τή­σεις στα όργα­να της ΕΕ απο­τυ­πώ­νουν ότι η βασι­κή επι­δί­ω­ξη είναι να ενι­σχυ­θεί η αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα των ευρω­παϊ­κών μονο­πω­λια­κών ομί­λων στην παγκό­σμια καπι­τα­λι­στι­κή «αρέ­να», αλλά και να ενι­σχυ­θούν στοι­χεία της «ενιαί­ας αγο­ράς» και της «συνο­χής» στο εσω­τε­ρι­κό της ιμπε­ρια­λι­στι­κής ένω­σης, στην κατεύ­θυν­ση «τόνω­σης» της κερ­δο­φο­ρί­ας του κεφαλαίου.

Ζήτημα με προϊστορία και μέλλον…

Μια ματιά στο πώς έχει δια­χρο­νι­κά δια­μορ­φω­θεί το σύστη­μα αλλα­γής της ώρας αρκεί για να φανεί ότι αυτή σχε­τί­ζε­ται με τις κάθε φορά οικο­νο­μι­κές και κοι­νω­νι­κές συν­θή­κες, και αντί­στοι­χα — στις καπι­τα­λι­στι­κές οικο­νο­μί­ες — με τις κάθε φορά προ­τε­ραιό­τη­τες του κεφα­λαί­ου, σε τομείς όπως είναι π.χ. τα ζητή­μα­τα εξοι­κο­νό­μη­σης Ενέρ­γειας, η εναρ­μό­νι­ση της λει­τουρ­γί­ας των εθνι­κών αγο­ρών με αυτές γει­το­νι­κών κρα­τών ή των κυριό­τε­ρων εμπο­ρι­κών εταί­ρων τους κ.ο.κ.

Πρώ­τη φορά το μέτρο εφαρ­μό­στη­κε σε Ευρώ­πη και ΗΠΑ, αμέ­σως μετά τον Α’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο, οπό­τε η ανά­γκη για εξοι­κο­νό­μη­ση Ενέρ­γειας και μεί­ω­ση της χρή­σης καυ­σί­μων για φωτι­σμό και θέρ­μαν­ση ήταν μεγά­λη. Μετά όμως και τον Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο το μέτρο εγκα­τα­λεί­φθη­κε και ξανάρ­χι­σε — όχι τυχαία — μετά την πετρε­λαϊ­κή κρί­ση της δεκα­ε­τί­ας του 1970.

Εκτός Ευρώ­πης, το 2014, η Ρωσία μετα­φέρ­θη­κε στη χει­με­ρι­νή ώρα μετά από ιατρι­κές έρευ­νες που δια­πί­στω­σαν ότι η μόνι­μη θερι­νή ώρα δημιούρ­γη­σε άγχος, προ­βλή­μα­τα υγεί­ας και αύξη­ση των τρο­χαί­ων ατυ­χη­μά­των τα πρω­ι­νά, ενώ το 2016 το ίδιο έκα­νε και η Τουρκία.

Επι­πλέ­ον, τα περισ­σό­τε­ρα αφρι­κα­νι­κά και ασια­τι­κά κρά­τη παρα­λεί­πουν τη θερι­νή ώρα, και αυτό είναι κάτι που απα­σχο­λεί τους Ευρω­παί­ους αλλά και τους Αμε­ρι­κα­νούς καπι­τα­λι­στές, αφού παρα­τη­ρούν ότι το ήμι­συ του πλα­νή­τη είναι «εκτός συγ­χρο­νι­σμού» με το άλλο, ζήτη­μα που βάζει εμπό­δια σε εμπό­ριο και μετα­φο­ρές, σε μια περί­ο­δο μάλι­στα που οι μονο­πω­λια­κοί τους όμι­λοι σπεύ­δουν να «πιά­σουν πόστα» και να διεισ­δύ­σουν στις ασια­τι­κές και αφρι­κα­νι­κές χώρες.

Επί­σης, ενδια­φέ­ρον για να κατα­νο­ή­σει κανείς το τι υπάρ­χει πίσω από όλη αυτήν την υπό­θε­ση, είναι ότι η ένω­ση Λια­νι­κού Εμπο­ρί­ου των ΗΠΑ παρου­σιά­ζει την επέ­κτα­ση της θερι­νής ώρας ανά­με­σα στα κορυ­φαία επι­τεύγ­μα­τα της ιστο­ρί­ας της για τα τελευ­ταία 50 χρό­νια, σημειώ­νο­ντας ότι είναι υπεύ­θυ­νη για δεκά­δες δισε­κα­τομ­μύ­ρια δολά­ρια από αυξη­μέ­νες πωλή­σεις αερί­ου από το 1986.

Με κριτήριο τα συμφέροντα του κεφαλαίου

Σε επί­πε­δο ΕΕ, οι σχε­τι­κές ρυθ­μί­σεις ισχύ­ουν από τη δεκα­ε­τία του 1980 και συγκρο­τού­νται μέχρι σήμε­ρα από την Οδη­γία 2000/84/EΚ, η οποία θεσπί­ζει την υπο­χρέ­ω­ση των κρα­τών — μελών να περ­νούν στη θερι­νή ώρα την τελευ­ταία Κυρια­κή του Μάρ­τη και να επα­νέρ­χο­νται στη χει­με­ρι­νή ώρα την τελευ­ταία Κυρια­κή του Οκτώ­βρη. Οπως σημειώ­νει η Επι­τρο­πή, στό­χος της κοι­νο­τι­κής νομο­θε­σί­ας ήταν να «ενο­ποι­η­θούν οι δια­φο­ρε­τι­κές εθνι­κές ημε­ρο­μη­νί­ες μετά­βα­σης στη θερι­νή ώρα, ώστε να δια­σφα­λι­στεί με τον τρό­πο αυτό μια εναρ­μο­νι­σμέ­νη προ­σέγ­γι­ση για την αλλα­γή της ώρας εντός της ενιαί­ας αγοράς».

Στην «καρ­διά» των σημε­ρι­νών προ­τά­σε­ων της Ευρω­παϊ­κής Επι­τρο­πής βρί­σκο­νται ακρι­βώς οι ίδιες «ανά­γκες», αυτές των επι­χει­ρη­μα­τι­κών ομί­λων, προ­σαρ­μο­σμέ­νες όμως στα σημε­ρι­νά δεδομένα.

Χαρα­κτη­ρι­στι­κός ως προς αυτό είναι ο διά­λο­γος που διε­ξά­γε­ται στο σχε­τι­κό ιστό­το­πο της Ευρω­παϊ­κής Επι­τρο­πής για την πρό­τα­ση, όπου παρου­σιά­ζο­νται ορι­σμέ­να στοι­χεία και συμπε­ρά­σμα­τα που έχουν εξα­χθεί από τη μέχρι σήμε­ρα εφαρ­μο­γή του συστήματος.

Σύμ­φω­να με αυτά, η Επι­τρο­πή υπο­στη­ρί­ζει καταρ­χάς ότι ανα­φο­ρι­κά με τη λει­τουρ­γία της «εσω­τε­ρι­κής αγο­ράς» η μη συντο­νι­σμέ­νη αλλα­γή της ώρας από τα κρά­τη — μέλη «θα ήταν επι­ζή­μια καθώς θα είχε ως συνέ­πεια υψη­λό­τε­ρο κόστος για το δια­συ­νο­ρια­κό εμπό­ριο, προ­βλή­μα­τα στις μετα­φο­ρές, στις επι­κοι­νω­νί­ες και τα ταξί­δια καθώς και χαμη­λό­τε­ρη παρα­γω­γι­κό­τη­τα στην εσω­τε­ρι­κή αγο­ρά αγα­θών και υπηρεσιών».

Σε ό,τι αφο­ρά τον ισχυ­ρι­σμό ότι η αλλα­γή ώρας βοη­θά­ει τη συνο­λι­κή εξοι­κο­νό­μη­ση Ενέρ­γειας, η Επι­τρο­πή ισχυ­ρί­ζε­ται ότι τα απο­τε­λέ­σμα­τα των ερευ­νών δεί­χνουν ότι τα όποια θετι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα είναι «ορια­κά», ενώ εμφα­νί­ζουν δια­φο­ρές ανά­λο­γα με άλλους παρά­γο­ντες όπως η γεω­γρα­φι­κή θέση της κάθε χώρας.

Για την αγρο­τι­κή παρα­γω­γή, εντο­πί­ζουν περισ­σό­τε­ρα θετι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα, αφού, όπως ανα­φέ­ρε­ται χαρα­κτη­ρι­στι­κά, «μία επι­πλέ­ον ώρα με φως το καλο­καί­ρι μπο­ρεί να απο­τε­λεί ένα ιδιαί­τε­ρα θετι­κό στοι­χείο, δεδο­μέ­νου ότι επι­τρέ­πει την επι­μή­κυν­ση των ωρών απα­σχό­λη­σης σε υπαί­θριες δρα­στη­ριό­τη­τες, όπως η δου­λειά στα χωρά­φια και η συγκομιδή».

Για τις επι­πτώ­σεις στην υγεία σημειώ­νε­ται ότι αφε­νός μεν εκτι­μά­ται ότι έχουν θετι­κό αντί­κτυ­πο λόγω του γεγο­νό­τος ότι επι­τρέ­πει «τη δυνα­τό­τη­τα περισ­σό­τε­ρων υπαί­θριων δρα­στη­ριο­τή­των ανα­ψυ­χής», αφε­τέ­ρου απο­τε­λέ­σμα­τα άλλων ερευ­νών δεί­χνουν ότι οι επι­πτώ­σεις στον ανθρώ­πι­νο οργα­νι­σμό μπο­ρεί να είναι «σοβα­ρό­τε­ρες απ’ ό,τι θεω­ρεί­το στο παρελ­θόν». Πέρα από τον υπο­κρι­τι­κό χαρα­κτή­ρα των παρα­πά­νω «ανα­ζη­τή­σε­ων» της Κομι­σιόν, χρειά­ζε­ται να σημειω­θεί ότι και αυτά τα ζητή­μα­τα απα­σχο­λούν, στο βαθ­μό που σχε­τί­ζο­νται με το «κόστος» των υπη­ρε­σιών Υγεί­ας και των ασφα­λι­στι­κών συστη­μά­των, αλλά και τις «ευκαι­ρί­ες» για το κεφά­λαιο σε ακό­μα ένα πεδίο, που η ΕΕ και οι κυβερ­νή­σεις στα κρά­τη — μέλη θεω­ρούν «πεδί­ον δόξης λαμπρό».

Σε κάθε περί­πτω­ση, αυτό το οποίο ξεκα­θα­ρί­ζει η Επι­τρο­πή είναι ότι οι κοι­νοί κανό­νες σε επί­πε­δο ΕΕ στον τομέα αυτό «είναι καθο­ρι­στι­κής σημα­σί­ας για να δια­σφα­λι­στεί η ορθή λει­τουρ­γία της εσω­τε­ρι­κής αγο­ράς» και σε αυτήν τη βάση θα υπάρ­ξει η πλή­ρης αξιο­λό­γη­ση των κύριων εναλ­λα­κτι­κών επιλογών.

Δηλα­δή, είτε να δια­τη­ρη­θούν οι ισχύ­ου­σες ρυθ­μί­σεις της ΕΕ για τη θερι­νή ώρα, είτε να καταρ­γη­θεί η ισχύ­ου­σα εξα­μη­νιαία αλλα­γή της ώρας σε όλα τα κρά­τη — μέλη και να απα­γο­ρευ­τούν οι περιο­δι­κές αλλα­γές και κάθε κρά­τος — μέλος να απο­φα­σί­σει για την καθιέ­ρω­ση μόνι­μης θερι­νής ή χει­με­ρι­νής ώρας.

Ετσι, σύμ­φω­να με το ισχύ­ον χρο­νο­διά­γραμ­μα, κάθε κρά­τος — μέλος θα κοι­νο­ποι­ή­σει έως τον Απρί­λη του 2019 αν θα εφαρ­μό­σει θερι­νή ή χει­με­ρι­νή ώρα σε μόνι­μη βάση και η τελευ­ταία υπο­χρε­ω­τι­κή αλλα­γή σε θερι­νή ώρα θα πραγ­μα­το­ποι­η­θεί την Κυρια­κή 31 Μάρ­τη. Από τότε και στο εξής τα κρά­τη — μέλη που επι­θυ­μούν να επα­νέλ­θουν σε μόνι­μη βάση στη χει­με­ρι­νή ώρα θα πραγ­μα­το­ποι­ή­σουν μία τελευ­ταία επο­χια­κή αλλα­γή της ώρας, την Κυρια­κή 27 Οκτώ­βρη και μετά την ημε­ρο­μη­νία αυτή, δεν θα είναι πλέ­ον δυνα­τές επο­χια­κές αλλαγές.

«Αναζητήσεις» μακριά από τα λαϊκά συμφέροντα

Σε κάθε περί­πτω­ση, τα παρα­πά­νω δεί­χνουν ότι πρό­κει­ται για ένα σύν­θε­το θέμα, όπου δια­κυ­βεύ­ο­νται πολ­λά για το κεφά­λαιο και τα τμή­μα­τά του, και γι’ αυτό λει­τουρ­γεί και ως ένα ακό­μα πεδίο όπου εκδη­λώ­νο­νται ενδο­α­στι­κοί αντα­γω­νι­σμοί στο εσω­τε­ρι­κό της ιμπε­ρια­λι­στι­κής συμ­μα­χί­ας αλλά και στο εσω­τε­ρι­κό της κάθε καπι­τα­λι­στι­κής χώρας.

Αυτό απο­τυ­πώ­νουν και οι «προ­βλη­μα­τι­σμοί» και οι επι­ση­μάν­σεις των οργά­νων της ΕΕ, ότι οι όποιες αλλα­γές πρέ­πει να είναι «προ­σε­κτι­κές» και «μελε­τη­μέ­νες», σε μια προ­σπά­θεια να δια­τη­ρη­θούν «ισορ­ρο­πί­ες» και να συμ­βι­βα­στούν επι­μέ­ρους συμφέροντα.

Ενδει­κτι­κό είναι π.χ. ότι το ζήτη­μα απα­σχό­λη­σε και την άτυ­πη σύνο­δο των υπουρ­γών Περι­βάλ­λο­ντος και Μετα­φο­ρών της ΕΕ τη βδο­μά­δα που πέρα­σε, με τη σχε­τι­κή ανα­κοί­νω­ση να σημειώ­νει ότι οι σχε­τι­κές κινή­σεις «απαι­τούν πολύ καλό συντο­νι­σμό των κρα­τών μελών», και τους αξιω­μα­τού­χους να επι­ση­μαί­νουν ότι παρό­τι η Ευρω­παϊ­κή Επι­τρο­πή σωστά «ακού­ει τους πολί­τες» (έτσι παρου­σιά­ζε­ται η διε­νέρ­γεια ηλε­κτρο­νι­κού «δημο­ψη­φί­σμα­τος» το περα­σμέ­νο καλο­καί­ρι), το βασι­κό είναι να μην υπάρ­ξουν προ­βλή­μα­τα στην ενιαία αγο­ρά και το «άλμα» «να γίνει με ασφά­λεια», ακό­μα και με παρά­τα­ση της σχε­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας, δεδο­μέ­νου ότι σε εξέ­λι­ξη βρί­σκο­νται και μια σει­ρά από άλλες διερ­γα­σί­ες όπως το Brexit.

Οι δια­φο­ρο­ποι­ή­σεις αυτές εκφρά­ζο­νται και στο ότι οι κυβερ­νή­σεις των κρα­τών — μελών δεν έχουν ενιαία στά­ση απέ­να­ντι στο θέμα. Με τα μέχρι τώρα στοι­χεία Γερ­μα­νία, Φιλαν­δία, Πολω­νία, Λιθουα­νία, Λετο­νία, Εσθο­νία τάσ­σο­νται υπέρ της κατάρ­γη­σης των επο­χια­κών αλλα­γών της ώρας. Μόνο τρεις χώρες — η Πορ­το­γα­λία, η Ελλά­δα και η Βρε­τα­νία — έχουν τοπο­θε­τη­θεί κατά της κατάρ­γη­σης της αλλα­γής, ενώ η Κύπρος, η Ιτα­λία, οι «Κάτω Χώρες», η Ιρλαν­δία, η Γαλ­λία και η Δανία δεν έχουν πάρει ακό­μα θέση.

Ενδια­φέ­ρον παρου­σιά­ζουν επί­σης οι τοπο­θε­τή­σεις των εκπρο­σώ­πων του γερ­μα­νι­κού κεφαλαίου.

Ο St. Kapferer, πρό­ε­δρος του διοι­κη­τι­κού συμ­βου­λί­ου της Ομο­σπον­δια­κής Ενω­σης Βιο­μη­χα­νί­ας Ενέρ­γειας και Νερού (BDEW), έχει εκφρά­σει την ικα­νο­ποί­η­σή του για την προ­ο­πτι­κή κατάρ­γη­σης του ισχύ­ο­ντος συστή­μα­τος στην ΕΕ, υπο­στη­ρί­ζο­ντας ότι η αλλα­γή ώρας δεν απο­φέ­ρει καμία απτή εξοι­κο­νό­μη­ση Ενέρ­γειας. Επί­σης, η Ομο­σπον­δια­κή Ενω­ση Γερ­μα­νι­κών Ενώ­σε­ων Εργο­δο­τών είναι υπέρ της κατάρ­γη­σης, αφού όπως λέει η αλλα­γή της ώρας προ­κα­λεί σε πολ­λές περι­πτώ­σεις ανα­τα­ρα­χή στις βάρ­διες και στην εφο­δια­στι­κή αλυσίδα.

Ο M. Wansleben, διευ­θύ­νων σύμ­βου­λος της Γερ­μα­νι­κής Ενω­σης Βιο­μη­χα­νιών και Βιο­μη­χα­νι­κών Επι­με­λη­τη­ρί­ων, από την άλλη πλευ­ρά, σημειώ­νει ότι τα θετι­κά και τα αρνη­τι­κά απο­τε­λέ­σμα­τα της αλλα­γής ώρας εξι­σορ­ρο­πού­νται, κατα­δει­κνύ­ο­ντας ακρι­βώς τον προ­βλη­μα­τι­σμό της αστι­κής τάξης για τις συνέ­πειες της όποιας από­φα­σης αλλά και τους αντα­γω­νι­σμούς μετα­ξύ δια­φο­ρε­τι­κών τμη­μά­των του κεφαλαίου.

Σε πρό­σφα­τη σχε­τι­κή τοπο­θέ­τη­σή του σημεί­ω­σε πως «σε ορι­σμέ­νες εται­ρεί­ες, η αλλα­γή του χρό­νου οδη­γεί σε επι­πλέ­ον εργα­σία, για παρά­δειγ­μα σε βάρ­διες ή σε σιδη­ρο­δρο­μι­κές μετα­φο­ρές. Ομως, οι επι­χει­ρή­σεις που παρέ­χουν υπη­ρε­σί­ες για υπαί­θριες δρα­στη­ριό­τη­τες ωφε­λή­θη­καν από τη θερι­νή ώρα. Τώρα δεν πρέ­πει να βια­στού­με. Η θερι­νή ώρα ανοί­γει σε πολ­λές επι­χει­ρή­σεις ένα μεγα­λύ­τε­ρο “παρά­θυ­ρο” για να προ­σφέ­ρουν τις υπη­ρε­σί­ες τους, ειδι­κά για υπαί­θριες δρα­στη­ριό­τη­τες. Είναι σημα­ντι­κό να μη δρά­σου­με επι­θε­τι­κά τώρα, αλλά να σταθ­μί­σου­με προ­σε­κτι­κά τα επι­χει­ρή­μα­τα. Σε ό,τι αφο­ρά την κατάρ­γη­ση της αλλα­γής της ώρας, θα πρέ­πει να εφαρ­μο­στεί σε πανευ­ρω­παϊ­κό επί­πε­δο, ώστε να μειω­θεί η επι­βά­ρυν­ση των επιχειρήσεων».

Από τα παρα­πά­νω, γίνε­ται φανε­ρό ότι πρό­κει­ται για συζή­τη­ση που είναι ήδη «σημα­δε­μέ­νη» από τους μονο­πω­λια­κούς αντα­γω­νι­σμούς, ενώ στο πλαί­σιο της οικο­νο­μί­ας που λει­τουρ­γεί με γνώ­μο­να το καπι­τα­λι­στι­κό κέρ­δος, το κρι­τή­ριο με το οποίο θα ληφθούν οι απο­φά­σεις από την ΕΕ και τις αστι­κές κυβερ­νή­σεις είναι τα συμ­φέ­ρο­ντα των επι­χει­ρη­μα­τι­κών ομί­λων και όχι οι ανά­γκες των εργαζομένων.

Αυτό το βασι­κό ζήτη­μα — που αφο­ρά στην ουσία της σχε­τι­κής πρό­τα­σης η οποία δεν είναι το αν θα καταρ­γη­θεί ή όχι η αλλα­γή της ώρας — έχει ανα­δεί­ξει η Ευρω­κοι­νο­βου­λευ­τι­κή Ομά­δα του ΚΚΕ, που έχει ταχθεί ενά­ντια σε κάθε παρέμ­βα­ση της ΕΕ και κάθε προ­σπά­θεια στο πλαί­σιο της λεγό­με­νης «ολο­κλή­ρω­σης» της ιμπε­ρια­λι­στι­κής ένω­σης να προ­ω­θή­σει ενιαίο καθε­στώς στο ζήτη­μα της ώρας, και ταυ­τό­χρο­να στη σχε­τι­κή συζή­τη­ση στο Ευρω­κοι­νο­βού­λιο, όπου εκφρά­στη­καν τα δια­φο­ρε­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα και οι σφο­δροί αντα­γω­νι­σμοί ανά­με­σα στους επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομί­λους, τοπο­θε­τή­θη­κε με λευκό.

Πηγή: Ριζο­σπά­στης / Φ. Ε.