Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Ανθολογία Περουβιανού διηγήματος

Γρά­φει η Άννε­κε Ιωαν­νά­του //

Ανθο­λό­γη­ση: Ρήγας Καπ­πά­τος – Χαβιέρ Σολογκούρεν
Πρό­λο­γος:  Ρικάρ­δο Γκον­σά­λες Βιχίλ
Μετά­φρα­ση-Σημειώ­σεις: Ρήγας Καππάτος
Εκδό­σεις: Θ. Καστα­νιώ­της, 1989

Πρό­κει­ται για μια δύσκο­λη επι­λο­γή 21 διη­γη­μά­των. Δύσκο­λη, για­τί ο πλού­τος των περου­βια­νών διη­γη­μά­των είναι πολύ μεγά­λος. Το διή­γη­μα κατέ­χει σημα­ντι­κή θέση στο Περού. Μια ένδει­ξη είναι η μεγά­λη γενι­κή ανθο­λο­γία των πάνω από 2000 σελί­δων του Ρικάρ­δο Γκον­σά­λες Βιχίλ — κρι­τι­κού λογο­τε­χνί­ας και συντά­κτη του προ­λό­γου της παρού­σας έκδο­σης ‑που καλύ­πτει το διή­γη­μα του Περού από την ινκαϊ­κή επο­χή μέχρι τη δεκα­ε­τία του ’90.

Στον πολύ κατα­το­πι­στι­κό πρό­λο­γο εξη­γού­νται οι αιτί­ες αυτού του πλού­του. Ο γεω­γρα­φι­κός χώρος του Περού παρου­σιά­ζει μεγά­λες δια­φο­ρές: από την ορο­σει­ρά των Ανδε­ων μέχρι τη ζού­γκλα της Αμα­ζο­νί­ας και την περιο­χή της ακτής του Ειρη­νι­κού, που σημαί­νει και μεγά­λη κλι­μα­το­λο­γι­κή ποι­κι­λία. Οι γηγε­νείς πολι­τι­σμοί του Περού καλύ­πτουν μια περί­ο­δο, που εκτεί­νε­ται στο χρό­νο από την πρώ­τη χιλιε­τία πριν από τη χρο­νο­λο­γία μας μέχρι και την αυτο­κρα­το­ρία των Ινκα (1400–1532 μετά τη χρο­νο­λο­γία μας) και ανα­δεί­χνουν ψηλή στάθ­μη. Οι γλώσ­σες των γηγε­νών είναι πολυά­ριθ­μες (με την Κέτσουα και την Αϊμά­ρα να ξεχω­ρί­ζουν), ενώ προ­στί­θε­νται σε μια πορεία ο ευρω­παϊ­κός πολι­τι­σμός (που, βεβαί­ως, κατά­στρε­ψε σε μεγά­λο βαθ­μό το γηγε­νή πολι­τι­σμό χωρίς ωστό­σο να κατα­φέ­ρει να τον εξο­ντώ­σει τελεί­ως)  και ο πολι­τι­σμός των μαύ­ρων, που τους έφε­ραν σαν σκλά­βους από το 16ο αιώ­να, καθώς και ο πολι­τι­σμός των Κινέ­ζων, που ήρθαν αρχι­κά σαν υπη­ρέ­τες από τον 19ο αιώ­να. Εχου­με να κάνου­με, επο­μέ­νως, με ένα αμάλ­γα­μα πολύ­μορ­φο από γεω­γρα­φι­κή, εθνο­λο­γι­κή, ιστο­ρι­κή και πολι­τι­σμι­κή άπο­ψη, που μέχρι σήμε­ρα έχει δια­τη­ρή­σει μια ετε­ρο­γέ­νεια. Κατα­λα­βαί­νου­με, πόσο έντο­να τίθε­ται και στο Περού το ζήτη­μα της εθνι­κής ταυτότητας.

perouviana dihghmataΧρο­νι­κο­γρά­φοι του 16ο και του 17ο αιώ­να ήδη είχαν αρχί­σει να συγκε­ντρώ­νουν θρύ­λους και ιστο­ρί­ες της ινκαϊ­κής αυτο­κρα­το­ρί­ας και των λαών της Αμα­ζο­νί­ας. Υπήρ­χε μια ευρύ­τε­ρη προ­φο­ρι­κή παρά­δο­ση, η οποία γίνε­ται σε μια πορεία γρα­πτή, μια και όχι μόνο οι χρο­νι­κο­γρά­φοι συγκε­ντρώ­νουν το υλι­κό, αλλά και πολ­λοί Περου­βια­νοί συγ­γρα­φείς αφο­μοιώ­νουν και αξιο­ποιούν την προ­φο­ρι­κή παρά­δο­ση της χώρας τους. Από τα τέλη του 19ου αιώ­να το ενδια­φέ­ρον για τα γρα­πτά διη­γή­μα­τα αρχί­ζει να μεγα­λώ­νει. Δια­βά­ζου­με στον πρό­λο­γο: “Στη διάρ­κεια της ισπα­νι­κής αποι­κιο­κρα­τί­ας (από το 1532 ίσα­με το 1821 – έτος ανα­κή­ρυ­ξης της Ανε­ξαρ­τη­σί­ας)  δεν παρου­σιά­στη­καν διη­γή­μα­τα ούτε νου­βέ­λες στο Περού. ………….Ο μοντερ­νι­σμός, το ρεύ­μα που εγκαι­νί­α­σε τη λογο­τε­χνία στη Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή (ερχό­με­νη από την Ευρώ­πη, Α.Ι.) εξε­λί­χθη­κε στο Περού βασι­κά από το 1890 μέχρι το 1920 καθιε­ρώ­νο­ντας, τελι­κά, το γρα­φτό διή­γη­μα στο Περού…….» Στην έκδο­ση περι­λαμ­βά­νο­νται διη­γή­μα­τα των κυριό­τε­ρων εκπρο­σώ­πων σε πανα­με­ρι­κα­νι­κή κλί­μα­κα, όπως του Αβρα­άμ Βαλ­δε­λο­μάρ, του Ενρί­κε Λόπες Αλμπού­χαρ και του Βεντού­ρα Γκαρ­σία Καλ­δε­ρόν. Το λεγό­με­νο αυτό ρεύ­μα του τοπι­κι­σμού, που έχει τις ρίζες του στον ευρω­παϊ­κό ρεα­λι­σμό του 19ου αιώ­να, με ανοίγ­μα­τα στην κοι­νω­νι­κο-πολι­τι­κή κρι­τι­κή σε σχέ­ση με τα εθνι­κά προ­βλή­μα­τα της  χώρας, αρχι­κά άνθι­σε πολύ.  Αργό­τε­ρα, στις δεκα­ε­τί­ες του 1930 και του ’40, εμφα­νί­ζε­ται το ρεύ­μα του κοι­νω­νι­κού ρεα­λι­σμού, που συν­δέ­ε­ται στε­νά με το σοσια­λι­στι­κό ρεα­λι­σμό της σοβιε­τι­κής Ρωσί­ας: «Πάνω σ’ αυτό ανα­φέ­ρου­με το διή­γη­μα ‘Πάκο Γιούν­κε’ του Σέσαρ Βαγιέ­χο και το έργο του Σέσαρ Φαλ­κόν. Αυτό το ρεύ­μα συνε­χί­στη­κε στη δεκα­ε­τία του ’50 και του ’60 με το έργο του προ­λε­τα­ρια­κού συγ­γρα­φέα Χου­λιάν Γουα­νάι».

Παρ’ όλη τη στρο­φή του Περου­βια­νού ανα­γνώ­στη στο ρεα­λι­σμό των ίδιων των προ­βλη­μά­των της ζωής του, δημιουρ­γή­θη­καν στις δεκα­ε­τί­ες αυτές οι προ­ϋ­πο­θέ­σεις να ξεπε­ρα­στούν οι παρα­δο­σια­κές κατα­βο­λές και να προ­βλη­θούν γενι­κό­τε­ρα κοι­νω­νι­κά ζητή­μα­τα. Το φαι­νό­με­νο αυτό εκδη­λώ­θη­κε με μια πρω­το­πο­ρια­κή ανα­ζή­τη­ση, προ­ϊ­όν της επο­χής, μ’ ένα πέρα­σμα από την ηθο­γρα­φία στη διη­γη­μα­το­γρα­φία της πόλης, για­τί τα μεγά­λα αστι­κά κέντρα με το νέο προ­λε­τα­ριά­το μπή­καν στο επί­κε­ντρο της προ­σο­χής, αλλά επί­σης αλλά­ζει ο τοπι­κι­σμός και μετα­τρέ­πε­ται σε μαγι­κό ρεα­λι­σμό, έναν ιθα­γε­νι­σμό φορ­τι­σμέ­νο με μυθι­κό όρα­μα του κόσμου. Από τη δεκα­ε­τία τελι­κά του ’50 αρχί­ζει να επι­κρα­τεί αυτό που λέμε «σύγ­χρο­νο αφη­γη­μα­τι­κό λόγο». Στον πρό­λο­γο του Βιχίλ ανα­φέ­ρο­νται αρκε­τά ονό­μα­τα, που μέχρι και τη δεκα­ε­τία του ’80 ήταν οι πιο χαρα­κτη­ρι­στι­κοί εκπρό­σω­ποι του περου­βια­νού διη­γή­μα­τος και έτσι μας δίνει μια πολύ­τι­μη και σύντο­μη ιστο­ρι­κή δια­δρο­μή αυτού του λογο­τε­χνι­κού είδους. Βέβαια, τα ανθρώ­πι­να αισθή­μα­τα είναι παγκό­σμια, αλλά από τα διη­γή­μα­τα γίνε­ται ολο­φά­νε­ρο, ότι οι συν­θή­κες δια­βί­ω­σης των ανθρώ­πων κάνουν να τα βιώ­νουν και να τα εκδη­λώ­νουν με δια­φο­ρε­τι­κό τρόπο.

Σε παράρ­τη­μα στο τέλος του βιβλί­ου περι­λαμ­βά­νε­ται ένα σύντο­μο βιο­γρα­φι­κό σημεί­ω­μα των διη­γη­μα­το­γρά­φων, που περι­λαμ­βά­νο­νται στην έκδο­ση, κάτι το οποίο εξυ­πη­ρε­τεί τον ανα­γνώ­στη γνω­ρί­ζο­ντάς τον με κάποιους για τους περισ­σό­τε­ρους ανθρώ­πους άγνω­στους Περου­βια­νούς δημιουρ­γούς. Χαρα­κτη­ρι­στι­κό για τη σημα­σία, που δίδε­ται στην προ­κο­λομ­βια­νή επο­χή είναι το γεγο­νός, ότι το πρώ­το διή­γη­μα είναι Κετσουά. Δηλα­δή «προ­ϊ­όν» της ιθα­γε­νι­κής παράδοσης..

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο