Ανοιχτή επιστολή του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ στο «ThePressProject»

Ανοι­χτή επι­στο­λή στη Συντα­κτι­κή Επι­τρο­πή του «ThePressProject» απέ­στει­λε το Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ με αφορ­μή άρθρο που δημο­σιεύ­τη­κε στην ιστο­σε­λί­δα με τίτλο «Υπεν­θυ­μί­ζο­ντας στο ΚΚΕ τι υπήρ­ξε το ΚΚΕ».

Παρα­θέ­του­με ολό­κλη­ρη την ανοι­χτή επι­στο­λή του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ:

Πρό­σφα­τα, η κυρία Λαμπρι­νή Θωμά (3/4/2021) δημο­σιο­ποί­η­σε ένα κεί­με­νο στην ιστο­σε­λί­δα σας (thepressproject.gr) με τίτλο «Υπεν­θυ­μί­ζο­ντας στο ΚΚΕ τι υπήρ­ξε το ΚΚΕ».

Το κύριο επι­χεί­ρη­μα του κει­μέ­νου δίνε­ται από το παρα­κά­τω απόσπασμα:

«Η λαϊ­κή συμ­με­το­χή, το “Εμείς” του Μακρυ­γιάν­νη, απου­σιά­ζει πλή­ρως από τη σημε­ρι­νή ανά­λυ­ση του ΚΚΕ. Ο λαός έρχε­ται δεύ­τε­ρος, ή απου­σιά­ζει τελεί­ως. Οι αγρο­τι­κοί πλη­θυ­σμοί, οι ναύ­τες (οι πρό­γο­νοι της επο­ποι­ί­ας της ΟΕΝΟ), της γης οι κολα­σμέ­νοι, που έχυ­σαν αίμα, που οι χήρες τους περί­με­ναν τον Καπο­δί­στρια για να του δώσουν τα παι­διά τους, τα νήπια χωρίς πατέ­ρα, υπο­δε­χό­με­νές τον ως πατέ­ρα του γένους, οι ήρω­ές μας, από το Νικη­τα­ρά ως τον Καραϊ­σκά­κη, όλοι αυτοί που μόνο αστι­κή τάξη δεν τους λες…».

Πρό­κει­ται για τοπο­θέ­τη­ση που παρα­ποιεί εμφα­νώς τις θέσεις του Κόμ­μα­τός μας. Για να το κατα­λά­βει κανείς αρκεί να ανα­τρέ­ξει στον πρό­σφα­το συλ­λο­γι­κό τόμο «1821. Η Επα­νά­στα­ση και οι απαρ­χές του ελλη­νι­κού αστι­κού κρά­τους», που εκδό­θη­κε με επι­μέ­λεια του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ. Εκεί σημειώ­νε­ται ότι σε αντί­θε­ση με ορι­σμέ­νες αστι­κές μερί­δες που ταλα­ντεύ­ο­νταν απέ­να­ντι στην Επανάσταση:

«Από την άλλη πλευ­ρά, οι λαϊ­κές δυνά­μεις (αγρό­τες και κτη­νο­τρό­φοι, εργά­τες γης και ολι­γά­ριθ­μη εργα­τι­κή τάξη των πόλε­ων) απο­τε­λού­σαν το πιο γόνι­μο έδα­φος για την καλ­λιέρ­γεια  ενός επα­να­στα­τι­κού σχε­δί­ου. Η θέση τους στην παρα­γω­γή  δεν τους παρεί­χε προ­νό­μια που θα απει­λού­νταν από την επα­νά­στα­ση. Ωστό­σο, αυτό το αντι­κει­με­νι­κό γεγο­νός (το ίδιο αντι­κει­με­νι­κό και πριν έναν αιώ­να) δεν έφτα­νε για να πυρο­δο­τή­σει τις επα­να­στα­τι­κές τους δια­θέ­σεις. Όμως, τις παρα­μο­νές της επα­νά­στα­σης οι ναυ­τι­κοί συσ­σω­ρεύ­ο­νταν άνερ­γοι στα νησιά, το ίδιο συνέ­βαι­νε με όσους επη­ρε­ά­ζο­νταν από την κρί­ση της ναυ­τι­λί­ας και του εμπο­ρί­ου και την κατα­στρο­φή της βιο­τε­χνί­ας, ενώ οι φτω­χοί αγρό­τες αντι­με­τώ­πι­ζαν την κακή σοδειά του 1820 και τις συνε­χείς αυξή­σεις της φορο­λο­γί­ας. Σε αυτές τις συν­θή­κες, οι επα­να­στα­τι­κές δια­κη­ρύ­ξεις της αστι­κής Φιλι­κής Εται­ρεί­ας (ΦΕ) έδω­σαν διέ­ξο­δο στις ανά­γκες των λαϊ­κών δυνά­με­ων, που αδυ­να­τού­σαν να δια­μορ­φώ­σουν αυτό­νο­μη στρα­τη­γι­κή»^[1].

«Σε κάθε περί­πτω­ση ήταν εκεί­νοι οι “κσι­πό­λι­τι και παρα­κι­ντέ­δες” -και ιδιαί­τε­ρα η φτω­χή αγρο­τιά- που επάν­δρω­σαν τον κύριο όγκο των επα­να­στα­τι­κών ένο­πλων δυνά­με­ων, προ­σφέ­ρο­ντας με “ζήλον και αφι­λο­κέρ­δειαν” ό,τι μπο­ρού­σε ο καθέ­νας στην υπό­θε­ση της Επα­νά­στα­σης (…)» ^[2].

Αν και η κυρία Λαμπρι­νή Θωμά γνω­ρί­ζει το συγκε­κρι­μέ­νο συλ­λο­γι­κό τόμο (αφού ο συντά­κτης της παρού­σας επι­στο­λής κλή­θη­κε να τον παρου­σιά­σει στη δια­δι­κτυα­κή ραδιο­φω­νι­κή εκπο­μπή που συμπα­ρου­σιά­ζει με τον κύριο Δημή­τρη Κου­λα­λή), επέ­λε­ξε να αγνο­ή­σει το περιε­χό­με­νό του. Φυσι­κά, ο οποιοσ­δή­πο­τε δεν είναι ανα­γκα­σμέ­νος να δια­βά­σει τις συλ­λο­γι­κές επε­ξερ­γα­σί­ες του ΚΚΕ για την Επα­νά­στα­ση του 1821. Θα ήταν όμως δεο­ντο­λο­γι­κά σωστό να το πρά­ξει η κυρία Θωμά, στο βαθ­μό που αρθρο­γρα­φεί για το συγκε­κρι­μέ­νο θέμα. Το ότι ανα­φέρ­θη­κε στη Δια­κή­ρυ­ξη της ΚΕ δεν δικαιο­λο­γεί τα αδι­καιο­λό­γη­τα. Για­τί, ακό­μα και επι­κε­ντρώ­νο­ντας κανείς στη Δια­κή­ρυ­ξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 200 χρό­νια από την Επα­νά­στα­ση (η οποία ως πιο σύντο­μη δεν μπο­ρεί να χαρα­κτη­ρί­ζε­ται από την ίδια πλη­ρό­τη­τα που υπάρ­χει σε μια ολο­κλη­ρω­μέ­νη επε­ξερ­γα­σία), αντι­λαμ­βά­νε­ται με ευκο­λία ότι το ΚΚΕ σε καμιά περί­πτω­ση δεν υπο­βαθ­μί­ζει τη συμ­με­το­χή των φτω­χών λαϊ­κών μαζών στην Επα­νά­στα­ση, αφού σε αυτή σημειώ­νε­ται σε ανά­λο­γο πνεύμα:

«Αντί­θε­τα, την ίδια περί­ο­δο, οι φτω­χοί αγρό­τες και η περιο­ρι­σμέ­νη αριθ­μη­τι­κά εργα­τι­κή τάξη βίω­ναν τις συνέ­πειες της κρί­σης στο εμπό­ριο και στη ναυ­τι­λία και της κατα­στρο­φής της βιο­τε­χνί­ας και έγι­ναν θερ­μοί απο­δέ­κτες των επα­να­στα­τι­κών κελευ­σμά­των της Φιλι­κής Εταιρείας.

(…) Η φτω­χή αγρο­τιά και η μικρή ακό­μη εργα­τι­κή τάξη, που στε­λέ­χω­σαν με ανι­διο­τέ­λεια τις ένο­πλες επα­να­στα­τι­κές δυνά­μεις, ρίχτη­καν με ηρω­ι­σμό στα πεδία των μαχών και έδω­σαν απλό­χε­ρα το αίμα τους στην Επα­νά­στα­ση, κατά­φε­ραν να απο­τι­νά­ξουν το καθε­στώς του ραγιά. Δεν πέτυ­χαν όμως και την κοι­νω­νι­κή τους απε­λευ­θέ­ρω­ση. Η ελευ­θε­ρία που επι­κα­λού­νταν οι αστι­κές επα­να­στα­τι­κές δυνά­μεις αφο­ρού­σε μόνο την απε­λευ­θέ­ρω­ση από τις σχέ­σεις φυσι­κού κατα­να­γκα­σμού και το διά­πλα­το άνοιγ­μα του δρό­μου για την κυριαρ­χία των καπι­τα­λι­στι­κών σχέ­σε­ων παραγωγής.

Οι πολι­τι­κά ανώ­ρι­μες ακό­μα λαϊ­κές δυνά­μεις άργη­σαν να αντι­λη­φθούν ότι η αστι­κή εξου­σία ήταν το αντι­κει­με­νι­κό απο­τέ­λε­σμα της επα­νά­στα­σης και όχι της προ­δο­σί­ας της. Παρ’ όλα αυτά, το σπά­σι­μο του φόβου τους, ο ξεση­κω­μός τους (κόντρα στις παραι­νέ­σεις ή και τις απει­λές των ισχυ­ρών, των “συνε­τών” κ.λπ.), η ανι­διο­τέ­λειά τους στον αγώ­να, η αντο­χή τους στις δυσκο­λί­ες, γενι­κό­τε­ρα η ισχύς του επα­να­στα­τη­μέ­νου λαού: Όλα απο­τε­λούν δια­χρο­νι­κή πηγή έμπνευ­σης για τις σύγ­χρο­νες μάχες που έχει μπρο­στά του ο λαός μας».

Μάλι­στα, η κυρία Θωμά ισχυ­ρί­ζε­ται ότι η ανά­λυ­ση του ΚΚΕ ταυ­τί­ζε­ται με την προ­σέγ­γι­ση της κυβέρ­νη­σης Μητσο­τά­κη ή με τις θέσεις της Επι­τρο­πής «Ελλά­δα 2021»:

«Μέσα στα πολ­λά σοκ που συνό­δε­ψαν τους εορ­τα­σμούς και τις ανα­φο­ρές στα 200 χρό­νια από την Επα­νά­στα­ση του ’21, ήταν ίσως πιο γερό σοκ από όλα ‑φαντά­ζο­μαι όχι μόνο για μένα- η σχε­τι­κή δια­κή­ρυ­ξη του ΚΚΕ. Για­τί, από Γιάν­νες και Κατε­ρί­νες και Μητσο­τά­κη­δες περι­μέ­νεις τα πάντα. Το ΚΚΕ να ανα­θε­ω­ρεί όμως τη στά­ση του ίδιου του ΚΚΕ απέ­να­ντι στην Επα­νά­στα­ση του ΄21, ε, μάλ­λον όχι».

Παρα­θέ­του­με ενδει­κτι­κά ένα ακό­μα από­σπα­σμα της Δια­κή­ρυ­ξης και αφή­νου­με στο ανα­γνω­στι­κό σας κοι­νό να συμπε­ρά­νει αν οι θέσεις του ΚΚΕ μπο­ρούν σε κάτι να θυμί­σουν «Γιάν­νες, Κατε­ρί­νες και Μητσο­τά­κη­δες»:

«Στη σημε­ρι­νή επο­χή, η σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση για την κατά­κτη­ση της εργα­τι­κής εξου­σί­ας είναι η μονα­δι­κή προ­ο­δευ­τι­κή απά­ντη­ση απέ­να­ντι στο γερα­σμέ­νο καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα. Γι’ αυτό σήμε­ρα προ­έ­χει η ολό­πλευ­ρη προ­ε­τοι­μα­σία της πρω­το­πο­ρί­ας, όλων των αγω­νι­στι­κών ριζο­σπα­στι­κών δυνά­με­ων για την αντε­πί­θε­ση. Προ­έ­χει η συστρά­τευ­ση όλων των κοι­νω­νι­κών — ταξι­κών δυνά­με­ων που έχουν συμ­φέ­ρον από την ανα­τρο­πή της αστι­κής εξου­σί­ας, η αντι­με­τώ­πι­ση όλων των ταλαντεύσεων.

Ηγε­τι­κή δύνα­μη της επα­νά­στα­σης θα είναι ο κοι­νω­νι­κός φορέ­ας του και­νού­ριου, η εργα­τι­κή τάξη, που με την επα­να­στα­τι­κή της πάλη θα εμπνεύ­σει και θα συσπει­ρώ­σει και τα λαϊ­κά τμή­μα­τα των μεσαί­ων στρω­μά­των, για την ανα­τρο­πή της αστι­κής εξου­σί­ας και την οικο­δό­μη­ση της εργα­τι­κής, για την κατάρ­γη­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης ανθρώ­που από άνθρω­πο και κάθε μορ­φής κοι­νω­νι­κής κατα­πί­ε­σης και ανι­σο­τι­μί­ας, για την απο­δέ­σμευ­ση της χώρας από τις ιμπε­ρια­λι­στι­κές ενώ­σεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και από κάθε ιμπε­ρια­λι­στι­κή ένωση».

Βέβαια, η κυρία Θωμά επι­χει­ρεί να καλύ­ψει τις όποιες δια­στρε­βλώ­σεις με την παρά­θε­ση απο­σπα­σμά­των παλαιό­τε­ρων θέσε­ων του ΚΚΕ για την Επα­νά­στα­ση του 1821, επι­ση­μαί­νο­ντας τις δια­φο­ρο­ποι­ή­σεις τους σε σχέ­ση με τη σημε­ρι­νή εκτί­μη­ση περί αστι­κής εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κής επανάστασης.

Η κυρία Θωμά και όποιος άλλος ανα­κα­λύ­πτει ότι το ΚΚΕ, βασι­σμέ­νο στην ιστο­ρι­κή έρευ­να, διορ­θώ­νει παλιό­τε­ρες μονο­μέ­ρειες ή ανε­πάρ­κειες επε­ξερ­γα­σιών του, παρα­βιά­ζει ανοι­κτές πόρ­τες. Και αυτό διό­τι στον προ­α­να­φε­ρό­με­νο συλ­λο­γι­κό τόμο υπάρ­χει σχε­τι­κό κεί­με­νο που αφιε­ρώ­νε­ται ακρι­βώς σε αλλα­γή κομ­βι­κών ζητη­μά­των στις ιστο­ριο­γρα­φι­κές επε­ξερ­γα­σί­ες του Κόμ­μα­τός μας^[3]. Αντί­στοι­χο άρθρο δημο­σιεύ­τη­κε στον «Ριζο­σπά­στη». Το ίδιο  επι­ση­μαί­νε­ται και στο κεί­με­νο της Δια­κή­ρυ­ξης, όπου αναφέρεται:

«Το Κόμ­μα μας, από την ίδρυ­σή του, κατα­πιά­στη­κε επα­νει­λημ­μέ­να με την Ιστο­ρία του 1821, επι­χει­ρώ­ντας να αξιο­ποι­ή­σει τα συμπε­ρά­σμα­τα της μελέ­της αυτής στη δια­μόρ­φω­ση της στρα­τη­γι­κής του. Βέβαια, αυτές οι προ­σεγ­γί­σεις δεν στε­ρού­νταν αδυ­να­μιών, που αντα­να­κλού­σαν κάθε φορά το ιδε­ο­λο­γι­κό — πολι­τι­κό επί­πε­δο ωρι­μό­τη­τας του ίδιου του Κόμματος».

Με βάση τα προη­γού­με­να, η σημα­ντι­κό­τε­ρη δια­φο­ρο­ποί­η­ση σε σχέ­ση με παλιό­τε­ρες επε­ξερ­γα­σί­ες έγκει­ται στο ότι το ΚΚΕ, σε ένα διά­στη­μα της υπε­ρε­κα­το­ντά­χρο­νης ιστο­ρί­ας του (και όχι στο σύνο­λό της, όπως υπο­νο­εί η κυρία Θωμά), αν και ανα­γνώ­ρι­ζε την ηγε­μο­νία της αστι­κής τάξης στην επα­νά­στα­ση, θεω­ρού­σε ότι η Επα­νά­στα­ση δεν οδή­γη­σε στη συγκρό­τη­ση ενός σύγ­χρο­νου αστι­κού έθνους-κρά­τους, αλλά μέσα από τη συμ­φι­λί­ω­ση της αστι­κής τάξης με τις παρα­δο­σια­κές κοι­νω­νι­κές δυνά­μεις (και κυρί­ως με τους κοτζα­μπά­ση­δες) στη δημιουρ­γία ενός αστο­τσι­φλι­κά­δι­κου καθεστώτος.

Όμως, η συντά­κτρια του άρθρου ούτε στέ­κε­ται ούτε προ­σπα­θεί να ερμη­νεύ­σει αυτή τη δια­φο­ρο­ποί­η­ση. Και φυσι­κά δεν ανα­φέ­ρει όλα τα δεδο­μέ­να στα οποία στη­ρί­ζε­ται η σημε­ρι­νή τοπο­θέ­τη­ση του ΚΚΕ, τα οποία εν συντο­μία είναι τα ακό­λου­θα: α) Η εκτί­μη­ση της αστο­ποί­η­σης μερί­δας των παρα­δο­σια­κών κοι­νω­νι­κών δυνά­με­ων και ειδι­κό­τε­ρα των Πελο­πον­νη­σί­ων κοτζα­μπά­ση­δων, που επέ­κτει­ναν τις οικο­νο­μι­κές τους δρα­στη­ριό­τη­τες στο εμπό­ριο, στη ναυ­τι­λία κ.ά., ενώ παράλ­λη­λα κατεύ­θυ­ναν την αγρο­τι­κή παρα­γω­γή τους στο εξω­τε­ρι­κό εμπό­ριο. β) Ο αστι­κός χαρα­κτή­ρας των επα­να­στα­τι­κών συνταγ­μά­των (που η κυρία Θωμά τα θεω­ρεί γενι­κά και αόρι­στα δημο­κρα­τι­κά) που φανε­ρώ­νε­ται κυρί­ως στην ανα­γνώ­ρι­ση της ατο­μι­κής ιδιο­κτη­σί­ας, αλλά και στην κατο­χύ­ρω­ση της διά­κρι­σης των εξου­σιών, της ανε­ξι­θρη­σκί­ας κλπ. γ) Το γεγο­νός ότι στους «εμφυ­λί­ους» πολέ­μους της Επα­νά­στα­σης επι­κρά­τη­σε η πιο ριζο­σπα­στι­κή μερί­δα της αστι­κής τάξης, την οποία εξέ­φρα­ζαν οι καρα­βο­κυ­ραί­οι, οι αστοί δια­νο­ού­με­νοι, τα νέα αστι­κά στρώ­μα­τα (για­τροί, δικη­γό­ροι κλπ.), αλλά και οι πιο αστο­ποι­η­μέ­νοι κοτζα­μπά­ση­δες και η οποία απαι­τού­σε και πέτυ­χε τη συγκρό­τη­ση ενός σύγ­χρο­νου για την επο­χή του ανε­ξάρ­τη­του και συγκε­ντρω­τι­κού αστι­κού έθνους-κρά­τους, πολύ νωρί­τε­ρα μάλι­στα από ό,τι αυτό συνέ­βη όχι μόνο στις υπό­λοι­πες βαλ­κα­νι­κές χώρες, αλλά ακό­μα και σε χώρες της Κεντρι­κής Ευρώπης.

Αντί των προη­γού­με­νων, η κυρία Θωμά, η οποία με το «Εμείς» του Μακρυ­γιάν­νη κατα­λα­βαί­νει ότι η επα­νά­στα­ση ήταν λαϊ­κή εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κή, δεν ανα­φέ­ρει παλιό­τε­ρες κομ­μα­τι­κές επε­ξερ­γα­σί­ες που τη δια­ψεύ­δουν, ενώ σε αυτές που ανα­φέ­ρει απο­κό­βει τα κομ­μά­τια τους που αφο­ρούν τον εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κό στοι­χείο της Επα­νά­στα­σης από αυτά που αφο­ρούν τον αστι­κό χαρα­κτή­ρα της (τα οποία και δεν αναφέρει).

Για παρά­δειγ­μα στον «Ριζο­σπά­στη» της 25ης Μαρ­τί­ου 1921 (ο οποί­ος δεν παρα­τί­θε­ται, αν και είναι η πρώ­τη επέ­τειος, κατά την οποία ο «Ριζο­σπά­στης» απο­τε­λού­σε όργα­νο του Σοσια­λι­στι­κού Εργα­τι­κού Κόμ­μα­τος Ελλά­δας, μετέ­πει­τα ΚΚΕ) σημειω­νό­ταν ανα­φο­ρι­κά με την Επανάσταση:

«Ότι η επα­νά­στα­σις του 1821 ήτο μία επα­νά­στα­σις, εις ην εσή­κω­σε το Έθνος, η συμ­φε­ρο­ντο­λο­γία των μικρο­α­στών και των εμπό­ρων της επο­χής, οίτι­νες έχο­ντας εις τας χεί­ρας την οικο­νο­μι­κήν ζωήν της χώρας ‑των Τούρ­κων φεου­δαρ­χών μη ασχο­λού­με­νων με την εμπο­ρι­κήν κίνη­σιν- είχαν συμ­φέ­ρον να απο­κτή­σουν και την πολι­τι­κήν εξου­σί­αν είναι αναμ­φι­σβή­τη­τον και χιλιοει­πω­μέ­νον ήδη. Ως επί­σης ανα­ντίρ­ρη­τον είναι ότι προς επι­τυ­χί­αν της επα­να­στά­σε­ως ταύ­της, η αστι­κή τάξις εξε­με­ταλ­λεύ­θη την δια­φο­ράν της θρη­σκεί­ας του υπό­δου­λου ως προς τον κατα­κτη­τήν, την παρά­δο­σιν περί ανα­στά­σε­ως του Βυζα­ντί­ου, το μίσος του αγρό­του κολ­λί­γου και υπο­τε­λούς κατά του αγά»^[4].

Ενώ, στο άρθρο του «Ριζο­σπά­στη» του 1924, στο οποίο παρα­πέ­μπει, παρα­λεί­πει για ευνό­η­τους λόγους την αρχή του, όπου σημειώνεται:

«Η αστι­κή τάξις θα εορ­τά­ση σήμε­ρον την “Εθνι­κήν” της εορ­τή. Η σημε­ρι­νή ημέ­ρα συμ­βο­λί­ζει το απε­λευ­θε­ρω­τι­κόν κίνη­μα του 21. Η επα­νά­στα­σις εκεί­νη προ­ο­δευ­τι­κή δια την επο­χήν της από από­ψε­ως ιστο­ρι­κής ανά­γκης ήτο καθα­ρώς κίνη­μα αστι­κόν»^[5].

Φυσι­κά, ο προσ­διο­ρι­σμός του αστι­κού χαρα­κτή­ρα της Επα­νά­στα­σης δεν αμφι­σβη­τεί τη λαϊ­κή συμ­με­το­χή, όπως φαί­νε­ται και από το από­σπα­σμα που παρα­θέ­τει η κυρία Θωμά (και όπως συμ­βαί­νει και στην τωρι­νή Διακήρυξη):

«Οι αστοί έδω­σαν το χρή­μα, ο λαός έδω­σε το αίμα.. ο λαός ο οποί­ος έδω­σε το αίμα του δια την επι­τυ­χί­αν της Επα­νά­στα­σης εγκα­τα­λεί­φθη από την πρώ­την ημέ­ραν, ούτε οι αστοί ούτε οι κοτζα­μπά­ση­δες σκέ­φτη­καν ποτέ τα λαϊ­κά συμφέροντα»,

Μόνο που ο συντά­κτης του άρθρου πριν από 97 χρό­νια, όπως και οι σημε­ρι­νοί συντά­κτες της Δια­κή­ρυ­ξης, γνώ­ρι­ζε πολύ καλά ότι η ταξι­κή σύν­θε­ση των ένο­πλων δυνά­με­ων μιας επα­νά­στα­σης δεν προσ­διο­ρί­ζει και τον ταξι­κό της χαρα­κτή­ρα. Αντί­θε­τα, σε όλες τις αστι­κές επα­να­στά­σεις της επο­χής, οι αστοί απο­τε­λού­σαν μια συντρι­πτι­κά μειο­ψη­φού­σα κοι­νω­νι­κή δύνα­μη, η οποία όμως απο­τε­λού­σε το φορέα των νέων σχέ­σε­ων παρα­γω­γής και της νέας καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας και η οποία όφει­λε να συμπα­ρα­σύ­ρει τους εργά­τες και τους φτω­χούς αγρό­τες στα επα­να­στα­τι­κά της σχέ­δια, αν ήθε­λε να νική­σει τη φεου­δαρ­χι­κή εξου­σία. Έτσι και αλλιώς, και οι εργά­τες και οι φτω­χοί αγρό­τες θα είχαν όφε­λος από την ανα­τρο­πή της φεουδαρχίας.

Εξάλ­λου, αν η ταξι­κή σύν­θε­ση των ενό­πλων δυνά­με­ων έδι­νε και τον ταξι­κό χαρα­κτή­ρα μιας πολε­μι­κής ανα­μέ­τρη­σης, τότε και η ιμπε­ρια­λι­στι­κή Μικρα­σια­τι­κή Εκστρα­τεία, όπως και η συμ­με­το­χή του ελλη­νι­κού στρα­τού στην επέμ­βα­ση στη σοβιε­τι­κή Ρωσία και στην Κορέα, θα έπρε­πε να θεω­ρού­νται λαϊ­κοί πόλεμοι.

Θα μπο­ρού­σα να ανα­φέ­ρω ακό­μα πολ­λά παρα­δείγ­μα­τα επι­λε­κτι­κής παρου­σί­α­σης παλιό­τε­ρων επε­ξερ­γα­σιών (στα απο­σπά­σμα­τα που παρα­θέ­τει) και άλλες τόσες επε­ξερ­γα­σί­ες που δεν παρα­θέ­τει, αλλά δεν επι­θυ­μώ να κου­ρά­σω. Εξάλ­λου, το ουσια­στι­κό είναι ότι αυτή η κοπτο­ρα­πτι­κή της κομ­μα­τι­κής ιστο­ριο­γρα­φί­ας συνο­δεύ­ε­ται με διά­φο­ρες άλλες ανα­λύ­σεις, που επι­χει­ρούν να προ­βλη­θούν ως παρελ­θού­σες ανα­λύ­σεις του ΚΚΕ, ενώ στο­χεύ­ει να παρου­σιά­σει τις σημε­ρι­νές ανα­λύ­σεις του ΚΚΕ ως ταυ­τό­ση­μες με άλλες που καμία σχέ­ση δεν έχουν μαζί του. Πιο συγκεκριμένα:

α) Η κυρία Θωμά ισχυ­ρί­ζε­ται ότι το ΚΚΕ ψέγει την Επα­νά­στα­ση του 1821 για­τί δεν ήταν σοσιαλιστική:

«…μόνο μια ανι­στο­ρι­κή ιδέα για το χρέ­ος μιας “ταξι­κής επα­νά­στα­σης” (που δεν έλα­βε χώρα που­θε­νά αλλού την επο­χή εκεί­νη) μπο­ρεί να ψέξει τους ραγιά­δες της οθω­μα­νι­κής αυτο­κρα­το­ρί­ας, υπό ζυγό αιώ­νων, ως προς το ότι αγω­νί­στη­καν να στή­σουν δικό τους κρά­τος, αντί να το πάνε απευ­θεί­ας για σοβιέτ».

 Όμως η Δια­κή­ρυ­ξη λέει το ακρι­βώς αντίθετο:

«Η Επα­νά­στα­ση του 1821 ήταν αστι­κή εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κή επα­νά­στα­ση, γνή­σιο “τέκνο” της επο­χής της. Προ­έ­κυ­ψε ως συνέ­πεια των κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κών αντι­θέ­σε­ων που οξύν­θη­καν την περί­ο­δο μετά­βα­σης από τη φεου­δαρ­χία στον καπι­τα­λι­σμό. Απο­τέ­λε­σε μία από τις κοσμο­γο­νι­κές αλλα­γές που συντε­λού­νταν εκεί­νη την περί­ο­δο, έναν από τους πολ­λούς κρί­κους των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων, που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώ­να. (…)

Το αστι­κό συγκε­ντρω­τι­κό έθνος — κρά­τος απο­τε­λού­σε την πραγ­μα­τι­κή επα­να­στα­τι­κή απά­ντη­ση της επο­χής στα αδιέ­ξο­δα της φεου­δαρ­χι­κής εξου­σί­ας, αλλά σε καμιά περί­πτω­ση δεν θα μπο­ρού­σε να οδη­γή­σει στην κατάρ­γη­ση της ταξι­κής εκμετάλλευσης».

Φυσι­κά, η Δια­κή­ρυ­ξη ανα­φε­ρό­με­νη σε αστι­κές επα­να­στά­σεις εννο­εί τις ταξι­κές επα­να­στά­σεις που γκρέ­μι­σαν τον παλιό κόσμο της φεου­δαρ­χί­ας επι­βάλ­λο­ντας επα­να­στα­τι­κά τον καπι­τα­λι­σμό σε μια περί­ο­δο που εκτεί­νε­ται από την Αμε­ρι­κα­νι­κή Επα­νά­στα­ση (1775) έως και τις ευρω­παϊ­κές αστι­κές επα­να­στά­σεις της περιό­δου 1848–1850. Και να πλη­ρο­φο­ρή­σου­με την κυρία Θωμά ότι στη διε­θνή ιστο­ριο­γρα­φία αυτή η περί­ο­δος ανα­φέ­ρε­ται ως περί­ο­δος των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων, ενώ ο ιστο­ρι­κός Eric Hobsbawm έδω­σε αντί­στοι­χο τίτλο σε βιβλίο του για την περίοδο.

Επο­μέ­νως, η δια­φο­ρά του ΚΚΕ από τις άλλες αντι­κει­με­νι­κά δοσμέ­νες προ­σεγ­γί­σεις της επο­χής των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων έγκει­ται στο γεγο­νός ότι ανα­δει­κνύ­ει το ιστο­ρι­κά πεπε­ρα­σμέ­νο του καπι­τα­λι­σμού. Γι’ αυτό και θεω­ρεί ότι το σύγ­χρο­νο πρό­ταγ­μα της εργα­τι­κής τάξης και των φτω­χών λαϊ­κών δυνά­με­ων δεν μπο­ρεί να ανα­ζη­τη­θεί στα τότε συν­θή­μα­τα των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων που επέ­βα­λαν την καπι­τα­λι­στι­κή εξου­σία, αλλά στην προ­σπά­θεια δια­μόρ­φω­σης μιας κοι­νω­νι­κής συμ­μα­χί­ας και στρα­τη­γι­κής για την ανα­τρο­πή της.

Υπό αυτό το πρί­σμα, η όποια σύμ­πτω­ση της ανά­λυ­σης του ΚΚΕ με αντι­κει­με­νι­κές αστι­κές και άλλες ανα­λύ­σεις της περιό­δου δεν σημαί­νει και ταύ­τι­ση του σκε­πτι­κού του μαζί τους. Όπως, οι αντι­λή­ψεις της κυρί­ας Θωμά περί εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κής επα­νά­στα­σης με κορυ­φαία τη σημα­σία της θρη­σκευ­τι­κής συνεί­δη­σης (όπως θα δού­με παρα­κά­τω), δεν την ταυ­τί­ζουν με τον Άδω­νι Γεωργιάδη.

Όμως, η κυρία Θωμά αμφι­σβη­τεί τόσο τον αστι­κό χαρα­κτή­ρα της Επα­νά­στα­σης («η επι­μο­νή στο δήθεν αστι­κό χαρα­κτή­ρα της επα­νά­στα­σης»), όσο και την ύπαρ­ξη ακό­μα αστι­κής τάξης («Ούτε οι εμπο­ράν­τζες της επο­χής συνι­στού­σαν αστι­κή τάξη με την μαρ­ξι­κή έννοια, ούτε αυτές οδή­γη­σαν στην επα­νά­στα­ση»). Και μάλ­λον δεν απο­δέ­χε­ται ούτε την ανά­γκη ανα­τρο­πής της καπι­τα­λι­στι­κής εξου­σί­ας, παρά μόνο την ανά­γκη αντι­κα­τά­στα­σης μιας κυβέρ­νη­σης από μια άλλη:

«Και είναι διπλά γελοία μια τέτοια κατη­γο­ρία, όταν έρχε­ται από εμάς που όχι σοβιέτ δεν προ­σπα­θού­με να στή­σου­με, αλλά ζού­με ως υπή­κο­οι του Κού­λη, και δεχθή­κα­με στην προη­γού­με­νη δεκα­ε­τία τρία μνη­μό­νια συν την κωλο­τού­μπα του δημο­ψη­φί­σμα­τος του 2015 χωρίς να ανοί­ξει μύτη… αλλά αυτά είναι για άλλη φορά».

β) Η ανι­στο­ρι­κή κατά την κυρία Θωμά προ­σέγ­γι­ση του ΚΚΕ επε­κτεί­νε­ται και στην εξέ­τα­ση του ρόλου της θρησκείας:

«Όσο για το ρόλο της θρη­σκεί­ας, είναι κάπο­τε και­ρός να στα­μα­τή­σου­με να βλέ­που­με την επο­χή με τα γυα­λιά της σημε­ρι­νής μας ιδε­ο­λο­γί­ας, και να ανα­γνω­ρί­σου­με ότι στην επο­χή του (και για πολύ αργό­τε­ρα), ο λαός της επα­νά­στα­σης ήταν πιστός και είχε κρα­τη­θεί από τη θρη­σκεία του ως μέσο δια­φο­ρο­ποί­η­σης από τον κατα­κτη­τή (φαι­νό­με­νο παγκό­σμιο και πανάρχαιο)».

Μόνο που και σε αυτό το θέμα, άλλα λέει η Δια­κή­ρυ­ξη του ΚΚΕ:

«Ο στό­χος της επα­να­στα­τη­μέ­νης αστι­κής τάξης, δηλα­δή η συγκρό­τη­ση ενός σύγ­χρο­νου αστι­κού έθνους-κρά­τους, σήμαι­νε ταυ­τό­χρο­να και ρήξη με τους όρους της οθω­μα­νι­κής κυριαρ­χί­ας. Το γεγο­νός αυτό προ­σέ­δω­σε στην Επα­νά­στα­ση και απε­λευ­θε­ρω­τι­κό χαρα­κτή­ρα και επέ­τρε­ψε στην αστι­κή τάξη να προ­σελ­κύ­σει ευρύ­τε­ρες κοι­νω­νι­κές δυνά­μεις, που βίω­ναν την ταξι­κή εκμε­τάλ­λευ­ση και τη φυλε­τι­κή και θρη­σκευ­τι­κή κατα­πί­ε­ση, στα επα­να­στα­τι­κά της σχέδια».

γ) Η κυρία Θωμά επι­χει­ρεί να ταυ­τί­σει τις ανα­λύ­σεις του ΚΚΕ με το αστι­κό αντι­δρα­στι­κό ρεύ­μα της ανα­θε­ώ­ρη­σης της Ιστο­ρί­ας και συγκε­κρι­μέ­να με τον εκπρό­σω­πο του Mazower:

«Επα­να­στα­τή­σα­με ‑εμείς, ο λαός- για­τί θέλα­με ελευ­θε­ρία, και όχι να λαθρο­βιώ­νου­με ως πολί­τες σκλά­βοι β’ κατη­γο­ρί­ας στην Οθω­μα­νι­κή Αυτο­κρα­το­ρία (που δεν ήταν η ονει­ρο-φαντα­σία του του­ρί­στα Μαζά­ου­ερ, αλλά ένας ατέ­λειω­τος κατά­λο­γος από κατα­πί­ε­ση, εξευ­τε­λι­σμούς και σφα­γές).(…) Και αν το ΚΚΕ έχει στα­μα­τή­σει να κάνει αυτή τη διά­κρι­ση, κακό του κεφα­λιού του. Κυριο­λε­κτι­κώς, για­τί, το μεγα­λύ­τε­ρο θύμα από μια τέτοια ανα­θε­ώ­ρη­ση της ιστο­ρί­ας θα είναι το ίδιο».

Μόνο που το ΚΚΕ είναι το μονα­δι­κό κόμ­μα που με συνέ­πεια έχει αντι­στρα­τευ­τεί αυτό το αντι­δρα­στι­κό ρεύ­μα, ενώ η κυρία Θωμά δεν μας εξη­γεί επαρ­κώς ‑όπως φαί­νε­ται και από τα προη­γού­με­να- από πού προ­κύ­πτει η ταύ­τι­ση που υποστηρίζει.

Κλεί­νο­ντας, το ΚΚΕ είναι ανοι­κτό στην στοι­χειο­θε­τη­μέ­νη κρι­τι­κή, ακό­μα και στη στοι­χειο­θε­τη­μέ­νη πολε­μι­κή ενα­ντί­ον των θέσε­ών του. Όμως, στη δια­δρο­μή 102 χρό­νων δεν έχει δεχτεί ‑και ούτε πρό­κει­ται να το πρά­ξει τώρα- τη δια­στρέ­βλω­ση των θέσε­ών του. Με αυτή την έννοια, κάθε αρθρο­γρά­φος έχει το δικαί­ω­μα να δια­φω­νεί με τις ανα­λύ­σεις του ΚΚΕ ή να παρου­σιά­ζει τις δικές του αντί­θε­τες από­ψεις ή ανα­λύ­σεις, αλλά όχι και να χρη­σι­μο­ποιεί τις ανα­λύ­σεις του ΚΚΕ όπως θέλει ή να χρη­σι­μο­ποιεί παρα­πλα­νη­τι­κά την ιστο­ρι­κή δια­δρο­μή του.

Σε αυτή τη βάση, σας καλού­με να δημο­σιεύ­σε­τε την παρού­σα επι­στο­λή στο site σας ως δείγ­μα σεβα­σμού στην ιστο­ρι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και τη δημο­σιο­γρα­φι­κή δεοντολογία.

Εκ μέρους του Τμή­μα­τος Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ
Κώστας Σκο­λα­ρί­κος

[1]    Κώστας Σκο­λα­ρί­κος, «“Εμφύ­λιες” συγκρού­σεις και “εμφύ­λιοι” πόλε­μοι στην Επα­νά­στα­ση του 1821», στο Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.) «1821. Η Επα­νά­στα­ση και οι απαρ­χές του ελλη­νι­κού αστι­κού κρά­τους», εκδ. «Σύγ­χρο­νη Επο­χή», Αθή­να, 2020 , σελ. 268.
[2]    Ανα­στά­σης Γκί­κας, «Ο ρόλος και η στά­ση των κοι­νω­νι­κών δυνά­με­ων της επο­χής στην Επα­νά­στα­ση του 1821. Ο χαρα­κτή­ρας της Επα­νά­στα­σης» στο Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.), ό.π., σελ. 199.
[3]    Μάκης Μαΐ­λης, «Η κομ­μα­τι­κή ιστο­ριο­γρα­φία για το χαρα­κτή­ρα και τις κινη­τή­ριες δυνά­μεις της Επα­νά­στα­σης του 1821 και η στρα­τη­γι­κή του ΚΚΕ» στο Τμή­μα Ιστο­ρί­ας της ΚΕ του ΚΚΕ (επιμ.), ό.π.
[4]    Ριζο­σπά­στης, 25 Μαρ­τί­ου 1921.
[5]    Ριζο­σπά­στης, 25 Μαρ­τί­ου 1924.