Αντιδραστικές θεωρίες με… «προοδευτικό» περιτύλιγμα

Το τελευ­ταίο χρο­νι­κό διά­στη­μα, απα­σχο­λούν ιδιαί­τε­ρα τον ηλε­κτρο­νι­κό και έντυ­πο Τύπο ορι­σμέ­να ζητή­μα­τα σχε­τι­ζό­με­να με την πολι­τι­κή πρα­κτι­κή των αντιε­πι­στη­μο­νι­κών θεω­ριών για τα φύλα. Υπερ­προ­βλή­θη­κε η θεσμο­θέ­τη­ση του γάμου ομό­φυ­λων ζευ­γα­ριών στη Γερ­μα­νία και η στά­ση της καγκε­λα­ρί­ου, Αγκ. Μέρ­κελ, που κατα­ψή­φι­σε το νόμο, αλλά τον υπερ­ψή­φι­σαν οι βου­λευ­τές του κόμ­μα­τός της και του κόμ­μα­τος που συγκυ­βερ­νούν. Αντί­στοι­χα, υπήρ­ξε προ­βο­λή του αντί­στοι­χου νόμου στη Μάλ­τα, όπως και άλλες νομο­θε­τι­κές αλλα­γές που αφο­ρούν στην ανα­γνώ­ρι­ση των «έμφυ­λων ταυ­το­τή­των». Ανά­με­σά τους περι­λαμ­βά­νε­ται η αντι­κα­τά­στα­ση των όρων «μητέ­ρα» και «πατέ­ρας» με το «γονέ­ας που γεν­νά» και «γονέ­ας που δεν γεν­νά». Στο ίδιο μήκος κύμα­τος, παρου­σιά­ζε­ται ως «καλή πρα­κτι­κή» η αλλα­γή της προ­σφώ­νη­σης στα Μέσα Μετα­φο­ράς στο Λον­δί­νο, με από­φα­ση του Δημο­τι­κού Συμ­βου­λί­ου. Αντι­κα­θί­στα­ται η προ­σφώ­νη­ση «κυρί­ες και κύριοι» με άλλη, που θα σέβε­ται το «ουδέ­τε­ρο φύλο». Οσον αφο­ρά την Ελλά­δα, απα­σχό­λη­σε η στά­ση του Κυρ. Μητσο­τά­κη, προ­έ­δρου της ΝΔ, ο οποί­ος συνα­ντή­θη­κε με φορείς της ΛΟΑΔΚ κοι­νό­τη­τας και δήλω­σε τη θετι­κή στά­ση του κόμ­μα­τος της αξιω­μα­τι­κής αντι­πο­λί­τευ­σης απέ­να­ντι στο σχέ­διο νόμου για τη «Νομι­κή Ανα­γνώ­ρι­ση της Ταυ­τό­τη­τας Φύλου — Εθνι­κός Μηχα­νι­σμός Παρα­κο­λού­θη­σης και Αξιο­λό­γη­σης του Σχε­δί­ου Δρά­σης για τα δικαιώ­μα­τα του παι­διού» του υπουρ­γεί­ου Δικαιοσύνης.

Αντιδραστικό περιεχόμενο…

Ενα μέρος της αρθρο­γρα­φί­ας στέ­κε­ται με αρνη­τι­κό τρό­πο απέ­να­ντι στις συγκε­κρι­μέ­νες από­ψεις, από τη σκο­πιά της ανα­πα­ρα­γω­γής αντι­δρα­στι­κών, οπι­σθο­δρο­μι­κών από­ψε­ων για τις σχέ­σεις μετα­ξύ των δύο φύλων. Πρό­κει­ται για θέσεις που συν­δέ­ο­νται με την υπε­ρά­σπι­ση της ανα­γκαιό­τη­τας παρα­μο­νής της γυναί­κας «στο σπί­τι», με στό­χο τη φρο­ντί­δα της οικο­γέ­νειας και τη δια­παι­δα­γώ­γη­ση των παι­διών. Προ­βάλ­λουν ότι αμφι­σβη­τεί­ται και αλλοιώ­νε­ται ο χαρα­κτή­ρας της οικο­γέ­νειας, ως κοι­νω­νι­κός θεσμός που εξα­σφα­λί­ζει τη διαιώ­νι­ση της εθνι­κής και θρη­σκευ­τι­κής συνεί­δη­σης στην Ελλά­δα. Οι αντί­στοι­χοι σχο­λια­σμοί απορ­ρέ­ουν από αντι­δρα­στι­κές θέσεις εκθεια­σμού της οικο­γέ­νειας ως πυρή­να ανα­πα­ρα­γω­γής της κοι­νω­νί­ας, κινού­με­νη στη γνω­στή ιδε­ο­λο­γι­κή γραμ­μή «Πατρίς — Θρη­σκεία — Οικογένεια».

Βέβαια, το μεγα­λύ­τε­ρο μέρος των δημο­σιευ­μά­των, σε γραμ­μή υπε­ρά­σπι­σης των συγκε­κρι­μέ­νων νομο­θε­τι­κών, θεσμι­κών πρω­το­βου­λιών, προ­βάλ­λει το αστι­κό ρεύ­μα σκέ­ψης που ανα­πα­ρά­γει τις θεω­ρί­ες για το «κοι­νω­νι­κό φύλο». Πρό­κει­ται για αντιε­πι­στη­μο­νι­κές θεω­ρί­ες που υπο­στη­ρί­ζουν ότι το φύλο είναι «κοι­νω­νι­κή» και «γλωσ­σι­κή κατα­σκευή». Δια­τυ­πώ­νουν τη θέση ότι ο καθέ­νας αυτο­προσ­διο­ρί­ζε­ται με βάση τις δικές του από­ψεις ή από­ψεις που κυριαρ­χούν στην κοι­νω­νία, ότι το φύλο είναι κάτι ρευ­στό, που μπο­ρεί να αλλά­ζει οποια­δή­πο­τε στιγ­μή. Αφο­ρά την ιδε­α­λι­στι­κή θεώ­ρη­ση που δεν ανα­γνω­ρί­ζει το φυλε­τι­κό δια­χω­ρι­σμό σε άνδρες και γυναί­κες ως αντι­κει­με­νι­κό γεγο­νός. Οι θεω­ρί­ες αυτές αρνού­νται την ύπαρ­ξη της αντι­κει­με­νι­κής πραγ­μα­τι­κό­τη­τας, η οποία υπάρ­χει ανε­ξάρ­τη­τα από την ανθρώ­πι­νη γνώ­ση και απει­κο­νί­ζε­ται από αυτή π.χ. με το βίω­μα, τη γλώσσα.

Ορι­σμέ­νες πιο «εκλε­πτυ­σμέ­νες» κατευ­θύν­σεις αυτών των θεω­ριών βλέ­πουν το φύλο ως μορ­φή και όχι τη σχέ­ση μετα­ξύ των δύο φύλων, με βάση τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά του καθέ­να, που πηγά­ζουν από τη φυσιο­λο­γία του ανθρώ­πι­νου είδους. Στην ουσία, δεν παρα­δέ­χο­νται ότι υπάρ­χει ένα βιο­λο­γι­κό υπό­βα­θρο στην έλξη άντρα — γυναί­κας για την πραγ­μα­το­ποί­η­ση της σεξουα­λι­κής πρά­ξης. Αντί­θε­τα, υπο­στη­ρί­ζουν ότι η έλξη αυτή έχει απο­κλει­στι­κά κοι­νω­νι­κά αίτια. Το φύλο, όμως, προσ­διο­ρί­ζε­ται αντι­κει­με­νι­κά. Αυτό δεν αναι­ρεί ότι οι κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις με βάση το φύλο έχουν ιστο­ρι­κό­τη­τα, δηλα­δή είναι προ­ϊ­όν των συνο­λι­κό­τε­ρων κοι­νω­νι­κών σχέ­σε­ων, πρώ­τα απ’ όλα των σχέ­σε­ων ιδιο­κτη­σί­ας στα μέσα παρα­γω­γής που καθο­ρί­ζουν μια συγκε­κρι­μέ­νη κοινωνία.

Ο πυρή­νας αυτών των θεω­ριών τελι­κά είναι η αστι­κή αντί­λη­ψη περί ανθρω­πί­νων δικαιω­μά­των. Δια­τυ­μπα­νί­ζουν ότι η υπάρ­χου­σα νομο­θε­σία περιο­ρί­ζει τα ατο­μι­κά δικαιώ­μα­τα γενι­κά και με βάση τον αυτο­προσ­διο­ρι­σμό του φύλου, οπό­τε «απαι­τεί­ται η συνταγ­μα­τι­κή κατο­χύ­ρω­ση δικαιω­μά­των της μειο­νό­τη­τας». Πρό­κει­ται για από­ψεις ενταγ­μέ­νες στην αστι­κή άπο­ψη περί πλου­ρα­λι­σμού, δικαιώ­μα­τος στη δια­φο­ρε­τι­κό­τη­τα, στην αυτο­διά­θε­ση του σώμα­τος, στο δικαί­ω­μα της ατο­μι­κής επι­λο­γής, στα ατο­μι­κά δικαιώ­μα­τα. Η έννοια ατο­μι­κό δικαί­ω­μα τοπο­θε­τεί­ται έξω από τον κοι­νω­νι­κό προσ­διο­ρι­σμό της, απο­στει­ρω­μέ­νη από κάθε ταξι­κή ανα­φο­ρά. Ιδιαί­τε­ρα σήμε­ρα, το ατο­μι­κό δικαί­ω­μα προ­βάλ­λε­ται σε αντι­πα­ρά­θε­ση με το κοι­νω­νι­κό δικαί­ω­μα στην εργα­σία, στη μόρ­φω­ση, στην Υγεία, την Πρό­νοια κ.λπ. Η κάλυ­ψη όλων των παρα­πά­νω θεω­ρεί­ται ατο­μι­κή υπό­θε­ση, απο­τέ­λε­σμα ατο­μι­κής ικα­νό­τη­τας και όχι καθο­λι­κό δικαίωμα.

Αλλω­στε, αυτές οι θεω­ρί­ες και οι αντί­στοι­χες πολι­τι­κές πρα­κτι­κές απο­τε­λούν κεντρι­κές στρα­τη­γι­κές κατευ­θύν­σεις δια­κρα­τι­κών — ιμπε­ρια­λι­στι­κών συμ­μα­χιών. Η ίδια η ΕΕ, σε έκδο­ση με τίτλο «Τransgender Europe», χαρα­κτη­ρί­ζει «ανα­πό­φευ­κτο κομ­μά­τι της κοι­νω­νι­κής προ­ό­δου» την αμφι­σβή­τη­ση των εννοιών άνδρας και γυναίκα.

…με πολλές στοχεύσεις

Η πιο μακρο­πρό­θε­σμη συνέ­πεια των συγκε­κρι­μέ­νων αστι­κών επι­διώ­ξε­ων είναι ο απο­προ­σα­να­το­λι­σμός σε σχέ­ση με τις κοι­νω­νι­κές αιτί­ες για τα οξυ­μέ­να προ­βλή­μα­τα, τους υλι­κούς όρους ζωής και εργα­σί­ας της εργα­τι­κής τάξης, του λαού, ιδιαί­τε­ρα της νεολαίας.

Επι­διώ­κε­ται να προ­σα­να­το­λι­στούν οι νέοι και οι νέες στην επι­λο­γή στά­σης ζωής με κρι­τή­ριο τον ατο­μι­σμό, τον αντα­γω­νι­σμό — και ανά­με­σα στα δύο φύλα — τον εγω­ι­σμό. Προ­φα­νώς είναι ιδιαί­τε­ρα βολι­κή για τα αστι­κά συμ­φέ­ρο­ντα η συγκρό­τη­ση σμπα­ρα­λια­σμέ­νων «ταυ­το­τή­των» π.χ. φύλου, ως υπό­βα­θρο ευά­λω­το για τη συνει­δη­το­ποί­η­ση της ταξι­κής τους ταυ­τό­τη­τας, της ανά­γκης πάλης για τα σύγ­χρο­να κοι­νω­νι­κά δικαιώ­μα­τα, καθο­λι­κά για όλες και για όλους. Τελι­κά, η έννοια της «ατο­μι­κής ελευ­θε­ρί­ας», του «ατο­μι­κού δικαιώ­μα­τος» ακο­λου­θεί σαν σκιά την ελευ­θε­ρία του κεφα­λαιο­κρά­τη στην κίνη­ση κεφα­λαί­ου, εμπο­ρευ­μά­των, εργα­τι­κού δυνα­μι­κού, υπη­ρε­σιών. Ταυ­τό­χρο­να, αξιο­ποιεί­ται για τη διά­σπα­ση της εργα­τι­κής τάξης, ως ένα επι­πλέ­ον εμπό­διο στην κοι­νή δρά­ση των λαϊ­κών δυνά­με­ων, με βάθε­μα του περιε­χο­μέ­νου του αγώ­να, για την προ­ώ­θη­ση της κοι­νω­νι­κής συμ­μα­χί­ας σε αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή — αντι­μο­νο­πω­λια­κή κατεύ­θυν­ση. Είναι μια μορ­φή ιδε­ο­λο­γι­κού και κοι­νω­νι­κού αμο­ρα­λι­σμού, που συνο­δεύ­ει τη σήψη του καπιταλισμού.

Ως άπο­ψη και πολι­τι­κή πρα­κτι­κή, είναι εξί­σου επι­κίν­δυ­νη για τη θέση της γυναί­κας στην κοι­νω­νία, στην οικο­γέ­νεια. Από τη στιγ­μή που δεν ανα­γνω­ρί­ζε­ται ο φυλε­τι­κός δια­χω­ρι­σμός ως αντι­κει­με­νι­κό γεγο­νός, παρα­μορ­φώ­νε­ται η ταξι­κή και φυλε­τι­κή κατα­πί­ε­ση των γυναι­κών, κατ’ επέ­κτα­ση και οι ιδιαί­τε­ρες κοι­νω­νι­κές ανά­γκες των γυναι­κών που προ­κύ­πτουν από το ρόλο τους στην αναπαραγωγή.

Ουσια­στι­κά, απο­τε­λεί την άλλη όψη του αντι­λαϊ­κού νομί­σμα­τος ΕΕ, αστι­κών κυβερ­νή­σε­ων, μονο­πω­λί­ων. Στο όνο­μα της «ισό­τη­τας» των φύλων, τα όποια μέτρα προ­στα­σί­ας του γυναι­κεί­ου οργα­νι­σμού, της μητρό­τη­τας δέχο­νται αλλε­πάλ­λη­λα χτυ­πή­μα­τα από την καπι­τα­λι­στι­κή εργο­δο­σία και το αστι­κό κρά­τος. Εξάλ­λου, η αστι­κή στρα­τη­γι­κή, από τη δεκα­ε­τία του ’90, οδή­γη­σε στην εξί­σω­ση προς τα κάτω των εργα­σια­κών, ασφα­λι­στι­κών, κοι­νω­νι­κών δικαιω­μά­των ανδρών και γυναι­κών. Η κατάρ­γη­ση της πεντα­ε­τούς δια­φο­ράς στα όρια ηλι­κί­ας συντα­ξιο­δό­τη­σης, η άρση της απα­γό­ρευ­σης εργα­σί­ας των γυναι­κών στη νυχτε­ρι­νή βάρ­δια σε ορι­σμέ­νους κλά­δους της βιο­τε­χνί­ας και βιο­μη­χα­νί­ας ήταν τα πρώ­τα βήμα­τα σε αυτήν την κατεύ­θυν­ση. Η επί­θε­ση αυτή θα συνε­χί­ζε­ται, πλέ­ον, στο όνο­μα της «μη διά­κρι­σης» με βάση το φύλο. Θα πετσο­κό­βο­νται άδειες και επι­δό­μα­τα μητρό­τη­τας, τα ελά­χι­στα μέτρα για την προ­στα­σία του γυναι­κεί­ου οργα­νι­σμού στο χώρο εργα­σί­ας π.χ. περιο­ρι­σμοί στην άρση βάρους.

Συνή­θως, ο «προ­ο­δευ­τι­σμός» των αστι­κών επι­τε­λεί­ων στον σύγ­χρο­νο καπι­τα­λι­στι­κό κόσμο εξα­ντλεί­ται στην προ­ώ­θη­ση ποσο­στώ­σε­ων με βάση το φύλο σε κάποια αστι­κά όργα­να, που ευνο­εί κυρί­ως γυναί­κες της αστι­κής τάξης. Αλλά και η «ευαι­σθη­σία» για τη νομο­θε­σία της Μάλ­τας περιο­ρί­ζε­ται στην ανα­γνώ­ρι­ση της «ταυ­τό­τη­τας φύλου», θεω­ρώ­ντας την βέλ­τι­στη πρα­κτι­κή, αφή­νο­ντας στην άκρη τις υπάρ­χου­σες νομο­θε­τι­κές απα­γο­ρεύ­σεις για την άμβλω­ση. Επί­σης, καμιά ευαι­σθη­σία δεν εκδη­λώ­νε­ται απέ­να­ντι στην πρα­κτι­κή ορι­σμέ­νων μονο­πω­λια­κών ομί­λων που απο­λύ­ουν εγκύ­ους ή θηλά­ζου­σες μητέ­ρες, που ζητούν έγγρα­φη δια­βε­βαί­ω­ση από νέες γυναί­κες ότι δεν θα τεκνο­ποι­ή­σουν, ως προ­ϋ­πό­θε­ση για την πρό­σλη­ψή τους. Εξάλ­λου, τόσο η «προ­ο­δευ­τι­κή» κυβέρ­νη­ση ΣΥΡΙΖΑ, όσο και η αξιω­μα­τι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση της ΝΔ στη­ρί­ζουν απλό­χε­ρα τη διά­κρι­ση των εργα­ζο­μέ­νων σε άνω και κάτω των 25 ετών όσον αφο­ρά στον κατώ­τα­το μισθό (511 ευρώ μει­κτά — 586 ευρώ μεικτά).

Κριτήριο η ταξική προσέγγιση των κοινωνικών φαινομένων

Η ικα­νό­τη­τα ταξι­κής προ­σέγ­γι­σης, δια­λε­κτι­κής υλι­στι­κής αντί­λη­ψης των κοι­νω­νι­κών φαι­νο­μέ­νων δια­μορ­φώ­νει κρι­τή­ρια, εφό­δια μπρο­στά σε νέα κοι­νω­νι­κά ζητή­μα­τα, σε μια και­νού­ρια όψη της κοι­νω­νι­κής ζωής. Στην πορεία εξέ­λι­ξης της καπι­τα­λι­στι­κής κοι­νω­νί­ας, επέρ­χο­νται ορι­σμέ­νες αλλα­γές στη θέση της γυναί­κας στην κοι­νω­νι­κή παρα­γω­γή, στην κοι­νω­νία και στην οικο­γέ­νεια, χωρίς να σημαί­νει ότι απαλ­λάσ­σε­ται από την καπι­τα­λι­στι­κή εκμε­τάλ­λευ­ση, όπως και ο άνδρας. Αυτές οι αλλα­γές εκφρά­ζο­νται κοι­νω­νι­κά στις σχέ­σεις μετα­ξύ των δύο φύλων, σε τριγ­μούς στην παρα­δο­σια­κή πυρη­νι­κή οικο­γέ­νεια. Οι «παρα­δο­σια­κοί ρόλοι» μέσα στην ατο­μι­κή οικο­γέ­νεια έχουν αλλάξει.

Ταυ­τό­χρο­να, οι αρνη­τι­κές συνέ­πειες των αντι­δρα­στι­κών εξε­λί­ξε­ων, όπως της αντε­πα­νά­στα­σης, των απω­λειών που επέ­φε­ρε για την εργα­τι­κή τάξη σε όλο τον κόσμο, επι­δρούν και στις κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις, ακό­μα και στις σχέ­σεις μετα­ξύ των δύο φύλων. Επη­ρε­ά­ζουν αρνη­τι­κά τις φιλι­κές, συναι­σθη­μα­τι­κές, πνευ­μα­τι­κές, σεξουα­λι­κές σχέ­σεις. Το περιε­χό­με­νο του συναι­σθή­μα­τος, του ψυχι­κού, πνευ­μα­τι­κού, σεξουα­λι­κού δεσμού έχει κοι­νω­νι­κά, ιστο­ρι­κά χαρα­κτη­ρι­στι­κά. Συν­δέ­ε­ται με το τι αντί­λη­ψη δια­μορ­φώ­νει ένα άτο­μο για την κοι­νω­νία, με την αντί­στοι­χη συνεί­δη­ση για την κοι­νω­νι­κή πραγματικότητα.

Η αλή­θεια είναι ότι ο καπι­τα­λι­σμός έρι­ξε τα τεί­χη επι­κοι­νω­νί­ας ανά­με­σα στα δυο φύλα, που υπήρ­χαν περί­που 3.000 χρό­νια, αλλά δεν μπό­ρε­σε να δια­μορ­φώ­σει τις νέες ισό­τι­μες σχέ­σεις ανά­με­σα στον άνδρα και τη γυναί­κα. Σχέ­σεις που θα στη­ρί­ζο­νται απο­κλει­στι­κά και μόνο στην αμοι­βαία πνευ­μα­τι­κή — ψυχι­κή — σωμα­τι­κή έλξη, στον αμοι­βαίο σεβα­σμό και την ειλι­κρί­νεια, όχι από οικο­νο­μι­κό κίνη­τρο ή νόμο, αλλά από τη δική τους θέλη­ση. Σπέρ­μα­τα αυτών των σχέ­σε­ων ανά­με­σα στα δύο φύλα, και στη μορ­φή συμ­βί­ω­σης και στην οικο­γέ­νεια, εν μέρει δια­μορ­φώ­νο­νται στο ζευ­γά­ρι των κομ­μου­νι­στών. Ομως, δεν μπο­ρούν να γενι­κευ­τούν στην κοι­νω­νία για­τί δεν υπάρ­χουν οι υλι­κές προ­ϋ­πο­θέ­σεις για το νέο περιε­χό­με­νο, δηλα­δή οι νέες μη εκμε­ταλ­λευ­τι­κές σχέ­σεις παραγωγής.

Οι οικο­νο­μι­κές — κοι­νω­νι­κές — πολι­τι­κές σχέ­σεις της σοσια­λι­στι­κής, πρώ­ι­μης κομ­μου­νι­στι­κής κοι­νω­νί­ας μπο­ρούν να εξα­σφα­λί­σουν τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις για την ισό­τι­μη συμ­με­το­χή των δύο φύλων στην οικο­νο­μι­κή και κοι­νω­νι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα. Βέβαια, οι επα­να­στα­τι­κές αλλα­γές στις κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις, στις σχέ­σεις του ατό­μου με την κοι­νω­νία και της κοι­νω­νί­ας με το άτο­μο, στις σχέ­σεις μετα­ξύ των δύο φύλων, στη συνεί­δη­ση, στην κομ­μου­νι­στι­κή στά­ση και σκέ­ψη έρχο­νται πολύ αργά και βασα­νι­στι­κά να ακο­λου­θή­σουν τις επα­να­στα­τι­κές ανα­τρο­πές που επέρ­χο­νται με την κατά­κτη­ση της πολι­τι­κής εξου­σί­ας από την εργα­τι­κή τάξη, με το ΚΚ ως καθο­δη­γή­τρια δύναμη.

Πηγή: Ριζο­σπά­στης / Ι. Γ.