Η «Αποκάλυψη» είναι -“κατά τας γραφάς” μια πολεμική περιπέτεια„ που διαφοροποιείται εντελώς από μια τυπική ταινία δράσης: είναι περισσότερο ένα φιλοσοφικό οδοιπορικό τύψεων κι ενοχών γύρω από την υποκρισία του πολέμου κατά του Βιετνάμ ‑επίκαιρο σήμερα όσο ποτέ.
Σπουδαία –από τις σπουδαιότερες αντιπολεμική ταινία αμερικανικής παραγωγής 1979.
Κυκλοφόρησε 11_Απρίλη_1979 (στην Ελλάδα 24 Νοεμβρίου).
Σκηνοθεσία: Φράνσις Φορντ Κόπολα.
Πρωταγωνιστούν: Μάρλον Μπράντο, Μάρτιν Σιν, Φρέντερικ Φόρεστ, Ρόμπερτ Ντιβάλ, κά.
Θαμμένη από τα όσκαρ και το αμερικάνικο κράτος
Η «Αποκάλυψη» είναι μια σπουδαία –από τις σπουδαιότερες αντιπολεμική ταινία, προσωπικό οδοιπορικό ταύτισης του ίδιου του Κόπολα με το δημιούργημά του. Η ιδέα της ταινίας βασίζεται στο μυθιστόρημα του Τζότζεφ Κόνραντ «η καρδιά του σκότους» (σσ. μια νουβέλα από τον Πολωνο-Άγγλο μυθιστοριογράφο, που αφηγείται ένα ταξίδι μέσω του ποταμού Κονγκό προς το ελεύθερο κράτος του Κόνγκο στην καρδιά της Αφρικής). Επίσης, αντλεί στοιχεία το βιβλίο του Μάικλ Χερ “Dispatches” και την ταινία του Βέρνερ Χέρτζογκ, “Αγκίρε, η μάστιγα του Θεού”)
Οι μυστικές υπηρεσίες αναθέτουν στον λοχαγό Γουίλαρντ (Μάρτιν Σιν) να ανακαλύψει και να εκτελέσει τον συνταγματάρχη Κουρτς (Μάρλον Μπράντο), ο οποίος έχει οδηγηθεί στην τρέλα. Το οδοιπορικό του Γουίλαρντ είναι η αποκάλυψη της παράνοιας του πολέμου του Βιετνάμ. Η αποκάλυψη της σκοτεινής πλευράς της ανθρώπινης φύσης, των πιο πρωτόγονων ενστίκτων του, (… αυτή είναι η δική σου ζωή, εσύ ανεβαίνεις τον ποταμό, αυτό είναι η δική σου «καρδιά του σκότους»)… δηλώνει ο σκηνοθέτης για την ταύτισή του με τον ψυχισμό του Κουρτς.
Τα γυρίσματα με τον Μπράντο γίνονται χωρίς σενάριο. Κάθε σκηνή του στήνεται μέσα από μαραθώνιους συζητήσεων γύρω από την ψυχολογία του Κουρτς, και αυτοσχεδιασμούς την ώρα του γυρίσματος. Ο Κόπολα γράφει γι’ αυτό το παράτολμο ρίσκο. «… ο ψυχισμός που γεννούσε την ταινία, ήταν ο ψυχισμός του Κουρτς, ενός ιδιοφυούς στρατιωτικού που οδηγείται στην τρέλα. Το συνεργείο δε δούλευε σε μια συνεκτική ιδέα που ήξερε εκ των προτέρων, σε κάποιο λογικό σενάριο, ακολουθούσε μονάχα έναν τρελό… και δεν είχα καν το θάρρος να τους πω πως δεν ήξερα τι έκανα…».
Η «Αποκάλυψη» φαντάζει σήμερα πιο επίκαιρη από ποτέ, μέσα από τα εκατοντάδες χιλιάδες τραγικά θύματα των ΗΠΑ απανταχού στον κόσμο και τον πόλεμο στην Ουκρανία, που έκλεισε ήδη κοντά 300 μέρες… Και τα λόγια του Κόπολα, όταν προλόγιζε την ταινία στις Κάννες το 1979, φαντάζουν περισσότερο προφητικά από ποτέ.
Ήθελε «η Αμερική να κοιτάξει κατάματα το πρόσωπο της φρίκης και να το δεχτεί σαν δικό της πρόσωπο. Μόνο έτσι θα μπορέσει να προχωρήσει σε μια νέα εποχή. Ας είμαστε ειλικρινείς. Μιλάμε για μια νέα εποχή που πρόκειται να έρθει».
22 χρόνια αργότερα, η ταινία ξαναπροβλήθηκε μεγαλύτερη κατά 53λ. Ο φόβος μιας επικείμενης οικονομικής καταστροφής και η πίεση των στούντιο, οδήγησαν τον Κόπολα στο να τα αφαιρέσει από το τελικό μοντάζ της ταινίας το 1979, τη –σχεδόν μια ώρα που υπάρχουν στην καινούρια κόπια. «Οταν φέραμε στις Κάννες την “Αποκάλυψη” το 1979 ήθελα να “περάσει” στο κοινό σαν πολεμική ταινία δράσης κι όχι σαν φιλοσοφικό δοκίμιο πάνω στη ζωή, την ύπαρξη, την υπέρβαση των ορίων, την τρέλα, το θάνατο, τον πόλεμο. Σήμερα, νομίζω ότι το κοινό μπορεί να δεχτεί μια πιο σύνθετη εκδοχή». Ήταν τα λόγια του Κόπολα, την ώρα που παρουσίαζε την καινούρια κόπια στις Κάννες.
Η ταινία αντιμετώπισε πολλά προβλήματα στη παραγωγή της, που καταγράφονται στο ντοκιμαντέρ Hearts of Darkness: A Filmmaker’s Apocalypse. Ο Μάρλο Μπράντο ήταν στα κακά του χάλια ‑υπέρβαρος και τελείως απροετοίμαστος, τα ακριβά σκηνικά καταστράφηκαν από ένα τυφώνα τον Μάιο του 1976 και ο κεντρικός πρωταγωνιστής, ο Σιν, είχε μια σχεδόν θανατηφόρα καρδιακή ανακοπή κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Τα προβλήματα συνεχίστηκαν και μετά την παραγωγή καθώς η προβολή της ταινίας αναβλήθηκε αρκετές φορές ενώ ο Κόπολα επεξεργάστηκε χιλιάδες μέτρα φιλμ.
Το Αποκάλυψη, Τώρα! τιμήθηκε με Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες ενώ καταποντίστηκε στα Όσκαρ (βραβεύτηκε …για τη φωτογραφία και τον ήχο). Η ταινία έχει καταταγεί Νο. 14 σε δημοσκόπηση κριτικών του Βρετανικού Ινστιτούτου Κινηματογράφου το 2012 και επιλέχτηκε για διατήρηση από το Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου από τη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, καθώς η ταινία κρίθηκε «πολιτιστικά, ιστορικά ή αισθητικά σημαντική».
- Πρώτη προβολή 10 Μαΐου 1979 (Κάννες)
- Κυκλοφορία 15 Αυγούστου 1979 (ΗΠΑ)
- Στην Ελλάδα σαν σήμερα 24 Νοεμβρίου 1979
- Προϋπολογισμός 31,5 εκ. $
- Ακαθάριστα έσοδα 150 εκ. $
Δείτε…
Τα Ντιέν Μπιέν Φου του ιμπεριαλισμού
Διανομή
Ο Μάρλον Μπράντο ως Συνταγματάρχης Γουόλτερ Κουρτς, αξιωματικός των Ειδικών Δυνάμεων του Στρατού των ΗΠΑ με την 5η Ομάδα Ειδικών Δυνάμεων που γίνεται απατεώνας. Διαχειρίζεται τη δική του στρατιωτική μονάδα με έδρα την Καμπότζη και τον φοβούνται τόσο ο στρατός των ΗΠΑ όσο και οι Βορειοβιετναμέζοι, οι Βιετ Κονγκ και οι Ερυθροί Χμερ.
Ο Robert Duvall, Αντισυνταγματάρχης William “Bill” Kilgore, διοικητής της 1ης μοίρας, του 9ου Cavalry Regiment και φανατικός του σερφ. Ο χαρακτήρας του είναι ένας συνδυασμός πολλών χαρακτήρων, όπως ο συνταγματάρχης John Stockton, ο στρατηγός James F. Hollingsworth και ο George Patton IV, επίσης ένας αξιωματικός του West Point τον οποίο γνώριζε ο Robert Duvall. Ο Duvall αναφέρει ότι ήταν αναστατωμένος που μια σκηνή όπου ο Kilgore σώζει τη ζωή ενός βιετναμέζου μωρού κατά τη διάρκεια της επίθεσης στην παραλία κόπηκε από τον Coppola, καθώς ένιωθε ότι πρόσθεσε την πολυπλοκότητα του χαρακτήρα του.
Ο Μάρτιν Σιν ως Λοχαγός του Στρατού των ΗΠΑ Μπέντζαμιν Γουίλαρντ, ένας βετεράνος δολοφόνος που εκτελεί την τρίτη του περιοδεία στο Βιετνάμ. Ο στρατιώτης που τον συνοδεύει στην αρχή της ταινίας απαγγέλλει ότι ο Willard είναι από το 505ο τάγμα, της επίλεκτης 173ης Αερομεταφερόμενης Ταξιαρχίας, που έχει ανατεθεί στο MACV-SOG. Η εναρκτήρια σκηνή ‑η οποία παρουσιάζει τον Γουίλαρντ να τρικλίζει γύρω από το δωμάτιο του ξενοδοχείου του, με αποκορύφωμα να χτυπά μια γροθιά σε έναν καθρέφτη- γυρίστηκε στα 36α γενέθλια του όταν ήταν βαριά μεθυσμένος. Ο καθρέφτης που έσπασε προκάλεσε έντονη αιμορραγία, αλλά επέμενε να συνεχίσει τη σκηνή, παρά τις ανησυχίες του Κόπολα. Ο Sheen είπε ότι αυτή η παράσταση όπου στριμώχνεται και λερώνεται με αίμα ήταν αυθόρμητη και ήταν ένας εξορκισμός του μακροχρόνιου αλκοολισμού του. Ο αδερφός του Sheen, Joe Estevez, υποστήριξε τον Willard σε ορισμένες σκηνές και ερμήνευσε τις φωνητικές αφηγήσεις του χαρακτήρα, ενώ ο γιος του Charlie εμφανίζεται κι αυτός κάπου στην ταινία ως κομπάρσος.
Ο Frederic Forrest \ Engineman 3rd Class Jay “Chef” Hicks, ένας πληγωμένος πρώην σεφ από τη Νέα Ορλεάνη που τρομοκρατείται από το περιβάλλον του –κάθε τόσο σκέφτεται: τι ζητάω εγώ εδώ; …ένας σεφ για σως ήθελα να γίνω!
Άλμπερτ Χολ ως Διευθυντής Υπαξιωματικός Τζορτζ Φίλιπς, που «διευθύνει» το πλοίο και συχνά συγκρούεται με τον Willard για την εξουσία.
Ο Sam Bottoms ως Gunner’s Mate 3rd Class Lance B. Johnson, πρώην επαγγελματίας σέρφερ από την Κομητεία Όραντζ της Καλιφόρνια. Στη σκηνή του μπριτζ, αναφέρει ότι έχει πάρει LSD. Καθώς η ταινία εξελίσσεται, σκηνή με σκηνή ο Λανς πιάνει όλο και περισσότερο τα ναρκωτικά σε σημείο που η δέσμευσή του στην πραγματικότητα σβήνει σχεδόν σε ένα τίποτα, και γίνεται εντελώς σιωπηλός στην τελευταία πράξη της ταινίας. Ταυτόχρονα μαγεύεται από τη φυλή των Montagnard και συμμετέχει στο τελετουργικό της θυσίας.
Ο Laurence Fishburne ως Gunner’s Mate 3rd Class Tyrone “Mr. Clean” Miller, ο αναιδής δεκαεπτάχρονος ‑μέλος του πληρώματος που γεννήθηκε στο South Bronx. Ο Fishburne ήταν μόλις 14 όταν ξεκίνησαν τα γυρίσματα τον Μάρτιο του 1976, καθώς είχε πει ψέματα για την ηλικία του για να πάρει τον ρόλο, αλλά η παραγωγή κράτησε τόσο πολύ, που ήταν 18 ετών μέχρι την κυκλοφορία της.
Ο Ντένις Χόπερ ως Αμερικανός φωτορεπόρτερ, ένας μανιακός μαθητής του Κουρτς που χαιρετά τον Γουίλαρντ. Σύμφωνα με το σχολιασμό του Redux, ο χαρακτήρας βασίζεται στον Sean Flynn, έναν διάσημο ανταποκριτή ειδήσεων που εξαφανίστηκε στην Καμπότζη το 1970. Ο χαρακτήρας μπορεί επίσης να ήταν εν μέρει εμπνευσμένος από τον Βρετανο-Αυστραλό φωτορεπόρτερ Tim Page.
Ο G. D. Spradlin ως Αντιστράτηγος R. Corman, στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών (G‑2), ένας αυταρχικός αξιωματικός που φοβάται τον Kurtz και θέλει να τον απομακρύνει. Ο χαρακτήρας πήρε το όνομά του από τον σκηνοθέτη Ρότζερ Κόρμαν, για τον οποίο ο Κόπολα είχε σκηνοθετήσει τα πρώτα του έργα.
Ο Τζέρι Ζίσμερ ως Τζέρι, ένας μυστηριώδης άνδρας με πολιτικά που κάθεται στην αρχική ενημέρωση του Γουίλαρντ. Η μόνη του γραμμή στην ταινία είναι “terminate with extreme prejudice” «τελειώνετε! Αλλά με μέτρα για τη λιγότερη ζημιά». Ο Ζίσμερ ήταν επίσης βοηθός σκηνοθέτη της ταινίας.
Ο –πιτσιρικάς, Χάρισον Φορντ ως συνταγματάρχης Γ. Λούκας, βοηθός του Κόρμαν και ειδικός γενικών πληροφοριών που δίνει τις εντολές του στον Γουίλαρντ. Ο χαρακτήρας πήρε το όνομά του από τον Τζορτζ Λούκας, ο οποίος είχε σκηνοθετήσει τον Φορντ στα American Graffiti και Star Wars, και με τον οποίο ο Κόπολα είχε ιδρύσει την American Zoetrope το 1969.
Ο Σκοτ Γκλεν ως Λοχαγός Ρίτσαρντ Μ. Κόλμπι, είχε αναθέσει στο παρελθόν την τρέχουσα αποστολή του Γουίλαρντ προτού αυτομολήσει στον ιδιωτικό στρατό του Κουρτς και έστειλε ένα μήνυμα στη σύζυγό του, που αναχαιτίστηκε από τον στρατό των ΗΠΑ, λέγοντάς της ότι δεν θα επέστρεφε ποτέ και ότι θα πουλήσει ό,τι είχαν. συμπεριλαμβανομένων των παιδιών τους.
- Η Colleen Camp, η Cynthia Wood και η Linda Beatty ως πουτάνες συμπαίκτριες του Playboy.
- Ο Bill Graham ως πράκτορας, ο εκφωνητής που είναι υπεύθυνος για το σόου των Playmates.
- Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα (καμέο) ως σκηνοθέτης τηλεοπτικών ειδήσεων που γυρίζει μάχες στην παραλία. φωνάζει “Μην κοιτάς την κάμερα, περάστε σαν να τσακώνεστε!”
- Ο κινηματογραφιστής Vittorio Storaro υποδύεται τον εικονολήπτη στο πλευρό του Coppola.
- Lee Ermey ως πιλότος ελικοπτέρου. Ο Ermey ήταν ο ίδιος πρώην εκπαιδευτής ασκήσεων USMC και βετεράνος του πολέμου του Βιετνάμ και αργότερα έγινε διάσημος για τον ρόλο του ως Gunnery Sergeant Hartman στην ταινία Full Metal Jacket του 1987.
Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα εμφανίζεται στην ταινία ως σκηνοθέτης για την τηλεόραση στη σκηνή της μάχης στην παραλία.
Σχεδίασε…
την «Αποκάλυψη τώρα»!
Πρόκειται για τον Αμερικανό ελληνικής καταγωγής Dean Tavoularis, Ντιν Ταβουλάρη αρχιτέκτονα, σχεδιαστή παραγωγής, σκηνογράφο — ενδυματολόγο, ζωγράφο, συνεργάτη διάσημων σκηνοθετών –Francis Ford Coppola _Michelangelo Antonioni ‑Zabriskie Point \ 1970, Wim Wenders –Hammett1982), Warren Beatty –Bulworth 1998, Roman Polanski ‑The Ninth Gate 1999, Arthur Penn, William Friedkin κά.). Βραβευμένος με όσκαρ, ταυτίστηκε με το ποιοτικό Χόλιγουντ και άφησε την καλλιτεχνική του σφραγίδα σε ταινίες όπως η τριλογία του «Νονού», «Αποκάλυψη Τώρα», «Χάμετ» The Brink’s Job, One from the Heart- Μια μέρα, ένας έρωτας, Bonnie & Clyde και πλήθος άλλες.
Γεννημένος (18-Μαΐ-1932) στο Λόουελ της Μασαχουσέτης, από Έλληνες μετανάστες γονείς, ο Ταβουλάρης πέρασε όλα τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στο Λος Άντζελες, στη σκιά των στούντιο του Χόλιγουντ. Σπούδασε αρχιτεκτονική και ζωγραφική σε διάφορες σχολές και έπιασε δουλειά στα στούντιο της Disney αρχικά ως ενδιάμεσος στο τμήμα κινουμένων σχεδίων και αργότερα ως καλλιτέχνης του storyboard. Το 1967, ο Άρθουρ Πεν τον κάλεσε να αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση Bonnie and Clyde.
Τρία χρόνια αργότερα, τον κάλεσε ξανά για να σχεδιάσει το Little Big Man. Αλλά ήταν η συνεργασία με τον Φράνσις Φορντ Κόπολα το 1972 στον Νονό που έθεσε τον δημιουργικό τόνο της καριέρας του. Το The Godfather Part II (νονός ΙΙ) και το the Conversation — η συνομιλία, το 1974, εδραίωσαν τη συνεργασία τους και άνοιξαν τον δρόμο για αυτό που επρόκειτο να είναι η κοινή τους δημιουργική πρόκληση: Apocalypse Now, η ταινία για την οποία ο Ταβουλάρης δημιούργησε ένα εφιαλτικό βασίλειο ζούγκλας, εμπνευσμένο από το Angkor Wat (σσ. το Angkor Wat =“Πόλη | Πρωτεύουσα των Ναών” είναι στην Καμπότζη και αποτελεί το μεγαλύτερο θρησκευτικό μνημείο στον κόσμο ‑402 στρέμματα, αρχικά ινδουιστικός ναός που μετατράπηκε σταδιακά σε βουδιστικό).
Ήταν φυσικά πανταχού παρών στα γυρίσματα της «αποκάλυψης» όπου γνώρισε τη μέλλουσα σύζυγό του, τη Γαλλίδα ηθοποιό Aurore Clément (σσ. ρόλος της αναδείχτηκε από τότε, όταν μοντάρισε το τελευταίο κομμάτι της ταινίας – βλ. Apocalypse Now Redux \ 2001, όταν ο Francis Ford Coppola μαζί με τον Walter Murch, πρόσθεσαν 49 λεπτά υλικού που είχε αφαιρεθεί από την αρχική κυκλοφορία).
Από το 1967 έως το 2001, δούλεψε σε περισσότερες από τριάντα ταινίες και έλαβε πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ Καλύτερης Καλλιτεχνικής Σκηνοθεσίας, μία από τις οποίες κέρδισε για το The Godfather Part II. Για την κυκλοφορία του 1982 One from the Heart αναδημιουργούσε τόσο το «strip» του Λας Βέγκας και το διεθνές αεροδρόμιο McCarran στις σκηνές ήχου των Zoetrope Studios (προτάθηκε για όσκαρ στις «The Brink’s Job» του Γουίλιαμ Φρίντκιν, «Αποκάλυψη τώρα», «Τάκερ», «Ο Νονός 3» του Κόπολα και τιμήθηκε επίσης από το αγγλικό BAFTA για το «Τάκερ»).
