Από τις 2 Αυγούστου ζούμε με «έναντι» από τον πλανήτη

Από την Τετάρ­τη 2 Αυγού­στου, ήδη έχου­με κατα­να­λώ­σει όλες τους φυσι­κούς πόρους που ο πλα­νή­της μας μπο­ρεί να παρά­ξει μέσα σε ένα έτος. Η επέ­τειος ημέ­ρα τού­τη, του «ξεπε­ρά­σμα­τος της Γης», κάθε χρό­νο επέρ­χε­ται όλο και πιο νωρίς.

Η ημε­ρο­μη­νία τού­τη είναι δυσοί­ω­νη και κάθε φορά στο ημε­ρο­λό­γιό μας έρχε­ται νωρί­τε­ρα. Φέτος, από τη σημε­ρι­νή ημέ­ρα, 2 Αυγού­στου, κοντο­λο­γίς μόλις σε επτά μήνες, όλοι οι φυσι­κοί πόροι που η Γη μας μπο­ρεί να παρά­ξει σε ένα έτος έχουν κατα­να­λω­θεί. Για το υπό­λοι­πο του έτους 2017, για να συνε­χί­σου­με να τρώ­με, να πίνου­με και να θερ­μαι­νό­μα­στε, ή για τις μετα­κι­νή­σεις μας, θα πρέ­πει να υπε­ρεκ­με­ταλ­λευ­θού­με τα οικο­συ­στή­μα­τα του πλα­νή­τη και να θέσου­με σε κίν­δυ­νο την δυνα­τό­τη­τα ανα­νέ­ω­σης κι ανα­πα­ρα­γω­γής τους.

Τού­τη η «μέρα του ξεπε­ρά­σμα­τος της Γης»(«Earth overshoot day») υπο­λο­γί­ζε­ται κάθε χρό­νο από το διε­θνές ερευ­νη­τι­κό ίδρυ­μα Global Footprint Network, με έδρα το Όκλαντ της Καλι­φόρ­νιας. Με βάση 15.000 δεδο­μέ­να που έχουν συλ­λε­γεί από τον ΟΗΕ, το ίδρυ­μα υπο­λο­γί­ζει το οικο­λο­γι­κό απο­τύ­πω­μα του ανθρώ­που. Ουσια­στι­κά μετρά την εκμε­τάλ­λευ­ση των φυσι­κών πόρων της Γης, με γνώ­μο­να την βιο-ικα­νό­τη­τα του πλα­νή­τη, δηλ. τη δυνα­τό­τη­τά του να ανα­νε­ώ­νει τις πηγές του και να απορ­ρο­φά τα αέρια που προ­κα­λούν το φαι­νό­με­νο του θερ­μο­κη­πί­ου. Σύμ­φω­να με τους υπο­λο­γι­σμούς αυτούς, η κατα­νά­λω­ση όλης της ανθρω­πό­τη­τας ξεπερ­νά το 70% των δια­θέ­σι­μων πηγών. Με άλλα λόγια χρειά­ζε­ται το ισο­δύ­να­μο ενός 1,7 του πλα­νή­τη μας για να ικα­νο­ποι­ή­σει τις ανά­γκες του σύγ­χρο­νου ανθρώπου.

Το έλλειμ­μα τού­το σε πηγές παρά­γε­ται διό­τι κόβου­με δέντρα με ρυθ­μό πολύ μεγα­λύ­τε­ρο από αυτόν που απαι­τεί­ται για να μεγα­λώ­σουν, ψαρεύ­ου­με πολύ πιο περισ­σό­τε­ρα ψάρια από τις θάλασ­σες απ’όσα γεν­νιού­νται κάθε χρό­νο, και εκλύ­ου­με πολύ περισ­σό­τε­ρο άνθρα­κα στην ατμό­σφαι­ρά μας απ’ όσον τα δάση κι οι ωκε­α­νοί μας δύνα­νται να απορ­ρο­φή­σουν. Οι επι­πτώ­σεις αυτής της υπερ­κα­τα­νά­λω­σης ήδη είναι αισθη­τές: απο­ψί­λω­ση δασών, ελάτ­τω­ση της βιο­ποι­κι­λό­τη­τας, λει­ψυ­δρί­ες, οξί­νι­ση των ωκε­α­νών, εδα­φι­κές δια­βρώ­σεις, υπερ­συσ­σώ­ρευ­ση απορ­ρι­μά­των, ή αύξη­ση της συγκέ­ντρω­σης διο­ξει­δί­ου του άνθρα­κα στην ατμό­σφαι­ρα. Όλα τού­τα τα αρνη­τι­κά φαι­νό­με­να επηρ­ρε­ά­ζουν σχε­δόν το σύνο­λο του πλα­νή­τη μας.

Eνώ έως το 1961, η Γη παρή­γα­γε περισ­σό­τε­ρο φυσι­κό πλού­το, με το ένα τέταρ­το των πηγών της να μην έχουν κατα­να­λω­θεί, ο πλα­νή­της άρχι­σε να γίνε­ται ελλειμ­μα­τι­κός στις αρχές του 1970. Κι η ημέ­ρα ξεπε­ρά­σμα­τος των δυνα­το­τή­των του έχει αρχί­σει να εμφα­νί­ζε­ται όλο και πιο νωρίς. Το 1985 η ημε­ρο­μη­νία αυτή έπε­φτε στις 5 Νοεμ­βρί­ου, το 1998 κατέ­βη­κε στην 1η Οκτω­βρί­ου, και το 2009 ακό­μη περισ­σό­τε­ρο, στις 20 Αυγού­στου. Εάν δια­τη­ρη­θεί ο ρυθ­μός τού­τος, το 2030 θα έχου­με ανά­γκη από δύο πλα­νή­τες για να καλύ­ψουν τις ανά­γκες μας. Αιτία; η δημο­γρα­φι­κή αύξη­ση, αφ’ ενός, αλλά κι αφ’ ετέ­ρου ο όλο και πιο λαί­μαρ­γος σε κατα­νά­λω­ση φυσι­κών πηγών τρό­πος ζωής μας, που βασί­ζε­ται όλο και περισ­σό­τε­ρο στην ενέρ­γεια από ορυ­κτά καύ­σι­μα (άνθρα­κας, πετρέ­λαιο, φυσι­κό αέριο).

Ωστό­σο, δεν είναι όλοι οι άνθρω­ποι εξί­σου υπεύ­θυ­νοι για τού­την την κατα­στρο­φή. Με τον τρυ­φη­λό τρό­πο ζωής των Αυστρα­λών, ή των Αμε­ρι­κα­νών, χρειά­ζο­νται πάνω από πέντε πλα­νή­τες για να τη συντη­ρή­σουν. Οι Γάλ­λοι έχουν ανά­γκη από τρεις, ενώ οι Κινέ­ζοι από 2,1, πολύ παρα­πά­νω από την λιτό­τη­τα των Ινδών (0,6). Αντί­στοι­χα, σε σχέ­ση με τις εθνι­κές φυσι­κές πηγές, η Ιαπω­νία θα είχε ανά­γκη από επτά φορές τη χώρα τους για να ικα­νο­ποι­ή­σουν τις τρέ­χου­σες κατα­λω­τι­κές ανά­γκες της, η Ιτα­λία κι η Βρε­τα­νία τέσ­σε­ρις φορές. Συνο­λι­κά, το οικο­λο­γι­κό απο­τύ­πω­μα των ανε­πτυγ­μέ­νων χωρών είναι πέντε φορές μεγα­λύ­τε­ρο από εκεί­νο των φτω­χών κρατών.

Πως θα μπο­ρέ­σου­με να ανα­στρέ­ψου­με αυτήν την τάση; Κατ’ αρχάς, περιο­ρί­ζο­ντας τις εκπο­μπές αερί­ων του θερ­μο­κη­πί­ου, που μόνον αυτά απο­τε­λούν το 60% του παγκό­σμιου οικο­λο­γι­κού απο­τυ­πώ­μα­τος . Για να μπο­ρέ­σου­με να δια­τη­ρή­σου­με την αύξη­ση της παγκό­σμιας θερ­μο­κρα­σί­ας κάτω των δύο βαθ­μών Κελσίου–όπως προ­βλέ­πουν οι στό­χοι της Συμ­φω­νί­ας των Παρι­σί­ων για το κλί­μα, που υπο­γρά­φη­κε τον Δεκέμ­βριο του 2015–η ανθρω­πό­τη­τα, όπως τονί­ζουν οι ειδι­κοί, θα πρέ­πει να απε­λευ­θε­ρω­θού­με από τα ορυ­κτά καύ­σι­μα πριν από το 2050.

Τα μέτρα είναι γνω­στά, είτε πρό­κει­ται για την επι­βο­λή ορο­φής και κατό­πιν μεί­ω­ση της παρα­γω­γής των σταθ­μών ενέρ­γειας με βάση τον άνθρα­κα, την ταχύ­τε­ρη ανά­πτυ­ξη ανα­νε­ώ­σι­μων μορ­φών ενέρ­γειας, ή βελ­τί­ω­ση της ενερ­γεια­κής απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τας. Η μεί­ω­ση των εκλύ­σε­ων άνθρα­κα κατά 50% θα μας επέ­τρε­πε την μετά­θε­ση της ‘ημέ­ρας ξεπε­ρά­σμα­τος της Γης’ κατά τρεις μήνες.

‘Αλλη μία παρά­με­τρος είναι η μεί­ω­ση του δια­τρο­φι­κού απο­τυ­πώ­μα­τος. Αυτό μπο­ρεί να επι­τευ­χθεί με τον τερ­μα­τι­σμό της απο­ψί­λω­σης των δασών, τη μεί­ω­ση των προ­ϊ­ό­ντων ζωϊ­κής προ­έ­λευ­σης και την στρο­φή προς πιο αει­φό­ρους τρό­πους παρα­γω­γής, όπως τα βιο­λο­γι­κά προ­ϊ­ό­ντα, την αγρο-οικο­λο­γία, προει­δο­ποιούν οι ειδικοί.

Πάντως, τόσο το Global Footprint Network, όπως κι η οικο­λο­γι­κή οργά­νω­ση WWF, δια­βλέ­πουν αισιό­δο­ξα σημά­δια στον ορί­ζο­ντα. Σχε­τι­κά, το οικο­λο­γι­κό απο­τύ­πω­μα ανά κάτοι­κο των ΗΠΑ έχει μειω­θεί κατά 20% από το 2005 (έτος που είχε φθά­σει στο υψη­λό­τε­ρο σημείο του) έως; το 2013 (τα τελευ­ταία δια­θέ­σι­μα στοι­χεία), χάρις στη μεί­ω­ση της εκπο­μπής αερί­ων άνθρα­κα και παρά την οικο­νο­μι­κή ανά­καμ­ψη. Κατά τ’ αυτά, η παρα­δο­σια­κά παρου­σιά­ζου­σα το μεγα­λύ­τε­ρο εθνι­κό οικο­λο­γι­κό απο­τύ­πω­μα, Κίνα, ανα­πτύσ­σει μαζι­κά τις ανα­νε­ώ­σι­μες πηγές ενέρ­γειας, ενώ την ίδια ώρα έχει μειώ­σει την εσω­τε­ρι­κή κατα­νά­λω­ση άνθρακα–και παρά την κατα­σκευή νέων σταθ­μών ενέρ­γειας με βάση το ορυ­κτό αυτό.

Πηγή – Επι­μέ­λεια  ΑΠΕ-ΜΠΕ, Le Monde