Απο­σπά­σμα­τα από την ομι­λία του Μάκη Παπα­δό­που­λου, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στην ημε­ρί­δα που πραγ­μα­το­ποί­η­σαν το Τμή­μα Δικαιο­σύ­νης και Λαϊ­κών Ελευ­θε­ριών της ΚΕ και η Τομε­α­κή Οργά­νω­ση Δικαιο­σύ­νης Αττι­κής του Κόμματος.

Ορι­σμέ­νοι μας ρωτούν καλο­προ­αί­ρε­τα: Για­τί μιλά­τε για δικτα­το­ρία του κεφα­λαί­ου όταν υπάρ­χει αστι­κή κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δημο­κρα­τία, όπου όλοι οι πολί­τες είναι τυπι­κά ίσοι απέ­να­ντι στον νόμο, όλοι έχουν από μία ψήφο και υπάρ­χει το γενι­κό εκλο­γι­κό δικαίωμα;

Αυτός που μας ρωτά σκέ­φτε­ται ότι την κυβέρ­νη­ση την εκλέ­γουν με την ψήφο τους οι εργά­τες, οι μισθω­τοί, οι αυτο­α­πα­σχο­λού­με­νοι. Πράγ­μα­τι, όλοι έχου­με από μία ψήφο. Δεν έχου­με όμως όλοι την ίδια δύνα­μη να επι­δρού­με στη ζωή και στη συνεί­δη­ση των υπό­λοι­πων εργα­ζο­μέ­νων. Δεν έχου­με όλοι στα χέρια μας επι­χει­ρή­σεις για να προ­σλά­βου­με ή να απο­λύ­σου­με, δεν έχου­με όλοι τρά­πε­ζες, δεν έχου­με όλοι τηλε­ο­πτι­κούς σταθ­μούς, ποδο­σφαι­ρι­κές ομά­δες. Δεν έχου­με όλοι στο πλευ­ρό μας το νομο­θε­τι­κό πλαί­σιο, την αστυ­νο­μία και τη Δικαιοσύνη.

Κάτω από τον μαν­δύα της τυπι­κής ισό­τη­τας όλων των πολι­τών απέ­να­ντι στον νόμο κρύ­βε­ται η ουσια­στι­κή ανι­σό­τη­τα μετα­ξύ των ελά­χι­στων που κατέ­χουν τα μέσα παρα­γω­γής, τα κλει­διά της οικο­νο­μί­ας, και της μεγά­λης πλειο­ψη­φί­ας, που αν δεν που­λή­σει την εργα­τι­κή της δύνα­μη δεν μπο­ρεί μακρο­πρό­θε­σμα να επι­βιώ­σει. Πολί­της είναι και ο τρα­πε­ζί­της, ο μεγα­λο­μέ­το­χος, το αφε­ντι­κό, πολί­της είναι και ο εργα­ζό­με­νος που δια­θέ­τει την «ελευ­θε­ρία» να δια­λέ­ξει το αφε­ντι­κό του.

Αυτή η κουρ­τί­να της τυπι­κής ισό­τη­τας κρύ­βει τον ζυγό της μισθω­τής σκλα­βιάς, της καπι­τα­λι­στι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης. Κρύ­βει τη ζού­γκλα του αντα­γω­νι­σμού της αγο­ράς μέσα στην οποία κινεί­ται καθη­με­ρι­νά ο εργά­της, ο βιο­πα­λαι­στής αυτο­α­πα­σχο­λού­με­νος για να επι­βιώ­σει. Κρύ­βει τη μόνι­μη αθέ­α­τη βία που ασκεί το κεφά­λαιο στους εργαζόμενους.

Πάνω σε αυτό το έδα­φος υψώ­νο­νται απέ­να­ντι στην εργα­τι­κή τάξη, στον λαό, τόσο η οργα­νω­μέ­νη βία του αστι­κού κρά­τους όσο και η συστη­μα­τι­κή κρα­τι­κή προ­σπά­θεια ενσω­μά­τω­σης της λαϊ­κής δυσα­ρέ­σκειας στο σύστη­μα και εγκλω­βι­σμού της συνεί­δη­σης των εργα­ζο­μέ­νων, ιδιαί­τε­ρα των νέων, στην κυρί­αρ­χη ιδεολογία.

Φασισμός και αστική δημοκρατία

Μήπως όμως η ανά­λυ­σή μας υπο­τι­μά τις υπαρ­κτές δια­φο­ρές ανά­με­σα στις δια­φο­ρε­τι­κές μορ­φές της δικτα­το­ρί­ας του κεφα­λαί­ου, όπως ο φασι­σμός και η αστι­κή κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δημο­κρα­τία; Ασφα­λώς υπάρ­χει δια­φο­ρά στους όρους διε­ξα­γω­γής της ταξι­κής πάλης, αν υπάρ­χει κατάρ­γη­ση της λει­τουρ­γί­ας των συν­δι­κά­των, των πολι­τι­κών κομ­μά­των, των αντι­πο­λι­τευό­με­νων μέσων ενημέρωσης.

Όμως οι δια­φο­ρε­τι­κές μορ­φές της δικτα­το­ρί­ας του κεφα­λαί­ου δεν χωρί­ζο­νται με σινι­κά τεί­χη. Ακό­μα και στην πιο εξε­λιγ­μέ­νη μορ­φή κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας, το περιε­χό­με­νο της από­λυ­της εξου­σί­ας, δηλα­δή της δικτα­το­ρί­ας της αστι­κής τάξης απέ­να­ντι στην εργα­τι­κή τάξη και τον λαό, δεν αλλά­ζει. Η λει­τουρ­γία του αστι­κού κοι­νο­βου­λί­ου προ­σφέ­ρει μεγα­λύ­τε­ρη στα­θε­ρό­τη­τα στην αστι­κή εξου­σία, για­τί δια­σφα­λί­ζει μεγα­λύ­τε­ρη στή­ρι­ξη ή ανο­χή της πλειο­ψη­φί­ας του λαού στη στρα­τη­γι­κή του κεφαλαίου.

Στην επο­χή του μονο­πω­λια­κού καπι­τα­λι­σμού, καθώς η αστι­κή τάξη γίνε­ται όλο και πιο αντι­δρα­στι­κή για να φρά­ξει τον δρό­μο της κοι­νω­νι­κής απε­λευ­θέ­ρω­σης, τα όρια των δύο βασι­κών μορ­φών της δικτα­το­ρί­ας του κεφα­λαί­ου, της κοι­νο­βου­λευ­τι­κής και της φασι­στι­κής μορ­φής, γίνο­νται όλο και πιο θολά. Σε πολ­λά κρά­τη της ΕΕ τα Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα και τα σύμ­βο­λά τους είναι σήμε­ρα απα­γο­ρευ­μέ­να. Σε συν­θή­κες κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας στην Ελλά­δα το ΚΚΕ ήταν παρά­νο­μο για μια εικο­σα­ε­τία. Σε συν­θή­κες κοι­νο­βου­λευ­τι­κής δημο­κρα­τί­ας λει­τούρ­γη­σαν κολα­στή­ρια από τη Μακρό­νη­σο έως το Γκουαντάναμο.

Επιτελικό, αποτελεσματικό κράτος για ποιον;

Ασφα­λώς με το πέρα­σμα του χρό­νου οι λει­τουρ­γί­ες του αστι­κού κρά­τους εκσυγ­χρο­νί­ζο­νται και αξιο­ποιούν τη σύγ­χρο­νη τεχνο­λο­γία. Στην οικο­νο­μία, τα σχέ­δια κρα­τι­κής παρέμ­βα­σης ανα­βαθ­μί­ζο­νται, δεν συγκρί­νο­νται με την επο­χή της Παρι­σι­νής Κομ­μού­νας και της Οκτω­βρια­νής Επα­νά­στα­σης. Γενι­κό­τε­ρα έχει ανα­βαθ­μι­στεί σημα­ντι­κά σε σχέ­ση με το παρελ­θόν η επι­τε­λι­κό­τη­τα του αστι­κού κρά­τους, δηλα­δή η ικα­νό­τη­τά του να σχε­διά­ζει, να εφαρ­μό­ζει, να παρα­κο­λου­θεί, να αξιο­λο­γεί, να διορ­θώ­νει και να συντο­νί­ζει τις επι­μέ­ρους πολι­τι­κές του.

Δικαιο­λο­γη­μέ­να κάποιος μπο­ρεί να ανα­ρω­τη­θεί: Μήπως αυτή η ανα­βάθ­μι­ση των λει­τουρ­γιών του σύγ­χρο­νου αστι­κού κρά­τους μπο­ρεί να οδη­γή­σει στον μετα­σχη­μα­τι­σμό του σε ένα κρά­τος πιο φιλι­κό προς τον λαό;

Εξάλ­λου αυτήν την υπό­σχε­ση, ενός κρά­τους πιο απο­τε­λε­σμα­τι­κού προς όφε­λος του λαού, τη δίνουν συνε­χώς τα αστι­κά κόμ­μα­τα. Ας θυμη­θού­με τις δια­κη­ρύ­ξεις για «εκσυγ­χρο­νι­σμό του κρά­τους», του Σημί­τη, για «επα­νί­δρυ­ση του κρά­τους», του Καρα­μαν­λή, καθώς και τη σημε­ρι­νή δια­μά­χη ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ για το αν η κυβέρ­νη­ση θεμε­λιώ­νει το «σύγ­χρο­νο επι­τε­λι­κό κρά­τος» ή αντί­θε­τα αντι­με­τω­πί­ζου­με το «παρα­κρά­τος Μητσοτάκη».

Κάθε φορά που σηκώ­νε­ται η αντι­πα­ρά­θε­ση για την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα και την επι­τε­λι­κό­τη­τα του κρά­τους, εμείς πρέ­πει να θέτου­με το ερώ­τη­μα: Επι­τε­λι­κό­τη­τα για ποιον; Για τα συμ­φέ­ρο­ντα ποιας τάξης; Απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα για ποιον στόχο;

Η αλή­θεια είναι ότι το αστι­κό κρά­τος προ­σαρ­μό­ζει κάθε φορά την πολι­τι­κή του, την οργά­νω­σή του, τη διάρ­θρω­σή του, τις λει­τουρ­γί­ες του για να αντα­πο­κρι­θεί στις εκά­στο­τε συγκε­κρι­μέ­νες ανά­γκες της άρχου­σας τάξης. Ομως αυτό δεν αλλά­ζει τον ταξι­κό χαρα­κτή­ρα του αστι­κού κρά­τους. Αντί­θε­τα, οι όποιες αλλα­γές γίνο­νται στα­θε­ρά σε αντι­λαϊ­κή, αντι­δρα­στι­κή κατεύθυνση.

Για παρά­δειγ­μα, στις δύο πρώ­τες δεκα­ε­τί­ες μετά τον Β’ Παγκό­σμιο Πόλε­μο στην Ευρώ­πη, οι συγκε­κρι­μέ­νες ανά­γκες του κεφα­λαί­ου αφο­ρού­σαν τη γρή­γο­ρη κατα­σκευή μεγά­λων ανα­γκαί­ων έργων υπο­δο­μής, την αντι­με­τώ­πι­ση της Σοβιε­τι­κής Ενω­σης και των άλλων σοσια­λι­στι­κών κρα­τών, την ενσω­μά­τω­ση του ισχυ­ρού εργα­τι­κού κινή­μα­τος στο σύστη­μα. Τα αστι­κά κρά­τη αξιο­ποί­η­σαν εκεί­νη τη μετα­πο­λε­μι­κή περί­ο­δο τα μεγά­λα περι­θώ­ρια που τους έδι­ναν η άνο­δος της παρα­γω­γι­κό­τη­τας και η κατα­στρο­φή του υπερ­συσ­σω­ρευ­μέ­νου κεφα­λαί­ου στον πόλε­μο. Ετσι, είχα­με κρα­τι­κές επι­χει­ρή­σεις που επω­μί­ζο­νταν το έργο της ανοι­κο­δό­μη­σης. Είχα­με την πολι­τι­κή του λεγό­με­νου «κρά­τους πρό­νοιας», για να περιο­ρι­στεί η από­λυ­τη φτώ­χεια και να εδραιω­θεί το κλί­μα της ταξι­κής συνεργασίας.

Σήμε­ρα οι ιδιαί­τε­ρες ανά­γκες της καπι­τα­λι­στι­κής ανά­πτυ­ξης έχουν αλλά­ξει στην Ευρώ­πη. Η 4η Βιο­μη­χα­νι­κή Επα­νά­στα­ση, η αύξη­ση της ανα­λο­γί­ας των μέσων παρα­γω­γής σε σχέ­ση με την εργα­τι­κή δύνα­μη, ενι­σχύ­ει την τάση πτώ­σης του ποσο­στού κέρ­δους. Το πρό­βλη­μα της υπερ­συσ­σώ­ρευ­σης κεφα­λαί­ου που δεν μπο­ρεί να δια­σφα­λί­σει πλέ­ον ικα­νο­ποι­η­τι­κή κερ­δο­φο­ρία έχει πάρει εκρη­κτι­κές δια­στά­σεις. Οι αντι­θέ­σεις ανά­με­σα στα ιμπε­ρια­λι­στι­κά κέντρα και ο αγώ­νας για την πρω­το­κα­θε­δρία ανά­με­σα στις ΗΠΑ και την Κίνα οξύ­νο­νται. Τα αντι­κει­με­νι­κά περι­θώ­ρια ενσω­μά­τω­σης της λαϊ­κής δυσα­ρέ­σκειας μέσα από εκτε­τα­μέ­να μέτρα κοι­νω­νι­κής πολι­τι­κής περιο­ρί­ζο­νται. Χαρα­κτη­ρι­στι­κό παρά­δειγ­μα η κατάρ­ρευ­ση των δημό­σιων συστη­μά­των Υγεί­ας, την περί­ο­δο της παν­δη­μί­ας, σε ισχυ­ρά καπι­τα­λι­στι­κά κράτη.

Η αντίδραση με προοδευτική μάσκα

Για να αντι­με­τω­πί­σει τις αυξα­νό­με­νες δυσκο­λί­ες και να υπη­ρε­τή­σει τις σύγ­χρο­νες ανά­γκες του κεφα­λαί­ου, το αστι­κό κρά­τος προ­σαρ­μό­ζει και ανα­βαθ­μί­ζει τις λει­τουρ­γί­ες του σε αντι­δρα­στι­κή κατεύ­θυν­ση. Αξιο­ποιεί τις νέες τεχνο­λο­γι­κές δυνα­τό­τη­τες. Ταυ­τό­χρο­να, επι­χει­ρεί να εμφα­νί­σει την αντι­δρα­στι­κή πολι­τι­κή προ­ώ­θη­σης των στό­χων του κεφα­λαί­ου ως προ­ο­δευ­τι­κή, που υπη­ρε­τεί τάχα το συμ­φέ­ρον όλης της κοινωνίας.

Το επι­τε­λι­κό αστι­κό κρά­τος προ­βάλ­λε­ται από τα αστι­κά κόμ­μα­τα ως η προ­ο­δευ­τι­κή απά­ντη­ση στο διε­φθαρ­μέ­νο, πελα­τεια­κό κρά­τος. Κανείς τους βέβαια δεν ανα­φέ­ρε­ται στο ποιος δια­φθεί­ρει αστούς πολι­τι­κούς και για ποιον σκο­πό, όπως για παρά­δειγ­μα στα σκάν­δα­λα της «Novartis» και της «Siemens». Κανείς δεν εξη­γεί πώς μετα­τρέ­πε­ται το δικαί­ω­μα στην εργα­σία σε δυνα­τό­τη­τα για πολι­τι­κό ρου­σφέ­τι. Κανείς δεν μιλά για τη σαπί­λα που γεν­νούν οι συναλ­λα­γές πάνω και κάτω απ’ το τρα­πέ­ζι των ομί­λων για να αυξή­σουν τα κέρ­δη τους.

Η κρα­τι­κή πολι­τι­κή για την πάτα­ξη του κοι­νω­νι­κού ριζο­σπα­στι­σμού και η έντα­ση του αντι­κομ­μου­νι­σμού βαφτί­ζο­νται επί­σης θωρά­κι­ση της δημο­κρα­τί­ας από την υπο­νο­μευ­τι­κή δρά­ση των «δύο άκρων». Η αλυ­σί­δα των νομο­θε­τι­κών ρυθ­μί­σε­ων που περιο­ρί­ζουν τα δικαιώ­μα­τα στην απερ­γία, στις δια­δη­λώ­σεις, στη συν­δι­κα­λι­στι­κή δρά­ση, βαφτί­ζε­ται προ­στα­σία του δικαιώ­μα­τος στην ομα­λή οικο­νο­μι­κή ζωή και στην ασφά­λεια των επενδυτών.

Το ταξικό πρόσημο του ταξικού μετασχηματισμού

Αντί­στοι­χα, ο ψηφια­κός μετα­σχη­μα­τι­σμός του αστι­κού κρά­τους προ­βάλ­λε­ται ως δια­σφά­λι­ση της ισό­τι­μης πρό­σβα­σης όλων στις δημό­σιες υπο­δο­μές, ως κατο­χύ­ρω­ση της δια­φά­νειας της κρα­τι­κής λει­τουρ­γί­ας και ως κατάρ­γη­ση των χρο­νο­βό­ρων γρα­φειο­κρα­τι­κών εμπο­δί­ων στην εξυ­πη­ρέ­τη­ση του πολί­τη. Ετσι, παρου­σιά­ζο­νται σήμε­ρα ως μέτρα εξυ­πη­ρέ­τη­σης του λαού το ηλε­κτρο­νι­κό μητρώο πολι­τών, το μητρώο ανθρώ­πι­νου δυνα­μι­κού του Δημο­σί­ου, η δια­συν­δε­σι­μό­τη­τα των κρα­τι­κών υπηρεσιών.

Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, τη θέση των παλιών χάρ­τι­νων φακέ­λων της Ασφά­λειας για όσους «δεν συμ­μορ­φώ­νο­νταν προς τας υπο­δεί­ξεις» έχει πάρει τώρα το προ­λη­πτι­κό ψηφια­κό φακέ­λω­μα του καθε­νός και της καθε­μιάς, αφού συγκε­ντρώ­νε­ται σε ενιαία βάση για επε­ξερ­γα­σία και αξιο­ποί­η­ση το σύνο­λο των ιατρι­κών, δικα­στι­κών, οικο­νο­μι­κών και προ­σω­πι­κών τους στοιχείων.

Και, φυσι­κά, δεν ανα­φε­ρό­μα­στε σε κάποια ελλη­νι­κή πρω­το­τυ­πία. Η δυνα­τό­τη­τα μαζι­κής παρα­κο­λού­θη­σης και επ’ αόρι­στον απο­θή­κευ­σης και επε­ξερ­γα­σί­ας του συνό­λου των ψηφια­κών επι­κοι­νω­νιών από την κυβέρ­νη­ση των ΗΠΑ έχει απο­κα­λυ­φθεί εδώ και πολ­λά χρό­νια, από τον πρώ­ην πρά­κτο­ρα της CIA Εντουαρντ Σνό­ου­ντεν. Γνω­στή είναι επί­σης η αμε­ρι­κα­νι­κή παρα­κο­λού­θη­ση κυβερ­νή­σε­ων κρα­τών του ΝΑΤΟ με το σύστη­μα «Echelon».

Αντί­στοι­χα, συλ­λέ­γο­νται για να αξιο­ποι­η­θούν σε ενιαία βάση όλες οι αξιο­λο­γή­σεις, οι υπη­ρε­σια­κές μετα­βο­λές, οι συν­δι­κα­λι­στι­κές ενέρ­γειες των δημο­σί­ων υπαλλήλων.

Πρό­σφα­τα ο αρμό­διος υπουρ­γός εξή­γη­σε πώς θα προ­χω­ρή­σει το επό­με­νο διά­στη­μα η αξιο­λό­γη­ση όλων των δημο­σί­ων υπαλ­λή­λων, με βάση τον έλεγ­χο της συμ­βο­λής τους στην προ­ώ­θη­ση της στο­χο­θε­σί­ας του κρά­τους, την οποία προ­σπά­θη­σε να παρου­σιά­σει ως πολι­τι­κά άχρω­μη και ουδέτερη.

Ασφα­λώς η αξιο­ποί­η­ση της νέας τεχνο­λο­γί­ας προ­σφέ­ρει αντι­κει­με­νι­κά μια μεί­ω­ση του χρό­νου εξυ­πη­ρέ­τη­σης από τις κρα­τι­κές υπηρεσίες.

Ομως η ψηφια­κή πρό­σβα­ση των πολι­τών στις κρα­τι­κές υπη­ρε­σί­ες δεν καταρ­γεί τους ταξι­κούς φραγ­μούς, ούτε τις κοι­νω­νι­κές ανι­σό­τη­τες στην Υγεία και στη μόρ­φω­ση. Ολοι μπο­ρού­με θεω­ρη­τι­κά να ζητή­σου­με ψηφια­κά ραντε­βού για μαγνη­τι­κή τομο­γρα­φία σε δημό­σιο νοσο­κο­μείο, το θέμα είναι ποια είναι η κατά­λη­ξη, ποιο είναι το πρα­κτι­κό απο­τέ­λε­σμα αυτού του αιτή­μα­τος. Ολοι ξέρου­με πώς αξιο­ποιεί­ται σήμε­ρα από το αστι­κό κρά­τος η δυνα­τό­τη­τα «ψηφια­κής άυλης συντα­γο­γρά­φη­σης» για τον περιο­ρι­σμό των κρα­τι­κών δαπα­νών στην Υγεία.

Οι στόχοι της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης

Για να ανα­βαθ­μί­σει την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα των κρα­τι­κών λει­τουρ­γών σύμ­φω­να με τις σύγ­χρο­νες ανά­γκες του κεφα­λαί­ου, το αστι­κό κρά­τος προ­σαρ­μό­ζει επί­σης τη διάρ­θρω­σή του, με τη λεγό­με­νη πολυ­ε­πί­πε­δη δια­κυ­βέρ­νη­ση. Ετσι, ενι­σχύ­ε­ται η κυβέρ­νη­ση ως ισχυ­ρό επι­τε­λι­κό κέντρο σχε­δια­σμού, λήψης και ελέγ­χου των απο­φά­σε­ων και υπο­βαθ­μί­ζε­ται η σημα­σία των κοι­νο­βου­λευ­τι­κών δια­δι­κα­σιών, συχνά σε μια γρή­γο­ρη, τυπι­κή επι­κύ­ρω­ση των αποφάσεων. (…)

Παράλ­λη­λα απο­κε­ντρώ­νο­νται ορι­σμέ­νες κεντρι­κές κρα­τι­κές αρμο­διό­τη­τες και μετα­φέ­ρο­νται στην ευθύ­νη τοπι­κών κρα­τι­κών οργά­νων. Οι Περι­φέ­ρειες και οι δήμοι ως κρα­τι­κοί θεσμοί βρί­σκο­νται πιο κοντά στις τοπι­κές κοι­νω­νί­ες, και γι’ αυτό χρη­σι­μο­ποιού­νται για να ενσω­μα­τώ­νουν πιο εύκο­λα τη λαϊ­κή δυσα­ρέ­σκεια. Τα εκλεγ­μέ­να όργα­νά τους λει­τουρ­γούν μέσα στο πλαί­σιο του ασφυ­κτι­κού κορ­σέ της έγκρι­σης των απο­φά­σε­ών τους από την κεντρι­κή διοί­κη­ση. Σχε­διά­ζουν επί­σης σύμ­φω­να με συγκε­κρι­μέ­νους όρους για να λάβουν την κοι­νο­τι­κή χρη­μα­το­δό­τη­ση των προ­γραμ­μά­των στα οποία μετέ­χουν, όπως το ΕΣΠΑ.

Ετσι, τελι­κά χρε­ώ­νο­νται οι δήμοι και όχι οι κυβερ­νή­σεις τη λαϊ­κή δυσα­ρέ­σκεια που προ­κα­λεί ο περιο­ρι­σμός της χρη­μα­το­δό­τη­σης από τον κρα­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό, καθώς και η εμπο­ρευ­μα­το­ποί­η­ση βασι­κών κοι­νω­νι­κών δομών και υπη­ρε­σιών, όπως η αύξη­ση των δημο­τι­κών τελών για τη δια­χεί­ρι­ση των απορ­ριμ­μά­των και οι γνω­στές ελλεί­ψεις σε βρε­φο­νη­πια­κούς σταθμούς.

Τα συμ­φέ­ρο­ντα των μονο­πω­λια­κών ομί­λων υπη­ρε­τούν επί­σης η υπο­στε­λέ­χω­ση και ουσια­στι­κή απα­ξί­ω­ση τεχνι­κών κρα­τι­κών υπη­ρε­σιών και επι­θε­ω­ρή­σε­ων, η προ­ώ­θη­ση ιδιω­τι­κών φορέ­ων επί­βλε­ψης των έργων και των τομέ­ων που αφο­ρούν την ασφά­λεια της εργα­σί­ας, την προ­στα­σία του περι­βάλ­λο­ντος, την προ­στα­σία του λαού από φυσι­κές καταστροφές.

Το «σύγ­χρο­νο επι­τε­λι­κό κρά­τος» στην Ελλά­δα δια­θέ­τει από τη μια 140.000 ένστο­λους και από την άλλη μόλις 18 επι­θε­ω­ρη­τές Περι­βάλ­λο­ντος και 3 επι­θε­ω­ρη­τές Μεταλλείων.

Την ίδια στιγ­μή γίνε­ται προ­σπά­θεια επέ­κτα­σης και εμβά­θυν­σης της κρα­τι­κής παρέμ­βα­σης σε όλες τις σφαί­ρες της κοι­νω­νι­κής ζωής, με χαρα­κτη­ρι­στι­κό παρά­δειγ­μα τον πολι­τι­σμό, τις θεα­τρι­κές και κινη­μα­το­γρα­φι­κές παραγωγές. (…)

Απέ­να­ντί μας, σε τελευ­ταία ανά­λυ­ση, έχου­με ένα κρά­τος πολύ ικα­νό και επι­τε­λι­κό στο να στη­ρί­ζει την κερ­δο­φο­ρία των ομί­λων, και ακρι­βώς γι’ αυτόν τον λόγο ανί­κα­νο να ικα­νο­ποι­ή­σει τις δικές μας ανάγκες.

Ενα κρά­τος και μια κυβέρ­νη­ση που πανη­γυ­ρί­ζει για το ρεκόρ προ­σέλ­κυ­σης επεν­δύ­σε­ων στην Ελλά­δα την τελευ­ταία διε­τία, και κρύ­βει ότι πίσω απ’ αυτήν την επι­τυ­χία κρύ­βε­ται η ισο­πέ­δω­ση των εργα­τι­κών δικαιω­μά­των και των μισθών, με τα τρία μνη­μό­νια και τους νέους αντι­λαϊ­κούς νόμους. Κρύ­βει ότι συνώ­νυ­μο αυτής της ανά­πτυ­ξης είναι η ακρί­βεια και η ενερ­γεια­κή φτώχεια. (…)

Οσο κι αν ανα­βαθ­μί­ζε­ται ο αστι­κός επι­τε­λι­κός σχε­δια­σμός, απο­δει­κνύ­ε­ται ότι κανέ­να αστι­κό σχέ­διο δια­χεί­ρι­σης δεν μπο­ρεί να ακυ­ρώ­σει τις αξε­πέ­ρα­στες αντι­θέ­σεις και αντι­φά­σεις που γεν­νά η λει­τουρ­γία της καπι­τα­λι­στι­κής οικο­νο­μί­ας. Οι υπο­σχέ­σεις για «δίκαιη ανά­πτυ­ξη για όλους» συντρί­βο­νται στο σκλη­ρό έδα­φος της πραγ­μα­τι­κό­τη­τας. Κάθε φάρ­μα­κο για το ένα σύμ­πτω­μα απο­δει­κνύ­ε­ται δηλη­τή­ριο για το άλλο. Η αύξη­ση των επι­το­κί­ων, για παρά­δειγ­μα, για να συγκρα­τη­θεί ο πλη­θω­ρι­σμός στην Ευρω­ζώ­νη, απο­δει­κνύ­ε­ται ότι επι­τα­χύ­νει την πορεία προς την ύφε­ση και την εκδή­λω­ση νέας οικο­νο­μι­κής κρίσης.

Η ιδεολογική διαπάλη για τον ταξικό χαρακτήρα του αστικού κράτους

Φίλες και φίλοι,

Η λενι­νι­στι­κή θέση για τον ταξι­κό αντι­δρα­στι­κό χαρα­κτή­ρα του αστι­κού κρά­τους βρί­σκε­ται στα­θε­ρά στο στό­χα­στρο της κρι­τι­κής της σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας και του οπορ­του­νι­στι­κού ρεύ­μα­τος. Μια λεπτο­με­ρής παρου­σί­α­ση της σχε­τι­κής ιδε­ο­λο­γι­κής δια­πά­λης ξεπερ­νά τα όρια της σημε­ρι­νής συζή­τη­σης. Θα στα­θού­με όμως συνο­πτι­κά σε ορι­σμέ­νες βασι­κές πλευρές.

Δεσπό­ζου­σα θέση στις οπορ­του­νι­στι­κές ανα­λύ­σεις έχει η λαθε­μέ­νη προ­βο­λή του αστι­κού κρά­τους ως πεδί­ου της ταξι­κής πάλης, πεδί­ου στο οποίο απο­τυ­πώ­νε­ται τάχα ο εκά­στο­τε συσχε­τι­σμός ανά­με­σα στις δυνά­μεις του κεφα­λαί­ου και της εργα­σί­ας. Η λενι­νι­στι­κή θέση παρου­σιά­ζε­ται ως εργα­λεια­κή αντί­λη­ψη, που αδυ­να­τεί τάχα να συλ­λά­βει τη ζωντα­νή λει­τουρ­γία του κρά­τους και αντι­λαμ­βά­νε­ται το κρά­τος σχη­μα­τι­κά, ως ένα απλό εργα­λείο στα χέρια της αστι­κής τάξης. Αντί­στοι­χα, το αστι­κό Σύνταγ­μα παρου­σιά­ζε­ται ως το ουδέ­τε­ρο εγγυ­η­τι­κό πλαί­σιο των δημο­κρα­τι­κών δικαιω­μά­των και των λαϊ­κών ελευ­θε­ριών του πολίτη. (…)

Οι δια­φο­ρε­τι­κές λει­τουρ­γί­ες του αστι­κού κρά­τους προ­βάλ­λο­νται ως αυτο­τε­λείς δομές, ως αυτο­τε­λή πεδία στα οποία διε­ξά­γε­ται ταξι­κή ανα­μέ­τρη­ση. Αυτή η ανά­λυ­ση κατα­λή­γει στη λαθε­μέ­νη θέση ότι μπο­ρεί να αλλά­ξει ο συσχε­τι­σμός σε βάρος της άρχου­σας τάξης μέσα σε ορι­σμέ­νους μηχα­νι­σμούς του κρά­τους, όπως η Εκπαίδευση.

Και ποιος μπο­ρεί τελι­κά να είναι ο φορέ­ας του φιλο­λαϊ­κού μετα­σχη­μα­τι­σμού του αστι­κού κρά­τους; Ολοι μαντεύ­ου­με την απά­ντη­σή τους. Μια «προ­ο­δευ­τι­κή, αρι­στε­ρή, αντι­συ­στη­μι­κή» κυβέρ­νη­ση, με τη στή­ρι­ξη του εργα­τι­κού — λαϊ­κού κινήματος.

Οποιος αρνεί­ται — όπως το ΚΚΕ — να ακο­λου­θή­σει αυτόν τον χρε­ο­κο­πη­μέ­νο ιστο­ρι­κά δρό­μο, που οδή­γη­σε σε στρα­τη­γι­κές ήττες το Κομ­μου­νι­στι­κό Κίνη­μα, κατη­γο­ρεί­ται ότι εγκα­τα­λεί­πει τάχα την πάλη για την υπε­ρά­σπι­ση και τη διεύ­ρυν­ση άμε­σων κατα­κτή­σε­ων που θα βελ­τιώ­σουν τη ζωή του λαού στον καπι­τα­λι­σμό και θα ανοί­ξουν στα­δια­κά τον δρό­μο προς τον σοσιαλισμό.

Ας εξετάσουμε αυτούς τους ισχυρισμούς.

Ασφα­λώς το αστι­κό κρά­τος, για να φέρει σε πέρας την ταξι­κή απο­στο­λή του, οφεί­λει να δια­τη­ρεί μια σχε­τι­κή αυτο­τέ­λεια από τα άμε­σα συμ­φέ­ρο­ντα κάθε μονο­πω­λια­κού ομί­λου. Αυτό είναι απα­ραί­τη­το για να εκφρά­σει τα στρα­τη­γι­κά συμ­φέ­ρο­ντα της εγχώ­ριας αστι­κής τάξης και για να παρέμ­βει ρυθ­μι­στι­κά στον αντα­γω­νι­σμό των δια­φό­ρων ομί­λων για τη δια­νο­μή των μερι­δί­ων αγο­ράς και των κερδών.

Το κρά­τος μπο­ρεί ακό­μα και να περιο­ρί­σει τα επεν­δυ­τι­κά σχέ­δια ενός ομί­λου ή την κερ­δο­φο­ρία του, προ­κει­μέ­νου να θωρα­κί­σει το γενι­κό στρα­τη­γι­κό συμ­φέ­ρον της άρχου­σας τάξης. Παράλ­λη­λα, το αστι­κό κρά­τος οφεί­λει να παρα­κο­λου­θεί άγρυ­πνα την πορεία της ταξι­κής πάλης και να παρεμ­βαί­νει συνε­χώς για να ενσω­μα­τώ­νει και να κατα­στέλ­λει τη λαϊ­κή δυσα­ρέ­σκεια. Και αυτή η παρέμ­βα­ση απαι­τεί τη ζωντα­νή, επι­τε­λι­κή λει­τουρ­γία του κράτους.

Για παρά­δειγ­μα, μπρο­στά στην έκρη­ξη της ενερ­γεια­κής φτώ­χειας το κρά­τος μπο­ρεί να περιο­ρί­σει προ­σω­ρι­νά τα κέρ­δη των παρα­γω­γών και προ­μη­θευ­τών Ενέρ­γειας, για να μη μειω­θεί σημα­ντι­κά η αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα των ενερ­γο­βό­ρων βιο­μη­χα­νιών. Μπο­ρεί επί­σης να επι­δο­τή­σει τα λαϊ­κά νοι­κο­κυ­ριά, για να μη μειω­θεί από­το­μα η λαϊ­κή κατα­νά­λω­ση και για να μην τρο­φο­δο­τή­σει η αύξη­ση της λαϊ­κής δυσα­ρέ­σκειας μια άνο­δο του κινή­μα­τος και των ριζο­σπα­στι­κών αγω­νι­στι­κών διαθέσεων.

Πώς πρέ­πει να κατα­νο­ή­σου­με αυτήν την εξέ­λι­ξη; Σημαί­νει τάχα ότι υπάρ­χει πολι­τι­κή βού­λη­ση του κρά­τους αυτό­νο­μη από αυτή της αστι­κής τάξης; Μετα­τρέ­πε­ται το κρά­τος σε ένα ουδέ­τε­ρο γήπε­δο ταξι­κής αναμέτρησης;

Το αντί­θε­το συμ­βαί­νει. Το κρά­τος παρεμ­βαί­νει ενερ­γά για να δια­σφα­λί­σει τα στρα­τη­γι­κά συμ­φέ­ρο­ντα της αστι­κής τάξης, δεν μετα­το­πί­ζε­ται σε φιλο­λαϊ­κή κατεύ­θυν­ση. Οι επι­δο­τή­σεις από τον κρα­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό προ­έρ­χο­νται από τη φορο­λο­γία των εργα­ζο­μέ­νων. Τα υπερ­κέρ­δη των ομί­λων, που περιο­ρί­ζο­νται, προ­έρ­χο­νται από τη λει­τουρ­γία της «απε­λευ­θε­ρω­μέ­νης» αγο­ράς, την οποία κατο­χυ­ρώ­νει το ίδιο το κρά­τος, και από τη στρα­τη­γι­κή της «πρά­σι­νης μετά­βα­σης», που εφαρ­μό­ζουν όλες οι κυβερνήσεις.

Η ζωντα­νή λει­τουρ­γία του κρά­τους έχει στό­χο να δια­σφα­λί­σει και να οργα­νώ­σει την κυριαρ­χία της άρχου­σας τάξης, να συμ­βά­λει στη δια­μόρ­φω­ση της στρα­τη­γι­κής της, να προ­ω­θή­σει τις κοι­νω­νι­κές συμ­μα­χί­ες της, να κατα­στεί­λει και να ενσω­μα­τώ­σει το εργα­τι­κό — λαϊ­κό κίνημα.

Η διε­θνής ιστο­ρι­κή πεί­ρα έχει επί­σης επι­βε­βαιώ­σει πλή­ρως το θεω­ρη­τι­κό συμπέ­ρα­σμα ότι οι λει­τουρ­γί­ες του αστι­κού κρά­τους — ιδε­ο­λο­γι­κές, οικο­νο­μι­κές, νομι­κές, κατα­σταλ­τι­κές — δεν αυτο­νο­μού­νται, δια­πλέ­κο­νται και υπη­ρε­τούν ενιαία τα στρα­τη­γι­κά συμ­φέ­ρο­ντα της αστι­κής τάξης. Το κρά­τος δεν τεμα­χί­ζε­ται σε αυτό­νο­μες δομές και μηχα­νι­σμούς, ούτε οι λει­τουρ­γί­ες του μπο­ρούν να απο­τε­λέ­σουν αυτο­τε­λή πεδία ταξι­κής πάλης.

Για παρά­δειγ­μα, το σχο­λείο δεν απο­τε­λεί έναν απο­κλει­στι­κά ιδε­ο­λο­γι­κό μηχα­νι­σμό. Υπάρ­χει ταυ­τό­χρο­να η αξιο­λό­γη­ση του εκπαι­δευ­τι­κού για τη συμ­μόρ­φω­σή του «προς τας υπο­δεί­ξεις», υπάρ­χει η απει­λή της από­λυ­σης ή η απει­λή απο­βο­λής των μαθη­τών. Αλλο παρά­δειγ­μα: Η οικο­νο­μι­κή πολι­τι­κή των πλει­στη­ρια­σμών υλο­ποιεί­ται με τη συν­δρο­μή των δικα­στη­ρί­ων και της αστυνομίας.

Ολες οι λει­τουρ­γί­ες του αστι­κού κρά­τους υπη­ρε­τούν τον ίδιο στό­χο. Αντί­στοι­χα, το αστι­κό Σύνταγ­μα απο­τυ­πώ­νει και δια­μορ­φώ­νει σε νομι­κή μορ­φή τις καπι­τα­λι­στι­κές σχέ­σεις παρα­γω­γής, έχει ως στό­χο τη δια­σφά­λι­ση της λει­τουρ­γί­ας του καπι­τα­λι­στι­κού συστή­μα­τος και της κερ­δο­φο­ρί­ας του κεφα­λαί­ου. Απο­τε­λεί τη βασι­κή νομο­θε­τι­κή έκφρα­ση της δικτα­το­ρί­ας του κεφα­λαί­ου και όχι τη νομι­κή εγγύ­η­ση των λαϊ­κών ελευ­θε­ριών. Αν μπρο­στά σε κάθε νέα αντι­δρα­στι­κή ανα­θε­ώ­ρη­ση του αστι­κού Συντάγ­μα­τος υπε­ρα­σπί­ζου­με το προη­γού­με­νο, δίνου­με τη μάχη του μέλ­λο­ντος με τη σημαία του παρελθόντος.

Και η Ιστο­ρία μάς έχει διδά­ξει ότι η επι­λο­γή του δήθεν μικρό­τε­ρου κακού οδη­γεί με μαθη­μα­τι­κή ακρί­βεια από το κακό στο χει­ρό­τε­ρο. Μόνο όταν το εργα­τι­κό — λαϊ­κό κίνη­μα σημα­δεύ­ει και συγκρού­ε­ται αγω­νι­στι­κά με τον πραγ­μα­τι­κό αντί­πα­λό του, την αστι­κή τάξη, μόνο όταν βαδί­ζει στον δρό­μο της ανα­τρο­πής, μπο­ρεί να ανα­κό­ψει την επί­θε­ση του κεφα­λαί­ου και να απο­σπά­σει ορι­σμέ­νες προ­σω­ρι­νές κατα­κτή­σεις και νίκες. Αντί­θε­τα, όταν το κίνη­μα μετα­τρέ­πε­ται σε υπη­ρέ­τη της κυβερ­νη­τι­κής εναλ­λα­γής, ο λαός θα υπο­στεί σίγου­ρα νέες απώλειες.

Γι’ αυτό και ο λαός δεν πρέ­πει να ενα­πο­θέ­τει τις ελπί­δες του στην αλλα­γή αστι­κής κυβέρ­νη­σης. Καμία αστι­κή κυβέρ­νη­ση, όπως κι αν αυτο­χα­ρα­κτη­ρί­ζε­ται, «προ­ο­δευ­τι­κή» ή «αρι­στε­ρή», δεν μπο­ρεί να παρα­κάμ­ψει ή να υπο­νο­μεύ­σει τις νομο­τέ­λειες με τις οποί­ες λει­τουρ­γεί η καπι­τα­λι­στι­κή οικο­νο­μία. Καμία δια­κυ­βέρ­νη­ση στο έδα­φος του καπι­τα­λι­σμού δεν μπο­ρεί να στα­θεί με πρό­γραμ­μα που θα υπο­νο­μεύ­ει την αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα της οικο­νο­μί­ας, την κερ­δο­φο­ρία του κεφα­λαί­ου. Γι’ αυτό, παρά τις προ­ε­κλο­γι­κές δια­κη­ρύ­ξεις τους, όλες οι αστι­κές κυβερ­νή­σεις εφαρ­μό­ζουν μετε­κλο­γι­κά τα αντι­λαϊ­κά μέτρα των προη­γού­με­νων και παίρ­νουν νέα μέτρα για να αυξη­θεί παρα­πέ­ρα ο βαθ­μός εκμε­τάλ­λευ­σης της εργα­τι­κής τάξης. Σκε­φτεί­τε τι μας διδά­σκει η δια­δρο­μή από τις κυβερ­νή­σεις Παπαν­δρέ­ου, Σαμα­ρά και Τσί­πρα στη συνέ­χεια, μέχρι τη σημε­ρι­νή κυβέρ­νη­ση Μητσοτάκη. (…)

Παντού, στη Χιλή, στη Γαλ­λία, στην Ιτα­λία, μέχρι την Ελλά­δα και την Κύπρο, απο­δεί­χθη­κε ότι το τρέ­νο της αστι­κής δια­κυ­βέρ­νη­σης κινεί­ται στα­θε­ρά στις ράγες που καθο­ρί­ζει η εξου­σία του κεφα­λαί­ου, όσοι μηχα­νο­δη­γοί κι αν αλλά­ξουν. Ακό­μα και συντη­ρη­τι­κές κυβερ­νή­σεις, όπως πρό­σφα­τα στη Βρε­τα­νία, υπο­χρε­ώ­θη­καν σε ελά­χι­στο χρό­νο να αλλά­ξουν πολι­τι­κή μόλις τα κρα­τι­κά τους ομό­λο­γα δέχτη­καν την επί­θε­ση των αγορών.