Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Βαλεντίν Πετρόβιτς Κατάγιεφ «Νίνα Πετρόβνα»

Επι­μέ­λεια Τασ­σώ Γαΐ­λα //
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια

Μισο­σχι­σμέ­νο και σχε­δόν σε άθλια κατά­στα­ση αγό­ρα­σα στο Μονα­στη­ρά­κι από πάγκο< με όλα ένα ευρώ> το βιβλίο που θα σας παρου­σιά­σω σήμε­ρα και αυτό το κάνω για δυο κυρί­ως λόγους.

Το Νίνα Πετρόβ­να κυκλο­φό­ρη­σε στη γλώσ­σα μας μία και μόνο φορά στην έκδο­ση που κρα­τώ :ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ/ Αθή­να 1945 σε μετά­φρα­ση Π. Κογιουμ­τζό­γλου και σαφώς όπως γρά­φει στον πρό­λο­γο ο Ι. Στο­γιάν­νης πρό­κει­ται για το καλύ­τε­ρο βιβλίο του Κατά­γιεφ με αρι­στο­τε­χνι­κή εμβά­θυν­ση στη ψυχο­λο­γία της ηρω­ί­δας του.

Ο πρω­τό­τυ­πος τίτλος του βιβλί­ου στη Ρωσι­κή γλώσ­σα είναι (ζενά= σύζυ­γος), ο Έλλη­νας μετα­φρα­στής επέ­λε­ξε να του δώσει για τίτλο το όνο­μα της ηρω­ί­δας του πολε­μι­κού αυτού μυθι­στο­ρή­μα­τος, ηρω­ί­δας νεα­ρής μηχα­νο­λό­γου-μηχα­νι­κού υπαλ­λή­λου εργο­στα­σί­ου που παρα­σκευά­ζει εξαρ­τή­μα­τα για τανκς.

Μυθι­στο­ρία:

vivlio1Η νεα­ρή Νίνα θα γνω­ρί­σει σε δια­κο­πές τον Αντρέι Χρου­στο­λιώφ θα παντρευ­τούν κι αμέ­σως μετά ο Αντρέι θα φύγει για το πολε­μι­κό μέτω­πο του Στά­λιν­γκραντ. Ναι, αυτό και το θέμα του βιβλί­ου, η εισβο­λή των Γερ­μα­νών στο Στά­λιν­γκραντ, η πολιορ­κία, το αίμα που χύθη­κε, η θυσία του Ρώσι­κου λαού, η συντρι­βή των Γερ­μα­νών, η φυγή τους και κάπου εδώ τελειώ­νει το βιβλίο με την ηρω­ί­δα να βρί­σκει τον τάφο του συζύ­γου της ‚που αυτό το σκο­πό είχε φτά­νο­ντας στο μέτω­πο με ειδι­κή άδεια όταν έμα­θε με επι­στο­λή του Υπουρ­γεί­ου Στρα­τιω­τι­κών τον ηρω­ι­κό θάνα­το του με πτώ­ση του αερο­πλά­νου του. 

Ο Αντρέι μετά το γάμο φεύ­γει για το μέτω­πο, η Νίνα με τους εργά­τες του εργο­στα­σί­ου ετοι­μά­ζουν πολε­μι­κό υλι­κό κι όπως όλοι οι Ρώσοι κρα­τούν την ανά­σα τους, ζουν κάθε στιγ­μή των γεγο­νό­των στο Στά­λιν­γκραντ λες και είναι και οι ίδιο εκεί.

Από τη μάχη του Στάλινγκραντ

Από τη μάχη του Στάλινγκραντ

Σελί­δα 108 του βιβλίου…

-Και η πόλη;

- Η πόλη καί­γε­ται . Ο ουρα­νός είναι μαύ­ρος, απ΄τα Γερ­μα­νι­κά αερο­πλά­να. Φρίκη!

-Κι οι Γερ­μα­νοί δεν θα την πάρουν;

-Το Στά­λιν­γκραντ; Κοροϊ­δεύ­εις; Ούτε ένα χιλιόγραμμο!…

Τ’ αργο­πο­ρη­μέ­να σκο­τει­νά πρω­ι­νά άσπρι­ζε η πάχνη στις στέ­γες και στα πεζο­δρό­μια. Στο Βόλ­γα έπλε­αν λευ­κές κρού­στες πάγου. Στις εξέ­δρες, σαν και πέρ­σι, φώνα­ζαν τα μαζε­μέ­να καρά­βια, γεμά­τα με πρό­σφυ­γες του Στά­λιν­γκραντ. Ο παγω­μέ­νος ανα­το­λι­κός αέρας έσπρω­χνε πάνω στις τρο­χιο­δρο­μι­κές γραμ­μές σκου­πί­δια και σκό­νη. Τα βαγό­νια των τραμ, με φύλ­λα κόντρα πλα­κέ για τζά­μια, έσκου­ζαν ξερά στις στρο­φές. Οι άνθρω­ποι , με ζεστά παλ­τά, με σακιά και καλά­θια στις πλά­τες και στα χέρια τους, ήταν κρε­μα­σμέ­νοι στους προ­φυ­λα­κτή­ρες των οχη­μά­των. Ως κι από τις στέ­γες κρα­τιό­ντου­σαν. Και στις γωνί­ες, κοντά στα μεγά­φω­να, με τη ράχη στον αέρα, στε­κό­ντου­σαν μαύ­ρα πλή­θη κόσμου, που άκουαν το πρω­ι­νό δελτίο.

-Κρα­τιέ­ται; Ρωτού­σε κανέ­νας αργο­πο­ρη­μέ­νος σύντρο­φος, που έτρε­χε να ενω­θεί με τους άλλους.

-Κρα­τιέ­ται, του απα­ντού­σαν από το πλήθος.

Κι οι άνθρω­ποι σκόρ­πι­ζαν γρή­γο­ρα, με τα κόκ­κι­να χέρια τους χωμέ­να βαθιά στις τσέ­πες και γυρί­ζο­ντας το πρό­σω­πο απ’ τον παγω­μέ­νο αέρα που το έδερ­νε με άμμο και σκόνη.

Το Στά­λιν­γκραντ ήταν η πόλη της δόξας μας, ήταν η πόλη του Στά­λιν. Ο κόσμος δε μπο­ρού­σε να τη δώσει στους Γερ­μα­νούς, στην ατίμωση.

Και δεν την έδωσε.

Στά­λιν­γκραντ , λοι­πόν, το σημε­ρι­νό Βολ­γκο­γκράντ, η πόλη που έχει συν­δε­θεί με την ομώ­νυ­μη μάχη του Β’ Παγκο­σμί­ου πολέ­μου 1942–1943 και που έμει­νε στην ιστο­ρία για τη μαχη­τι­κή αντί­στα­ση του ρωσι­κού λαού στην ναζι­στι­κή εισβολή. 

Σελί­δες 132- 133 του βιβλίου:

Πάνω απ’ τα κεφά­λια μας πετού­σαν για τη δύση εκα­το­ντά­δες μικρές οβί­δες μετρί­ου και μεγά­λου δια­με­τρή­μα­τος . Κοί­τα­ξα με τα κιά­λια. Οι γερ­μα­νι­κές γραμ­μές χάθη­καν μέσα σ’ ένα πέπλο καπνού και σκό­νης.. Εκεί κάτι άνα­βε, έσκα­ζε, κάπνι­ζε, τινα­ζό­τα­νε προς τα πάνω, έπε­φτε σε μια μαύ­ρη βρο­χή και πάλι τιναζότανε.

Τότε τινά­χτη­κε το πεζι­κό μας.

-Για την πατρί­δα! Για τον Στά­λιν! Φώνα­ξε κάποια φωνή, που προ­σπα­θού­σε να καλύ­ψει τον βρυ­χηθ­μό και το μού­γκρι­σμα της θύελ­λας του πυροβολικού.

Μόλις έφτα­σε στ’ αυτιά μας μια τρα­βηγ­μέ­νη, κυλι­στή ζητωκραυγή.

-Τρά­βη­ξαν οι αετοί μας, είπε ο στρα­τη­γός και πήδη­σε πάνω στο πρόχωμα.

Κι’ ο τηλε­φω­νη­τής φώνα­ζε κι όλας, κάτω απ’ το χαρά­κω­μα του, με μια βρα­χνια­σμέ­νη, ευτυ­χι­σμέ­νη φωνή.

-Σύντρο­φε στρα­τη­γέ, ο διοι­κη­τής της δευ­τέ­ρας ταξιαρ­χί­ας ανα­φέ­ρει, ότι ο εχθρός εξε­το­πί­σθη εκ των θέσε­ων του και ετρά­πη εις φυγήν.

-Βλέ­πω, βλέ­πω, είπε ο στρα­τη­γός, που δεν άφη­νε καθό­λου τα κιά­λια. Σύντρο­φε συγ­γρα­φέα, δε θα σας έτυ­χε να δεί­τε πως το βάζουν στα πόδια οι Γερ­μα­νοί! Μπο­ρώ να σας χαρί­σω αυτή την ευχαρίστηση.

Και μου έδω­σε τα κιά­λια του.

Στο μπρός και πίσω φόντο κυλού­σε μια σκό­νη. Ήταν τα Γερ­μα­νι­κά φορ­τη­γά αυτο­κί­νη­τα, κανό­νια, κου­ζί­νες, τανκς, που τρέ­χα­νε για τη δύση. Στο μπρός φόντο είδα ένα χωριό να καί­γε­ται. Είχε μια κόκ­κι­νη τού­βλι­νη εκκλη­σιά κι’ ένα μικρό νεκρο­τα­φείο. Μπρο­στά τους περ­νού­σαν τέσ­σε­ρα δικά μας τανκς με μακρου­λά κανό­νια τεντω­μέ­να προς τα μπρός, σαν πιστόλια.

Δεν έχω ιδεί στη ζωή μου πιο ευχά­ρι­στο θέαμα!…

Και στο επό­με­νο κεφά­λαιο, το 25 ο σύντρο­φος συγ­γρα­φέ­ας και αφη­γη­τής της υπό­θε­σης κλεί­νει το μικρό αρι­στουρ­γη­μα­τι­κό βιβλίο του κάπως έτσι…

Την άλλη μέρα περ­νού­σα από κεί­νο το χωριό που πήρα­με την προηγούμενη…

Πίσω από την εκκλη­σία, στην άκρη του νεκρο­τα­φεί­ου, γύρω από έναν παλιό στρα­τιω­τι­κό τάφο, μ’ ένα νέο βαλ­μέ­νο μόλις ξύλι­νο μνη­μείο, ήταν μερι­κοί αξιω­μα­τι­κοί της αεροπορίας. …

Η Νίνα Πετρόβ­να με οδή­γη­σε στον τάφο.

-Να εδώ είναι, είπε.

Πάνω στον οβε­λί­σκο ήταν καρ­φω­μέ­νη μια μικρή ατσα­λέ­νια πλά­κα με χαραγ­μέ­να τα λόγια:< Ήρως της Σοβιε­τι­κής Ενώ­σε­ως, σμή­ναρ­χος Αντρέι Βασί­λιε­βιτς Χρου­στο­λιώφ, θυσιά­σας τη ζωή του δια την ευτυ­χία μας>…

Κάπου εδώ και με τη Νίνα να σκορ­πά­ει λου­λού­δια στο τάφο του Αντρέι τελειώ­νει το ιστο­ρι­κό αυτό μυθι­στό­ρη­μα του Βαλε­ντίν Κατά­γιεφ των 136 μόλις σελί­δων που περιέ­χουν έναν ολό­κλη­ρο πόλεμο !…

Βαλε­ντίν Πετρό­βιτς Κατά­γιεφ (Valentin Petrovich Katayef): Ουκρα­νός συγ­γρα­φέ­ας του μεσο­πο­λέ­μου γεν­νη­μέ­νος το 1897. Επα­να­στά­της που σε νεα­ρή ηλι­κία θα μπει στο στρα­τό, θα πάει στο μέτω­πο, θα γνω­ρί­σει τον πόλε­μο και στα 1917 την επα­νά­στα­ση του Λένιν. Μπή­κε στη λογο­τε­χνία με ποί­η­ση για να στρα­φεί κατό­πιν στο μυθι­στό­ρη­μα και στα θεατρικά.

Σαφώς αρκε­τό το επα­να­στα­τι­κό στοι­χείο σε μερι­κά από τα έργα του, εδώ στην Ελλά­δα εκτός από το Νίνα Πετρόβ­να που το θεω­ρώ απί­θα­νο να κατα­φέ­ρει κάποιος να το βρει μετά από τόσα χρό­νια και μάλι­στα χαρ­τό­δε­το-και αυτός είναι κι ο δεύ­τε­ρος λόγος που επέ­λε­ξα να σας το παρουσιάσω‑, κυκλο­φό­ρη­σε επί­σης το βιβλίο του Για την εξου­σία των Σοβιέτ/ από τις Πολι­τι­κές και Λογο­τε­χνι­κές Εκδό­σεις- Εκδό­σεις Κομ­μου­νι­στών Εξω­τε­ρι­κού το 1957 σε 2 τόμους και είναι δια­θέ­σι­μο σε παλαιοβιβλιοπωλεία.

Valentin Petrovich Katayev

Το 1969 ο ηθο­ποιός Ντί­νος Ηλιό­που­λος ανέ­βα­σε στο θέα­τρο το έργο του Β. Κ., Η λέσχη των Τρελ­λών. Αξί­ζει δε να σημειω­θεί ότι το έργο αυτό του Β. Κατά­γιεφ τον Ιού­νιο του 2018 ανέ­βη­κε με μεγά­λη επι­τυ­χία σε θεα­τρι­κή σκη­νή της Κηφι­σιάς.

Ο τετρα­γω­νι­σμός του κύκλου/1928 είναι ένα μυθι­στό­ρη­μα του πολύ γνω­στό και που ανέ­βη­κε στο θέα­τρο της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης κι άλλων κρα­τών με μεγά­λη επι­τυ­χία. Αρκε­τά από τα έργα του μετα­φρά­στη­καν σε πολ­λές γλώσ­σες. Μερι­κοί τίτλοι: Το νησί του Έρε­ντορφ/1921 που τον έκα­νε και γνω­στό, Σημειώ­σεις του Εμφυ­λί­ου πολέ­μου/1924, Ο γιος του Συντάγ­μα­τος/1945 που του χάρι­σε το βρα­βείο Στά­λιν, Χει­μω­νιά­τι­κος Άνε­μος/1960, Για τη δύνα­μη των Σοβιέτ/1948, Η μικρή σιδε­ρέ­νια πόρ­τα στον τοί­χο/1964-πολι­τι­κό μυθι­στό­ρη­μα αφιε­ρω­μέ­νο στον Λένιν κλπ. 

Αδελ­φός του ήταν ο συγ­γρα­φέ­ας Κατά­γιεφ γνω­στός με το ψευ­δώ­νυ­μο Ευγέ­νιος Πετρώφ που μαζί με τον Φάιν­ζιλ­μπερκ (ψευ­δώ­νυ­μο Ηλία Ίλφ) απε­τέ­λε­σαν το κορυ­φαίο σατυ­ρι­κό συγ­γρα­φι­κό δίδυ­μο της Σοβιε­τι­κής Ενώ­σε­ως (Οι 12 καρέ­κλες και Το χρυ­σό μοσχάρι).

Ο Ευγέ­νιος Πετρώφ δηλα­δή ‑ο μικρό­τε­ρος αδελ­φός του Βαλε­ντίν Κατά­γιεφ-σκο­τώ­θη­κε στην πτώ­ση του αερο­πλά­νου του από τους Γερ­μα­νούς στη Σεβα­στού­πο­λη το 1942 όπου κάλυ­πτε σαν πολε­μι­κός αντα­πο­κρι­τής τα γεγο­νό­τα. (Οι 12 καρέ­κλες είναι το πασί­γνω­στο έργο του σοβιε­τι­κού δίδυ­μου Η. Ι., και Ε. Π., όπου ένας νεα­ρός Ρώσος αρι­στο­κρά­της και λίγο μετά την Επα­νά­στα­ση ψάχνει τις 12 κλη­ρο­νο­μι­κές καρέ­κλες που σε μια από αυτές είναι κρυμ­μέ­νος ο θησαυ­ρός της πάμπλου­της θεί­ας του…).

Ο συγ­γρα­φέ­ας Βαλε­ντίν Πετρό­βιτς Κατά­γιεφ απε­βί­ω­σε στην Οδησ­σό όπου και είχε γεν­νη­θεί το 1986.

Βοη­θή­μα­τα:
Εισα­γω­γή του Νίνα Πετρόβνα/ ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ/ Αθή­να- . Δεκέμ­βριος 1945.
Εγκυ­κλο­παι­δι­κό Λεξι­κό Δομή/ τ. 13.

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο