Γράφει ο Ηρακλής Κακαβάνης //
Μυθολογία και αρχαιότητα δίνουν 37 ονόματα (ποσοστό 23,27%) με 152 εμφανίσεις (ποσοστό 5%). Δημοφιλέστερο όλων το μακεδονικό Αλέξανδρος με 41 εμφανίσεις και ποσοστό 1,35% (έναντι πανελλαδικού 1,12%) που και σε πανελλήνια κλίμακα είναι το δημοφιλέστερο όνομα από τα ιστορικά ονόματα. Πανελλαδικά βρίσκεται στην 20ή θέση και στο νομό ανεβαίνει στη 13η θέση. Είναι ένα όνομα που φέρει την αίγλη του μεγάλου Αλεξάνδρου και δεν έπαψε να χρησιμοποιείται σε καμιά στιγμή της ιστορικής διαδρομής ων Ελλήνων. Ήρωας με αναμφισβήτητες ικανότητες και μεγάλα πάθη. Στο νομό υπάρχει ναός αφιερωμένος στον άγιο Αλέξανδρο. Ίσως να συνέβαλε και αυτό να είναι το όνομα πιο πάνω από τα πανελλαδικά ποσοστά του. Αρχική σημασία του Αλέξανδρος «ο προστατεύων τους ανθρώπους», αυτός που υπερασπίζεται τους άνδρες. Αυτή είναι και η έννοια του προθέματος άλεξ- που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα (αλεξ-ι-κέραυνο, αλεξ-ι-σφαιρο κτλ.). Από το Αλέξανδρος το Αλέξιος με μία εμφάνιση στο νομό.
Ελληνικό συνηθέστατο όνομα των αρχαίων Ελλήνων, κυρίως της Μακεδονίας, αλλά και των νε0τέρων, το Φίλιππος. Με το χριστιανισμό συνδέθηκε με έναν εκ των μαθητών του Χριστού και ο λαός το μπόλιασε με τις δικές του παραδόσεις. Ο χριστιανικός συμβολισμός όμως δεν έσβησε την αίγλη του Μακεδόνα Φίλιππου Β’. Τρεις εμφανίσεις το όνομα στο νομό.
Πολύ δημοφιλές στο νομό με 25 εμφανίσεις και ποσοστό 0,82% (έναντι πανελλαδικού 0,08%) είναι το Δήμος, συγκεκομμένος τύπος των ονομάτων Δημήτρης Νικόδημος, Δημοσθένης. Με αυτό το όνομα είναι γνωστός Αθηναίος που άκμασε τον 5ο αιώνα και φημιζόταν για την ομορφιά του, για την οποία γίνεται λόγος στο «Γοργία» του Πλάτωνα και στον Αριστοφάνη. Το σπίτι του ήταν γνωστό σε όλη την Ελλάδα για τα πτηνοτροφεία του, όπου έτρεφαν και ωραία παγώνια. Πάντως η τόσο αυξημένη δημοφιλία του σχετίζεται με την ύπαρξη τοπικά μάρτυρα ονόματι Δήμος ο εκ Μακράς γέφυρας Αν. θράκης, εν Σμύρνη μαρτυρήσας και την κυρίαρχη θέση του Δημήτρη στα αντρικά ονόματα. Δηλαδή, να είναι κατά βάση ο συγκεκομμένος τύπος του Δημήτρη.
Ιδιαίτερα δημοφιλή είναι τα ονόματα του ρήτορα Δημοσθένης (< δήμος + ‑σθένης < σθένος = το σθένος του δήμου) με 12 εμφανίσεις (0,39 έναντι 0,20), και του Αριστοτέλη, ένας από τους μεγαλύτερους φιλόσοφους όλων των εποχών. Δάσκαλος το Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οκτώ εμφανίσεις στο νομό το Αριστοτέλης (<άριστος + τέλος = σκοπός, «αυτός που έχει άριστους σκοπούς» ή «αυτός που φέρει εις πέρας το σκοπό του άριστα»). Μία εμφάνιση του ονόματος Θαλής (θ. θαλ- αόρ. β’ ε‑θαλ-ον < θάλλω ο θαλερός, ο ανθηρός). Ένας από τους 7 Σοφούς και θεμελιωτής της αρχαίας και γενικά της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας και επιστήμης. Μία και το Κρίτων (< κρίνω = ο κριτής), από το ομώνυμο έργο του Πλάτωνα όπου συζητούν ο Σωκράτης και ο στενός και πλούσιος φίλος του Κρίτωνας. Ο Σωκράτης βρίσκεται στη φυλακή, μετά την καταδίκη του σε θάνατο, περιμένοντα την ώρα που θα πρέπει να πιεί το κώνειο και ο Κρίτων πηγαίνει να τον επισκεφθεί και του προτείνει ένα τρόπο για να αποδράσει. Μία εμφάνιση και το όνομα του Σωκράτη (< σως (σώος = ακέραιος, δυνατός ) + ‑κράτης < κράτος). Αρχαίος στωικός φιλόσοφος ο Κλεάνθης (<κλέος = δόξα + άνθης < άνθος). Μία εμφάνιση.
Από μία εμφάνιση αρκετά ονόματα: των ιστορικών Ξενοφώντα (< ξενο- + ‑φών < φωνή· αυτός που χρησιμοποιεί ξένη γλώσσα), Πολύβιου (< πολυ- + βίος = αυτός που ζει πολλά χρόνια), των τραγικών ποιητών Ευρυπίδη (και Ευριπίδης < εύριπος «παλιρροϊκός, άστατος»), Σοφοκλής (< σοφός + ‑κλής < κλέος (- δόξα)· ο ένδοξος για τη σοφία του) και το Κύρος που ήταν όνομα αρχαίων Περσών βασιλιάδων. Βέβαια, αργότερα το Κύρος έγινε όνομα αγίων, πατριαρχών και επισκόπων της ορθόδοξης εκκλησίας. Γνωστό ιστορικό πρόσωπο από τον 6ο αι. π.Χ. ο Ακραγαντινός Χαρίτων που θαυμάστηκε για τον ερωτά του προς τον νεαρό Μελάνιππο. Και σήμερα χρησιμοποιούμε το Χαρίτων (γεμάτος χάρες). Δημοτικός τύπος του Χαρίσου (από το ουσιαστικό χάρις = αυτός που ανήκει στις χάριτες, γεμάτος χαρίσματα) είναι το Χαρίσης με 4 εμφανίσεις, όπως και το Χαρίτος με 3. Με το όνομα Χαρίσιος μας είναι γνωστός ένας από τους γιούς του Λυκάονα που ίδρυσε στην Αρκαδία την πόλη Χαρισία. Τα ονόματα αυτά βέβαια υποστηρίχθηκαν και από την εκκλησιαστική παράδοση, από τη Χάρη του Θεού. Το Μαργαρίτης που έχει μία εμφάνιση στο νομό μάλλον προέρχεται από το αρχαιοελληνικό θηλυκό Μαργαριτώ. Ίσως όμως μεσολάβησε και το ξενικό Margueritte για την παραγωγή του ονόματος Μαργαρίτα από όπου και Μαργαρίτης
Από τα ονόματα των αρχαίων πολιτικών κυριαρχεί Αριστείδης με 6 εμφανίσεις. Γνωστός με την επωνυμία Δίκαιος υπήρξε πολιτικός παρ’ όλο τους εχθρούς που έμμεσα ή άμεσα του αντιπαρατέθηκαν, προβάλλει μέσα από όλα τα γεγονότα που συνδέονται με το όνομά του ως ένας δίκαιος, τίμιος και φιλόπατρις στρατιωτικός, πολιτικός και διπλωμάτης. [Αριστείδης < άριστος + είδης < είδος· άριστος στη μορφή, όμορφος ή γιος ή απόγονος του αριστέως· (-ίδης = γιος)]. Συναντήσαμε και μία φορά το συντομευμένο τύπο Αριστ. Που μπορεί να παραπέμπει στα Αριστείδης, Αριστοτέλης, Αριστομένης. Το Περικλής (<περί+κλέος = δόξα, «φημισμένος», ένδοξος») 3 εμφανίσεις. Αρχαίες πηγές τον περιγράφουν ρωμαλέο, κομψό, μεγάλο ρήτορα, επιβλητικό, αδιάφθορο, οικονόμο, διορατικό και με πολλά ψυχικά χαρίσματα.
Μία το Θεμιστοκλής (< θέμις, γεν. θέμιστος / θέμιτος / ‑δος + ‑κλης < κλέος· η δόξα της Θέμιδας), και 2 το Μιλτιάδης (<ο μίλτος (το όρυκτό αιματίτης) + ιάδης· κοκκινωπός, κοκκινομάγουλος). H εικόνα που αναδύεται από τις αρχαίες πηγές για τον Θεμιστοκλή ως άνθρωπο δεν είναι διόλου κολακευτική. Τον παρουσιάζει φαύλο, αυταρχικό, φιλοχρήματο. Πιθανότατα πρόκειται για την εσκεμμένη εξόγκωση μερικών ελαττωμάτων του οφειλόμενη στο μίσος που έτρεφαν γι’ αυτόν οι αντίπαλοί του αριστοκράτες εξαιτίας των δημοκρατικών αξιών για τις οποίες ο Θεμιστοκλής αγωνίστηκε με σθένος. Είναι αυτός που είπε το περίφημο πάταξον μεν, άκουσον δε» στο Σπαρτιάτη στρατηγό Ευρυβιάδη. Πατέρας του Θεμιστοκλή ήταν ο Νοεκλής (νέος + κλέος = η νέα δόξα) που το συναντάμε μία φορά στο νομό. Ο Μιλτιάδης ήταν ο Αθηναίος πολιτικός και στρατηγός που είχε την αρχιστρατηγία στη Μάχη του Μαραθώνα.
Τέσσερα ονόματα Σπαρτιατών βρίσκουμε στο νομό. Του βασιλιά της Σπάρτης, ανιψιού το νομοθέτη Λυκούργου, Χαρίλαου (< χάρις + λαός) με 2 εμφανίσεις. Του στρατηγού του Πελοποννησιακού Πολέμου και διακεκριμένου για τις στρατιωτικές του ικανότητες Βρασίδα (Πιθανά από το Βρασιαί (<βράσσω) παραθαλάσσια πόλη κοντά στην Κυνουρία + την κατάληξη –ίδας που δείχνει καταγωγή από τόπο) με μία εμφάνιση όπως και του Μεσσήνιου ήρωα Αριστομένη ( < άριστος + μένης < μένος = ο τελειομανής). Δημοφιλέστρο το Λεωνίδας (λέων + ‑δας (δωρική κατάληξη πού σημαίνει καταγωγή) ο γιος του Λέοντα) με 8 εμφανίσεις. Λογικό μιας και ο Σπαρτιάτης βασιλιάς αποτελεί το σύμβολο του ηρωισμού. Σε πανελλαδική κλίμακα είναι το τρίτο δημοφιλέστερο όνομα πίσω από τον Αλέξανδρο και τον Αριστείδη. Στην έρευνά μας στο νομό (όπως και στην πανελλαδική έρευνα) συναντήσαμε μία φορά τον τύπο Λέων που μπορεί να είναι συγκεκομμένη γραφή του Λεωνίδας και αυτόνομο όνομα.
Με την ανδρεία συνδέεται και το Ομηρικό Αχιλλεύς που στο νομό έχει 7 εμφανίσεις. Το όνομα Αχιλλέας [< άβεβαιου ετύμου. Πιθ. Από το άχος = θλίψη πόνος (αχέω / αχεύω = θρηνώ, λυπούμαι). Πιθανή αρχική σημασία αυτός που προκαλεί θλίψη, πόνο)] είναι το πιο δημοφιλή από τα τρωικά. Τρεις εμφανίσεις το όνομα του πολυμήχανου Οδυσσέα. Πολλές οι εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του Οδυσσέα. Κατά μία εκδοχή στηρίζεται στο γεγονός ότι ο Οδυσσέας μισεί τους Θεούς και οι Θεοί μισούν τον Οδυσσέα, προέρχεται από το ρήμα «οδύσσομαι» (οργίζομαι, μισώ κάποιον) και σημαίνει εξοργισμένος, αλλά και ο μισούμενος από τους θεούς, αυτός που έδωσε αφορμές δυσαρέσκειας. Σύμφωνα με τον Όμηρο το όνομα σημαίνει «γιος της πέτρας», αλλά πιο πιθανό είναι να συγγενεύει ετυμολογικά με την λέξη «οδηγός». Μπορεί επίσης να σημαίνει «πόνος» με την έννοια «αυτός που προκαλεί και αισθάνεται πόνο» — δεν είναι τυχαίο ότι αισθάνεται έναν διαρκή πόνο πνευματικό ή/και σωματικό — δηλαδή, προκαλεί πόνο σε κάποιον άλλο και παράλληλα κάποιος άλλος σ΄ αυτόν. Και το Τηλέμαχος (τηλε- + μαχος < μάχομαι· ίσως, αυτός που είναι μακριά από τη μάχη ή αυτός που μάχεται από μακριά) με 1 εμφάνιση.
Τέλος, τρία ονόματα από τη μυθολογία. Το θεωνύμιο Αρης (<αρή = βλάβη, απώλεια) με μία εμφάνιση και το Ηρακλής (< Ηρα + ‑κλής < κλέος (= δόξα) = δοξασμένος λόγω Ηρας) με δύο εμφανίσεις. Στην «Άλκηστη» ο Ευρυπίδης λέει ότι ο Αρης αποκαλείται Θραξ καθώς θεωρείται προστάτης της Θράκης. Θραξ ονομαζόταν ένας από τους γιούς του. Το όνομα Ηρακλής προέρχεται από την Ήρα ίσως γιατί η θεά τον δυνάμωσε άθελά της με το θηλασμό) .Ο Ηρακλής είναι το πρόσωπο που κυριαρχεί στη μυθολογία μας. Είναι ο ισχυρός άφοβος ήρωας, ο εξολοθρευτής ολέθριων τεράτων και εκδικητής κάθε αδικίας. Από μία εμφάνιση Ορέστης ( < όρος < δρεσ-ος· ο ορεινός, κάτοικος των βουνών) και Μενέλαος (< μένος+λαός = η ορμή του λαού)> Ο Ορέστης, γιος του Αγαμέμνωνα και της Κλυταιμνήστρας και ήρωας αρκετών αρχαίων τραγωδιών. Ο μύθος του έχει τροφοδοτήσει την τέχνη διαχρονικά. Ο Μενέλαος, ο απατημένος σύζυγος, ήταν συνετός, καλόκαρδος, πονετικός, πολύ φιλότιμος. Μα ο Αγαμέμνονας λέει ότι του λείπει η πρωτοβουλία. Μπορεί να μην μπορεί να παραβγεί με τους άλλους προμάχους αλλά είναι ικανός πολεμιστής.
