Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Βαρδιάνος στα σπόρκα, Ένα κορυφαίο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Βαρδιάνος στα σπόρκα

Ένα κορυφαίο έργο του Σκιαθίτη διηγηματογράφου από τις εκδόσεις Ατέχνως

1865, χρο­νιά της μεγά­λης επι­δη­μί­ας χολέ­ρας. Ο μονα­χο­γιός της Σκεύ­ως βρί­σκε­ται σ’ ένα από τα καρά­βια, τα «σπόρ­κα», που περ­νούν την καρα­ντί­να τους στο νησά­κι Τσου­γκριά, απέ­να­ντι από τη Σκιά­θο. Για να δει και να περι­ποι­η­θεί το παι­δί της, που το είχε προ­σβά­λει η αρρώ­στια, η Σκεύω κατα­φέρ­νει, ντυ­μέ­νη αντρι­κά, να την προ­σλά­βουν «βαρ­διά­νο» στα καρά­βια και να πετύ­χει το σκο­πό της.

Με κέντρο αυτή την ιστο­ρία ο Παπα­δια­μά­ντης κατα­φέρ­νει να μας δώσει έναν πίνα­κα πλού­σιο σε ποι­κι­λί­ες, σε αντι­θέ­σεις και σε επεισόδια.

«Εκεί­νο που κάνει εντύ­πω­ση και δίνει στο έργο την αξία του είναι η εξαι­ρε­τι­κή ποι­κι­λία που μας παρου­σιά­ζει, το πλή­θος των προ­σώ­πων και των μεμο­νω­μέ­νων επει­σο­δί­ων, παρου­σια­σμέ­νων όλων με έξο­χη αφη­γη­μα­τι­κή άνε­ση και που, χωρίς να συμπλέ­κο­νται μετα­ξύ τους, δεν ξεφεύ­γουν από το κεντρι­κό νήμα, και με την παράλ­λη­λη έκθε­σή τους όχι μόνο δεν δια­σπούν αλλά αντί­θε­τα συγκρα­τούν αμεί­ω­το το ενδια­φέ­ρον του αναγνώστη.

Για­τί υπάρ­χει μια (πολύ υπο­τυ­πώ­δης) «υπό­θε­ση» και υπάρ­χει αναμ­φι­σβή­τη­τα και ένα κεντρι­κό πρό­σω­πο, Είναι η θεια Σκεύω, η γριά μητέ­ρα, που το φίλ­τρο για το μονα­χο­γιό της τη φέρ­νει να πάρει την τολ­μη­ρή από­φα­ση να μπει «βαρ­διά­νος στα σπόρ­κα», φύλα­κας δηλα­δή στα μολυ­σμέ­να (τα «επι­χό­λε­ρα») πλοία. Περί­ερ­γο, μια γυναί­κα και εδώ στο κέντρο της διή­γη­σης, όπως και στη «Φόνισ­σα», αλλά μια γυναί­κα ολό­τε­ρα δια­φο­ρε­τι­κή. Η Φρα­γκο­γιαν­νού είναι ακρι­βώς το αντί­θε­το της Θεια-Σκεύ­ως, το ανά­στρο­φο του νομί­σμα­τος. Τη μια την κινεί το μίσος, την άλλη η αγά­πη. Το δαι­μο­νι­κό στοι­χείο της φόνισ­σας βρί­σκει στην καλο­κά­γα­θη μορ­φή της γρια-Σκεύ­ως το φωτει­νό του αντί­κρι­σμα, στην αντι­κοι­νω­νι­κή τοπο­θέ­τη­ση εκεί­νης αντι­τί­θε­ται το βάθος και η απλό­τη­τα της αγά­πης της Σκεύως.

Εκτός από τα πρό­σω­πα παρεμ­βάλ­λο­νται και ένα πλή­θος επει­σό­δια, μεμο­νω­μέ­να, αυτο­τε­λή, που έρχο­νται όμως πάντα και συν­δέ­ο­νται με την κεντρι­κή γραμ­μή του έργου. Δύο παίρ­νουν έκτα­ση και σημα­σία. Το πρώ­το, κωμι­κό και σατι­ρι­κό, είναι στην αρχή (…) Το δεύ­τε­ρο επει­σό­διο, προς το τέλος είναι περισ­σό­τε­ρο δραματικό(…)».

(Από τον πρό­λο­γο του Λίνου Πολί­τη, στην πρώ­τη έκδο­ση, 1968 – Γαλαξίας)

vardianos sta sporka 5

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο