Για τα 4 επίπεδα της ταξικής βίας

Φιλο­ξε­νού­με­νος ο Γιώρ­γος Βαξε­βά­νης //

Μία μικρή φιλοσοφία της ιστορίας για την ταξική πάλη στην αστική κοινωνία

Πριν μπω στο κυρί­ως θέμα θα ήθε­λα να κάνω μία εισα­γω­γή σε σχέ­ση με τη φύση της βίας. Υπάρ­χει η τάση η βία είτε να δαι­μο­νο­ποιεί­ται, είτε να αγιο­ποιεί­ται, είτε να υπο­στη­ρί­ζο­νται και οι δύο πλευ­ρές, αλλά αφη­ρημ­μέ­να. Επί­σης έχει καθιε­ρω­θεί η βία να θεω­ρεί­ται μονο­πώ­λιο του κρά­τους για την κατα­πί­ε­ση των ανθρώ­πων ή της μιας τάξης από μια άλλη. Όλα αυτά πράγ­μα­τι αντα­να­κλούν μια πολύ σημα­ντι­κή πλευ­ρά της αλή­θειας, μα δεν μας την ανα­δει­κνύ­ουν ολό­κλη­ρη. Κρύ­βουν μια πολύ σημα­ντι­κή πλευ­ρά της βίας που ειδι­κά σήμε­ρα, στην επο­χή του Μετα­μο­ντερ­νι­σμού και της Αντι-εξου­σί­ας, είναι ανα­γκαίο οι λαοί να τη γνω­ρί­ζουν προ­κει­μέ­νου να απαλ­λα­γούν από αυτή την ιδε­ο­λο­γι­κή ηγεμονία.

Επι­τρέψ­τε μου λοι­πόν ένα μικρό πρε­λού­διο πριν μπω στο κυρί­ως άρθρο.

Τι είναι βία; Βία σημαί­νει συμ­μόρ­φω­ση και αυτή δια­θέ­τει τόσο μία θετι­κή, όσο και μία αρνη­τι­κή πλευ­ρά. Επί­σης υπάρ­χει η φυσι­κή βία, αλλά και η ταξι­κή. Ας δού­με όμως συγκε­κρι­μέ­να τι σημαί­νουν όλα αυτά με κάποια παραδείγματα.

Όταν γεν­νιέ­ται ένα παι­δί, αυτό έχει ανά­γκη από τη γονεϊ­κή μέρι­μνα, από καθο­δή­γη­ση. Αυτό σημαί­νει ότι οι γονείς έχουν κάποια καθή­κο­ντα απέ­να­ντι στο παι­δί, όχι για­τί τους τα επέ­βελ­λε το κρά­τος ή κάποια πολι­τι­κή δύνα­μη κλπ, μα για­τί τους τα επι­βάλ­λουν οι ίδιοι οι νόμοι της βιο­λο­γι­κής και ψυχι­κής ανά­πτυ­ξης του παι­διού. Όταν οι γονείς π.χ λένε στο παι­δί να πλέ­νει τα χέρια του πριν το φαγη­τό, αλλιώς δεν το αφή­νουν να φάει, ή όταν το βάζουν να δια­βά­σει και εκεί­νο αρνεί­ται για­τί δεν τα κατα­φέρ­νει αρχι­κά, εκεί­νη τη στιγ­μή ασκεί­ται βία στο παι­δί, αυτό καλεί­ται να συμ­μορ­φω­θεί σε κάποιους κανό­νες. Οι γονείς εδώ εμφα­νί­ζο­νται και λει­τουρ­γούν σαν κρά­τος. Οι κανό­νες ωστό­σο αυτοί δεν έχουν σκο­πό την εκμε­τάλ­λευ­ση του παι­διού, μα αντι­θέ­τως την ίδια του την ανά­πτυ­ξη. Το πλύ­σι­μο των χεριών και η εκμά­θη­ση γρα­φής και ανά­γνω­σης δεν είναι ο αυτο­σκο­πός, μα ένα μέσο για τη δια­μόρ­φω­ση μιας γενι­κό­τε­ρης λογι­κής τόσο υγιει­νής όσο και πνευ­μα­τι­κής φρο­ντί­δας του ανθρώ­που. Αυτή η βία τώρα μετα­τρέ­πε­ται σε αρνη­τι­κή, αν το παι­δί δεν μάθει να κρί­νει το ίδιο για αυτούς τους νόμους και συνε­χί­ζει καθώς μεγα­λώ­νει να εξαρ­τά­ται από τους γονείς. 

Για αυτό η βία προ­κει­μέ­νου να επι­τε­λέ­σει το θετι­κό της ρόλο, χωρίς να περά­σει στον αρνη­τι­κό, θα πρέ­πει να δώσει στο παι­δί και τα ίδια τα εργα­λεία που θα επι­τρέ­ψουν σε αυτό την ίδια του την απο­κο­πή από τους γονείς, δηλα­δή εμφο­ρώ­ντας του τη δια­λε­κτι­κή κρι­τι­κή, καθι­στώ­ντας το τελι­κά ικα­νό για τη δική του δημιουρ­γι­κή αυτο­α­νά­πτυ­ξη. Έτσι οι γονείς απο­τε­λούν πραγ­μα­τι­κά ένα μέσο ανά­πτυ­ξης, ένα κρά­τος που αφού έχει επι­τε­λέ­σει τον θετι­κό του ρόλο, απο­νε­κρώ­νε­ται. Αυτή είναι, εν συντο­μία, και η φυσι­κή πλευ­ρά της βίας που υπάρ­χει και θα συνε­χί­σει να υπάρ­χει γενι­κά. Στην ουσία πρό­κει­ται για τη βία που ασκούν οι φυσι­κοί, οι κοι­νω­νι­κοί και οι ψυχι­κοί νόμοι πάνω στον άνθρω­πο και περ­νώ­ντας μέσα από τη βάσ­σα­νο αυτή, αυτός ανα­πτύσ­σει τη συνεί­δη­σή του για τη χαλι­να­γώ­γη­σή τους και την ίδια του την εξέ­λι­ξη, μετα­τρέ­πο­ντας τον εαυ­τό του από αντι­κεί­με­νο αυτών των δυνά­με­ων σε κυρί­αρ­χο υποκείμενο.

Ωστό­σο υπάρ­χει και η ταξι­κή φύση της βίας. Με την εμφά­νι­ση της πολι­τι­κής κοι­νω­νί­ας, έρχο­νται στον κόσμο οι τάξεις και το κρά­τος. Το τελευ­ταίο απο­τε­λεί μέσο της άρχου­σας τάξης για την κατα­πί­ε­ση των άλλων τάξε­ων και την προ­α­γω­γή των δικών της συμ­φε­ρό­ντων, τόσο εσω­τε­ρι­κά του κρά­τους της όσο και εξω­τε­ρι­κά. Για αυτό λοι­πόν ασκεί­ται βία, προς συμ­μόρ­φω­ση των παρα­πά­νω. Ωστό­σο εδώ πρέ­πει να σημειώ­σου­με και μια άλλη πλευ­ρά. Ο άνθρω­πος, αφού εξη­με­ρώ­σει τα ζώα και τα φυτά, και γίνει ο από­λυ­τος κυνη­γός της φύσης, φτά­νει μπρο­στά σε ένα νέο καθή­κον: την εξη­μέ­ρω­ση του ίδιου του ανθρώ­που. Καθώς ο άνθρω­πος ανέ­πτυ­ξε την παρα­γω­γι­κό­τη­τά του με την ανα­κά­λυ­ψη της γεωρ­γί­ας και αύξη­σε τον πλη­θυ­σμό του εμφα­νί­στη­κε η ανά­γκη για καλύ­τε­ρο συντο­νι­σμό και οργά­νω­ση των δυνά­με­ών του σε μια τέτοια κλί­μα­κα που ποτέ πριν δεν είχε ξανά δοκι­μά­σει, αφού ζού­σε σε μικρές κοι­νό­τη­τες. Αυτή η βία των πραγ­μά­των των οδή­γη­σε στη δημουρ­γία ενός οργά­νου που θα ανα­λάμ­βα­νε ένα τέτοιο καθή­κον, το κρά­τος. Αυτό βέβαια έπε­σε στα χέρια των πλου­σί­ων (και των δια­νο­ου­μέ­νων), αφού είχαν το χρή­μα, τον χρό­νο κλπ, για συσ­σώ­ρευ­ση εξει­δι­κευ­μέ­νης γνώ­σης και συνο­λι­κής θέα­σης της κοι­νω­νι­κής κίνη­σης και των κοι­νω­νι­κών προ­βλη­μά­των, όπως απαι­τεί το πόστο της διεύ­θυν­σης της εργα­σί­ας και μιας ολό­κλη­ρης κοι­νω­νί­ας. Έτσι αυτοί ανέ­λα­βαν την συνο­λι­κή κοι­νω­νι­κή οργά­νω­ση των παρα­γω­γι­κών δυνά­με­ων με παράλ­λη­λο σκο­πό την εκμε­τάλ­λευ­σή τους για τα δικά τους συμ­φέ­ρο­ντα. Έτσι λοι­πόν η ταξι­κή φύση της βία δεν έγγυ­ται απλώς στην εκμε­τάλ­λευ­ση, αλλά στη συνύ­φαν­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης με την πρό­ο­δο της παρα­γω­γής. Αυτός είναι ο αντι­φα­τι­κός τρό­πος ανά­πτυ­ξης της ταξι­κής κοι­νω­νί­ας που δίνει τελι­κά τους όρους για μία ανώ­τε­ρη. Έτσι ο άνθρω­πος κατορ­θώ­νει τελι­κά την εξη­μέ­ρω­ση του ανθρώ­που, μέσω της βίας των κοι­νω­νι­κών νόμων κίνη­σης, στους οποί­ους καλεί­ται να συμ­μορ­φω­θεί και να συνει­δη­το­ποι­ή­σει για τη σχε­δια­σμέ­νη, αρμο­νι­κή και ειρη­νι­κή συνύ­παρ­ξη των ανθρώ­πων παγκο­σμί­ως. (Για αυτό το θετι­κό ρόλο του κρά­τους μίλη­σαν τόσο ο Μαρξ και ο Ένγκελς, όσο και ο Λένιν και ο Γκράμσι.)

Από αυτή την άπο­ψη το Κρά­τος, η Πολι­τι­κή, το Κόμ­μα, όλα όσα δηλα­δή κατα­δι­κά­ζει ο Μετα­μο­ντερ­νι­σμός, έχουν ένα θετι­κό ρόλο στην ιστο­ρία, πράγ­μα που κρύ­βει αυτή η ιδε­ο­λο­γία, μηδε­νί­ζο­ντας την επα­να­στα­τι­κή δρά­ση του ανθρώ­που μέσα στην ιστο­ρία. Και πάνω από όλα κρύ­βει την ανά­γκη για ένα κρά­τος του λαού, για μία λαϊ­κή εξου­σία, το οποίο θα απο­νε­κρώ­νε­ται, όσο θα σβή­νουν και οι αντι­θέ­σεις που κλη­ρο­νό­μη­σε από την ταξι­κή κοι­νω­νία. Είναι ανά­γκη σήμε­ρα να κατα­πο­λε­μη­θεί αυτός ο Μηδε­νι­σμός (του οποί­ου οι δύο μορ­φές είναι ο Φασι­σμός και ο Μετα­μο­ντερ­νι­σμός), αυτό το απο­λι­τίκ, μέσω της ανά­δει­ξης της επα­να­στα­τι­κής πολι­τι­κής δρά­σης του ανθρώ­που στην ιστο­ρία και της λαϊ­κής εξουσίας.

Ας περά­σου­με τώρα στο κυρί­ως θέμα. (Ξέρω ότι το να μιλή­σει κανείς για δύο αιώ­νες ιστο­ρί­ας μέσα σε ένα άρθρο είναι αρκε­τά φιλό­δο­ξο. Ωστό­σο πιστεύω ότι το άρθρο, παρ’όλες τις αφαι­ρέ­σεις που κάνει, ανα­δει­κνύ­ει κάποιες ουσια­στι­κές πλευ­ρές της ιστο­ρί­ας και της ταξι­κής πάλης συμ­βάλ­λο­ντας στην καλύ­τε­ρη κατα­νό­η­σή τους.)

Η λέξη κλει­δί για την κατα­νό­η­ση της βίας είναι η συμ­μόρ­φω­ση. Αν λοι­πόν η συμ­μόρ­φω­ση είναι η ουσία της βίας, τότε πρέ­πει να δού­με με ποιους τρό­πους συμ­μορ­φώ­νε­ται ο άνθρω­πος σε ένα συγκε­κρι­μέ­νο σύστη­μα εκμε­τάλ­λευ­σης. Εδώ τώρα δεν θα εστιά­σου­με τόσο στο παι­δί, όσο στον ενή­λι­κα εργα­ζό­με­νο (που άλλω­στε καθο­δη­γεί και το παι­δί). Πώς ένα σύστη­μα εκμε­τάλ­λευ­σης της εργα­σί­ας συμ­μορ­φώ­νει τον εργά­τη να το υπηρετεί;

Η αστι­κή βία δια­κρί­νε­ται σε δύο επο­χές, του καπι­τα­λι­σμού και του ιμπεριαλισμού.

Στην πρώ­τη, ο εργά­της είναι απαλ­λο­τριω­μέ­νος από κάθε μέσο εργα­σί­ας, τα οποία απο­τε­λούν πλέ­ον μονο­πω­λια­κή ιδιο­κτη­σία μίας τάξης (που κατέ­χουν τη γη και τη βιο­μη­χα­νία), της κεφα­λαιο­κρα­τι­κής. Οπό­τε ο μόνος τρό­πος να δου­λέ­ψει και να ζήσει είναι να ζητή­σει κάποια δου­λειά από αυτόν που κατέ­χει και δια­θέ­τει αυτά τα μέσα. Σε αντάλ­λαγ­μα για μία τέτοια θέση ανα­γκά­ζε­ται να που­λή­σει την εργα­τι­κή του δύνα­μη, αφού δεν έχει κάτι άλλο να του δώσει που ταυ­τό­χρο­να να είναι για τον κεφα­λαιο­κρά­τη τόσο ανα­γκαίο. Εδώ πρό­κε­ται για μία πρώ­της τάξης οικο­νο­μι­κή βία που υφί­στα­ται ο εργά­της. Παράλ­λη­λα ο εργα­ζό­με­νος σε αυτή την επο­χή μαθαί­νει πως η αγο­ρά, η δημο­κρα­τία και το έθνος είναι τα θεμέ­λια της κοι­νω­νί­ας. Δηλα­δή δια­παι­δα­γω­γεί­ται μέσα στην ιδε­ο­λο­γία του Φιλε­λευ­θε­ρι­σμού (που κάπο­τε σίγου­ρα είχε τον επα­να­στα­τι­κό της ρόλο), ενώ η θρη­σκευ­τι­κή ηθι­κή εξα­κο­λου­θεί να δια­πο­τί­ζει ένα σημα­ντι­κό κομ­μά­τι της ζωής. Εδώ τίθε­ται η ιδε­ο­λο­γι­κή βία. Έτσι ο εργά­της ανα­γκά­ζε­ται, αλλά και πεί­θε­ται σε πρώ­τη φάση να μπει στη δου­λειά, στη μισθω­τή εργασία.

Εκεί δεν θα αργή­σουν να εμφα­νι­στούν ιστο­ρι­κά οι πρώ­τες δυσκο­λί­ες, αφού ο μισθός του εργα­ζό­με­νου δεν αντι­στοι­χεί στο ανα­γκαίο επί­πε­δο δια­βί­ω­σης (αν όχι και επι­βί­ω­σης), ενώ η εργα­σία του εντα­τι­κο­ποιεί­ται. Εδώ η ιδε­ο­λο­γία του δέχε­ται ένα πρώ­το πλήγ­μα, καθώς αντι­λαμ­βά­νε­ται πως η αγο­ρά δεν λει­τουρ­γεί ακρι­βώς όπως του έμα­θαν. Έτσι ζητά­ει προ­σω­πι­κά την αύξη­ση του μισθού του, κάτι που πολ­λές φορές θα βρει αρνη­τι­κή αντα­πό­κρι­ση. Έτσι στην αρχή μπο­ρεί να το πάρει προ­σω­πι­κά, και να θεω­ρή­σει το αφε­ντι­κό του ως «κακό». Ωστό­σο στη συνέ­χεια παρα­τη­ρώ­ντας τους γύρω του, φίλους, συνερ­γά­τες κλπ, και συζη­τώ­ντας μαζί τους αντι­λαμ­βά­νε­ται σιγά σιγά πως δεν πρό­κει­ται για κάτι απλώς προ­σω­πι­κό, μα για μία τακτι­κή που εφαρ­μό­ζουν και οι υπό­λοι­ποι εργο­δό­τες απέ­να­ντι στους εργά­τες τους. Δηλα­δή τώρα στο πρό­σω­πο των εργο­δο­τών αντι­προ­σω­πεύ­ε­ται μία ομά­δα με συγκε­κρι­μέ­νη γραμ­μή και σχε­δια­σμό, δηλα­δή μία τάξη με μια πολι­τι­κή. Αυτό θα ενώ­σει τους εργά­τες σε μία ομά­δα για την υπε­ρά­σπι­ση των οικο­νο­μι­κών της συμ­φε­ρό­ντων, σε ένα συνδικάτο.

Τώρα ξανά δια­μαρ­τύ­ρο­νται οι εργά­τες με μεγα­λύ­τε­ρη δύνα­μη για περισ­σό­τε­ρα αιτή­μα­τα και με μεγα­λύ­τε­ρες απαι­τή­σεις (μισθός, χρό­νος εργα­σί­ας κλπ). Στην επί­μο­νη άρνη­ση του αφε­ντι­κού οι εργά­τες απει­λούν με απερ­γία. Εκεί­νος τους απει­λεί με μεί­ω­ση των μισθών και από­λυ­ση. Πρό­κει­ται για μια δεύ­τε­ρου βαθ­μού οικο­νο­μι­κή βία. Εκεί­νοι όμως δεν πτο­ού­νται και συνε­χί­ζουν να απει­λούν με απερ­γία. Το αφε­ντι­κό όμως χαμο­γε­λά ξέρο­ντας πως έχει από πίσω του έναν έμπι­στο και μεγά­λο φίλο: το κρά­τος. Η απερ­γία τους λέει είναι παρά­νο­μη και ο νόμος δεν το επι­τρέ­πει (αρχι­κά δεν επέ­τρε­πε ούτε και τα συν­δι­κά­τα), αλλά φυσι­κά η από­λυ­ση είναι νόμι­μη και βρί­σκε­ται στην δικαιο­δο­σία του εργο­δό­τη. Τώρα ασκεί­ται η πολι­τι­κή βία σε βάρος των εργα­τών. Πολ­λοί αρχι­κά θα διστά­σουν και θα επι­στρέ­ψουν για δου­λειά, συμ­μορ­φω­νώ­με­νοι στο πολι­τι­κό καθεστώς.

Ο εργά­της θα επι­διώ­ξει μέσω του εκλο­γι­κού του δικαιώ­μα­τος να ασκή­σει πίε­ση και να αλλά­ξει την κυβέρ­νη­ση προ­κει­μέ­νου το κρά­τος να στη­ρί­ξει τα συμ­φέ­ρο­ντά του. Ωστό­σο έχει να δια­λέ­ξει ανά­με­σα σε φιλε­λεύ­θε­ρα και συντη­ρη­τι­κά κόμ­μα­τα, και σε δια­φο­ρε­τι­κή περί­πτω­ση δέχε­ται τις απει­λές του εργο­δό­τη αν κάνει άλλη επι­λο­γή. Επι­πλέ­ον το δικαί­ω­μα ψήφου στην εργα­τι­κή τάξη είναι περιο­ρι­σμέ­νο, ενώ οι εργα­τι­κές συγκε­ντρώ­σεις πολ­λές φορές απα­γο­ρεύ­ο­νται. Ωστό­σο η συνέ­χι­ση της οικο­νο­μι­κής βίας και της πολι­τι­κής των εργο­δο­τών και της νέας κυβέρ­νη­σης, αλλά και η αντί­στα­ση ορι­σμέ­νων εργα­τών τελι­κά θα οδη­γή­σουν τους εργά­τες στην οργά­νω­ση μιας δυνα­μι­κής απεργίας.

Τώρα η αστι­κή ιδε­ο­λο­γία δέχε­ται ακό­μα βαρύ­τε­ρο πλήγ­μα με τον εργά­τη να σπά­ει το τεί­χος τόσο της οικο­νο­μι­κής όσο και της πολι­τι­κής και της ιδε­ο­λο­γι­κής βίας που του ασκή­θη­κε. Βλέ­πει πως το αστι­κό κρά­τος δεν απο­τε­λεί έναν θεσμό δημο­κρα­τί­ας που εξα­σφα­λί­ζει τα συμ­φέ­ρο­ντα των ανθρώ­πων, μα τάσ­σε­ται με τα συμ­φέ­ρο­ντα μίας συγκε­κρι­μέ­νης τάξης ανθρώ­πων. Τελι­κά οι εργά­τες οργα­νω­μέ­να απερ­γούν και κλεί­νουν το χώρο εργα­σί­ας δυνα­μι­κά μέχρι να ικα­νο­ποι­η­θούν τα δίκαια αιτή­μα­τά τους. Εδώ πρό­κει­ται για μια πρώ­τη κορύ­φω­ση της ταξι­κής πάλης. Αυτό οδη­γεί στην άμε­ση και δυνα­μι­κή παρέμ­βα­ση της άρχου­σας τάξης συλ­λο­γι­κά, δηλα­δή του κρά­τους. Έτσι στέλ­νο­νται κατα­σταλ­τι­κές δυνά­μεις για την άσκη­ση αστυ­νο­μι­κής-στρα­τιω­τι­κής βίας πάνω στη συλ­λο­γι­κή βού­λη­ση των εργα­ζο­μέ­νων, την απερ­γία. Η απερ­γία μετά από αγώ­να μπο­ρεί να κατα­στα­λεί και οι εργά­τες να συμ­μορ­φω­θούν και πάλι από αυτό το τελευ­ταίο επί­πε­δο βίας, ωστό­σο απο­χω­ρούν με καλύ­τε­ρη εικό­να για το τι σημαί­νει εργο­δό­της, κρά­τος και ποιες δια­δι­κα­σί­ες ακο­λου­θούν για να ικα­νο­ποι­ή­σουν τους στό­χους τους.

Για αυτό το λόγο οι εργά­τες υιο­θε­τούν ακό­μα πιο δυνα­μι­κές αντι­δρά­σεις, εξε­γεί­ρο­νται, τρο­μο­κρα­τούν, στρέ­φο­νται ενά­ντια στο κρά­τος και σε μεγά­λα πρό­σω­πα υιο­θε­τώ­ντας τον αναρ­χι­σμό, γυρ­νώ­ντας την πλά­τη στις αστι­κές πρω­το­πο­ρί­ες, την πρώ­τη τους επα­να­στα­τι­κή ιδε­ο­λο­γία που τους μαθαί­νει ότι το κρά­τος, η ατο­μι­κή ιδιο­κτη­σία, η θρη­σκεία, η αστι­κή ιδε­ο­λο­γία απο­τε­λούν την πηγή του κακού και πως μόνο η επα­νά­στα­ση θα τους απε­λευ­θε­ρώ­σει από αυτά και θα φέρει μία κοι­νω­νία κοι­νο­κτη­μο­σύ­νης. Πρό­κει­ται για μια πρώ­τη επα­να­στα­τι­κο­ποί­η­ση της σκέ­ψης, για έναν παι­δι­κό κομ­μου­νι­σμό. Ωστό­σο η βια­σύ­νη, ο υπε­ρε­πα­να­στα­τι­σμός κλπ θα απο­τε­λέ­σουν εμπό­διο για την παρα­πέ­ρα ανά­πτυ­ξη της πάλης τους. Έτσι δια­τη­ρώ­ντας τα θετι­κά του αναρ­χι­σμού απορ­ρί­πτουν το δογ­μα­τι­σμό του απέ­να­ντι στα αστι­κά μέσα και μαθαί­νουν να τα αξιο­ποιούν. Έτσι εισέρ­χο­νται στο στά­διο της σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας. Τώρα φτιά­χνουν πολι­τι­κό κόμ­μα, αξιο­ποιούν τους δημο­κρα­τι­κούς θεσμούς, τον τύπο κλπ για το ακό­μα μεγα­λύ­τε­ρο άνοιγ­μα στις μάζες. Ξέρουν πως είναι ένας τρό­πος να κάνουν πιο μαζι­κό τον αγώ­να τους. Έτσι θα κερ­δί­σουν νέα δικαιώ­μα­τα (για τις ώρες εργα­σί­ας, πρό­νοια, εκπαί­δευ­ση κλπ). Ωστό­σο και εδώ θα ανα­πτυ­χθούν αρνη­τι­κά στοι­χεία. Η προ­σκόλ­λη­ση στους δημο­κρα­τι­κούς θεσμούς και η οικο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη θα δημιουρ­γή­σει ρεφορ­μι­στι­κές λογι­κές και θα μετα­τρέ­ψει ένα μέρος του κόμ­μα­τος σε οπορ­του­νι­στι­κή ουρά της άρχου­σας τάξης. Έτσι το κόμ­μα θα δια­σπα­στεί και δια­τη­ρώ­ντας τα θετι­κά της σοσιαλ­δη­μο­κρα­τί­ας και του αναρ­χι­σμού θα δημιουρ­γη­θεί ένα νέο κόμ­μα, το Κομ­μου­νι­στι­κό. Αυτό απο­τε­λώ­ντας το ώρι­μο προ­ϊ­όν σύν­θε­σης των δύο προη­γού­με­νων στα­δί­ων θα απο­τε­λέ­σει το μεγά­λο επα­να­στα­τι­κό όπλο της εργα­τι­κής τάξης. Εδώ μπαί­νου­με στη νέα εποχή.

Είναι η επο­χή του Ιμπε­ρια­λι­σμού. Σε όλα τα επί­πε­δα η ταξι­κή βία ανα­βαθ­μί­ζε­ται και εμπλου­τί­ζει το περιε­χό­με­νό της. Στο οικο­νο­μι­κό επί­πε­δο ο εργά­της θα υπο­τα­χτεί στη βία του Μονο­πω­λια­κού Καπι­τα­λι­σμού που θα βρει την καθα­ρή του έκφρα­ση στο Φορ­ντι­σμό. Η εντα­τι­κο­ποί­η­ση της εργα­σί­ας θα πολ­λα­πλα­σια­στεί σε τέτοιο βαθ­μό όπου θα έχει άμε­σες επι­πτώ­σεις στην υγεία των εργα­τών. Για αυτό θα ανα­πτυ­χθεί το σύστη­μα πρό­νοιας και θα αυξη­θούν οι μισθοί προ­κει­μέ­νου ο εργά­της να δια­τη­ρη­θεί στην επι­χεί­ρη­ση, αλλά και στον πόλε­μο. Αυτός ο εξορ­θο­λο­γι­σμός της παρα­γω­γής θα συν­δε­θεί και με την παρέμ­βα­ση του κρά­τους στη ρύθ­μι­ση της οικο­νο­μί­ας. Επι­πλέ­ον θα δημιουρ­γη­θούν ειδι­κά σώμα­τα ασφα­λεί­ας που ανα­λαμ­βά­νουν τη διά­λυ­ση της συν­δι­κα­λι­στι­κής δρά­σης και την περι­φρού­ρι­ση των εργο­στα­σί­ων. Η νέα βιο­μη­χα­νι­κή επα­νά­στα­ση θα κατα­στή­σει ανα­γκαία νέα επί­πε­δα εξει­δί­κευ­σης και οι εξο­πλι­στι­κοί-αποι­κια­κοί αντα­γω­νι­σμοί θα οδη­γή­σουν στην επέ­κτα­ση του εκπαι­δευ­τι­κού συστή­μα­τος σε ευρύ­τε­ρες μάζες για την τεχνι­κή και εθνι­κι­στι­κή τους δια­παι­δα­γώ­γη­ση, απο­σπώ­ντας από την εκκλη­σία το εκπαι­δευ­τι­κό της μονο­πώ­λιο. Θα εμφα­νι­στεί μία νέα τάξη τώρα, αυτή των φοι­τη­τών, ενώ θα ανα­πτυ­χθεί το γυναι­κείο και το αγρο­τι­κό κίνη­μα. Παράλ­λη­λα ένα αντι­φι­λε­λεύ­θε­ρο κλί­μα και αντι­ση­μι­τι­κό (μια πρώ­τη μορ­φή αντι­κομ­μου­νι­σμού), δηλα­δή ο Μηδε­νι­σμός, θα επι­σκιά­σει την ατμό­σφαι­ρα της επο­χής (που ανα­πτύσ­σε­ται έντο­να μετά την Παρι­σι­νή Κομ­μού­να, τη μαζι­κή συμ­με­το­χή των εργα­τών στους δημο­κρα­τι­κούς θεσμούς και τελι­κά την γέν­νη­ση του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος), που θα εκφρά­σει τη βία σε ιδε­ο­λο­γι­κό επί­πε­δο. Η αστι­κή τάξη ανα­γκά­ζε­ται να δημιουρ­γή­σει και αυτή ένα και­νούρ­γιο κόμ­μα, αντί­στοι­χα πει­θαρ­χη­μέ­νο και δυνα­μι­κό, το Φασι­στι­κό μέσα από τη σοσιαλ­δη­μο­κρα­τία που έχει αντι­δρα­στι­κο­ποι­η­θεί. Αυτό θα είναι ο κύριος υλο­ποι­η­τής όλων των παρα­πά­νω. Στην απο­κο­ρύ­φω­ση της πολι­τι­κής βίας αυτή την επο­χή θα καταρ­γη­θεί το ρωμαϊ­κό δίκαιο, υπο­νο­μεύ­ο­ντας την καθο­λι­κή λογι­κή που έθε­σε αυτό για τον άνθρωπο.

Οι αντι­θέ­σεις έχουν οξυν­θεί τόσο εσω­τε­ρι­κά στην Ευρώ­πη, όσο και εξω­τε­ρι­κά. Το αποι­κιο­κρα­τι­κό σύστη­μα θα δώσει μία τόσο μεγά­λη ανά­πτυ­ξη της παρα­γω­γής στις μεγά­λες ευρω­παϊ­κές δυνά­μεις, απο­δυ­να­μώ­νο­ντας παράλ­λη­λα τις αποι­κί­ες, που δεν μπο­ρούν να βρουν αγο­ρές για πώλη­ση και επεν­δύ­σεις. Η λύση είναι μία: πόλε­μος. Με τον παγκό­σμιο ιμπε­ρια­λι­στι­κό πόλε­μο (1914–1945), θα ξεσπά­σουν και οι εργα­τι­κές επα­να­στά­σεις, όπου οι εργά­τες θα επι­διώ­ξουν και θα κατορ­θώ­σουν σε κάποιες περι­πτώ­σεις να εγκα­θι­δρύ­σουν τη δική τους εξου­σία. Η μαζι­κή κατα­στρο­φή των παρα­γω­γι­κών δυνά­με­ων και η κατα­στο­λή των επα­να­στά­σε­ων (στρα­τιω­τι­κή βία) θα απο­κα­τα­στή­σει τελι­κά την ισορ­ρο­πία στην Ευρώπη.

Τώρα προ­στί­θε­ται μία νέα ιδε­ο­λο­γία στο οπλο­στά­σιο της αστι­κής τάξης, ο Μετα­μο­ντερ­νι­σμός, γνή­σιο τέκνο του πολέ­μου και όσων προη­γή­θη­καν, που θα δια­τη­ρη­θεί μέχρι τις μέρες μας και θα κυριαρ­χή­σει. Ο ορθο­λο­γι­σμός της προη­γού­με­νης επο­χής αντι­κα­θί­στα­ται από τον ψυχο­λο­γι­σμό. Το δίδαγ­μά του στους εργά­τες θα είναι ότι ο άνθρω­πος είναι ανορ­θο­λο­γι­κός και διε­φθαρ­μέ­νος, η τεχνο­λο­γία και η επι­στή­μη κατα­στρέ­φουν, δεν υπάρ­χει καμία πρό­ο­δος (ή μάλ­λον ότι αυτή που συντε­λεί­ται δεν μπο­ρεί να ξεφύ­γει από την εκμε­τάλ­λευ­ση), η πολι­τι­κή και όλα τα κόμ­μα­τα είναι μηχα­νι­σμοί προ­πα­γάν­δας, η δημο­κρα­τία είναι «για πέτα­μα», ο λαός είναι ένας «όχλος» από μετρί­ους και το κρά­τος μία μηχα­νή εξου­σί­ας που όποιος την ακου­μπά­ει δια­φθεί­ρε­ται (Για αυτό και βγαί­νουν βιβλία του τύπου «Ας αλλά­ξου­με τον κόσμο, χωρίς να κατα­λά­βου­με την εξου­σία»). Ο δυτι­κός πολι­τι­σμός είναι απλώς μια ιστο­ρία αλα­ζω­νεί­ας και εκμε­τάλ­λευ­σης. Και φυσι­κά τώρα ζού­με στην επο­χή μετά τον Μοντερ­νι­σμό, δηλα­δή με μία λέξη μετά τον «Ολο­κλη­ρω­τι­σμό» του φασι­σμού και του κομ­μου­νι­σμού. Όπως επί­σης ζού­με και στην επο­χή του διε­θνι­σμού, που απο­κη­ρύσ­σει τους εθνι­κι­σμούς που προη­γή­θη­καν. Για την ακρί­βεια του αστι­κού διε­θνι­σμού (που έρχε­ται να κρύ­ψει όχι μόνο τις ταξι­κές, αλλά και τις εθνι­κές αντι­θέ­σεις). Όλες οι επα­να­στα­τι­κές κατα­κτή­σεις του ανθρώ­που μέσα στην ιστο­ρία πετιού­νται στα σκου­πί­δια. Ο Μηδε­νι­σμός ολο­κλη­ρώ­νε­ται. Τώρα σε πολ­λούς εργά­τες και νέους κυριαρ­χεί η αντί­λη­ψη ότι η πολι­τι­κή απο­τε­λεί χάσι­μο χρό­νου, ενώ εξι­σώ­νουν την κομ­μου­νι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία με τη φασιστική.

Επι­πλέ­ον στο οικο­νο­μι­κό επί­πε­δο θα εμφα­νι­στεί στη συνέ­χεια ο Μετα­φορ­ντι­σμός με τη μετα­φο­ρά μέρους της βιο­μη­χα­νί­ας από την Ευρώ­πη στον υπό­λοι­πο κόσμο και ιδί­ως στην Ασία. Πολ­λά από τα φορ­ντι­κά κάτερ­γα θα μετα­φερ­θούν εκεί. Μια νέα μορ­φή εκμε­τάλ­λευ­σης της εργα­σί­ας θα εμφα­νι­στεί στην Ευρώ­πη, η «ευέ­λι­κτη μορ­φή απασχόλησης».
Έτσι συνο­ψί­ζο­ντας μπο­ρού­με να δού­με ότι:

Η ταξι­κή βία και η πάλη περ­νά­ει από 4 επί­πε­δα: 1) το οικο­νο­μι­κό, 2) το πολι­τι­κό, 3) το ιδε­ο­λο­γι­κό και 4) το στρα­τιω­τι­κό. Αυτά, στην αστι­κή επο­χή, εκφρά­ζο­νται και εξε­λίσ­σο­νται σε δύο φάσεις την Καπι­τα­λι­στι­κή και την Ιμπεριαλιστική.

Στο 1ο ο εργά­της έρχε­ται αντι­μέ­τω­πος με την μονο­πω­λια­κή ιδιο­κτη­σία των μέσων παρα­γω­γής και την πώλη­ση της εργα­τι­κής του δύνα­μης, βία που θα εμπλου­τι­σθεί με το Φορ­ντι­σμό και το Μεταφορντισμό.

Στο 2ο θα έρθει αντι­μέ­τω­πος με το αστι­κό δημο­κρα­τι­κό κρά­τος (και την εκκλη­σία) που από τη μία νομι­μο­ποιεί την οικο­νο­μι­κή εξου­σία των μεγά­λων εργο­δο­τών και από την άλλη απα­γο­ρεύ­ει τους δίκαιους αγώ­νες των εργα­τών. Σε επό­με­νη φάση το αστι­κό κρά­τος εμπλου­τί­ζε­ται και γίνε­ται Ιμπε­ρια­λι­στι­κό κρά­τος, αυξά­νει την βία πάνω στο λαό μέσα από τη ρύθ­μι­ση της παρα­γω­γής, την περαι­τέ­ρω στρα­τιω­τι­κο­ποί­η­ση, την παρέμ­βα­ση ειδι­κών σωμά­των στα σωμα­τεία, την πρό­νοια και την εκπαί­δευ­ση κλπ. Δια­μορ­φώ­νε­ται ο Κρα­τι­κο-Μονο­πω­λια­κός Καπιταλισμός.

Επι­πλέ­ον εδώ η εργα­τι­κή τάξη έχει να αντι­με­τω­πί­σει όχι μόνο το φιλε­λεύ­θε­ρο κόμ­μα, αλλά σε αυτό προ­στί­θε­ται στα­δια­κά το σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό, αλλά και το φασιστικό.

Στο 3ο αρχι­κά η ιδε­ο­λο­γι­κή βία θα εκφρα­στεί με την ιδε­ο­λο­γία του Φιλε­λευ­θε­ρι­σμού (και τη θρη­σκεία), στην οποία θα προ­στε­θεί ο Μηδε­νι­σμός (Φασι­σμός και Μεταμοντερνισμός).

Στο 4ο θα απο­κο­ρυ­φω­θεί η πάλη από όλα τα προη­γού­με­να επί­πε­δα και θα πάρει ανοι­χτή στρα­τιω­τι­κή μορ­φή με την αστι­κή τάξη να έχει σύμ­μα­χο το αστι­κό-ιμπε­ρια­λι­στι­κό κρά­τος και τις άλλες πολι­τι­κές δυνά­μεις, ενώ ο λαός τα Εργα­τι­κά και Κομ­μου­νι­στι­κά Κόμ­μα­τα και τους άλλους λαούς.

Αν και το παρα­πά­νω άρθρο προ­φα­νώς δεν δίνει μια ανα­λυ­τι­κή παρου­σί­α­ση του θέμα­τος, αφαι­ρεί κάποια σημα­ντι­κά ζητή­μα­τα (όπως αυτό της οικο­γέ­νειας, του φύλου, της φύσης κα) και χρί­ζει περαι­τέ­ρω μελέ­της, ωστό­σο νομί­ζω πως δίνει μια πρώ­τη βασι­κή εικό­να για το ζήτη­μα της ταξι­κής πάλης στις δύο του επο­χές. Είναι ανα­γκαίο οι λαοί να εμπλου­τί­σουν ιστο­ρι­κά τις γνώ­σεις τους για την ταξι­κή πάλη, για να μπο­ρέ­σουν να σπά­σουν και να δια­πε­ρά­σουν μαζί κάθε επί­πε­δο της αστι­κής βίας με το σφυ­ρο­δρέ­πα­νο στο χέρι.

Γιώργος Βαξεβάνης

Βαξε­βά­νης Γιώρ­γος. Από­φοι­τος τμή­μα­τος ΙΑΚΑ (Ιστο­ρι­κό Αρχαιο­λο­γι­κό Κοι­νω­νι­κής Ανθρω­πο­λο­γί­ας) στο Πανε­πι­στή­μιο Θεσ­σα­λί­ας, μετα­πτυ­χια­κός φοι­τη­τής του τμή­μα­τος Πολι­τι­κών Επι­στη­μών στον τομέα της Πολι­τι­κής Φιλο­σο­φί­ας (ΑΠΘ)