Για την ανάγκη του καθολικού και δωρεάν εμβολιασμού των παιδιών

Με αφορ­μή την έναρ­ξη της σχο­λι­κής χρο­νιάς ήρθε ξανά στην επι­φά­νεια το ζήτη­μα του εμβο­λια­σμού των παι­διών. Μάλι­στα, υπήρ­ξε δημό­σια αντι­πα­ρά­θε­ση με αφορ­μή σχε­τι­κή εγκύ­κλιο που εξέ­δω­σε το υπουρ­γείο Παιδείας.

Σύμ­φω­να με αυτή, για τις εγγρα­φές των μαθη­τών στα Δημο­τι­κά Σχο­λεία απαι­τεί­ται η επί­δει­ξη του βιβλια­ρί­ου υγεί­ας του παι­διού ή άλλου στοι­χεί­ου όπου φαί­νε­ται ότι έγι­ναν τα προ­βλε­πό­με­να στο Εθνι­κό Πρό­γραμ­μα. Μόνο σε περι­πτώ­σεις ιατρι­κής αντέν­δει­ξης, που θα πιστο­ποιεί­ται από το για­τρό, δε θα πραγ­μα­το­ποιεί­ται το εμβό­λιο. Επι­ση­μαί­νου­με ότι εάν υπάρ­χει ελλι­πής ή και καθό­λου εμβο­λια­σμός, δε συνε­πά­γε­ται και μη εγγρα­φή των παι­διών στους Παι­δι­κούς Σταθ­μούς ή στο Δημο­τι­κό Σχολείο.

Παράλ­λη­λα, η εγκύ­κλιος υπο­γράμ­μι­ζε πως οι γονείς που για οποιουσ­δή­πο­τε άλλους λόγους (προ­σω­πι­κά δεδο­μέ­να και πιθα­νές παρε­νέρ­γειες) δεν επι­θυ­μούν τον εμβο­λια­σμό των παι­διών τους, οφεί­λουν να προ­σκο­μί­ζουν βεβαί­ω­ση ιατρι­κής αντέν­δει­ξης. Η συγκε­κρι­μέ­νη ανα­φο­ρά δικαιο­λο­γη­μέ­να προ­κά­λε­σε αντι­δρά­σεις των παι­διά­τρων, καθώς καλού­νται να πιστο­ποιούν ως «ιατρι­κή αντέν­δει­ξη» την «επι­λο­γή» κάποιων οικο­γε­νειών να μην εμβο­λιά­σουν τα παι­διά τους.

Η έννοια της «ιατρι­κής αντέν­δει­ξης» έχει αυστη­ρά επι­στη­μο­νι­κά κρι­τή­ρια. Δεν καθο­ρί­ζε­ται από «πεποι­θή­σεις», φοβί­ες κ.λπ. που μπο­ρεί να δημιουρ­γού­νται από άγνοια, από ανε­παρ­κή ή στρε­βλή πλη­ρο­φό­ρη­ση κ.λπ. Για παρά­δειγ­μα, οι «Μάρ­τυ­ρες του Ιεχω­βά» αρνού­νται για θρη­σκευ­τι­κούς λόγους τη μετάγ­γι­ση αίμα­τος. Αυτό δε σημαί­νει ότι την άρνη­ση του ασθε­νούς ή των συγ­γε­νών του να μεταγ­γι­στεί ο για­τρός θα την πιστο­ποι­ή­σει ως «ιατρι­κή αντένδειξη».

Δεν είναι δυνα­τόν να εξι­σώ­νο­νται η πολύ­χρο­νη επι­στη­μο­νι­κή έρευ­να, τα δοκι­μα­σμέ­να και τεκ­μη­ριω­μέ­να απο­τε­λέ­σμα­τά της, με αυθαί­ρε­τα και ατεκ­μη­ρί­ω­τα συμπε­ρά­σμα­τα. Η εξί­σω­ση των επι­στη­μο­νι­κών δεδο­μέ­νων με τις προ­σω­πι­κές από­ψεις ως ιατρι­κή ένδει­ξη ή αντέν­δει­ξη ουσια­στι­κά συνι­στά πισω­γύ­ρι­σμα, που στη συγκε­κρι­μέ­νη περί­πτω­ση επεν­δύ­ε­ται με έναν δήθεν προ­ο­δευ­τι­σμό, με την ισό­τι­μη ανα­γνώ­ρι­ση της «ελεύ­θε­ρης» επι­λο­γής της οικο­γέ­νειας να μην εμβο­λιά­σει τα παι­διά της.

Η έννοια της «ελευ­θε­ρί­ας» από μόνη της δε σημαί­νει τίπο­τα. Σημαί­νει πολ­λά όμως όταν ως περιε­χό­με­νο και μέτρο σύγκρι­σης έχει τη δυνα­τό­τη­τα των οικο­γε­νειών να ικα­νο­ποιούν όλα όσα σχε­τί­ζο­νται με την υγεία των παι­διών τους με πλή­ρη ευθύ­νη (δομές, χρη­μα­το­δό­τη­ση, παρο­χές) από το κράτος.

Σήμε­ρα, αυτή η ελευ­θε­ρία είναι όλο και περισ­σό­τε­ρο «κου­τσου­ρε­μέ­νη» και για τις οικο­γέ­νειες που εμβο­λιά­ζουν τα παι­διά τους και γι’ αυτές που δεν τα εμβο­λιά­ζουν. Μάλι­στα, η δεύ­τε­ρη περί­πτω­ση — λόγω του «προ­σω­πι­κού» φορ­τί­ου που έχει — είναι και βολι­κή, προ­κει­μέ­νου να συγκα­λύ­πτε­ται η ευθύ­νη του κρά­τους, της εκά­στο­τε κυβέρ­νη­σης και των αντι­λαϊ­κών πολι­τι­κών τους.

Δεν είναι ζήτημα ατομικής ευθύνης

Οπως είναι γνω­στό, τα εμβό­λια έχουν ενιαία διπλό ρόλο, δηλα­δή συμ­βάλ­λουν ταυ­τό­χρο­να στην ατο­μι­κή και συλ­λο­γι­κή προ­στα­σία του παι­δι­κού και όλου του πλη­θυ­σμού. Επο­μέ­νως, τίθε­ται το ουσια­στι­κό ερώ­τη­μα: Μπο­ρεί η ατο­μι­κή επι­λο­γή στο ζήτη­μα του εμβο­λια­σμού να μην παίρ­νει υπό­ψη της το τι είναι ωφέ­λι­μο για την κοι­νω­νία, επο­μέ­νως και για το κάθε παι­δί ξεχωριστά;

Μπο­ρεί ένα άτο­μο που ζει εντός του κοι­νω­νι­κού συνό­λου να απο­θε­ώ­νει το κρι­τή­ριο του ατο­μι­σμού με επι­λο­γές που μπο­ρεί να έχουν αρνη­τι­κές επι­πτώ­σεις στην υγεία του κοι­νω­νι­κού συνό­λου; Βεβαί­ως, μήτρα και τρο­φο­δό­της αυτών των αντι­λή­ψε­ων που απο­θε­ώ­νουν τον ατο­μι­σμό είναι το ίδιο το κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κό σύστη­μα, που σκο­πός της λει­τουρ­γί­ας του είναι το ατο­μι­κό όφε­λος, ο πλου­τι­σμός των λίγων σε βάρος των πολ­λών κ.λπ.

Ο εμβο­λια­σμός είναι ένα κατε­ξο­χήν κοι­νω­νι­κό ζήτη­μα και όχι ατο­μι­κό και γι’ αυτό θα έπρε­πε να είναι στην ευθύ­νη του κρά­τους πλή­ρως και ουσια­στι­κά, όχι όπως σήμε­ρα που κυριαρ­χεί η ατο­μι­κή ευθύ­νη. Για παρά­δειγ­μα, οι οργα­νω­μέ­νες κρα­τι­κές υπη­ρε­σί­ες θα πρέ­πει να μερι­μνούν και να εξα­σφα­λί­ζουν τους εμβο­λια­σμούς, να «πηγαί­νουν» αυτές στα παι­διά και στον πλη­θυ­σμό γενι­κά που πρέ­πει να εμβο­λια­στεί και όχι να επι­κρα­τεί η αντί­θε­τη λογική.

Οι για­τροί των οργα­νω­μέ­νων κρα­τι­κών δομών θα πρέ­πει να πιστο­ποιούν ποιοι και για­τί είναι ανεμ­βο­λί­α­στοι, αλλά και με την εξα­σφά­λι­ση από το κρά­τος όλων των μέσων που απαι­τού­νται για να εκμη­δε­νι­στεί το τμή­μα των ανεμ­βο­λί­α­στων. Στα ζητή­μα­τα της δημό­σιας υγεί­ας η πλή­ρης κρα­τι­κή ευθύ­νη δεν υπο­κα­θί­στα­ται. Οταν υπάρ­χει αυτή, μπο­ρεί να απο­κτή­σει ουσια­στι­κό περιε­χό­με­νο, να έχει απο­τέ­λε­σμα και η «ατο­μι­κή» ευθύνη.

Προϋποθέσεις για ασφαλή και αποτελεσματικό εμβολιασμό

Υπήρ­ξε η κρι­τι­κή στην εγκύ­κλιο ότι αφή­νει το περι­θώ­ριο να αξιο­ποι­η­θεί από τους «οπα­δούς του αντιεμ­βο­λια­στι­κού κινή­μα­τος». Σημα­σία περισ­σό­τε­ρο έχει να συμ­βάλ­λου­με ως επι­στή­μο­νες στη σωστή και ολο­κλη­ρω­μέ­νη ενημέρωση.

Ξεκι­νώ­ντας από την ουσία του θέμα­τος, είναι απο­δε­δειγ­μέ­νο πως τα εμβό­λια απο­τε­λούν τον πιο ασφα­λή και απο­τε­λε­σμα­τι­κό τρό­πο προ­στα­σί­ας από τις λοι­μώ­ξεις και τις επι­πλο­κές τους. Με τον εμβο­λια­σμό ενός παι­διού ή ενός ενή­λι­κα προ­στα­τεύ­ε­ται όχι μόνο αυτός, αλλά και όλο το περι­βάλ­λον του. Η υψη­λή εμβο­λια­στι­κή κάλυ­ψη ενός πλη­θυ­σμού λει­τουρ­γεί ως ασπί­δα προ­στα­σί­ας και για τα πιο ευά­λω­τα μέλη, όπως νεο­γνά και βρέ­φη, ανο­σο­κα­τα­σταλ­μέ­νοι και άτο­μα με χρό­νια νοσήματα.

Από το 1796 που χορη­γή­θη­κε το πρώ­το εμβό­λιο για την ευλο­γιά μέχρι σήμε­ρα, που εφαρ­μό­ζε­ται ο εμβο­λια­σμός ένα­ντι πολ­λών λοι­μω­δών νοση­μά­των, η ιστο­ρία έχει απο­δεί­ξει ότι τα εμβό­λια έχουν εξα­φα­νί­σει ή έχουν μειώ­σει σημα­ντι­κά τη συχνό­τη­τα των λοι­μώ­ξε­ων για τα οποία χορη­γού­νται. Εκα­τομ­μύ­ρια θάνα­τοι και σοβα­ρές επι­πλο­κές από τη νόσο (ακρω­τη­ρια­σμοί, εγκε­φα­λι­κή παρά­λυ­ση, μόνι­μες ανα­πη­ρί­ες) μπο­ρούν να προ­λη­φθούν μετά τον εμβο­λια­σμό για το αντί­στοι­χο νόσημα.

Για να είναι όμως απο­τε­λε­σμα­τι­κά τα εμβό­λια στην πρό­λη­ψη των λοι­μώ­ξε­ων πρέ­πει ο πλη­θυ­σμός να είναι εμβο­λια­σμέ­νος σε μεγά­λο ποσο­στό. Σε δια­φο­ρε­τι­κή περί­πτω­ση, παλιές λησμο­νη­μέ­νες νόσοι μπο­ρεί να βρε­θούν ξανά στο προ­σκή­νιο, νέες μορ­φές παλαιών νοση­μά­των να εμφα­νι­στούν απει­λώ­ντας τη δημό­σια υγεία.

Ο εμβο­λια­σμός ενός ατό­μου είναι ιατρι­κή πρά­ξη και για την πραγ­μα­το­ποί­η­σή του είναι απα­ραί­τη­τες η λήψη του ιστο­ρι­κού του εμβο­λια­ζό­με­νου και η κλι­νι­κή του εξέ­τα­ση από τον θερά­πο­ντα ιατρό. Μέσα από τη σωστή εφαρ­μο­γή της παρα­πά­νω δια­δι­κα­σί­ας θα ανα­δει­χθούν όλες εκεί­νες οι περι­πτώ­σεις ατό­μων που αντεν­δεί­κνυ­ται να εμβολιαστούν.

Πρό­κει­ται για άτο­μα με οξύ εμπύ­ρε­το νόση­μα, για τα οποία μπο­ρεί να καθυ­στε­ρή­σει ο εμβο­λια­σμός μέχρι την υπο­χώ­ρη­ση του πυρε­τού, άτο­μα με γνω­στή αλλερ­γία σε κάποιο από τα συστα­τι­κά του εμβο­λί­ου ή σοβα­ρή αντί­δρα­ση σε προη­γού­με­νη δόση του εμβο­λί­ου, οι ανο­σο­κα­τα­σταλ­μέ­νοι και οι έγκυ­ες γυναί­κες με εμβό­λια που περιέ­χουν ζώντες εξα­σθε­νη­μέ­νους ιούς.

Η μέχρι σήμε­ρα πεί­ρα σχε­τι­κά με την ασφά­λεια του εμβο­λια­σμού βασί­ζε­ται στο σχο­λα­στι­κό έλεγ­χο των εμβο­λί­ων πριν και μετά από την κυκλο­φο­ρία τους και στην κατα­γρα­φή των όποιων ανε­πι­θύ­μη­των ενερ­γειών εμφα­νι­στούν. Οι παρε­νέρ­γειες αυτές στο μεγα­λύ­τε­ρο ποσο­στό είναι ήπιες και παρο­δι­κές, ενώ οι σοβα­ρές αντι­δρά­σεις είναι πολύ σπά­νιες. Παρ’ όλα αυτά, χρειά­ζε­ται συνε­χής επα­γρύ­πνη­ση από την πλευ­ρά του κρά­τους και των αρμό­διων υπη­ρε­σιών του, ώστε να εκτι­μά­ται η ασφά­λεια των εμβο­λί­ων μετά την ευρεία χρή­ση τους στο γενι­κό πλη­θυ­σμό και να ανι­χνεύ­ο­νται έγκαι­ρα σοβα­ρές παρε­νέρ­γειες που θα μπο­ρού­σαν να σχε­τί­ζο­νται με τη χρή­ση του εμβολίου.

Βεβαί­ως, εδώ ανα­δει­κνύ­ε­ται το πρό­βλη­μα που υπάρ­χει από τον ίδιο το χαρα­κτή­ρα οργά­νω­σης του συστή­μα­τος εμβο­λια­σμών στη βάση κυρί­ως της ατο­μι­κής ευθύ­νης. Αυτό επι­βε­βαιώ­θη­κε με την πρό­σφα­τη επι­δη­μία της ιλα­ράς, που ο καθέ­νας έπρε­πε από μόνος του να γνω­ρί­ζει αν εμβο­λιά­στη­κε, αν έχει ανο­σία κ.λπ.

Ενώ η ευρεία χρή­ση των εμβο­λί­ων κατά­φε­ρε αρχι­κά να εξα­λεί­ψει επι­δη­μί­ες νοση­μά­των από τις περισ­σό­τε­ρες χώρες της Ευρώ­πης και της Αμε­ρι­κής, τα τελευ­ταία χρό­νια εκδη­λώ­νο­νται ξανά επι­δη­μί­ες ξεχα­σμέ­νων για τους επι­στή­μο­νες νοση­μά­των, όπως είναι η ιλαρά.

Η προ­βο­λή και η ανο­χή των από­ψε­ων δια­φό­ρων αντιεμ­βο­λια­στια­κών ομά­δων, που συν­δέ­ουν τα εμβό­λια με την πρό­κλη­ση ανε­πι­θύ­μη­των κατα­στά­σε­ων, όπως είναι τα αυτο­ά­νο­σα νοσή­μα­τα και ο αυτι­σμός, σίγου­ρα δημιούρ­γη­σαν φοβί­ες και επι­φυ­λά­ξεις σε ορι­σμέ­νους γονείς που οδη­γούν ένα μέρος τους να μην εμβο­λιά­ζουν τα παι­διά τους. Ομως, καμιά μεθο­δο­λο­γι­κά ορθή επι­στη­μο­νι­κή μελέ­τη μέχρι σήμε­ρα δεν τεκ­μη­ριώ­νει αυξη­μέ­νο κίν­δυ­νο για αυτο­ά­νο­σα νοσή­μα­τα και αυτι­σμό μετά από εμβο­λια­σμό στο γενι­κό πληθυσμό.

Να φύγει από τη μέση το κριτήριο «κόστους — οφέλους»

Εμπό­διο όμως για την εμβο­λια­στι­κή κάλυ­ψη του πλη­θυ­σμού δεν είναι μόνο οι πραγ­μα­τι­κά ανα­χρο­νι­στι­κές και επι­κίν­δυ­νες από­ψεις του «αντιεμ­βο­λια­στι­κού κινή­μα­τος», αλλά και η πολι­τι­κή όλων των κυβερ­νή­σε­ων στον τομέα της Υγεί­ας και ειδι­κό­τε­ρα στην εμβο­λια­στι­κή κάλυ­ψη του πληθυσμού.

Προ­κα­λού­νται σοβα­ρά προ­βλή­μα­τα από την απου­σία πρό­λη­ψης και την πολι­τι­κή της ατο­μι­κής ευθύ­νης, όπου βρί­σκουν πάτη­μα οι επι­κίν­δυ­νες για την υγεία θεω­ρί­ες του «αντιεμ­βο­λια­στι­κού κινή­μα­τος». Χρειά­ζε­ται να εξα­σφα­λι­στεί με ευθύ­νη του κρά­τους και των επι­στη­μο­νι­κών φορέ­ων η έγκαι­ρη, συνε­χής και υπεύ­θυ­νη ενη­μέ­ρω­ση των γονιών και συνο­λι­κά του πλη­θυ­σμού σχε­τι­κά με τον εμβολιασμό.

Απαι­τεί­ται να χορη­γού­νται όλα τα εγκε­κρι­μέ­να για την ασφά­λεια και την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα εμβό­λια καθο­λι­κά και δωρε­άν στον παι­δι­κό πλη­θυ­σμό. Το γεγο­νός ότι υπάρ­χει χαμη­λός δεί­κτης νοση­ρό­τη­τας στη Μηνιγ­γί­τι­δα Β δεν μπο­ρεί να σημαί­νει χορή­γη­ση του εμβο­λί­ου δωρε­άν μόνο για τις ομά­δες «υψη­λού κιν­δύ­νου» και όλοι οι υπό­λοι­ποι να πρέ­πει να πλη­ρώ­νουν από 210 έως 420 ευρώ, ανά­λο­γα με τις δόσεις που απαι­τού­νται σύμ­φω­να με την ηλι­κία του παιδιού.

Το κρι­τή­ριο δεν μπο­ρεί να είναι ότι η πιθα­νό­τη­τα να αρρω­στή­σουν αφο­ρά μικρό αριθ­μό παι­διών, πολύ περισ­σό­τε­ρο που η νόσος είναι θανα­τη­φό­ρος ή «αφή­νει» σοβα­ρές και μη ανα­στρέ­ψι­μες εγκε­φα­λι­κές και άλλες βλά­βες. Αντί­στοι­χα, με το εμβό­λιο κατά του Ρότα ιού είναι απα­ρά­δε­κτη η επι­βο­λή συμ­με­το­χής στην αγο­ρά του (κόστος 30 ευρώ οι δύο δόσεις).

Από τη στιγ­μή που δια­θέ­του­με την επι­στη­μο­νι­κή γνώ­ση και τα μέσα (εμβό­λια) με τα οποία μπο­ρεί να προ­φυ­λα­χτεί καθο­λι­κά ο βρε­φι­κός — παι­δι­κός πλη­θυ­σμός, το κρι­τή­ριο του «κόστους — οφέ­λους» πρέ­πει να φύγει από τη μέση για­τί απο­τε­λεί εμπό­διο. Εάν έστω και ένα παι­δί πεθά­νει ή μεί­νει με εγκε­φα­λι­κή παρά­λυ­ση από τη Μηνιγ­γί­τι­δα Β τι θα πού­με στην οικο­γέ­νεια; Οτι είχα­τε την «ατυ­χία» να ανή­κε­τε στο «μικρό ποσοστό»;

Με βάση τα παρα­πά­νω ανα­δει­κνύ­ε­ται η ανά­γκη της πλή­ρους ανά­λη­ψης από το κρά­τος της εμβο­λια­στι­κής κάλυ­ψης του βρε­φι­κού — παι­δι­κού πλη­θυ­σμού. Αυτό σημαί­νει επαρ­κή ανά­πτυ­ξη και στε­λέ­χω­ση των δημό­σιων Κέντρων Υγεί­ας και των Περι­φε­ρεια­κών Ιατρεί­ων πανελ­λα­δι­κά, που θα συν­δέ­ο­νται με τις οικο­γέ­νειες, τα σχο­λεία, τους βρε­φο­νη­πια­κούς σταθ­μούς στα όρια της ευθύ­νης τους, που θα σχε­διά­ζουν, θα προ­γραμ­μα­τί­ζουν και θα πραγ­μα­το­ποιούν την ανα­γκαία ενη­μέ­ρω­ση και τον πλή­ρη εμβο­λια­σμό απο­λύ­τως δωρεάν.

Απαι­τεί­ται η ανα­γκαία χρη­μα­το­δό­τη­ση από τον κρα­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό, η οποία να αντι­στοι­χεί στην οργά­νω­ση και στην ανά­πτυ­ξη όλου του κρα­τι­κού συστή­μα­τος, που θα εξα­σφα­λί­ζει την καθο­λι­κή, υπο­χρε­ω­τι­κή και δωρε­άν εμβο­λια­στι­κή κάλυ­ψη των παιδιών.

Λάμπρος ΜΠΑΝΟΣ
Παι­δί­α­τρος, εξει­δι­κευό­με­νος Μονά­δας Εντα­τι­κής Παί­δων Νοσο­κο­μεί­ου Παί­δων «Αγία Σοφία»

Πηγή: Ριζο­σπά­στης