Για τη «σχολική βία και τον εκφοβισμό» και το «Παρατηρητήριο» του Υπουργείου Παιδείας

Συνε­χί­ζου­με το αφιέ­ρω­μα στο φαι­νό­με­νο της ενδο­σχο­λι­κής βίας, με ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από το έντυ­πο περιο­δι­κό «Θέμα­τα Παι­δεί­ας» του άρθρου «Για τη ‘’σχο­λι­κή βία και τον εκφο­βι­σμό’’ και το ‘’Παρα­τη­ρη­τή­ριο’’ του Υπουρ­γεί­ου Παι­δεί­ας» του Κώστα Σιδη­ρό­που­λου

Το τελευ­ταίο διά­στη­μα το Υπουρ­γείο Παι­δεί­ας επα­να­φέ­ρει στα σχο­λεία το ζήτη­μα της “σχο­λι­κής βίας”. Μετά τον ορι­σμό της 6^ης Μάρ­τη ως «Πανελ­λή­νιας Ημέ­ρας Κατά της Βίας στο Σχο­λείο», έρχε­ται τώρα να ολο­κλη­ρώ­σει το στή­σι­μο του «Παρα­τη­ρη­τη­ρί­ου για την πρό­λη­ψη της Σχο­λι­κής Βίας και του Εκφο­βι­σμού». Ενός “Παρα­τη­ρη­τη­ρί­ου” που συν­δέ­ε­ται με το αντί­στοι­χο «Δίκτυο Βίας και Εκφο­βι­σμού» σε επί­πε­δο Ε.Ε. Η προ­ο­πτι­κή είναι να υπάρ­ξει ένα αντί­στοι­χο “Παρα­τη­ρη­τή­ριο” σε κάθε Περι­φε­ρεια­κή Διεύ­θυν­ση Εκπαί­δευ­σης, σε κάθε Νομό και κατ’ επέ­κτα­ση σε κάθε σχο­λείο. Έτσι καλεί την κάθε σχο­λι­κή μονά­δα να ορί­σει έναν υπεύ­θυ­νο “σχο­λι­κής βίας”.

Οι αρμο­διό­τη­τες του υπεύ­θυ­νου (προς το παρόν) είναι να κατα­γρά­φει όλα τα περι­στα­τι­κά «βίας» στο σχο­λείο και να τα στέλ­νει στην αντί­στοι­χη Περι­φε­ρεια­κή Διεύ­θυν­ση Εκπαί­δευ­σης. Επί πλέ­ον κάθε σχο­λείο καλεί­ται να οργα­νώ­νει ενδο­σχο­λι­κές δρά­σεις «για την αντι­με­τώ­πι­ση της βίας» σε συνερ­γα­σία με τους γονείς, με Σωμα­τεία Εκπαι­δευ­τι­κών, με το Δήμο και την Περι­φέ­ρεια, με ΜΚΟ και διά­φο­ρους φορείς (βλ. ΕΨΥΠΕ, Χαμό­γε­λο του παι­διού, Συνή­γο­ρος του παι­διού κ.ά.), με την εκκλη­σία, ακό­μα και με την αστυ­νο­μία. Πιθα­νόν αργό­τε­ρα και με επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομίλους.

Μέσα σ’ αυτό το πλαί­σιο ενερ­γό ρόλο παί­ζουν και τα αστι­κά ΜΜΕ: από τη μία ως φορείς δυνά­μει υλο­ποί­η­σης προ­γραμ­μά­των^. από την άλλη, όλη αυτή την περί­ο­δο, συντο­νι­σμέ­να, κατα­κλύ­ζο­ντας τα τηλε­ο­πτι­κά προ­γράμ­μα­τα από εκπο­μπές, ρεπορ­τάζ, ντο­κι­μα­ντέρ, ειδή­σεις, ακό­μα και σίριαλ, τα οποία προ­βάλ­λουν ως ζήτη­μα αιχ­μής τη λεγό­με­νη «ενδο­σχο­λι­κή βία». 

Το συγκε­κρι­μέ­νο ζήτη­μα όμως, και ειδι­κά στην περί­ο­δο που έρχε­ται, δεν μπο­ρεί παρά να γεμί­ζει με ερω­τη­μα­τι­κά τον κάθε εκπαι­δευ­τι­κό, τον κάθε γονιό και μαθη­τή, και γενι­κό­τε­ρα τον κάθε εργα­ζό­με­νο. Είναι δυνα­τόν ένα υπουρ­γείο μιας αστι­κής κυβέρ­νη­σης που γονα­τί­ζει τους εργα­ζό­με­νους και τις λαϊ­κές οικο­γέ­νειες με τα απα­νω­τά αντι­λαϊ­κά μέτρα να άρχι­σε να ενδια­φέ­ρε­ται για την ψυχι­κή και σωμα­τι­κή υγεία των μαθη­τών, ή κάτι άλλο κρύ­βε­ται από πίσω;

Εξε­τά­ζο­ντας το ζήτη­μα βήμα-βήμα, πρέ­πει να απα­ντή­σου­με πρώ­τα απ’ όλα σε δύο ερωτήματα:

1. Υπάρ­χει πραγ­μα­τι­κά έξαρ­ση της «βίας» και της επι­θε­τι­κό­τη­τας μετα­ξύ των μαθη­τών; Στις παρου­σιά­σεις που γίνο­νται από τους Διευ­θυ­ντές Εκπαί­δευ­σης και τους Σχο­λι­κούς Συμ­βού­λους δεν παρου­σιά­ζο­νται επι­στη­μο­νι­κά, έγκυ­ρα και αξιό­πι­στα στοι­χεία που να απο­δει­κνύ­ουν την έξαρ­ση του φαι­νο­μέ­νου. Όλη η συζή­τη­ση στη­ρί­ζε­ται στη λογι­κή της «πρό­λη­ψης» (μιας και οι ίδιοι οι ειση­γη­τές ανα­φέ­ρουν ότι στην Ελλά­δα δε φαί­νε­ται να υπάρ­χει πρό­βλη­μα «βίας» στα σχο­λεία), σε εικα­σί­ες, σε στοι­χεία της Ε.Ε., του ΟΟΣΑ και των ΗΠΑ, καθώς και σε μια – δυο έρευ­νες (αμφι­βό­λου αξιο­πι­στί­ας και εγκυ­ρό­τη­τας) που ανα­πα­ρά­γο­νται από τα ΜΜΕ ξανά και ξανά. Οι συγκε­κρι­μέ­νες έρευ­νες έχουν κατα­λή­ξει ότι το 10% των μαθη­τών είναι «θύμα­τα» και το 5% «θύτες».
2. Τι εννο­ούν με τον όρο «σχο­λι­κή βία»; Ο πιο συνη­θι­σμέ­νος ορι­σμός που δίνε­ται στα διά­φο­ρα σεμι­νά­ρια ανα­φέ­ρει ότι: «σχο­λι­κή βία είναι μία κατά­στα­ση κατά την οποία ασκεί­ται εσκεμ­μέ­νη, απρό­κλη­τη, συστη­μα­τι­κή και επα­να­λαμ­βα­νό­με­νη επι­θε­τι­κή συμπε­ρι­φο­ρά με σκο­πό την επι­βο­λή, την κατα­δυ­νά­στευ­ση και την πρό­κλη­ση σωμα­τι­κού και ψυχι­κού πόνου σε μαθη­τές από συμ­μα­θη­τές τους, εντός και εκτός σχο­λεί­ου.». Σ’ αυτόν τον ορι­σμό και μόνο η λέξη «απρό­κλη­τη» (μ’ άλλα λόγια «αναί­τια», αν περιο­ρι­ζό­μα­στε εντός των τει­χών του σχο­λεί­ου) αρκεί για να κατα­λά­βου­με πόσο αντιε­πι­στη­μο­νι­κός είναι ο ορι­σμός που χρη­σι­μο­ποιεί­ται. Είναι γνω­στό ότι κάθε φαι­νό­με­νο στη φύση και στην κοι­νω­νία έχει τις αιτί­ες του και έτσι και τα απο­τε­λέ­σμα­τά του. Δεν μπο­ρεί να υπάρ­χουν μόνο απο­τε­λέ­σμα­τα. Όποιος ανα­ζη­τά­ει λύση σε ένα πρό­βλη­μα χωρίς να επι­κε­ντρώ­νε­ται στις πραγ­μα­τι­κές αιτί­ες, προ­φα­νώς και δεν πρό­κει­ται να το λύσει ποτέ. Ή δε θέλει να το λύσει.

Επί πλέ­ον ο παρα­πά­νω ορι­σμός “χωρά­ει τα πάντα”. Έτσι “βία” μπο­ρεί να θεω­ρη­θεί σχε­δόν κάθε συμπε­ρι­φο­ρά των μαθη­τών. Αυτό γίνε­ται πιο κατα­νοη­τό στην πρά­ξη, αν δού­με τη «φόρ­μα κατα­γρα­φής περι­στα­τι­κών» της Περι­φε­ρεια­κής Διεύ­θυν­σης Εκπαί­δευ­σης Κεντρι­κής Μακε­δο­νί­ας, την οποία καλού­νται να συμπλη­ρώ­νουν τα σχο­λεία. Σ’ αυτή τη φόρ­μα υπάρ­χουν 9 πεδία – 9 είδη «σχο­λι­κής βίας»: ρατσι­στι­κά σχό­λια, σεξι­στι­κά σχό­λια, παρε­νό­χλη­ση, παρε­μπό­δι­ση, συκο­φά­ντη­ση, γελοιο­ποί­η­ση, εκφο­βι­σμός, εκβια­σμός, cyber bulling. Με λίγα λόγια «σχο­λι­κή βία» (αν η φόρ­μα συμπλη­ρώ­νε­ται με το γράμ­μα του νόμου) μπο­ρεί να θεω­ρη­θεί το περι­στα­τι­κό όπου ένας μαθη­τής ρίχνει το μολύ­βι του συμ­μα­θη­τή του στο πάτω­μα (μιας και αυτό είναι «παρε­νό­χλη­ση»), αλλά ακό­μα μπο­ρεί να θεω­ρη­θεί και μία κινη­το­ποί­η­ση των μαθη­τών ή η συμ­με­το­χή τους σε μία απερ­γία (μιας και αυτό μπο­ρεί να χαρα­χτη­ρι­στεί και «παρε­νό­χλη­ση» και «παρε­μπό­δι­ση» και «εκφο­βι­σμός»). Άλλω­στε τους ίδιους προσ­διο­ρι­σμούς χρη­σι­μο­ποιούν τα δικα­στή­ρια για τους εργά­τες που απερ­γούν και διαδηλώνουν.

Σ’ όλη αυτή την κου­βέ­ντα υπάρ­χει και ο αντί­λο­γος, που προ­κύ­πτει μέσα από την ίδια την καθη­με­ρι­νό­τη­τα. Πολ­λοί εκπαι­δευ­τι­κοί και γονείς εντο­πί­ζουν αύξη­ση στην επι­θε­τι­κό­τη­τα των παι­διών ή περι­στα­τι­κά συγκρού­σε­ων μετα­ξύ των μαθη­τών. Τι συμ­βαί­νει σ’ αυτή την περί­πτω­ση; Μήπως το Υπουρ­γείο έχει δίκιο; Θα μπο­ρού­σα­με να απα­ντή­σου­με λέγο­ντας απλώς ότι πάντα υπήρ­χε αυξη­μέ­νη επι­θε­τι­κό­τη­τα των μαθη­τών. Μήπως πριν από μερι­κές δεκα­ε­τί­ες, και ειδι­κά στην επαρ­χία, οι σημε­ρι­νοί ενή­λι­κες δεν έπαι­ζαν πετρο­πό­λε­μο σε καθη­με­ρι­νή βάση, δε σημά­δευαν με τη σφε­ντό­να τους που­λιά και ποντί­κια, δεν έβα­ζαν ακό­μα και φωτιά σε γάτες ή σε βατρά­χια; Αν τότε κατα­γρά­φο­νταν αυτά τα περι­στα­τι­κά, σίγου­ρα η «σχο­λι­κή βία» θα είχε χτυ­πή­σει κόκ­κι­νο. Μήπως όλοι αυτοί οι τότε μαθη­τές είναι σήμε­ρα εγκληματίες;

Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα βέβαια μας δεί­χνει και κάτι άλλο που δε βρί­σκε­ται απλώς στο εξω­τε­ρι­κό περί­βλη­μα του φαι­νο­μέ­νου. Σ’ ένα βαθ­μό πιθα­νώς να υπάρ­χει αύξη­ση της επι­θε­τι­κό­τη­τας των νέων. Όμως εκεί που πρέ­πει να εστιά­σου­με είναι στις νέες μορ­φές που απο­χτά­ει στις μέρες μας η επι­θε­τι­κό­τη­τα και οι πραγ­μα­τι­κές αιτί­ες της, χωρίς να μεγα­λο­ποιού­με κατα­στά­σεις που οι μαθη­τές και οι ενή­λι­κες μπο­ρούν και ξέρουν να τις λύνουν από μόνοι τους χωρίς παρεμβάσεις.

Είναι γεγο­νός ότι υπάρ­χουν νέες μορ­φές παρε­νό­χλη­σης, επι­κίν­δυ­νες πολ­λές φορές, όπως είναι αυτές μέσω του δια­δι­κτύ­ου και των λεγό­με­νων μέσων κοι­νω­νι­κής δικτύ­ω­σης (facebook, twiter κτλ.). Όμως εδώ πρέ­πει να θυμη­θού­με ποιοι είναι αυτοί που προ­βάλ­λουν αυτόν τον τρό­πο επι­κοι­νω­νί­ας στους νέους και ποιοι κρύ­βο­νται πίσω από αυτούς τους “αθώ­ους” τρό­πους επι­κοι­νω­νί­ας. Δεν κρύ­βο­νται μήπως πολυ­ε­θνι­κές εται­ρεί­ες; Δεν είναι οι ίδιοι που προ­βάλ­λουν την επι­θε­τι­κό­τη­τα μέσα από σει­ρές, εκπο­μπές, δια­φη­μί­σεις, παι­χνί­δια, ακό­μα και κινού­με­να σχέ­δια; Μήπως πίσω από τα περισ­σό­τε­ρα περι­στα­τι­κά παρε­νό­χλη­σης μέσω δια­δι­κτύ­ου δεν βρί­σκο­νται ενή­λι­κες (και όχι παι­διά); Ακό­μα και για τα περι­στα­τι­κά όπου μαθη­τές βιντε­ο­σκο­πούν συμ­μα­θη­τές τους και τα “ανε­βά­ζουν” στο δια­δί­κτυο, πρέ­πει να μας προ­βλη­μα­τί­σει και να σκε­φτού­με: από μόνα τους τα παι­διά προ­έ­βη­σαν σε τέτοιες ενέρ­γειες ή μήπως διά­φο­ρα τηλε­ο­πτι­κά σίριαλ (οικο­γε­νεια­κά κατά τ’ άλλα) ή βιντε­ά­κια στο δια­δί­κτυο τούς ώθη­σαν σ’ αυτή την ενέργεια;

Εξε­τά­ζο­ντας λοι­πόν βήμα βήμα το φαι­νό­με­νο αυτό κατα­λή­γου­με ότι δεν μπο­ρεί η «σχο­λι­κή βία» (αν μπο­ρεί να ορι­στεί ως τέτοια) να έχει τις αιτί­ες της απλώς στην «ενδο­οι­κο­γε­νεια­κή βία» ή να οφεί­λε­ται στο DNA των παι­διών, όπως λένε αρκε­τοί υπεύ­θυ­νοι του προ­γράμ­μα­τος και επι­στή­μο­νες. Το παι­δί, όπως και η οικο­γέ­νειά του, ζουν και υπάρ­χουν μέσα σε μία κοι­νω­νία και σε αλλη­λε­πί­δρα­ση μ’ αυτήν. Αυτή η κοι­νω­νία (ηθι­κή, συμπε­ρι­φο­ρές, κυρί­αρ­χες ιδε­ο­λο­γί­ες κ.ά.) καθο­ρί­ζε­ται από το συγκε­κρι­μέ­νο οικο­νο­μι­κό σύστη­μα μέσα στο οποίο υπάρ­χει. Άρα και οι αιτί­ες του προ­βλή­μα­τος δεν μπο­ρεί παρά να ανα­ζη­τη­θούν μέσα στην κοι­νω­νία, μέσα στην οικο­νο­μία στην οποία ζουν τα παι­διά. Και αυτή η οικο­νο­μία, η καπι­τα­λι­στι­κή, είναι από τη φύση της αντα­γω­νι­στι­κή, βάρ­βα­ρη και ταξι­κή. Καλ­λιερ­γεί αντι­λή­ψεις όπως: «ο θάνα­τός σου – η ζωή μου», «μην είσαι χαζός, πάτα επί πτω­μά­των αν χρεια­στεί» κτλ.. Οπό­τε και οι αιτί­ες της επι­θε­τι­κό­τη­τας πρέ­πει να ανα­ζη­τη­θούν πέρα από το εσω­τε­ρι­κό της οικο­γέ­νειας. Πρέ­πει να ανα­ζη­τη­θούν στην ίδια την κοι­νω­νία και το οικο­νο­μι­κό σύστη­μα στο οποίο στη­ρί­ζε­ται. Άρα και η λύση δεν μπο­ρεί να είναι ατο­μι­κή, μέσω ψυχο­λό­γων, όπως θέλουν να μας πεί­σουν ότι είναι. Εξ άλλου και οι ίδιοι στις παρου­σιά­σεις που κάνουν για το θέμα της «σχο­λι­κής βίας» λένε ξεκά­θα­ρα ότι λύση δεν μπο­ρεί να δοθεί. Επι­διώ­κουν όμως να μάθουν τους μαθη­τές να δια­χει­ρί­ζο­νται την επι­θε­τι­κό­τη­τά τους. Δηλα­δή θέλουν να μάθουν στα παι­διά μας, από πολύ νωρίς, όχι να λύνουν τα προ­βλή­μα­τά τους, όχι να αντι­στέ­κο­νται και να διεκ­δι­κούν, αλλά να δια­χει­ρί­ζο­νται την οργή τους και την αγα­νά­χτη­σή τους, τη φτώ­χεια και την εξαθλίωση.

Σ’ όλη αυτή την κου­βέ­ντα είναι χρή­σι­μο να υπεν­θυ­μί­σου­με μια γνω­στή, από τις δεκα­ε­τί­ες του ’60 και του ’70, ταχτι­κή που στη­ρί­ζε­ται στις αρχές της Κοι­νω­νι­κής Ψυχο­λο­γί­ας και η οποία υπο­στη­ρί­ζει σε γενι­κές γραμ­μές: «πρό­βα­λε ένα πρό­βλη­μα το οποίο δεν υπάρ­χει, ώστε ο καθέ­νας να βλέ­πει τον εαυ­τό του μέσα σ’ αυτό το πρό­βλη­μα, και στη συνέ­χεια το πρό­βλη­μα θα δημιουρ­γη­θεί και στην πρά­ξη». Μ’ αυτή την ταχτι­κή έχουν δημιουρ­γη­θεί πολ­λά προ­βλή­μα­τα και συγκρού­σεις στην ιστο­ρία, που δεν είχαν κανέ­να λόγο να προ­κλη­θούν υπό άλλες συν­θή­κες (βλ. το παρά­δειγ­μα των «Μομπς και Ρόκερς» στη Βρε­τα­νία τη δεκα­ε­τία του ’70). Έτσι και τώρα προ­βάλ­λε­ται ένα πρό­βλη­μα. Σε λίγο και­ρό θα έχου­με και “πραγ­μα­τι­κά” στοι­χεία και έρευ­νες που θα δεί­χνουν ότι υπάρ­χει “βία” στα ελλη­νι­κά σχο­λεία. Ειδι­κά αν τα στοι­χεία αυτά προ­έρ­χο­νται από τα δεδο­μέ­να που θα μαζεύ­ει το «Παρα­τη­ρη­τή­ριο», πιθα­νόν το ποσο­στό “βίας” σε λίγους μήνες να είναι πολύ υψη­λό και στη χώρα μας.

Ας ανα­λο­γι­στού­με όμως, και ας μας ανη­συ­χή­σει, για το ποιοι είναι αυτοί που μας μιλά­νε για «βία». Είναι οι Κυβερ­νή­σεις και τα αστι­κά κόμ­μα­τα που μαζί με την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ συμ­με­τέ­χουν σε ιμπε­ρια­λι­στι­κές επεμ­βά­σεις και πολέ­μους σκο­τώ­νο­ντας ή σακα­τεύ­ο­ντας εκα­τομ­μύ­ρια παι­διά! Που κατα­δι­κά­ζουν τους μαθη­τές και τις οικο­γέ­νειές τους στη φτώ­χεια, στην πεί­να και στο κρύο! Που προ­ω­θούν το δια­χω­ρι­σμό των ναρ­κω­τι­κών σε σκλη­ρά και μαλα­κά. Που ανα­πα­ρά­γουν την ανι­σο­τι­μία των δύο φύλων, την υπο­τί­μη­ση της γυναί­κας, το ρατσι­σμό και την ξενο­φο­βία. Που (ενώ τάχα ζητά­νε τη συμ­βο­λή ψυχο­λό­γων κ.ά.) υπο­βαθ­μί­ζουν την Ειδι­κή Αγω­γή κι έχουν αφή­σει υπο­στε­λε­χω­μέ­να τα ΚΕΔΔΥ. Που προ­ω­θούν ένα σχο­λείο πιο αντα­γω­νι­στι­κό και ταξι­κό, με συνε­χείς εξε­τά­σεις αλλά και με πλη­θώ­ρα δια­φο­ρο­ποι­η­μέ­νων δομών, όπου ο “καλύ­τε­ρος” επι­βιώ­νει. Και μόνο αυτά να σκε­φτού­με πρέ­πει να είμα­στε του­λά­χι­στον επι­φυ­λα­κτι­κοί για το σκο­πό της λει­τουρ­γί­ας του «Παρα­τη­ρη­τη­ρί­ου Σχο­λι­κής Βίας και Εκφοβισμού».

Τι επι­διώ­κουν, λοι­πόν, τόσο η κυβέρ­νη­ση, όσο και η Ε.Ε. με αυτά τα «Δίκτυα» και τα «Παρα­τη­ρη­τή­ρια»; Επι­διώ­κουν το Νέο Σχο­λείο που προ­ω­θούν να απο­τε­λεί­ται από εκπαι­δευ­τι­κούς “παι­δο­νό­μους”, μαθη­τές “χαφιέ­δες”, γονείς “συνέ­νο­χους” και σχο­λείο ταξι­κά δια­φο­ρο­ποι­η­μέ­νο, ανοι­χτό σε κάθε λογής φορέα επι­βο­λής (δημό­σιο ή ιδιω­τι­κό). Και αυτό απο­δει­κνύ­ε­ται, μιας και ζητούν από τους εκπαι­δευ­τι­κούς να δίνουν ανα­φο­ρά για τα περι­στα­τι­κά «βίας» που λαμ­βά­νουν χώρα στην τάξη τους και στο σχο­λείο. Από τους μαθη­τές ζητά­νε να λένε στους εκπαι­δευ­τι­κούς το κάθε περι­στα­τι­κό που πέφτει στην αντί­λη­ψή τους. Σύμ­φω­να με τις οδη­γί­ες του «Παρα­τη­ρη­τη­ρί­ου», ακό­μα και ο «ουδέ­τε­ρος» μαθη­τής σε ένα περι­στα­τι­κό πρέ­πει να πει τι έγι­νε. Τους γονείς τούς θέλουν συνέ­νο­χους, γι’ αυτό τοπο­θε­τούν αντι­προ­σώ­πους τους στις «Ομά­δες Υπο­στή­ρι­ξης» που υπάρ­χουν σε κάθε νομό. Και τους θέλουν συνέ­νο­χους, ώστε με αφορ­μή και το ζήτη­μα της «σχο­λι­κής βίας» να μην αντι­δρά­σουν, όταν το σχο­λείο θα «αλώ­νε­ται» από ΜΚΟ, Εισαγ­γε­λείς, Αστυ­νό­μους, διά­φο­ρους «ειδι­κούς», που έχουν πίσω τους επι­χει­ρη­μα­τι­κούς ομί­λους κ.ά.. Είναι βέβαιο επί­σης ότι τα στοι­χεία που θα συγκε­ντρώ­νο­νται από τα περι­στα­τι­κά “βίας” εύκο­λα μπο­ρεί να συν­δε­θούν με την προ­ω­θού­με­νη αξιο­λό­γη­ση και έτσι τα σχο­λεία, εκτός των άλλων δια­χω­ρι­σμών, να έχουν και αυτόν του “εγκλη­μα­τι­κού” ή του “πει­θαρ­χη­μέ­νου” σχο­λεί­ου. Ακό­μα δίνε­ται η δυνα­τό­τη­τα, με την εφαρ­μο­γή του νέου πλη­ρο­φο­ρια­κού συστή­μα­τος του Υπουρ­γεί­ου Παι­δεί­ας (myschool), σε επό­με­νη φάση να κατα­γρά­φο­νται και σε αυτή την πλατ­φόρ­μα τα περι­στα­τι­κά “βίας”. Έτσι στα­δια­κά το Υπουρ­γείο θα έχει πλή­ρη εικό­να για κάθε μαθη­τή και για το αν αυτός είναι “θύτης”, αν έχει πάρει ποι­νές, αν έχει απου­σί­ες και για ποιους λόγους.

Ας σκε­φτού­με πόσο γρή­γο­ρα θα κατη­γο­ριο­ποι­η­θούν και οι ίδιοι οι μαθη­τές και πώς το “φακέ­λω­μα” (ηλε­κτρο­νι­κό πλέ­ον) θα ξεκι­νά­ει από το Nηπια­γω­γείο. Άρα­γε, όταν αύριο ο σημε­ρι­νός μαθη­τής πάει να πιά­σει δου­λειά, θα εξε­τά­ζε­ται για το πόσες φορές «άσκη­σε βία», πόσες απου­σί­ες είχε λόγω συμ­με­το­χής του σε κινη­το­ποι­ή­σεις και απερ­γί­ες, αν πήρε απο­βο­λή για­τί διεκ­δί­κη­σε κάποιο δικαί­ω­μά του στο σχο­λείο ή αν συμ­με­τεί­χε σε καταλήψεις;

Το ζήτη­μα αυτό, που συν­δέ­ε­ται άμε­σα με το Νέο Σχο­λείο της ημι­μά­θειας, της Ε.Ε. και των επι­χει­ρή­σε­ων, πρέ­πει να ανη­συ­χή­σει τόσο τους εκπαι­δευ­τι­κούς και τους γονείς, αλλά εξί­σου και τους μαθη­τές. Ειδι­κά στη Δευ­τε­ρο­βάθ­μια οι μαθη­τές έχουν ζήσει αρκε­τές φορές στο πετσί τους την κρα­τι­κή βία, μέσα από διά­φο­ρους κρα­τι­κούς μηχα­νι­σμούς. Από την αστυ­νο­μία που μπαί­νει μέσα σε σχο­λεία και είτε ζητά­ει στοι­χεία για τους μαθη­τές είτε τους σέρ­νει στα αστυ­νο­μι­κά τμή­μα­τα ακό­μα και με τη δια­δι­κα­σία του αυτό­φω­ρου, μέχρι την εισαγ­γε­λία που καλεί σε απο­λο­γία μαθη­τές. Οι μαθη­τές γνω­ρί­ζουν καλά το ρόλο πολ­λών διευ­θυ­ντών γυμνα­σί­ων και λυκεί­ων που είτε απο­βάλ­λουν όσους συμ­με­τέ­χουν σε κατα­λή­ψεις, απερ­γί­ες, κινη­το­ποι­ή­σεις, είτε είναι αυτοί που καλούν την αστυ­νο­μία και την εισαγ­γε­λία και δίνουν ονό­μα­τα μαθη­τών στις αρχές.

Σ’ όλες τις περι­πτώ­σεις η κρα­τι­κή βία, μ’ όποια μορ­φή κι αν ασκή­θη­κε, στό­χευε στην τρο­μο­κρά­τη­ση και στην ανα­κο­πή του οργα­νω­μέ­νου κινή­μα­τος των μαθη­τών και της νεο­λαί­ας, που στέ­κε­ται στο πλάι των γονιών και των υπό­λοι­πων εργα­ζό­με­νων. Γι’ αυτό και συνα­ντά­με μαθη­το­δι­κεία πλάι στις διώ­ξεις εργα­τών και συν­δι­κα­λι­στών. Οι μαθη­τές γνω­ρί­ζουν καλά τι ονο­μά­ζει “ενδο­σχο­λι­κή βία” το αστι­κό κρά­τος, που τώρα πάει να οργα­νώ­σει καλύ­τε­ρα το σύστη­μα επι­τή­ρη­σης, κατα­γρα­φής και πει­θάρ­χη­σης, ακό­μα και μέσω της λεγό­με­νης «αυτο­α­ξιο­λό­γη­σης» των σχο­λι­κών μονά­δων με τη συγκρό­τη­ση «Ομά­δας Εργα­σί­ας για τη σύντα­ξη Εσω­τε­ρι­κού Κανο­νι­σμού Λει­τουρ­γί­ας των Σχολείων».

Εξ άλλου ένα φόβο έχουν Κυβέρ­νη­ση – Ε.Ε. – Πλου­το­κρα­τία: μην αμφι­σβη­τη­θεί η εξου­σία τους. Γι’ αυτό παίρ­νουν όλα τα μέτρα, όχι μόνο κατα­στο­λής της κάθε αμφι­σβή­τη­σης αλλά και όλα τα μέτρα ώστε να μην περ­νά­ει καν από το μυα­λό του σημε­ρι­νού νέου και αυρια­νού εργα­ζό­με­νου ή άνερ­γου η ιδέα της αμφι­σβή­τη­σης και της ανα­τρο­πής αυτού του σάπιου εκμε­ταλ­λευ­τι­κού συστήματος.

Τα «Παρα­τη­ρη­τή­ρια» και τα «Δίκτυα» για τη «σχο­λι­κή βία» απο­τε­λούν στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα μια καμου­φλα­ρι­σμέ­νη μορ­φή για την άσκη­ση της κρα­τι­κής βίας και από άλλη πόρ­τα. Αν ήθε­λαν πραγ­μα­τι­κά να ελατ­τώ­σουν τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις όξυν­σης της επι­θε­τι­κής συμπε­ρι­φο­ράς των μαθη­τών, ούτε αντι­λαϊ­κά μέτρα σε βάρος των οικο­γε­νειών τους θα ψήφι­ζαν, ούτε σχο­λεία και τμή­μα­τα θα συγ­χώ­νευαν, ούτε περι­στα­σια­κή στε­λέ­χω­ση με ειδι­κό προ­σω­πι­κό θα είχαν κτλ. (μέτρα που αντι­κει­με­νι­κά δημιουρ­γούν συν­θή­κες όξυν­σης της επι­θε­τι­κό­τη­τας). Όσοι εμπλέ­κο­νται με το ζήτη­μα της «σχο­λι­κής βίας» αντι­στρέ­φουν την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Θεω­ρούν πηγή της επι­θε­τι­κό­τη­τας το άτο­μο και την οικο­γέ­νεια και «προ­σπα­θούν να λύσουν αυτό το πρό­βλη­μα», για να μην έχει επι­πτώ­σεις στην κοι­νω­νία. Όμως η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα είναι διαφορετική.

Η οικο­νο­μία, ως βάση της κάθε κοι­νω­νί­ας, επι­δρά και δια­μορ­φώ­νει το άτο­μο και τους θεσμούς της. Όσο η βάση της κοι­νω­νί­ας μας είναι η καπι­τα­λι­στι­κή οικο­νο­μία, με κυρί­αρ­χο νόμο αυτόν της εξα­σφά­λι­σης του μέγι­στου κέρ­δους, άρα και της αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας και της εκμε­τάλ­λευ­σης, τόσο και οι αξί­ες της κοι­νω­νί­ας θα είναι ο ατο­μι­σμός και ο αντα­γω­νι­σμός, στοι­χεία που οδη­γούν στη βία και την επι­θε­τι­κό­τη­τα. Η οποία βία, πάντως, δεν πρέ­πει να ξεχνά­με ότι ξεκι­νά­ει από τους ιδιο­χτή­τες των μέσων παρα­γω­γής, από τους εκμε­ταλ­λευ­τές και το κρά­τος τους. Τα θύμα­τα της εκμε­τάλ­λευ­σης, η εργα­τι­κή τάξη, οι φτω­χοί αγρό­τες και αυτο­α­πα­σχο­λού­με­νοι, οι νέοι και οι γυναί­κες των λαϊ­κών στρω­μά­των που δέχο­νται αυτή τη βία, αντι­δρούν, αγω­νί­ζο­νται, διεκ­δι­κούν, βγαί­νουν στην αντεπίθεση.

Αυτή η αντε­πί­θε­ση ονο­μά­ζε­ται από το αστι­κό κρά­τος “βία”. Αυτή η αντε­πί­θε­ση όμως είναι η μόνη που μπο­ρεί να οδη­γή­σει σε μια κοι­νω­νία δίχως βία. Γιατί,m όταν η εργα­τι­κή τάξη με τους συμ­μά­χους της επι­λέ­ξουν να ανα­τρέ­ψουν αυτό το σάπιο καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα, θα σημαί­νει ότι έχουν επι­λέ­ξει να ξερι­ζώ­σουν απ’ τα βάθη την ίδια την καπι­τα­λι­στι­κή οικο­νο­μία. Η κοι­νω­νι­κο­ποί­η­ση των μέσων παρα­γω­γής και η κεντρι­κά σχε­δια­σμέ­νη οικο­νο­μία, με τον εργα­τι­κό έλεγ­χο, θα εξα­λεί­ψουν την αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τα και την εκμε­τάλ­λευ­ση. Ο βασι­κός νόμος της ικα­νο­ποί­η­σης των συνε­χώς διευ­ρυ­μέ­νων λαϊ­κών ανα­γκών θα δια­περ­νά­ει και όλους τους θεσμούς της νέας κοι­νω­νί­ας, της σοσια­λι­στι­κής οικο­νο­μί­ας. Τότε το σχο­λείο θα διδά­σκει τη συντρο­φι­κό­τη­τα, τη συλ­λο­γι­κό­τη­τα και την αλλη­λεγ­γύη. Ένα τέτοιο σχο­λείο, σε μια τέτοια κοι­νω­νία, έχει τη δυνα­τό­τη­τα να εξα­λεί­ψει κάθε βίαιη και επι­θε­τι­κή συμπε­ρι­φο­ρά, για­τί θα έχουν εξα­λει­φθεί και οι αιτί­ες που γεν­νούν τέτοιες συμπεριφορές.