Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Γυναίκες και πολιτική

Γρά­φει η Ανα­στα­σία Ζήση //
Καθη­γή­τρια Ψυχι­κής Υγεί­ας, Τμή­μα Κοι­νω­νιο­λο­γί­ας, Παν/μιο Αιγαίου

Η νέα κοι­νο­βου­λευ­τι­κή σύν­θε­ση και ο σχη­μα­τι­σμός της νέας συντη­ρη­τι­κής κυβέρ­νη­σης προ­κά­λε­σαν εντός της δημό­σιας συζή­τη­σης, των δημο­σιο­γρα­φι­κών πάνελ και άρθρων, γενι­κευ­μέ­νες δια­πι­στώ­σεις περί της χαμη­λής ποσο­τι­κής εκπρο­σώ­πη­σης των γυναι­κών στην πολι­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα και τις θέσεις πολι­τι­κής εξου­σί­ας. Οι έμφυ­λες δια­κρί­σεις στην πολι­τι­κό­τη­τα σχο­λιά­στη­καν από πολι­τι­κούς και δια­μορ­φω­τές κοι­νής γνώ­μης με όρους μεγέ­θους στην ισχύ. Πόσο αλή­θεια μια τέτοια συζή­τη­ση και ένα ποσο­τι­κό δια­κύ­βευ­μα βοη­θά­ει στην απο­κά­λυ­ψη όλων εκεί­νων των κρυμ­μέ­νων δυνά­με­ων που διαιω­νί­ζουν τις δια­κρί­σεις στη βάση του φύλου; Η θέση των γυναι­κών στην πολι­τι­κή σήμε­ρα είναι ζήτη­μα μιας ποσο­στιαί­ας κατά­κτη­σης; Για ποιο λόγο άρα­γε οι θεσμι­κές κατο­χυ­ρώ­σεις για την ισό­τη­τα των φύλων αλλά και οι σοβα­ρές εξε­λί­ξεις στη φεμι­νι­στι­κή κοι­νω­νι­κή θεω­ρία δεν βρή­καν μια αντί­στοι­χη αντα­πό­κρι­ση στην πραγ­μα­τι­κή ζωή; Πρό­κει­ται για ερω­τή­μα­τα που στο­χεύ­ουν να κατα­δεί­ξουν ότι τα κυρί­αρ­χα πρό­τυ­πα δρά­σης και σκέ­ψης συνε­χί­ζουν να εδρά­ζο­νται σε μια οντο­λο­γι­κή αντί­λη­ψη, σύμ­φω­να με την οποία τα δύο φύλα είναι στα­θε­ρές κατη­γο­ρί­ες, θεμε­λια­κές της κοι­νω­νι­κής οργά­νω­σης, και δεν έχουν τον χαρα­κτή­ρα δια­δι­κα­σί­ας. Αυτή είναι η γενι­κευ­μέ­νη ιδε­ο­λο­γι­κή παρα­δο­χή που έχει απο­φα­σι­στι­κά καθο­ρί­σει την κυρί­αρ­χη και δια­χρο­νι­κή σύλ­λη­ψη του φύλου ως μιας οντό­τη­τας με μια ορι­σμέ­νη ουσία και φύση. Η επί­μο­νη εννοιο­λό­γη­ση του φύλου ως μιας φυσι­κής διχο­το­μί­ας, βασι­σμέ­νης στη βιο­λο­γι­κή σκευή, έχει δώσει την άγκυ­ρα για την δια­τή­ρη­ση όλων εκεί­νων των πρα­κτι­κών διά­κρι­σης λόγω φύλου. Είναι τα ιδε­ο­λο­γι­κά στοι­χεία που συσκο­τί­ζουν την πραγ­μα­τι­κή αιτία του ιστο­ρι­κά ριζω­μέ­νου δια­χω­ρι­σμού της κοι­νω­νί­ας σε άνδρες και γυναί­κες, σε κατη­γο­ρί­ες φύλου στις οποί­ες αυθαί­ρε­τα έχουν απο­δο­θεί αμε­τά­βλη­τες ποιό­τη­τες ως φυσι­κές και αυτονόητες.

Ενά­ντια σ’ αυτή την κατα­σταλ­τι­κή ουσιο­ποί­η­ση φύλου, ιστο­ρι­κές μελέ­τες, κοι­νω­νι­κές και ανθρω­πο­λο­γι­κές ανα­λύ­σεις πέτυ­χαν να απο­δεί­ξουν τον ιστο­ρι­κό χαρα­κτή­ρα του φύλου, τα πολι­τι­σμι­κά του περιε­χό­με­νο και τις κοι­νω­νι­κές του νοη­μα­το­δο­τή­σεις. Έτσι, το φύλο ως ιδε­ο­λο­γι­κό φαι­νό­με­νο και ως σύστη­μα σχέ­σε­ων έλκει την προ­σο­χή μας στις δια­δι­κα­σί­ες που το παρά­γουν και το ανα­πα­ρά­γουν, όπως και στα απο­τε­λέ­σμα­τα αυτών τα οποία εγγρά­φο­ντα σ’ ένα σύστη­μα έμφυ­λων σχέ­σε­ων. Η ιεραρ­χία του έμφυ­λου συστή­μα­τος δια­πλέ­κε­ται του ταξι­κού και του φυλε­τι­κού όπως αυτά δημιουρ­γή­θη­καν από τον καπι­τα­λι­στι­κό κατα­με­ρι­σμό της εργα­σί­ας. Εάν συγκρα­τή­σου­με τις παρα­τη­ρή­σεις μας σε γενι­κευ­μέ­νες συγκρί­σεις μετα­ξύ της ανδρι­κής πολι­τι­κό­τη­τας και της γυναι­κεί­ας πολι­τι­κό­τη­τας απο­μα­κρυ­νό­μα­στε πολύ από τις πραγ­μα­τι­κές δια­φο­ρές που βιώ­νουν τα κοι­νω­νι­κά υπο­κεί­με­να εντός του φύλου τους, σχε­τι­ζό­με­νες με την ταξι­κή τους θέση και τον φυλε­τι­κό τους αυτο­προσ­διο­ρι­σμό. Οι πρω­ταρ­χι­κές πηγές κατα­πί­ε­σης και ανι­σό­τη­τας στις γυναί­κες βρί­σκο­νται στις σχέ­σεις εκμε­τάλ­λευ­σης τόσο στη σφαί­ρα της παρα­γω­γής όσο και στη σφαί­ρα της ανα­πα­ρα­γω­γής. Αυτή η πολ­λα­πλα­σια­στι­κή αλλη­λε­πί­δρα­ση μετα­ξύ φύλου και ταξι­κής θέσης επά­γει την εξέ­τα­ση του φύλου ως ξεχω­ρι­στού παρά­γο­ντα ανισότητας.

Στη βάση αυτής της συλ­λο­γι­στι­κής θεω­ρού­με ότι η αριθ­μη­τι­κή προ­σέγ­γι­ση της έμφυ­λης πολι­τι­κό­τη­τας συσκο­τί­ζει το πραγ­μα­τι­κό «γυναι­κείο ζήτη­μα» ως βιω­μέ­νη εμπει­ρία που εξε­λίσ­σε­ται στα­δια­κά μέσα σ’ ένα ιδε­ο­λο­γι­κό περι­βάλ­λον σεξι­στι­κών προ­τύ­πων και πρα­κτι­κών. Η ανα­τρο­πή των θεσμο­ποι­η­μέ­νων δομών της πατριαρ­χί­ας δεν συνο­δεύ­τη­κε από την εξά­λει­ψη των κυρί­αρ­χων έμφυ­λων στε­ρε­ο­τύ­πων αλλά αντί­θε­τα νέες μορ­φές πατρι­σμού πήραν τη θέση του, μιας νέας σεξι­στι­κής κουλ­τού­ρας. Οι τεχνο­λο­γί­ες του εαυ­τού, και εν προ­κει­μέ­νω της γυναι­κό­τη­τας εξα­να­γκά­ζουν τις γυναί­κες σε μια διαρ­κή, εξου­θε­νω­τι­κή αυτο­ε­πι­τή­ρη­ση που ασυ­νεί­δη­τα λει­τουρ­γεί συναι­νε­τι­κά της ανδρι­κής κυριαρ­χί­ας. Μια πολι­τι­σμι­κή επι­τα­γή από τις πολ­λές που οι γυναί­κες καλού­νται να πλη­ρώ­σουν εντός του καθη­με­ρι­νού τους βίου. Οι ανι­σό­τη­τες που βιώ­νουν είναι πολ­λές και επε­κτεί­νο­νται σε δια­φο­ρε­τι­κά πεδία, αλλά αν υπάρ­χει μια κατη­γο­ρία που όλες αυτές τις συμπυ­κνώ­νει είναι οι νοι­κο­κυ­ρές της εργα­τι­κής τάξης. Είναι οι γυναί­κες που όπως οι Dalla Costa & James υπο­στη­ρί­ζουν παί­ζουν ένα θεμε­λιώ­δη ρόλο για την καπι­τα­λι­στι­κή παρα­γω­γή, και είναι ο παρά­γο­ντας με την πιο καθο­ρι­στι­κή σημα­σία για τη θέση όλων των υπό­λοι­πων γυναι­κών. Ο τρό­πος με τον οποίο αντι­λαμ­βα­νό­μα­στε το φύλο είναι ένας δεί­κτης για την ποιό­τη­τα της δημο­κρα­τί­ας που επι­διώ­κου­με. Υπό το βάρος των πρό­σφα­των τρα­γι­κών δολο­φο­νιών των γυναι­κών στην χώρα μας και στην Κύπρο, το γυναι­κείο ζήτη­μα τίθε­ται εκ νέου στο προ­σκή­νιο καλώ­ντας μας σε αγώ­νες ενά­ντια στις νέες και παλιές μορ­φές πατρισμού.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο