Φλεβάρης 1945. Λίγο πριν ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος τελειώσει με την απελευθέρωση της ανθρωπότητας από τον κόκκινο στρατό, με την κόκκινη σημαία να ανεμίζει στο Βερολίνο, στην καρδιά του ναζιστικού τέρατος.
Η δραματοποιημένη μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος του Σεμιόνοφ έγινε το 1973 και την είδαν εκατομμύρια Σοβιετικοί τηλεθεατές — γνωστή και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ήρωας ο Σοβιετικός κατάσκοπος Στίρλιτς (βλ και “Διατάσσεσαι να επιζήσεις”) που δρούσε στο στρατόπεδο των Γερμανών και στα ναζιστικά επιτελεία. Ήταν ανώτατο στέλεχος της αντικατασκοπίας της Γκεστάπο, ο οποίος δούλεψε για την ΕΣΣΔ με τον κωδικό Α‑201 και με το ψευδώνυμο «Μπράιτενμπαχ».
Imdb
Ο Στίρλιτς αποδεικνύεται όχι μόνο ένας επιδέξιος αγωνιστής και έμπειρος επαγγελματίας, αλλά και άνθρωπος με υψηλές ηθικές και ιδεολογικές αρχές. Μέσα από τη συνέχεια της δράσης του, στο αόρατο μέτωπο της πάλης των μυστικών υπηρεσιών ανάμεσα στον κομμουνισμό και το φασισμό, προβάλλουν ολοζώντανα οι πολιτικές και στρατιωτικές πλευρές αυτής της πάλης και το ιδεολογικό της περιεχόμενο. Ένα ακόμα μυθιστόρημα του Σεμιόνοφ που βρίσκεται τόσο κοντά στα πραγματικά γεγονότα, ώστε δικαιολογημένα χαρακτηρίζεται και ως πολιτικό χρονικό.
Γιουλιάν Σεμιόνοφ
Ο Γιουλιάν Σεμιόνοφ (1931–1993) υπήρξε ένας από τους πιο γνωστούς και πιο πολυδιαβασμένους συγγραφείς της Σοβιετικής Ένωσης του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.
Γεννήθηκε στη Μόσχα στις 8.12.1931 και πέθανε στις 15.9.1993.
Το 1953 αποφοίτησε από το Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών της Μόσχας. Από το 1956 και μέχρι το τέλος της ζωής του συνδέθηκε στενά με τη δημοσιογραφία. Επί πολλά χρόνια εργαζόταν ως ανταποκριτής των μεγάλων σοβιετικών εφημερίδων και περιοδικών στο Αφγανιστάν και στις χώρες της Μέσης Ανατολής και αργότερα σε πολλές άλλες χώρες –Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία, Κούβα, Ιαπωνία, ΗΠΑ, Λατινική Αμερική.
Έγινε ευρέως γνωστός χάρη στα αστυνομικά του έργα Πετρόφκα 38 (1963) και Ογκαριόβα 6 (1971). Ιδιαίτερα επιτυχή υπήρξαν τα πολιτικά του θρίλερ –Το ΤΑΣΣ εξουσιοδοτείται να δηλώσει…, Κέντρο Τύπου, Δημοπρασία κ.ά.
Τα μυθιστορήματα του συγγραφέα έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, ενώ εξακολουθούν να δημοσιεύονται στην Ευρώπη, την Ασία, και την Αμερική. Από τη Σύγχρονη Εποχή κυκλοφορούν επίσης τα έργα του: 17 στιγμές της άνοιξης, Το ΤΑΣΣ εξουσιοδοτείται να δηλώσει…, ενώ στο παρελθόν κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις μας και το έργο του Επέκταση.
17 στιγμές της άνοιξης
Μια από τις πιο υπέροχες σειρές, σε σκηνοθεσία της Τατιάνα Λιόζνοβα, που βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Γιουλιάν Σεμιόνοφ, ο οποίος έχει γράψει και το σενάριο: πρόκειται για τη μεταφορά στην οθόνη μίας συναρπαστικής αφήγησης, που αναδύεται από τη φαντασία του συγγραφέα αλλά και από τη φλογισμένη πραγματικότητα του 2ου Παγκόσμιου. Μπορεί το όνομα του κεντρικού ήρωα να μην είναι υπαρκτό, η δράση του όμως είναι μία ζωντανή σύνθεση της δράσης τόσων και τόσων επώνυμων και ανώνυμων ηρώων του μεγάλου αντιφασιστικού πολέμου. Ήρωες που αναμετρήθηκαν με τον πάνοπλο φασισμό, όχι στα πεδία των επικών μαχών του πολέμου εκείνου, αλλά μέσα στην ίδια τη φωλιά του: Στα πολεμικά και στα πολιτικά του επιτελεία.
Στα 12 επεισόδια της σειράς, η οποία είναι ασπρόμαυρη, εμφανίζονται τουλάχιστον 200 ηθοποιοί. Το ρόλο του Μαξ Οτο φον Στίρλιτς ερμηνεύει ο ηθοποιός Βιατσεσλάβ Τίχονοφ που με τη συμμετοχή του στη σειρά έγινε δημοφιλής. Παίζουν επίσης οι Λεονίντ Μπρονεβόι (στο ρόλο του Χάινριχ Μίλερ), Ολεγκ Ταμπακόφ και Γιεβγκένι Γιεβστιγκνιέγιεφ. Η μουσική είναι του Μιχαήλ Ταριβερντίγιεφ και η διεύθυνση φωτογραφίας του Πιοτρ Κατάγιεφ.
Μία σειρά από αναπάντεχα γεγονότα θα οδηγήσει τους συναδέλφους του πράκτορες στα χέρια των Ναζί, και τον ίδιο αφημένο να επιχειρεί μόνος σ’ ένα εχθρικό περιβάλλον με λιγοστές δυνατότητες επικοινωνίας με τους χειριστές του στη Μόσχα. Ο Στέρλιτζ, απομονωμένος και με τις υποψίες των Γερμανών να τον βαραίνουν, θα οδηγηθεί στα άκρα και θα έρθει αντιμέτωπος με τον χειρότερο εχθρό του: τον ψυχρό και τραγικό “κενό” άνθρωπο που o καθένας κρύβει μέσα του. Στις αρχές της δεκαετίας του ’70, επρόκειτο να αναδειχθεί σε μοναδικό πολιτιστικό φαινόμενο στην ιστορία της ΕΣΣΔ –το ενδιαφέρον ήταν τέτοιο που οι δρόμοι άδειαζαν ενώ φημολογείται πως και ο Μπρέζνιεφ, ΓΓ τότε του Κ.Κ.Σ.Ε. …μετέθεσε την ώρα των συνεδριάσεων της Κ.Ε. για να τη παρακολουθεί. Για κάποιον που έχει παρακολουθήσει τη σειρά αυτό είναι απολύτως κατανοητό, καθώς έχει τη δυνατότητα να βυθίζει ολοκληρωτικά τον θεατή στο σκοτεινό κόσμο των κατασκόπων, και να τον “καταπίνει” ολοκληρωτικά. Σ’ αυτό παίζει ρόλο και ο ρεαλισμός της ταινίας που σε κάνει να νοιώθεις την αγωνία και την ανυπομονησία που αισθάνεται ο κεντρικός ήρωας. Ένας άνθρωπος αναγκασμένος να παραμένει σιωπηλός απέναντι στα τερατουργήματα που εκτυλίσσονται γύρω του ‑μία κατάσταση με την οποία μπορούσε να ταυτιστεί κάθε Σοβιετικός της εποχής.
Περιπέτειες του “Ρώσου Τζέιμς Μποντ” έγραψαν τα αστικά ΜΜΕ, αλλά δεν είναι καθόλου έτσι: αποτελεί τη ζωντανή σύνθεση της δράσης τόσων και τόσων επώνυμων και ανώνυμων ηρώων, αξιωματικών, πολιτών, κομισάριων του «μεγάλου πατριωτικού πολέμου» της κόκκινης πατρίδας, μάλιστα η “Επιχείρηση Ηλιοβασίλεμα” που αναφέρεται στη σειρά είναι πέρα για πέρα πραγματική.
Φυσικά, υπό το βλέμμα του 21ου αιώνα, -με τις ανατροπές και την καπιταλιστική παλινόρθωση έχει αποκτήσει διαχρονική αξία, ως η αφήγηση μιας ιστορίας που κρατά στη μνήμη μια αθέατη όψη της σύγχρονης Ιστορίας, ως μαρτυρία της ψυχικής δύναμης που απαιτείται στον αγώνα του ανθρώπου απέναντι στο ναζιστικό τέρας και ενάντια στο επιχειρούμενο ξαναγράψιμο της ιστορίας –πρωτίστως από την ΕΕ, με την εξίσωση του κομμουνισμού
Πρωτότυπος Τίτλος: Semnadtsat mgnoveniy vesny / 17 Moments Of Spring Βαθμολογία IMDb: 8,9/10 Σκηνοθεσία: Tatyana Lioznova Πρωταγωνιστούν: Vyacheslav Tikhonov, Yefim Kopelyan, Ekaterina Gradova, Leonid Bronevoy, Nikolai Prokopovich, Yuriy Vizbor, Mikhail Zharkovsky, Lyudmila Krasheninnikova
Татьяна Михайловна Лиознова
Τατιάνα Λιόζνοβα |
Tatyana Mikhailovna Lioznova
«Προδώσαμε την πατρίδα μας»…
Η Σοβιετική σκηνοθέτιδα της θρυλικής σειράς, δεν «εξαργυρώθηκε»… αλλά με βαρύ τίμημα
Τριάντα χρόνια μετά και αφού αυτή η τηλεοπτική σειρά κατέστη θρυλική, ψυχαγώγησε — με την κυριολεκτική έννοια του όρου — πολλές γενιές Σοβιετικών πολιτών, ανέδειξε ακόμη περισσότερο τους συντελεστές της και αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα για το τι εννοείται στο σοσιαλισμό με τον όρο «ποιοτική τηλεόραση», η επέτειος γιορτάστηκε και «γιορτάστηκε» σε τελείως διαφορετικές συνθήκες από τότε.
Σε μια Ρωσία που και η τηλεόρασή της υπάρχει με όρους κερδοσκοπίας και ιδεολογικής χειραγώγησης. Όπου ακόμη και τα «κρατικά» κανάλια της βρίθουν από την αμερικάνικη υποκουλτούρα.
Όπου τα πάλαι ποτέ ζωντανά στούντιό της, απέμειναν άδεια ή νοικιάζονται σε ξένες και ντόπιες εταιρίες παραγωγής για να επιβιώσουν. Ακόμη όμως και η οργανωμένη επιχείρηση «ξαναγραψίματος» της ιστορίας που επιδιώκεται μέσα από προπαγανδιστικές εκπομπές, δεν μπορούν να «ξεριζώσουν» από την καρδιά του ρώσικου λαού τη γλυκιά ανάμνηση αυτής της σειράς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας απόπειρας αποτελεί η «επετειακή» εκπομπή που μεταδόθηκε από το μεγαλύτερο ιδιωτικό κανάλι της χώρας, το ΝΤΒ το οποίο, παρεμπιπτόντως, άλλαξε «χέρια» με την άμεση επέμβαση του Κρεμλίνου. Σε αυτή την εκπομπή, οι «17 στιγμές της Ανοιξης» δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια «εντυπωσιακή προπαγάνδα», μια «διαφημιστική πράξη της ΚαΓκεΜπε». Ο ήρωας της σειράς, ο γνωστός, μυθιστορηματικός(;) Σοβιετικός κατάσκοπος Στίρλιτς, που δρούσε μέσα στην «καρδιά» του εχθρού, δεν ήταν παρά μια… σοβιετική εκδοχή του Τζέιμς Μποντ! Ολα αυτά βέβαια «πασπαλίστηκαν» με τη γνωστή «καραμέλα» περί «ολοκληρωτισμού».
Μύθος & πραγματικότητα
Οι «17 στιγμές της Άνοιξης» ήταν η μυθιστορηματική εκδοχή του “άλλου” τιτάνιου αγώνα του Σοβιετικού λαού ενάντια στον φασισμό. Του αγώνα που γινόταν μακριά από το μέτωπο, αλλά που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στις πολεμικές επιχειρήσεις.
Αναίμακτες — αλλά σκληρότατες — μάχες που δίνονταν μέσα στα ναζιστικά επιτελεία, αποδομώντας τη ναζιστική μηχανή εκ των έσω. Ήταν βγαλμένο από αυτόν τον πόλεμο το μυθιστόρημα του Σεμιόνοφ, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό, που ο ήρωάς του, ο Στίρλιτς, θεωρείται ότι είχε ως «πρωτότυπο» τον υπαρκτό «γκάουπτστουρμφίρερ» των SS, Βίλι Λέμαν, ανώτατο στέλεχος της αντικατασκοπίας της γκεστάπο, ο οποίος δούλεψε για την ΕΣΣΔ με τον κωδικό Α — 201 και με το ψευδώνυμο «Μπράιτενμπαχ». Ο Λέμαν ήταν αυτός που ανακοίνωσε στους σοβιετικούς κατασκόπους, ότι από την υπηρεσία του πέρασαν απόλυτα διασταυρωμένες πληροφορίες για εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στην ΕΣΣΔ, στις 22 Ιούνη του 1941. Το σίγουρο είναι, ότι ο Σεμιόνοφ δούλεψε συστηματικά πάνω σε πραγματικά ντοκουμέντα για να αναπτύξει το μύθο του, από τα ημερολόγια του Σέλενμπεργκ και του Γκέμπελς, μέχρι την παρακολούθηση «χιλιομέτρων» φιλμ από χρονικά της εποχής και συζητήσεις με βετεράνους της αντικατασκοπίας. Από μία άποψη λοιπόν, ο όρος «μυθιστόρημα» για τις «17 στιγμές της Άνοιξης» μπορεί να είναι και συμβατικός.
Το μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε καταρχήν στο περιοδικό «Ζνάμια». Εκεί το διάβασε η σκηνοθέτιδα Τατιάνα Λιόζνοβα και σύμφωνα με όσα σημειώνει σε συνέντευξή της στη ρωσική ιστοσελίδα «rednews.ru», με αφορμή την επέτειο, αμέσως άρχισε να σκέφτεται πώς θα μπορούσε να μεταφερθεί στην οθόνη. «Ο Βιατσεσλάβ Τίχονοφ ταίριαξε απόλυτα με το βασικό ρόλο» λέει η σκηνοθέτιδα για τον πρωταγωνιστή της σειράς. Το ίδιο θεώρησε και ο Σεμιόνοφ. Ο Τίχονοφ δεν είχε κανέναν ενδοιασμό. Από εκείνη τη στιγμή και μετά άρχισε να ξεδιπλώνεται μια πραγματική τηλεοπτική «εποποιία» για τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Στα 12 επεισόδια της σειράς εμφανίζονται τουλάχιστον 200 ηθοποιοί, ενώ τα κοστούμια ράβονταν σε πολλές φάμπρικες της χώρας.
Μόνο για τον Τίχονοφ ράφτηκαν 100 λευκά πουκάμισα και 11 διαφορετικά κοστούμια. Αν και το φιλμ ήταν ασπρόμαυρο, οι συντελεστές του το προσέγγισαν με όρους σχεδόν απόλυτης αληθοφάνειας ακόμη και στα χρώματα. Οι ρυθμός της δουλειάς ήταν ιλιγγιώδης. Τεχνικοί και ηθοποιοί είχαν εκλάβει την ολοκλήρωση της σειράς σαν «προσωπική» τους υπόθεση. Ήταν κάτι που ξεπερνούσε την υλοποίηση μιας κρατικής παραγγελίας στο στούντιο «Γκόρκι». Ίσως να ήταν και η υπόθεση του έργου, όπου για πρώτη φορά οι ναζί δεν παρουσιάζονται σαν «ηλίθιοι με περικεφαλαία», αλλά σαν έξυπνοι εχθροί. Το πιθανότερο όμως είναι αυτό που λέει σήμερα ο πρωταγωνιστής του, ο Β. Τίχονοφ: «Η αγάπη στη ζωή και στην πατρίδα, στην ιστορία της. Ολα αυτά για μας ήταν πολύ σημαντικά».
Το τίμημα του ήθους
Η δημοτικότητα του Τίχονοφ εκτινάχτηκε στα ύψη. Όχι και πολύ περίεργο αν σκεφθεί κανείς πως στην τηλεοπτική πρεμιέρα του 1973, το πρώτο επεισόδιο παρακολουθήθηκε από 200 εκατομμύρια θεατές. «Η Λιόζνοβα, μου άλλαξε το όνομα και το έκανε Στίρλιτς» χαριτολογεί σήμερα ο ηθοποιός, δείχνοντας όμως το πόσο τον ταύτισε ο κόσμος με τον Στίρλιτς. Η σειρά αγοράστηκε από όλες τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Από το 1973 μέχρι σήμερα παρουσιάστηκε στην τηλεόραση από τρεις — τέσσερις φορές ετησίως. Υπήρχαν και περίοδοι που η επανάληψη είχε διψήφιο νούμερο. Το αποκορύφωμα είναι το «ρεκόρ» που κρατάει μέχρι σήμερα παγκοσμίως: προβολή και των 12 επεισοδίων σε μια μέρα, από το πρωί μέχρι το βράδυ.
Αυτή η γενιά της σοβιετικής διανόησης επιμένει ακόμη και σήμερα να κρατά ψηλά τη σημαία των αρχών της. Με μεγάλο τίμημα όμως. Ο Τίχονοφ έμεινε χωρίς την αγαπημένη του δουλειά, αρνούμενος να δεχτεί ρόλους που του προτείνουν οι σημερινοί παραγωγοί: έγκλημα, αίμα, κενότητα. «Φοβάμαι πολύ την ισοπέδωση που “γεννούν” πολλές σύγχρονες ταινίες» λέει ο ηθοποιός, ο οποίος αρνήθηκε πολύ συμφέρουσες οικονομικά προτάσεις ακόμη και από το Χόλιγουντ.
Όσο για τη Λιόζνοβα, («έφυγε» από τη ζωή 29-Σεπ 2011) έζησε τα τελευταία της χρόνια σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, αφού συνειδητά αρνήθηκε να εξαργυρώσει την επαγγελματική της επιτυχία, τις ιδέες της, την ίδια τη ζωή της. Άρρωστη με πολλούς συνάδελφους να κάνουν έκκληση να μαζευτούν χρήματα για να μπορέσει να νοσηλευτεί στα ιδιωτικοποιημένα νοσοκομεία της καπιταλιστικής Ρωσίας ‑χωρίς όμως να το ξέρει η ίδια, γιατί δε θα το επέτρεπε ποτέ.
«Στον πόλεμο ήμουν μαθήτρια» λέει στη συνέντευξη. «Ήταν τρομακτικά. Η αίσθηση του πολέμου στους ανθρώπους που τον έζησαν δεν ξεπερνιέται ποτέ. Στην οικογένειά μας σκοτώθηκαν όλοι οι άντρες. Ο πατέρας και οι τρεις αδερφοί της μητέρας. Μείναμε μόνο γυναίκες. Ένιωσα μεγάλη πίκρα όταν οι σύμμαχοι καθυστερούσαν να ανοίξουν το δεύτερο μέτωπο και προσπαθούσαν να “ξεφύγουν” από μας με κονσέρβες κρέατος και μεταχειρισμένα, τριμμένα ρούχα (σ.σ. αναφέρεται στην υποτιθέμενη “βοήθεια” των “συμμάχων” προς την ΕΣΣΔ σε τρόφιμα και ρούχα, τη στιγμή που η ΕΣΣΔ πάλευε μόνη της ενάντια στους ναζί). Έτσι, σε αυτή τη σειρά εκφράστηκαν οι προσωπικές μου εντυπώσεις από τον πόλεμο, οι δικές μου ανησυχίες και στεναχώριες».
«Για μένα», συνεχίζει η Λιόζνοβα, «το σημαντικό είναι πως η χώρα μας ήταν η μοναδική που έχτιζε το δικό της δρόμο ανάπτυξης, δηλαδή τη φιλία, την ισότητα, την αδελφότητα. Σε αυτόν το δρόμο ήταν ακόμη παιδί. Άραγε είναι μεγάλη η ηλικία των 70 χρόνων για μια υπερδύναμη; Σήμερα πολλοί κατηγορούν τον λαό μας ότι “ξέμεινε” στη σοβιετική εποχή, φτύνουν το παρελθόν μας, τους σκοτωμένους μας, τις χήρες και τα ορφανά. Θεωρώ πως όλοι μας είμαστε προδότες, κι εγώ μέσα σ’ αυτούς, γιατί προδώσαμε και πουλήσαμε την ανεπανάληπτη χώρα μας. Αλλά πολλοί πιστεύουν ότι η δόξα της Πατρίδας μας θα αναγεννηθεί. Κι εγώ το πιστεύω αυτό»…
Από 20/05 έως 01/06 στο Studio.
Καθημερινά στις 18:00 ένα αυτοτελές επεισόδιο
Γενική είσοδος για κάθε προβολή: 3€
ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ: εισιτήριο διαρκείας και για τις 12 προβολές μόνο 12€ (η προσφορά ισχύει για τους 100 πρώτους θεατές)
Μια μοναδική ευκαιρία για τους σινεφίλ της Αθήνας να παρακολουθήσουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, την αριστουργηματική αυτή σειρά, όπως της αξίζει: στη μεγάλη οθόνη. Αν και προβλήθηκε τηλεοπτικά, τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν με κινηματογραφικούς όρους, χρησιμοποιώντας φιλμ 35 mm.