Δημογραφικό-Έρευνα: Συρρικνώνεται ο πληθυσμός γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία στην Ελλάδα

Ο πλη­θυ­σμός γυναι­κών σε ανα­πα­ρα­γω­γι­κή ηλι­κία στην Ελλά­δα έχει εισέλ­θει σε μία φάση συρ­ρί­κνω­σης, εξέ­λι­ξη που θα συνε­χι­στεί και θα συν­δυα­στεί και με την περαι­τέ­ρω μεί­ω­ση του αριθ­μού των γεν­νή­σε­ων. Επι­πρό­σθε­τα, με δεδο­μέ­νο ότι, ανε­ξάρ­τη­τα από την επί­πτω­ση της πρό­σφα­της παν­δη­μί­ας, ο αριθ­μός των θανά­των ανα­μέ­νε­ται να αυξη­θεί τα επό­με­να χρό­νια λόγω της πλη­θυ­σμια­κής γήραν­σης, το ισο­ζύ­γιο γεν­νή­σεις — θάνα­τοι θα παρα­μεί­νει και τις δυο επό­με­νες δεκα­ε­τί­ες αρνητικό.

Το συμπέ­ρα­σμα που προ­κύ­πτει είναι προ­φα­νές: τα επό­με­να χρό­νια, χωρίς εισ­ροή αλλο­δα­πών, οι ρυθ­μοί μετα­βο­λής του πλη­θυ­σμού της χώρας μας θα παρα­μεί­νουν έντο­να αρνη­τι­κοί. Τα στοι­χεία αυτά απο­τε­λούν απο­τε­λέ­σμα­τα έρευ­νας του καθη­γη­τή Δημο­γρα­φί­ας στο Πάντειο Πανε­πι­στή­μιο Χρή­στου Μπά­γκα­βου, και παρα­τί­θε­νται στο τελευ­ταίο ψηφια­κό τεύ­χος της σει­ράς «FlashNews» που δημιουρ­γή­θη­κε στο πλαί­σιο του χρη­μα­το­δο­τού­με­νου από το ΕΛΙΔΕΚ (και υλο­ποιού­με­νου από τον ΕΛΚΕ του Παν. Θεσ­σα­λί­ας) ερευ­νη­τι­κού Προ­γράμ­μα­τος «Δημο­γρα­φι­κά Προ­τάγ­μα­τα στην Έρευ­να και Πρα­κτι­κή στην Ελλάδα».

Ο κ. Μπά­γκα­βος δια­κρί­νει τρεις χρο­νι­κές περί­ο­δοι, στις οποί­ες η εξέ­λι­ξη της γονι­μό­τη­τας και των γεν­νή­σε­ων ακο­λου­θούν δια­φο­ρε­τι­κές πορεί­ες. Η πρώ­τη αφο­ρά το 1975–1980 όπου, ενώ ο δεί­κτης γονι­μό­τη­τας μειώ­νε­ται κατά 4% (από 2,33 σε 2,23 παιδιά/γυναίκα) ο αριθ­μός των γεν­νή­σε­ων αυξά­νε­ται κατά 4% (από 142 σε 148 χιλιά­δες). Η δεύ­τε­ρη την περί­ο­δο 1990–1999 όπου ενώ ο δεί­κτης γονι­μό­τη­τας μειώ­νε­ται κατά 12% (από 1,39 σε 1,23 παιδιά/γυναίκα), ο αριθ­μός των γεν­νή­σε­ων παρα­μέ­νει σχε­τι­κά στα­θε­ρός (100 — 102 χιλιά­δες). Η τρί­τη περί­ο­δος αφο­ρά το 2013–2020, όπου η μεί­ω­ση των γεν­νή­σε­ων κατά 11% συν­δυά­ζε­ται με μια ασθε­νή τάση αύξη­σης της γονι­μό­τη­τας, το επί­πε­δο της οποί­ας το 2020 είναι περί­που κατά 7% υψη­λό­τε­ρο από αυτό του 2013. Η μεί­ω­ση του πλη­θυ­σμού των γυναι­κών ανα­πα­ρα­γω­γι­κής ηλι­κί­ας έχει ξεκι­νή­σει πριν από την οικο­νο­μι­κή κρί­ση και επη­ρέ­α­σε ήδη πτω­τι­κά την εξέ­λι­ξη του αριθ­μού των γεν­νή­σε­ων μέχρι σήμε­ρα. Η μεί­ω­ση αυτή είναι συνέ­πεια αφε­νός μεν της σημα­ντι­κής μεί­ω­σης των γεν­νή­σε­ων στη δεκα­ε­τία του 1980 (μεί­ω­ση μεγα­λύ­τε­ρη του 30% μετα­ξύ 1980 και 1990), αφε­τέ­ρου δε της μετα­νά­στευ­σης (της εξό­δου δηλα­δή από την χώρα μας νέων ανα­πα­ρα­γω­γι­κής ηλι­κί­ας την τελευ­ταία δεκαετία).

Για να το πού­με δια­φο­ρε­τι­κά, όπως ανα­φέ­ρει ο συγ­γρα­φέ­ας, η μεί­ω­ση του αριθ­μού των γεν­νή­σε­ων δεν θα πρέ­πει να απο­δί­δε­ται μόνον στην μεί­ω­ση της γονι­μό­τη­τας την περί­ο­δο που χρο­νι­κά ταυ­τί­ζε­ται με την οικο­νο­μι­κή κρί­ση καθώς, ακό­μη και αν η κρί­ση αυτή δεν υπήρ­χε (και αν υπο­θέ­σου­με ακό­μη ότι και τάση αύξη­σης των δει­κτών γονι­μό­τη­τας της περιό­δου 2003–2008 συνε­χι­ζό­ταν και την επό­με­νη δεκα­ε­τία), η μεί­ω­ση του αριθ­μού των γεν­νή­σε­ων δεν θα είχε απο­τρα­πεί, εξαι­τί­ας της συρ­ρί­κνω­σης του πλη­θυ­σμού των γυναι­κών 15–49 ετών. Ειδι­κό­τε­ρα, ανα­φέ­ρει ο κ. Μπά­γκα­βος, η μεί­ω­ση των γεν­νή­σε­ων ανά­με­σα στο 2008 και το 2020, οφεί­λε­ται κατά 77% στη μεί­ω­ση του πλή­θους των γυναι­κών 15–49 ετών και μόνον κατά 23% στην πτώ­ση των δει­κτών γονιμότητας.

Ποιες είναι οι προ­ο­πτι­κές εξέ­λι­ξης του αριθ­μού των γεν­νή­σε­ων τα επό­με­να χρό­νια; Τα απο­τε­λέ­σμα­τα των δημο­γρα­φι­κών προ­βο­λών του 2019 της EUROSTAT οι οποί­ες εκπο­νή­θη­καν πριν από την πρό­σφα­τη παν­δη­μία αλλά λαμ­βά­νουν υπό­ψη την οικο­νο­μι­κή κρί­ση, δεί­χνουν ότι, ακό­μη και αν έχου­με ένα θετι­κό μετα­να­στευ­τι­κό ισο­ζύ­γιο της τάξης των 260 χιλιά­δων την περί­ο­δο 2020–2040, τότε και πάλι ο πλη­θυ­σμός των γυναι­κών ανα­πα­ρα­γω­γι­κής ηλι­κί­ας θα μειω­θεί περισ­σό­τε­ρο από 20% με απο­τέ­λε­σμα χωρίς καμία μετα­βο­λή των δει­κτών γονι­μό­τη­τας, τη μεί­ω­ση των γεν­νή­σε­ων κατά 13% ανά­με­σα στο 2020 και το 2030και σε την στα­θε­ρο­ποί­η­σή τους (-1%) ανά­με­σα στο 2030 και το 2040. Αν δε υιο­θε­τή­σου­με και ένα από τα σενά­ρια των προ­βο­λών της EUROSTAT για την γονι­μό­τη­τα (αύξη­ση των δει­κτών της την εικο­σα­ε­τία 2020–2040 κατά 7%), ανα­φέ­ρει ο κ. Μπά­γκα­βος, τότε η μεί­ω­ση αυτή των γεν­νή­σε­ων απλώς θα επι­βρα­δυν­θεί χωρίς να ανα­κο­πεί (οι γεν­νή­σεις θα μειω­θούν κατά 10% ανά­με­σα στο 2020 και το 2030 και θα αυξη­θούν κατά μόλις 2% ανά­με­σα στο 2030 και το 2040).

Ο συγ­γρα­φέ­ας στην ίδια εργα­σία θέτει κα το ερώ­τη­μα εάν τα επό­με­να χρό­νια μπο­ρεί να απο­φευ­χθεί η περαι­τέ­ρω μεί­ω­ση των γεν­νή­σε­ων έτσι ώστε αυτές να παρα­μέ­νουν γύρω από τις 85.000. Για να επι­τευ­χθεί αυτό σημειώ­νει απαι­τεί­ται μια αύξη­ση των δει­κτών γονι­μό­τη­τας από 1,4 παι­διά ανά γυναί­κα το 2020 σε 1,6 το 2040, μια αύξη­ση δηλα­δή διπλά­σια από την υπό­θε­ση που υιο­θε­τεί­ται στις προ­βο­λές της EUROSTAT του 2019 (προ­βο­λές που έγι­ναν πριν την πανδημία).

Εκτι­μά δε ότι η αύξη­ση αυτή είναι πολύ λίγο πιθα­νή καθώς η εξέ­λι­ξη των δει­κτών γονι­μό­τη­τας την δεκα­ε­τία που δια­νύ­ου­με θα επη­ρε­α­στεί πιθα­νό­τα­τα και από την παν­δη­μία και δεν απο­κλεί­ε­ται οι δεί­κτες γονι­μό­τη­τας να κινη­θούν όχι ανο­δι­κά αλλά ακό­μη και πτω­τι­κά, με απο­τέ­λε­σμα το 2020–2040 να έχου­με ακό­μη λιγό­τε­ρες γεν­νή­σεις από αυτές που θα είχα­με εν απου­σία της υγειο­νο­μι­κής κρίσης.

ΑΠΕ-ΜΠΕ.

«Τσε Γκε­βά­ρα, πρε­σβευ­τής της Επα­νά­στα­σης», του Νίκου Μόττα