Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 200 χρόνια από την επανάσταση του 1821

Ρήγας Φεραίος«Οταν η διοί­κη­σις βιά­ζη, αθε­τή, κατα­φρο­νή τα δίκαια του λαού και δεν εισα­κούη τα παρά­πο­να του, το να κάμη τότε ο λαός, ή κάθε μέρος του λαού, επα­νά­στα­σιν, ν’ αρπά­ξη τα άρμα­τα και να τιμω­ρή­ση τους τυράν­νους του, είναι το πλέ­ον ιερόν απ’ όλα τα δίκαια του και το πλέ­ον απα­ραί­τη­τον απ’ όλα τα χρέη του».
Ρήγας (Φεραί­ος) Βελεστινλής,

«Νέα Πολι­τι­κή Διοίκησις»

Η Επα­νά­στα­ση του 1821 ήταν αστι­κή εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κή επα­νά­στα­ση, γνή­σιο «τέκνο» της επο­χής της. Προ­έ­κυ­ψε ως συνέ­πεια των κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κών αντι­θέ­σε­ων που οξύν­θη­καν την περί­ο­δο μετά­βα­σης από τη φεου­δαρ­χία στον καπι­τα­λι­σμό. Απο­τέ­λε­σε μία από τις κοσμο­γο­νι­κές αλλα­γές που συντε­λού­νταν εκεί­νη την περί­ο­δο, έναν από τους πολ­λούς κρί­κους των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων, που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώ­να: Στη Βόρεια Αμε­ρι­κή (1775), στη Γαλ­λία (1789), στην Ιτα­λία, στην Ισπα­νία και την Πορ­το­γα­λία (1820), στη Λατι­νι­κή Αμε­ρι­κή (1811–1830), στο Βέλ­γιο (1830) κ.λπ.

Η Επα­νά­στα­ση του 1821 διδά­χτη­κε από τις αστι­κές επα­να­στα­τι­κές συνω­μο­τι­κές οργα­νώ­σεις άλλων χωρών και εμπνεύ­στη­κε από τα Συντάγ­μα­τα και τις Δια­κη­ρύ­ξεις των καπι­τα­λι­στι­κών κρατών.
Παράλ­λη­λα, ξεσπώ­ντας σε μια περί­ο­δο υπο­χώ­ρη­σης των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων που ακο­λού­θη­σε την ήττα του Ναπο­λέ­ο­ντα, ενέ­πνευ­σε και ενθάρ­ρυ­νε τα πιο ριζο­σπα­στι­κά ρεύ­μα­τα των αστών επα­να­στα­τών. Γι’ αυτό πολ­λοί ξένοι αστοί επα­να­στά­τες προ­σχώ­ρη­σαν ως εθε­λο­ντές στα επα­να­στα­τι­κά στρα­τεύ­μα­τα και κάποιοι άφη­σαν και τη ζωή τους στα πεδία των μαχών, απο­δει­κνύ­ο­ντας έμπρα­κτα ότι το πραγ­μα­τι­κό δια­κύ­βευ­μα της Επα­νά­στα­σης βρι­σκό­ταν πολύ πέρα από τον «ορί­ζο­ντα» της Εθνι­κής Ανεξαρτησίας.

Η Επανάσταση του 1821 υπήρξε αποτέλεσμα της ανάπτυξης των νέων καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής στα εδάφη της φεουδαρχικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αρματωλοί & κλέφτες

Κατά τη διάρ­κεια του 18ου αιώ­να, οι ελλη­νό­φω­νοι Χρι­στια­νοί έμπο­ροι και πλοιο­κτή­τες συγκέ­ντρω­ναν δύνα­μη και πλού­το, πρω­το­στα­τώ­ντας στο εμπό­ριο της Αυτο­κρα­το­ρί­ας, σε μια επο­χή που οι νέες καπι­τα­λι­στι­κές σχέ­σεις παρα­γω­γής επι­κρα­τού­σαν σε σημα­ντι­κά οικο­νο­μι­κά κέντρα της επο­χής και διά­βρω­ναν την εξου­σία των φεου­δαρ­χι­κών αυτοκρατοριών.
Την ίδια περί­ο­δο, ο τερ­μα­τι­σμός της εδα­φι­κής επέ­κτα­σης της Οθω­μα­νι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας οδή­γη­σε σε παρακ­μή το τιμα­ριω­τι­κό σύστη­μα και επέ­τρε­ψε σε ισχυ­ρές οικο­γέ­νειες Χρι­στια­νών (κοτζα­μπά­ση­δες) και Μου­σουλ­μά­νων (αγιά­νη­δες) να ελέγ­ξουν την καλ­λιέρ­γεια της γης και τη συλ­λο­γή των φόρων. Οι παρα­πά­νω, κατευ­θύ­νο­ντας την αγρο­τι­κή παρα­γω­γή στο αυξα­νό­με­νο εξω­τε­ρι­κό εμπό­ριο και τοπο­θε­τώ­ντας τα χρη­μα­τι­κά τους απο­θέ­μα­τα σε άλλες επι­χει­ρη­μα­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες, δεν άργη­σαν να συν­δέ­σουν τα συμ­φέ­ρο­ντά τους με την καπι­τα­λι­στι­κή αγορά.

Στην αυγή του 19ου αιώ­να, οι νέες καπι­τα­λι­στι­κές σχέ­σεις παρα­γω­γής διείσ­δυαν από όλους τους πόρους της γερα­σμέ­νης Οθω­μα­νι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας, κλο­νί­ζο­ντας τις κυρί­αρ­χες φεου­δαρ­χι­κές σχέ­σεις και δια­τα­ράσ­σο­ντας τις δοσμέ­νες κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κές ισορροπίες.
Στον πυρή­να των μετα­βο­λών βρι­σκό­ταν ο κοι­νω­νι­κός φορέ­ας των νέων σχέ­σε­ων παρα­γω­γής, η αστι­κή τάξη. Οσο αυξα­νό­ταν η οικο­νο­μι­κή ισχύς της ανερ­χό­με­νης ελλη­νι­κής αστι­κής τάξης, τόσο αυτή ερχό­ταν σε αντί­θε­ση με τους περιο­ρι­σμούς του οθω­μα­νι­κού φεου­δαρ­χι­κού κρά­τους και το καθε­στώς της υπο­τέ­λειάς της σε αυτό.

200 Χρόνια Επανάσταση 1821 epanastash 1821

Η βαθιά κρί­ση, που εκδη­λώ­θη­κε προ­ε­πα­να­στα­τι­κά στο εμπό­ριο και τη ναυ­τι­λία (για να απλω­θεί σε όλους λίγο — πολύ τους τομείς της οικο­νο­μι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας), όξυ­νε περαι­τέ­ρω τις αντι­θέ­σεις, ανα­δει­κνύ­ο­ντας με ακό­μα πιο επι­τα­κτι­κό τρό­πο τα αδιέ­ξο­δα της υπάρ­χου­σας κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κής οργά­νω­σης και φωτί­ζο­ντας την ανα­γκαιό­τη­τα της επα­να­στα­τι­κής ρήξης της αστι­κής τάξης με τη φεου­δαρ­χι­κή εξουσία.

Η ιστο­ρι­κή πρω­το­βου­λία για την Επα­νά­στα­ση άνη­κε στην ανερ­χό­με­νη τότε αστι­κή τάξη.
Αυτή ήταν που μετου­σί­ω­σε την αντί­θε­ση στην οθω­μα­νι­κή υπο­τέ­λεια σε εθνι­κή συνεί­δη­ση και τελι­κά σε επα­να­στα­τι­κό πολι­τι­κό πρόγραμμα.
Ο στό­χος της επα­να­στα­τη­μέ­νης αστι­κής τάξης, δηλα­δή η συγκρό­τη­ση ενός σύγ­χρο­νου αστι­κού έθνους — κρά­τους, σήμαι­νε ταυ­τό­χρο­να και ρήξη με τους όρους της οθω­μα­νι­κής κυριαρχίας.
Το γεγο­νός αυτό προ­σέ­δω­σε στην Επα­νά­στα­ση και απε­λευ­θε­ρω­τι­κό χαρα­κτή­ρα και επέ­τρε­ψε στην αστι­κή τάξη να προ­σελ­κύ­σει ευρύ­τε­ρες κοι­νω­νι­κές δυνά­μεις, που βίω­ναν την ταξι­κή εκμε­τάλ­λευ­ση και τη φυλε­τι­κή και θρη­σκευ­τι­κή κατα­πί­ε­ση, στα επα­να­στα­τι­κά της σχέδια.

Φιλική ΕταιρείαΗ επα­να­στα­τι­κή οργά­νω­ση της αστι­κής τάξης, η Φιλι­κή Εται­ρεία, δια­δρα­μά­τι­σε κεντρι­κό και ανα­ντι­κα­τά­στα­το ρόλο σε αυτήν τη διαδικασία.
Η Φιλι­κή Εται­ρεία ήταν η πρω­το­πο­ρία της ηγέ­τι­δας τάξης. Ηταν αυτή που προ­σα­να­το­λί­στη­κε από τα μακρο­πρό­θε­σμα συμ­φέ­ρο­ντα της αστι­κής τάξης και ξεπέ­ρα­σε τις συγκρού­σεις συμ­φε­ρό­ντων, τις ανα­στο­λές και τις επι­φυ­λά­ξεις των δια­φο­ρε­τι­κών μερί­δων της. Ηταν αυτή που δια­μόρ­φω­σε ένα επα­να­στα­τι­κό σχέ­διο ανε­ξάρ­τη­το από τη στά­ση των «Μεγά­λων Δυνά­με­ων» της επο­χής και στη­ριγ­μέ­νο σε εκεί­νες τις κοι­νω­νι­κές — ταξι­κές δυνά­μεις που είχαν συμ­φέ­ρον να επα­να­στα­τή­σουν. Ηταν αυτή που οργά­νω­σε τους επα­να­στά­τες, που προ­ε­τοί­μα­σε (ηθι­κά και υλι­κά) την Επα­νά­στα­ση και την έκρη­ξή της.

Δεν υπήρ­ξε ενιαία στά­ση των κοι­νω­νι­κών δυνά­με­ων της επο­χής ένα­ντι της Επα­νά­στα­σης. Μία μερί­δα των ελλη­νό­φω­νων Χρι­στια­νών που μετεί­χε στην οθω­μα­νι­κή διοί­κη­ση ή απο­λάμ­βα­νε προ­νό­μια στο πλαί­σιο της οθω­μα­νι­κής εξου­σί­ας (Εκκλη­σία, κοτζα­μπά­ση­δες, Φανα­ριώ­τες, αρμα­το­λοί) διέ­θε­τε ισχυ­ρά συμ­φέ­ρο­ντα, πολύ­μορ­φα συνυ­φα­σμέ­να με το οθω­μα­νι­κό φεου­δαρ­χι­κό κρά­τος, ενώ μετεί­χε και στην εκμε­τάλ­λευ­ση των ομογενών/ ομο­θρή­σκων της φτω­χών αγρο­τι­κών μαζών, σε αγα­στή συνερ­γα­σία με τις οθω­μα­νι­κές αρχές.

Βέβαια, η δια­δι­κα­σία μετά­βα­σης από τη φεου­δαρ­χία στον καπι­τα­λι­σμό δημιούρ­γη­σε ρωγ­μές και σε αυτές τις παρα­δο­σια­κές κοι­νω­νι­κές δυνάμεις.
Ιδιαί­τε­ρα οι κοτζα­μπά­ση­δες, έχο­ντας επε­κτεί­νει τις οικο­νο­μι­κές τους δρα­στη­ριό­τη­τες και σε άλλους τομείς, όπως το εμπό­ριο και η ναυ­τι­λία, είχαν μπει σε πορεία αστο­ποί­η­σης, συμπα­ρα­σύ­ρο­ντας και κομ­μά­τια της ιεραρ­χί­ας των περιο­χών τους. Την ίδια περί­ο­δο, οι αρμα­το­λοί θίγο­νταν από τις διοι­κη­τι­κές ανα­κα­τα­τά­ξεις που προ­ω­θού­νταν εκεί­νη την περί­ο­δο στην Οθω­μα­νι­κή Αυτοκρατορία.Σημαία με τα σύμβολα της Φιλικής Εταιρείας

Από την άλλη πλευ­ρά, οι ταλα­ντεύ­σεις σχε­τι­κά με την επι­και­ρό­τη­τα της Επα­νά­στα­σης, έπει­τα από την ήττα του Ναπο­λέ­ο­ντα και τη συγκρό­τη­ση της «Ιεράς Συμ­μα­χί­ας», επη­ρέ­α­ζαν και κομ­μά­τια των πλοιο­κτη­τών, των εμπό­ρων και των αστών δια­νο­ού­με­νων που βρί­σκο­νταν εκτός της οθω­μα­νι­κής επικράτειας.
Αντί­θε­τα, την ίδια περί­ο­δο, οι φτω­χοί αγρό­τες και η περιο­ρι­σμέ­νη αριθ­μη­τι­κά εργα­τι­κή τάξη βίω­ναν τις συνέ­πειες της κρί­σης στο εμπό­ριο και στη ναυ­τι­λία και της κατα­στρο­φής της βιο­τε­χνί­ας και έγι­ναν θερ­μοί απο­δέ­κτες των επα­να­στα­τι­κών κελευ­σμά­των της Φιλι­κής Εταιρείας.

Έπει­τα από την έκρη­ξη της Επα­νά­στα­σης, τα δια­φο­ρε­τι­κά συμ­φέ­ρο­ντα των αστι­κών μερί­δων και των άλλων κοι­νω­νι­κών δυνά­με­ων που συμ­με­τεί­χαν σε αυτή, προ­ερ­χό­με­να από τον φεου­δαρ­χι­κό κατα­κερ­μα­τι­σμό της παλιάς κοι­νω­νί­ας και από τις δια­συν­δέ­σεις των συμ­φε­ρό­ντων τους με δια­φο­ρε­τι­κά οικο­νο­μι­κά κέντρα της επο­χής, εκφρά­στη­καν με αντι­θέ­σεις για τον έλεγ­χο της ηγε­σί­ας της Επα­νά­στα­σης, τη μορ­φή του επι­διω­κό­με­νου νέου κρά­τους και τις διε­θνείς συμ­μα­χί­ες του.

πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας του Νικηφόρου ΛύτραΑπο­τέ­λε­σμα της όξυν­σης των αντι­θέ­σε­ων ήταν η έναρ­ξη ενδο­ε­πα­να­στα­τι­κών συγκρού­σε­ων, που κατέ­λη­ξαν σε «εμφυ­λί­ους» πολέ­μους, δηλα­δή σε πολε­μι­κές ανα­με­τρή­σεις των δια­φο­ρε­τι­κών αστι­κών μερί­δων, στις οποί­ες συμ­με­τεί­χαν και άλλες κοι­νω­νι­κές δυνάμεις.
Οι «εμφύ­λιοι» πόλε­μοι απο­τέ­λε­σαν τυπι­κό γνώ­ρι­σμα όλων των αστι­κών επα­να­στά­σε­ων και όχι κάποια ιδιαι­τε­ρό­τη­τα της «ελλη­νι­κής φυλής», όπως πολ­λοί υποστηρίζουν.
Στην ελλη­νι­κή περί­πτω­ση συνέ­δρα­μαν στην τελι­κή επι­κρά­τη­ση των πιο προ­ω­θη­μέ­νων τμη­μά­των της αστι­κής τάξης με επί­κε­ντρο τους πλοιο­κτή­τες και εμπό­ρους, που είχαν συμ­μα­χή­σει με τους αστούς δια­νο­ού­με­νους, τα νέα αστι­κά στρώ­μα­τα και τα πιο αστο­ποι­η­μέ­να τμή­μα­τα των παρα­δο­σια­κών κοι­νω­νι­κών ομά­δων.
Η επι­κρά­τη­σή τους εξα­σφά­λι­σε τη συγκρό­τη­ση ενός σύγ­χρο­νου συγκε­ντρω­τι­κού αστι­κού κρά­τους, σε στε­νή συμ­μα­χία με την καπι­τα­λι­στι­κή Βρε­τα­νι­κή Αυτο­κρα­το­ρία.

Η συμ­μα­χία με τη Βρε­τα­νι­κή Αυτο­κρα­το­ρία, δηλα­δή με την πιο προηγ­μέ­νη καπι­τα­λι­στι­κή δύνα­μη της επο­χής, είχε ιδιαί­τε­ρη σημα­σία για τη διε­θνή ανα­γνώ­ρι­ση του ελλη­νι­κού αστι­κού κράτους.
Η βρε­τα­νι­κή στή­ρι­ξη στην επα­να­στα­τι­κή εξου­σία συνέ­βα­λε αρχι­κά κατα­λυ­τι­κά στην τρο­πο­ποί­η­ση της στά­σης των «Μεγά­λων Δυνά­με­ων» (Μ. Βρε­τα­νί­ας, Γαλ­λί­ας, Τσα­ρι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας, Αυστρο­ουγ­γρι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας) ένα­ντι της Επα­νά­στα­σης και τελι­κά στην πρό­κρι­ση της συγκρό­τη­σης ενός ανε­ξάρ­τη­του κρά­τους (Πρω­τό­κολ­λο Λον­δί­νου, 1830).
Είχε μεσο­λα­βή­σει η Ναυ­μα­χία του Ναβα­ρί­νου (1827), όπου έπει­τα από την απο­φα­σι­στι­κή στά­ση του τσα­ρι­κού στό­λου, ο τελευ­ταί­ος μαζί με τον βρε­τα­νι­κό και τον γαλ­λι­κό στό­λο κατέ­στρε­ψαν τον οθωμανο-αιγυπτιακό.

Η στάση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας και των υπόλοιπων «Μεγάλων Δυνάμεων» απέναντι στην Επανάσταση σχετιζόταν με τη συνολικότερη τοποθέτησή τους στο «Ανατολικό Ζήτημα», δηλαδή στη θέση τους για την τύχη των εδαφών της αποδυναμωμένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η Τσα­ρι­κή Αυτο­κρα­το­ρία επι­θυ­μού­σε να αξιο­ποι­ή­σει την Επα­νά­στα­ση, όπως και κάθε επα­να­στα­τι­κό κίνη­μα στη Βαλ­κα­νι­κή Χερ­σό­νη­σο, προ­κει­μέ­νου να εξα­πο­λύ­σει έναν και­νού­ριο πόλε­μο ενα­ντί­ον της Οθω­μα­νι­κής Αυτο­κρα­το­ρί­ας και να βρει διέ­ξο­δο στη Μεσόγειο.
Ακρι­βώς αυτός ήταν ο λόγος που η Βρε­τα­νι­κή Αυτο­κρα­το­ρία τήρη­σε αρχι­κά αρνη­τι­κή στά­ση απέ­να­ντι στην Επα­νά­στα­ση, που λαθε­μέ­να τη θεώ­ρη­σε απο­τέ­λε­σμα των τσα­ρι­κών ραδιουργιών.
Ομως, στη συνέ­χεια, εκτί­μη­σε ότι η συγκρό­τη­ση ενός ανε­ξάρ­τη­του αστι­κού έθνους — κρά­τους που θα βρι­σκό­ταν σε στε­νή συμ­μα­χία μαζί της, θα απο­τε­λού­σε εμπό­διο για τα τσα­ρι­κά σχέ­δια και θα εξα­σφά­λι­ζε τη συνέ­χι­ση της κυριαρ­χί­ας της στα κρί­σι­μα για το διε­θνές εμπό­ριο νερά της Νοτιο­α­να­το­λι­κής Μεσο­γεί­ου, συμπα­ρα­σύ­ρο­ντας στη θέση αυτή και τη Γαλ­λία. Αντί­θε­τα, στα­θε­ρά αρνη­τι­κή στά­ση κρά­τη­σε η Αυστρο­ουγ­γρι­κή Αυτο­κρα­το­ρία, η οποία θεω­ρού­σε ότι η νίκη της Επα­νά­στα­σης θα δια­τά­ρασ­σε τις ισορ­ρο­πί­ες στην Ευρώπη.

κάψιμο τουρκικής φρεγάτας του Κωνσταντίνου Βολανάκη

Τα ιδιαί­τε­ρα συμ­φέ­ρο­ντα των «Μεγά­λων Δυνά­με­ων» απέρ­ρε­αν πρώ­τα απ’ όλα από το επί­πε­δο της κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κής ανά­πτυ­ξής τους και τους μετα­ξύ τους αντα­γω­νι­σμούς, οδη­γώ­ντας σε αλλη­λο­συ­γκρουό­με­να σχέ­δια για το μέλ­λον της Ελλη­νι­κής Επα­νά­στα­σης. Αντί­στοι­χα και ο διε­θνής προ­σα­να­το­λι­σμός των δια­φό­ρων δυνά­με­ων της Επα­νά­στα­σης είχε να κάνει με τα ιδιαί­τε­ρα ταξι­κά τους συμ­φέ­ρο­ντα και τη μορ­φή του κρά­τους που επι­δί­ω­καν να συγκροτήσουν.
Γι’ αυτό και οι ηττη­μέ­νοι των «εμφυ­λί­ων» πολέ­μων, δηλα­δή οι λιγό­τε­ρο αστο­ποι­η­μέ­νοι κοτζα­μπά­ση­δες και οι κλέ­φτες που θεω­ρού­σαν ότι το αστι­κό συγκε­ντρω­τι­κό κρά­τος θα αμφι­σβη­τού­σε τα προ­ε­πα­να­στα­τι­κά τους προ­νό­μια και θα υπέ­σκα­πτε τον κοι­νω­νι­κό τους ρόλο, έβλε­παν με θετι­κό μάτι τις τσα­ρι­κές προ­τά­σεις για τη συγκρό­τη­ση τριών ημιαυ­τό­νο­μων περιο­χών στα επα­να­στα­τη­μέ­να εδά­φη, που θα παρέ­με­ναν φόρου υπο­τε­λείς στον Σουλτάνο.

Αρματωλοί + κλέφτες Το αστι­κό συγκε­ντρω­τι­κό έθνος — κρά­τος απο­τε­λού­σε την πραγ­μα­τι­κή επα­να­στα­τι­κή απά­ντη­ση της επο­χής στα αδιέ­ξο­δα της φεου­δαρ­χι­κής εξου­σί­ας, αλλά σε καμιά περί­πτω­ση δεν θα μπο­ρού­σε να οδη­γή­σει στην κατάρ­γη­ση της ταξι­κής εκμε­τάλ­λευ­σης.
Η φτω­χή αγρο­τιά και η μικρή ακό­μη εργα­τι­κή τάξη, που στε­λέ­χω­σαν με ανι­διο­τέ­λεια τις ένο­πλες επα­να­στα­τι­κές δυνά­μεις, ρίχτη­καν με ηρω­ι­σμό στα πεδία των μαχών και έδω­σαν απλό­χε­ρα το αίμα τους στην Επα­νά­στα­ση, κατά­φε­ραν να απο­τι­νά­ξουν το καθε­στώς του ραγιά.
Δεν πέτυ­χαν όμως και την κοι­νω­νι­κή τους απε­λευ­θέ­ρω­ση. Η ελευ­θε­ρία που επι­κα­λού­νταν οι αστι­κές επα­να­στα­τι­κές δυνά­μεις αφο­ρού­σε μόνο την απε­λευ­θέ­ρω­ση από τις σχέ­σεις φυσι­κού κατα­να­γκα­σμού και το διά­πλα­το άνοιγ­μα του δρό­μου για την κυριαρ­χία των καπι­τα­λι­στι­κών σχέ­σε­ων παραγωγής.

Οι πολι­τι­κά ανώ­ρι­μες ακό­μα λαϊ­κές δυνά­μεις άργη­σαν να αντι­λη­φθούν ότι η αστι­κή εξου­σία ήταν το αντι­κει­με­νι­κό απο­τέ­λε­σμα της επα­νά­στα­σης και όχι της προ­δο­σί­ας της.
Παρ’ όλα αυτά, το σπά­σι­μο του φόβου τους, ο ξεση­κω­μός τους (κόντρα στις παραι­νέ­σεις ή και τις απει­λές των ισχυ­ρών, των «συνε­τών» κ.λπ.), η ανι­διο­τέ­λειά τους στον αγώ­να, η αντο­χή τους στις δυσκο­λί­ες, γενι­κό­τε­ρα η ισχύς του επα­να­στα­τη­μέ­νου λαού: Ολα απο­τε­λούν δια­χρο­νι­κή πηγή έμπνευ­σης για τις σύγ­χρο­νες μάχες που έχει μπρο­στά του ο λαός μας.

Επί­και­ρης σημα­σί­ας συμπέ­ρα­σμα από την Επα­νά­στα­ση του 1821 απο­τε­λεί και το γεγο­νός ότι ο δυσμε­νής συσχε­τι­σμός δεν μπο­ρεί να εμπο­δί­σει σε τελι­κή ανά­λυ­ση την ανα­τρο­πή ενός κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κού σχη­μα­τι­σμού, εφό­σον έχουν ήδη ανα­πτυ­χθεί οι υλι­κές προ­ϋ­πο­θέ­σεις που την απαιτούν.
Η μεγά­λη Οθω­μα­νι­κή Αυτο­κρα­το­ρία δεν μπό­ρε­σε να απο­τρέ­ψει την ευό­δω­ση της Επα­νά­στα­σης, και μάλι­στα σε μια επο­χή όπου η ήττα του Ναπο­λέ­ο­ντα και η συγκρό­τη­ση της «Ιεράς Συμ­μα­χί­ας» είχαν δια­μορ­φώ­σει έναν δυσμε­νή διε­θνή συσχε­τι­σμό για τις αστι­κές δυνάμεις.

200 Χρόνια Επανάσταση 1821 epanastash 1821 ΚΕ ΚΚΕ

Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα κομβικής σημασίας γεγονός στην Ιστορία του τόπου μας. Ως γενέθλια πράξη του ελληνικού αστικού κράτους, διαμόρφωσε το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκε η ταξική πάλη έως τις μέρες μας.

Ελευθερία ή Θάνατος, ξυλογραφία του Τάσσου

Ελευ­θε­ρία ή Θάνα­τος, ξυλο­γρα­φία του Τάσσου

Το Κόμ­μα μας, από την ίδρυ­σή του, κατα­πιά­στη­κε επα­νει­λημ­μέ­να με την Ιστο­ρία του 1821, επι­χει­ρώ­ντας να αξιο­ποι­ή­σει τα συμπε­ρά­σμα­τα της μελέ­της αυτής στη δια­μόρ­φω­ση της στρα­τη­γι­κής του. Βέβαια, αυτές οι προ­σεγ­γί­σεις δεν στε­ρού­νταν αδυ­να­μιών, που αντα­να­κλού­σαν κάθε φορά το ιδε­ο­λο­γι­κό — πολι­τι­κό επί­πε­δο ωρι­μό­τη­τας του ίδιου του Κόμματος.

Με το 1821 ασχο­λεί­ται και η αστι­κή τάξη από τα πρώ­τα χρό­νια της εξου­σί­ας της. Η αστι­κή τάξη ανα­τρέ­χει στη γενέ­θλια πρά­ξη του κρά­τους της (προ­σαρ­μό­ζο­ντας κάθε φορά το περιε­χό­με­νό της στις εκά­στο­τε ανά­γκες, στα συμ­φέ­ρο­ντα και τους σκο­πούς της), προ­κει­μέ­νου να δια­μορ­φώ­σει και να επι­βά­λει στις λαϊ­κές συνει­δή­σεις τη δική της «ανά­γνω­ση» και «μνή­μη» του παρελ­θό­ντος, τον δικό της αξια­κό κώδι­κα στο σήμε­ρα και τη δική της ατζέ­ντα για το μέλλον.
Προς αυτόν το σκο­πό, αξιο­ποιεί­ται κάθε φορά ένα δια­φο­ρε­τι­κό μείγ­μα αστι­κού εθνι­κι­σμού και αστι­κού κοσμο­πο­λι­τι­σμού, ενώ ως «συγκολ­λη­τι­κή» ουσία όλων των παρα­πά­νω επι­στρα­τεύ­ε­ται το ιδε­ο­λό­γη­μα της «εθνι­κής ενό­τη­τας» και «ομο­ψυ­χί­ας».
Καλ­λιερ­γεί­ται η αντί­λη­ψη ότι το έθνος μεγα­λουρ­γεί όταν ομο­νο­εί και κατα­στρέ­φε­ται όταν διχά­ζε­ται, η οποία χρη­σι­μο­ποιεί­ται δια­χρο­νι­κά προ­κει­μέ­νου να συγκα­λυ­φθούν οι υπάρ­χου­σες και ανει­ρή­νευ­τες ταξι­κές αντι­θέ­σεις.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από την εξιστόρηση της Επανάστασης σε όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης, από τον τρόπο προβολής της από τα ΜΜΕ, από τον τρόπο προσέγγισής της από τα αστικά και οπορτουνιστικά κόμματα.

Οπως φαί­νε­ται και από το από­σπα­σμα του Ρήγα που παρα­τί­θε­ται, δύο αιώ­νες πριν, η ανερ­χό­με­νη αστι­κή τάξη δια­κή­ρυτ­τε με ορμή και απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα την επα­να­στα­τι­κή ανα­τρο­πή της τυραν­νί­ας του Σουλ­τά­νου και των οθω­μα­νι­κών φεου­δαρ­χι­κών δεσμών.
1821 Ελευθερία ή Θάνατος

Σήμε­ρα, δύο αιώ­νες μετά, είναι η ίδια που προ­σπα­θεί, με νύχια και με δόντια, να κρα­τή­σει πίσω τους τρο­χούς της Ιστο­ρί­ας. Γι’ αυτό και παρου­σιά­ζει την εξου­σία της αιώ­νια, όπως έκα­ναν κάπο­τε και οι βασι­λιά­δες, οι ευγε­νείς και οι φεου­δάρ­χες, προ­τού δουν τους θρό­νους και την εξου­σία τους να συντρί­βο­νται από τους ανα­πό­δρα­στους νόμους της κοι­νω­νι­κο­οι­κο­νο­μι­κής εξέλιξης.

ΚΚΕ logo

Αν και οι κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής και η συγκρότηση αστικών κρατών αποτελούσαν συντελεστή προόδου για την Ιστορία της ανθρωπότητας στις αρχές του 19ου αιώνα, σήμερα έχουν μεταβληθεί σε τροχοπέδη της.

Η σημε­ρι­νή ανά­πτυ­ξη των παρα­γω­γι­κών δυνά­με­ων και η ολο­έ­να μεγα­λύ­τε­ρη αντί­φα­σή τους με τις υφι­στά­με­νες σχέ­σεις παρα­γω­γής εκδη­λώ­νο­νται με όλο και μεγα­λύ­τε­ρη οξύ­τη­τα: Με οικο­νο­μι­κές κρί­σεις, φτώ­χεια, ανερ­γία, πεί­να, πολέ­μους και προ­σφυ­γιά.

Με μια όλο και μεγαλύτερη αναντιστοιχία ανάμεσα στις σύγχρονες δυνατότητες και ανάγκες των ανθρώπινων κοινωνιών, από τη μια, και την υπονόμευσή τους από το καπιταλιστικό κέδρος, από την άλλη.

Ο τερά­στιος πλού­τος που παρά­γε­ται από την εργα­τι­κή τάξη δεν αντα­να­κλά­ται στην ποιό­τη­τα ζωής των εργα­ζο­μέ­νων.
Αντί­θε­τα, η ψαλί­δα ανά­με­σα στους καπι­τα­λι­στές και τους ανθρώ­πους του μόχθου διαρ­κώς μεγα­λώ­νει. Τα άλμα­τα στην επι­στή­μη και την τεχνο­λο­γία δεν αξιο­ποιού­νται για τη διευ­ρυ­νό­με­νη ικα­νο­ποί­η­ση των κοι­νω­νι­κών ανα­γκών. Αντί­θε­τα, γίνο­νται εργα­λείο στα χέρια του κεφα­λαί­ου για την περαι­τέ­ρω έντα­ση της εκμε­τάλ­λευ­σης των εργαζομένων.

Η αύξη­ση της μακρό­χρο­νης ανερ­γί­ας και του βαθ­μού εκμε­τάλ­λευ­σης της εργα­τι­κής τάξης, η ενί­σχυ­ση της τάσης της σχε­τι­κής και από­λυ­της εξα­θλί­ω­σης, η αδυ­να­μία αξιο­ποί­η­σης των σύγ­χρο­νων δυνα­το­τή­των για την κάλυ­ψη των βασι­κών λαϊ­κών ανα­γκών στην Υγεία, στην Παι­δεία κ.ο.κ., ανα­δει­κνύ­ουν ακρι­βώς την όξυν­ση της βασι­κής αντί­θε­σης ανά­με­σα στο κεφά­λαιο και την εργα­σία, γενι­κό­τε­ρα την όξυν­ση του συνό­λου των κοι­νω­νι­κών αντι­θέ­σε­ων. Φανε­ρώ­νουν τα κοι­νω­νι­κά αδιέ­ξο­δα του σύγ­χρο­νου καπιταλισμού.

Η νέα βαθιά διεθνής καπιταλιστική κρίση, που συνοδεύτηκε από τις τεράστιες αδυναμίες των συστημάτων Υγείας, ακόμη και των πιο προηγμένα καπιταλιστικών κρατών να αντιμετωπίσουν την πανδημία, ανέδειξε για άλλη μια φορά τη σήψη του συστήματος.

Την ίδια στιγ­μή που εκα­τομ­μύ­ρια άνθρω­ποι ανά τον κόσμο κατα­δι­κά­ζο­νταν σε μια από­το­μη, περαι­τέ­ρω φτω­χο­ποί­η­ση (σύμ­φω­να με την Παγκό­σμια Τρά­πε­ζα, το 2020 άλλοι 226 εκα­τομ­μύ­ρια άνθρω­ποι προ­στέ­θη­καν σε όσους βρί­σκο­νται κάτω από τα επί­ση­μα όρια της φτώ­χειας) ή στην επι­βί­ω­ση με επι­δό­μα­τα, η «αφρό­κρε­μα» της αστι­κής τάξης αύξα­νε την περιου­σία της κατά 3,917 τρισ. δολά­ρια (λίστα δισε­κα­τομ­μυ­ριού­χων Forbes, 2020).

Σύμ­φω­να με τον ΟΗΕ, η εξά­λει­ψη της παγκό­σμιας πεί­νας και η κατα­πο­λέ­μη­ση της παγκό­σμιας φτώ­χειας σήμε­ρα θα χρειά­ζο­νταν 267 δισ. δολά­ρια (ή μόλις το 6,8% από την αύξη­ση στην περιου­σία των δισε­κα­τομ­μυ­ριού­χων του κόσμου το 2020). Αντί­στοι­χα, ο εμβο­λια­σμός όλου του πλη­θυ­σμού της Γης θα κόστι­ζε 141,2 δισ. δολάρια.
Αν στα μεγέ­θη αυτά συνυ­πο­λο­γι­στούν και οι δαπά­νες των καπι­τα­λι­στι­κών κρα­τών για εξο­πλι­σμούς (που το 2019 άγγι­ξαν το υπέ­ρο­γκο ποσό των 1,9 τρισ. δολα­ρί­ων), τότε γίνε­ται αντι­λη­πτό πως όλα τα δει­νά που βιώ­νουν οι εργα­τι­κές — λαϊ­κές μάζες σήμε­ρα, δεν απο­τε­λούν «φυσι­κό φαι­νό­με­νο», αλλά αντι­κει­με­νι­κή συνέ­πεια της εξου­σί­ας της αστι­κής τάξης και της ιδιο­κτη­σί­ας της στα μέσα παραγωγής.

Ολα τα παραπάνω πιστοποιούν ότι ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα ιστορικά ξεπερασμένο, διάτρητο από τις αντιθέσεις και τις αντιφάσεις του, που παρά τον υπάρχοντα αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων, αργά ή γρήγορα θα κυοφορήσει την αλλαγή αυτού του συσχετισμού, επιβεβαιώνοντας πως η εποχή μας είναι εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό — κομμουνισμό.

Στη σημε­ρι­νή επο­χή, η σοσια­λι­στι­κή επα­νά­στα­ση για την κατά­κτη­ση της εργα­τι­κής εξου­σί­ας είναι η μονα­δι­κή προ­ο­δευ­τι­κή απά­ντη­ση απέ­να­ντι στο γερα­σμέ­νο καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα.
Γι’ αυτό σήμε­ρα προ­έ­χει η ολό­πλευ­ρη προ­ε­τοι­μα­σία της πρω­το­πο­ρί­ας, όλων των αγω­νι­στι­κών ριζο­σπα­στι­κών δυνά­με­ων για την αντεπίθεση.
Προ­έ­χει η συστρά­τευ­ση όλων των κοι­νω­νι­κών — ταξι­κών δυνά­με­ων που έχουν συμ­φέ­ρον από την ανα­τρο­πή της αστι­κής εξου­σί­ας, η αντι­με­τώ­πι­ση όλων των ταλαντεύσεων.

Ηγετική δύναμη της επανάστασης θα είναι ο κοινωνικός φορέας του καινούριου, η εργατική τάξη, που με την επαναστατική της πάλη θα εμπνεύσει και θα συσπειρώσει και τα λαϊκά τμήματα των μεσαίων στρωμάτων, για την ανατροπή της αστικής εξουσίας και την οικοδόμηση της εργατικής, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και κάθε μορφής κοινωνικής καταπίεσης και ανισοτιμίας, για την αποδέσμευση της χώρας από τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και από κάθε ιμπεριαλιστική ένωση.

Μέσα στον αγώ­να για τη διεκ­δί­κη­ση και ικα­νο­ποί­η­ση των σύγ­χρο­νων ανθρώ­πι­νων ανα­γκών, στον αγώ­να ενά­ντια στον ιμπε­ρια­λι­στι­κό πόλε­μο και την ελλη­νι­κή εμπλο­κή, μπο­ρού­με να βρού­με τον κοι­νό βημα­τι­σμό με χιλιά­δες μισθω­τούς εργα­ζό­με­νους, αυτο­α­πα­σχο­λού­με­νους των πόλε­ων, βιο­πα­λαι­στές αγρό­τες, γυναί­κες και νέους, φοι­τη­τές από τα λαϊ­κά στρώ­μα­τα με ριζο­σπα­στι­κή διά­θε­ση και οράματα.
Να συμ­βάλ­λου­με στην πρό­κλη­ση ρωγ­μών στο σάπιο καπι­τα­λι­στι­κό σύστη­μα, να νική­σου­με τον δισταγ­μό, τον φόβο, τον συμβιβασμό.

Να συγκροτήσουμε μια ισχυρή, ατσαλωμένη, αποφασισμένη κοινωνική συμμαχία σε αντικαπιταλιστική — αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση. Να διαμορφώσουμε προϋποθέσεις για τη ριζική ανατροπή, για τον σοσιαλισμό — κομμουνισμό.

Η Κεντρι­κή Επι­τρο­πή του ΚΚΕ
Μάρ­τιος 2021

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο