Διανόηση και «πονηρά μονοπάτια» («Στεγανά» στη Σκέψη και «Υπέρτατοι σκοποί»…)

Γρά­φει ο Βασί­λης Χαλι­κιάς* //

Η μεγα­λύ­τε­ρη «επι­τυ­χία» της κυρί­αρ­χης ιδε­ο­λο­γί­ας (της ιδε­ο­λο­γί­ας της τάξης που κυριαρ­χεί οικο­νο­μι­κά) είναι  ότι χρη­σι­μο­ποιώ­ντας κάθε μέσο και μηχα­νι­σμό που δια­θέ­τει, έχει κατα­φέ­ρει τον πλή­ρη  ευνου­χι­σμό  στη σκέ­ψη μας.  Η οργα­νω­μέ­νη αμά­θεια, ο εκμαυ­λι­σμός των συνει­δή­σε­ων, η ανα­σφά­λεια του σήμε­ρα, ο φόβος του αύριο γίνο­νται το… «πονη­ρό μονο­πά­τι» μέσα από το οποίο «γλι­στρά­με» στις εύκο­λες  προ­σεγ­γί­σεις,  όταν η ζωή βάζει σύν­θε­τα και δισε­πί­λυ­τα ερω­τή­μα­τα. Ερω­τή­μα­τα στα οποία απα­ντά­με αβα­σά­νι­στα,  μένο­ντας στην επι­φά­νεια των γεγο­νό­των,  χωρίς να ψάχνου­με την αλλη­λε­πί­δρα­σή τους, τη συνά­φεια που έχει το ένα με το άλλο,  χωρίς να ψάχνου­με την ιστο­ρία και την προϊ­στο­ρία  τους,  το πώς ανα­πα­ρά­γο­νται τα ίδια και τα ίδια κάτω από δια­φο­ρε­τι­κές συν­θή­κες και επο­χές.    Τα «στε­γα­νά» στη σκέ­ψη είναι το άμε­σο απο­τέ­λε­σμα του ευνου­χι­σμού της.   Με  επι­μο­νή και μεθο­δι­κό­τη­τα πρέ­πει συνε­χώς να εκπαι­δευό­μα­στε  στην ικα­νό­τη­τα ανά­γνω­σης της «αξο­νι­κής τομο­γρα­φί­ας» της κοι­νω­νί­ας και όλων των ιστο­ρι­κών – πολι­τι­κών συμ­βά­ντων δια­χρο­νι­κά.   Δηλα­δή να σπά­με τα «στε­γα­νά».

Αυτά, εάν θέλου­με να λεγό­μα­στε ΔΙΑΝΟΗΣΗ.  Θα πού­νε πολ­λοί «εντά­ξει, δεν έχω τέτοιες απαι­τή­σεις» …  πιστεύ­ο­ντας οτι έτσι ξεμπερ­δεύ­ουν.   «Δια­νο­ού­με­νος»  δεν είναι κάποια εξω­τε­ρι­κή ετι­κέ­τα. Δεν πρό­κει­ται για τίτλο τιμής.  Πρό­κει­ται για «θέση μάχης». Διό­τι ο Πολι­τι­σμός σε περιό­δους κρί­σης μετα­τρέ­πε­ται σε  «πεδίο μάχης».  Η επί­θε­ση στον Πολι­τι­σμό και η εξα­φά­νι­ση της δυνα­μι­κής του, απο­τε­λούν βασι­κή προ­ϋ­πό­θε­ση για να επι­βλη­θούν τα χει­ρό­τε­ρα.  Η  Κυρί­αρ­χη τάξη (μαζί και οι ανά τον κόσμο πολι­τι­κοί υπη­ρέ­τες της) το κατα­λα­βαί­νει αυτό και από και­ρό προ­ε­τοι­μά­ζει το «πονη­ρό μονο­πά­τι» που λέγα­με πριν.

Η «απου­σία της Δια­νό­η­σης», η σιω­πή της πιο σωστά, δεν οφεί­λε­ται σε έλλει­ψη Δια­νο­ού­με­νων.   Είναι κυρί­ως  έλλει­ψη από­φα­σης να πάρουν «θέση μάχης». Και όσοι «έχουν πάρει»  αυτή τη θέση μένουν  συνή­θως αφα­νείς αφού προ­βάλ­λο­νται  οι «περι­φε­ρό­με­νοι μαϊ­ντα­νοί» που ξευ­τι­λί­ζουν την έννοια.

Το μυα­λό μας  εθί­στη­κε  να δου­λεύ­ει με «στε­γα­νά»  βλέ­πο­ντας  ΜΟΝΟ ότι  είναι κοντά μας  χρο­νι­κά, συντε­χνια­κά και… γεω­γρα­φι­κά.  Μας  εξα­να­γκά­ζουν να ζού­με  σε ένα Μικρό­κο­σμο με κύρια ασχο­λία την προ­σω­πι­κή μας  ανά­δει­ξη και επιβίωση.

Ο  κοι­νω­νι­κός μας ρόλος (και της Τέχνης γενι­κά)  γίνε­ται όνει­ρο άπια­στο.  Τον βλέ­που­με συνή­θως σαν απλή πολυ­τέ­λεια.  Ο αγώ­νας  για την συνε­χή ανά­δει­ξη του κοι­νω­νι­κού ρόλου της  Τέχνης,  δεν είναι «για την δόξα».  Είναι,  το κατα­λα­βαί­νου­με ή όχι, αγώ­νας για την διά­σω­ση και επι­βί­ω­ση του ίδιου του Άνθρω­που.  Όταν πρω­το­γε­νείς ανθρώ­πι­νες ανά­γκες (όπως είναι η Τέχνη και όχι μόνο)  μετα­τρέ­πο­νται  σε  στυ­γνή  εμπο­ρευ­μα­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα είναι επό­με­νο να συμ­βούν τα χει­ρό­τε­ρα.  Η επέ­λα­ση της «ιδιω­τι­κής πρω­το­βου­λί­ας» των κερ­δο­σκό­πων, με το «Νέο πνεύ­μα» που φέρ­νει, και στα καλ­λι­τε­χνι­κά δρώ­με­να,   πρέ­πει να μας  κρα­τά­ει  σε διαρ­κή επα­γρύ­πνη­ση.  Με δωρε­άν παρο­χές,   εθε­λο­ντι­σμό και πλή­ρη αντι­στρο­φή της σχέ­σης του ανθρώ­που με το Έργο Τέχνης, περ­νά­ει  επι­με­λώς την άπο­ψη  «τα πάντα είναι Τέχνη».  Πλα­σά­ρουν οτι­δή­πο­τε παλιό και ανα­μα­ση­μέ­νο, ντυ­μέ­νο με  ένα δήθεν μοντέρ­νο  Μαν­δύα. Θα μπο­ρού­σα­με να εντά­ξου­με το «Νέο αυτό πνεύ­μα» στην  «οργα­νω­μέ­νη αμά­θεια»  που οδη­γεί στο γνω­στό μας  «πονη­ρό μονοπάτι».

«Αν θέλεις να κυριαρ­χή­σεις πάνω στους ανθρώ­πους πρέ­πει να κυριαρ­χή­σεις πάνω στη σκέ­ψη τους.»  Να τους εκτρέ­πεις συνε­χώς από τον δρό­μο μέσω του οποί­ου  θα πλη­σιά­σου­νε την αλή­θεια.  Με άλλα λόγια πρέ­πει να τους κάνεις να ψάχνου­νε σε «θολά νερά».  Να θεω­ρού­νε «ανα­γκαίο»  τον ρόλο του Μεσο­λα­βη­τή σε όλες τις κοι­νω­νι­κές λει­τουρ­γί­ες  μαζί και στην Τέχνη φυσι­κά.  Να τους μάθεις να στο­χο­ποιούν  το  ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ  και όχι την ΑΙΤΙΑ.

Να τους «σπρώ­χνεις» στην προ­σπά­θεια για λύση  δευ­τε­ρο­γε­νών – επου­σιω­δέ­στε­ρων  Αντι­θέ­σε­ων  ώστε να μη κατα­πια­στούν  με τις  πρω­ταρ­χι­κές Αντι­θέ­σεις  της κοι­νω­νι­κής ζωής.  Αν θέλεις λοι­πόν να κυριαρ­χή­σεις  πάνω στους ανθρώ­πους  πρέ­πει  (ταυ­τό­χρο­να  με  την εξα­θλί­ω­ση σε επί­πε­δο βιο­πο­ρι­σμού, και την παρα­πλη­ρο­φό­ρη­ση σε επί­πε­δο ενη­μέ­ρω­σης)       να  τους  εγκλω­βί­ζεις συνε­χώς σε ένα  είδος «κοντό­φθαλ­μης γνώ­σης» που αγγί­ζει τα όρια της  άγνοιας.

Άγνοια που  παίρ­νει την μορ­φή  «στρα­τευ­μέ­νου κομπο­γιαν­νι­τι­σμού»  αφού  σε μερι­κά πεδία η «επι­στη­μο­νι­κή απο­βλά­κω­ση»  διδά­σκε­ται πλέ­ον στα Πανε­πι­στή­μια. Διό­τι  αφ’ ενός η  «επι­στη­μο­νι­κή»   προ­σέγ­γι­ση  είναι  ξεκομ­μέ­νη από το ιστο­ρι­κό — κοι­νω­νι­κό της περιε­χό­με­νο  και  αφ’ εταί­ρου    απου­σιά­ζει  συχνά  το  «αντι­κεί­με­νο έρευ­νας».     Υπάρ­χει μονά­χα ένας σκο­πός.        Ένας  «κεντρι­κός σκο­πός».  Προ­σα­να­το­λί­ζουν  το μυα­λό σου  στα βαλ­τό­νε­ρα του «πονη­ρού μονο­πα­τιού». Διό­τι  δου­λειά  σου   ΔΕΝ  είναι η ευη­με­ρία του Ανθρώ­που.    Όποια και αν είναι τα δεδο­μέ­να,  κάθε φορά εσύ έχεις  ΕΝΑ μόνο σκο­πό.  Την ευη­με­ρία των αριθ­μών.  Των  αριθ­μών  που φέρ­νουν την μακροη­μέ­ρευ­ση της   «τάξης  που  κυριαρ­χεί  οικο­νο­μι­κά».   Δηλα­δή  της    ΜΟΝΑΔΙΚΗΣ επί  της  γης  ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΗΣ  ΣΤΑΘΕΡΑΣ,  που  η ίδια απαι­τεί  να «μένει κυρί­αρ­χη»  πάση θυσία. Εννο­ού­με  κυριο­λε­κτι­κά…  ΠΑΣΗ ΘΥΣΙΑ.

Ακού­με συνε­χώς στις μέρες μας εκφρά­σεις όπως:

Χρειά­ζε­ται  αγώ­νας να σωθεί η χώρα και το έθνος.
…αγώ­νας  να μειω­θεί η φτώ­χεια και η ανεργία.
…αγώ­νας  για να γλυ­τώ­σου­με από τον βρα­χνά του  χρέους.
…αγώ­νας ενα­ντί­ον της τρομοκρατίας.
…αγώ­νας για γεω­στρα­τη­γι­κή σταθερότητα.
…αγώ­νας για ολό­πλευ­ρη ανά­πτυ­ξη  και πολ­λά άλλα ακόμα.

Εκα­τομ­μύ­ρια άνθρω­ποι  αγω­νί­ζο­νται  για  όλα αυτά  και καλά  κάνουν…  Ακό­μα και η «κυρί­αρ­χη τάξη»   συχνά  επι­κρο­τεί τον αγώ­να τους,  αρκεί  να μη  την  αμφι­σβη­τούν στην πρά­ξη,  σαν   ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΗ ΣΤΑΘΕΡΑ.

Αρκεί να μη φύγει η σκέ­ψη σου από τα «ΣΤΕΓΑΝΑ»  που την έχου­νε βάλει,  σου έρθει  καμιά  ξαφ­νι­κή…  «ανα­λα­μπή»  και συμ­βεί το ΜΟΙΡΑΙΟ.   Τι θα ήταν ΜΟΙΡΑΙΟ  για την «κυρί­αρ­χη τάξη»;   Να  δεις  όλους τους πιο  πάνω Αγώ­νες σαν   ΥΠΟΕΠΕΙΣΟΔΙΑ  και  μόνο(!)     του έργου που εξε­λίσ­σε­ται  μπρο­στά μας, περισ­σό­τε­ρο από εκα­τό χρό­νια τώρα και να ανα­λά­βεις δράση !

Τίτλος του έργου: Δύο  κόσμοι  παλεύ­ουν ανε­λέ­η­τα!   Με  τα υπέρ και τα κατά  που έχει κάθε  κόσμος  την κάθε δεδο­μέ­νη στιγμή.

Από την μια μεριά ο  κόσμος  των Δημιουρ­γών των κοι­νω­νι­κών αγα­θών ανα­πό­σπα­στο κομ­μά­τι του οποί­ου είναι και ο Καλ­λι­τέ­χνης.   Σε  περιό­δους  που  η  λει­τουρ­γία της «Αμε­τά­βλη­της Στα­θε­ράς»  βρί­σκε­ται  σε  κρί­ση,  ο  κόσμος  αυτός  απα­ξιώ­νε­ται μέχρι πλή­ρους εξαφάνισης.

Ο «άλλος κόσμος»  είναι αυτός που  επι­διώ­κει,  ΠΑΣΗ ΘΥΣΙΑ,  την   δια­τή­ρη­ση   ενός  βαριά  ΑΡΡΩΣΤΟΥ  ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ   που  είναι τόσο  αγιά­τρευ­τα   ΑΡΡΩΣΤΟΣ,   ώστε  τελευ­ταία εγκα­τα­λεί­πει  την πραγ­μα­τι­κή  οικο­νο­μία,  την παρα­γω­γή αγα­θών και «επεν­δύ­ει»  στην κερ­δο­σκο­πία  απλά και μόνο επει­δή εκεί  υπάρ­χουν μεγα­λύ­τε­ρα και ταχύ­τε­ρα κέρ­δη.         (Εδώ είναι το «κλει­δί»  για την κατα­νό­η­ση  της  κρί­σης στις μέρες μας- τη σχέ­ση της Ύφε­σης με την άνο­δο του Χρέ­ους-  αλλά  τού­το  είναι   ένα χωρι­στό  αν και από­λυ­τα συνα­φές κεφά­λαιο.)      Όταν ο «κόσμος»  αυτός πιστεύ­ει οτι  ο Μηχα­νι­σμός  μέσα από τον οποί­ον ανδρώ­θη­κε και έπαι­ξε τον ιστο­ρι­κό  του  ρόλο,   συνι­στά  ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΗ  ΣΤΑΘΕΡΑ,  τότε τα πράγ­μα­τα  γίνο­νται  εξαι­ρε­τι­κά  επι­κίν­δυ­να.     Εάν φτά­σεις  στο σημείο  να θεω­ρείς  τον εαυ­τό σου,  (τον Μηχα­νι­σμό σου)  σαν κάποιον  «υπέρ­τα­το σκο­πό»,  τον  αυτο­σκο­πό της ιστο­ρί­ας του Ανθρώ­πι­νου Πολι­τι­σμού,  που   πρέ­πει  να  επι­βιώ­σει ανε­ξάρ­τη­τα από το κόστος,  τότε τα  Άου­σβιτς  και η Χιρο­σί­μα έρχο­νται  τόσο  κοντά  που νοιώ­θου­με   την  «καυ­τή τους ανάσα».

Η εμπει­ρία του εικο­στού αιώ­να, δυστυ­χώς,  επι­βε­βαιώ­νει την ανη­συ­χία μας.

Ακού­με συχνά από «πολύ­χρω­μους»  υπη­ρέ­τες αυτού του  ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ:

«Δεν είναι τα πράγ­μα­τα έτσι απλά…  Δεν  είμα­στε έτοι­μοι για επα­νά­στα­ση…   Για να γίνει  ριζι­κή κοι­νω­νι­κή αλλα­γή -   ανα­πό­φευ­κτα - θα χυθεί αίμα!» 

Σοβα­ρό­τα­τος  λόγος  για… «να κάτσου­με  στ’ αυγά μας»! Βλέ­πεις,   στον αγγε­λι­κό τους  «κόσμο»  γίνο­νται όλα  «αναί­μα­κτα»!

Ο  «κόσμος»  αυτού του αγιά­τρευ­τα  αρρω­στη­μέ­νου  ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ   έχει   δικαί­ω­μα     να  επεν­δύ­ει στο θάνα­το, δολο­φο­νώ­ντας  εν ψυχρώ δεκά­δες εκα­τομ­μύ­ρια ανθρώ­πους  μήπως και  λύσει τα αδιέ­ξο­δά του.   (Μη ξεχνά­με  δύο Παγκό­σμιους πολέ­μους, αλλά  και συνε­χείς περι­φε­ρεια­κούς,  που εκτός των άλλων δημιουρ­γούν τερά­στιο Μετα­να­στευ­τι­κό ρεύ­μα προς τις χώρες του «ανε­πτυγ­μέ­νου κόσμου» εξυ­πη­ρε­τώ­ντας πολύ­πλευ­ρες οικο­νο­μι­κές και πολι­τι­κές σκο­πι­μό­τη­τες.  Ας προ­σθέ­σου­με  εδώ και τη θανα­τη­φό­ρα  για τους λαούς προ­σπά­θεια  προς  «εξυ­πη­ρέ­τη­ση του  Παγκό­σμιου  Χρέ­ους»   που  οι  ίδιοι  προ­κα­λούν  και  διευ­ρύ­νουν συνεχώς.)

Η  ΕΦΙΑΛΤΙΚΗ αυτή  ΘΥΣΙΑ, που γίνε­ται με μονα­δι­κό σκο­πό την προ­σπά­θεια   δημιουρ­γί­ας τεχνη­τών συν­θη­κών ανά­πτυ­ξης και ζήτη­σης,  είναι  ΑΠΟΛΥΤΑ ΘΕΜΙΤΗ  (!)  και μας την πλα­σά­ρουν  σαν…  ΜΟΝΟΔΡΟΜΟ!

Εσύ  όμως  «ευγε­νι­κέ  κόσμε  των Δημιουρ­γών»,   μη  κάνεις  ακρό­τη­τες! Άντε  να  φορέ­σεις  ένα  περι­βρα­χιό­νιο  δια­μαρ­τυ­ρί­ας  και ως εκεί…

Η  πάλη  μετα­ξύ των δύο κόσμων είναι σήμε­ρα στο κρι­σι­μό­τε­ρο  σημείο από την επο­χή του μεσο­πό­λε­μου.    Μακά­ρι  να  υπήρ­χαν  λύσεις  «αμοι­βαία  επω­φε­λείς».  Για να  μπει  τέλος  σ’ αυτή  τη  βαρ­βα­ρό­τη­τα,  ο κόσμος των Δημιουρ­γών  χρειά­ζε­ται  σαν μονα­δι­κή  λύση —  Ελπί­δα,   προ­κει­μέ­νου  να  υπάρ­ξει  και αύριο Ανθρώ­πι­νη Κοι­νω­νία,  την  ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ  ΟΡΓΑΝΩΣΗ  αυτής της  Κοι­νω­νί­ας.  Ώστε  σκο­πός  της εργα­σια­κής  δρα­στη­ριό­τη­τας  να είναι  και μόνον,  η  ολό­πλευ­ρη  ανά­πτυ­ξη   της προ­σω­πι­κό­τη­τας  του ανθρώ­που,  αφού  έχει εξα­σφα­λί­σει την  άνε­τη  δια­βί­ω­ση. Τού­το  για να γίνει  θα  χρειαστεί…

… εδώ  η  Καλ­λι­τε­χνι­κή  Δημιουρ­γία  μέσα από  την  Ποί­η­ση,  την Μου­σι­κή,   το  Θέα­τρο  και τις  Εικα­στι­κές Τέχνες  έχει  πάρει  θέση  με  έργα  συγκλο­νι­στι­κά.  Εμείς  θα το πού­με απλά…

Για να  υπάρ­ξει  ελπί­δα  για  το  αύριο,  (δηλα­δή  οργά­νω­ση της  κοι­νω­νί­ας  με τρό­πο που θα ωφε­λεί­ται απο­κλει­στι­κά και μόνον ο Άνθρω­πος)    πρέ­πει το ταχύ­τε­ρο να τελειώ­νου­με  με τον ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ –   «υπέρ­τα­το  σκο­πό»  του  Ανθρώ­πι­νου  Πολι­τι­σμού,  πριν  αυτός  μας οδη­γή­σει σε  ένα νέο ολο­καύ­τω­μα.

Δυστυ­χώς  ή  ευτυ­χώς  για να  απο­τρέ­ψου­με  τον  κίν­δυ­νο,   κάποιοι…  ελά­χι­στοι — ανα­πό­φευ­κτα -  θα  «πονέ­σουν».  Κάποιοι  θα  πρέ­πει  να χάσουν  την  «αμύ­θη­τη  ΦΟΥΣΚΑ»  που  έχουν  για  περιου­σία. Για να μπο­ρέ­σει να μοι­ρα­στεί ο κοι­νω­νι­κός πλού­τος και να ευη­με­ρεί κάθε άνθρωπος.

Εκεί  οι  δυο κόσμοι  θα  γίνουν  ΕΝΑΣ.

Εκεί,  θα αρχί­σει  η  Πραγ­μα­τι­κή  Ιστο­ρία  του  ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ  ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. 

Ώστε  να  εγκα­θι­δρυ­θεί  ο  πραγ­μα­τι­κός  σκο­πός του…
…  Στον  ουρα­νό    ακού­γο­νται   τα  ουρ­λια­χτά  του  «άλλου  κόσμου»!

«Μα…  τρε­λα­θή­κα­τε  εντελώς ;
Είναι  ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΣ !»

Συγ­γνώ­μη,   μιλά­με  για    ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ
και  είναι  απο­λύ­τως   συνώνυμα !!!

* Ο Βασί­λης Χαλι­κιάς είναι μέλος του ΔΣ του Επι­με­λη­τη­ρί­ου Εικα­στι­κών Τεχνών Ελλάδας