Δύο ιστορικά κείμενα των Γληνού και Βελουχιώτη

Δημή­τρης Γληνός

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΤΙ ΘΕΛΕΙ ΤΟ ΕΑΜ

Άρης Βελου­χιώ­της

Ο ΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΛΑΜΙΑ

Εισα­γω­γή – Επι­μέ­λεια: Λου­κάς Αξελός

Εκδό­σεις ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ, Αθή­να 2016, σελ. 102

Παρου­σιά­ζει ο Θανά­σης Ν. Καρα­γιάν­νης //

Ένα πολύ ενδια­φέ­ρον βιβλίο κυκλο­φο­ρεί εδώ και τέσ­σε­ρα χρό­νια, αλλά όπως συμ­βαί­νει και με άλλα αξιό­λο­γα και ενδια­φέ­ρο­ντα βιβλία, πολ­λοί φιλο­μα­θείς ανα­γνώ­στες και κυρί­ως εκπαι­δευ­τι­κοί είναι ενδε­χό­με­νο να το αγνο­ούν. Ευκαι­ρία, λοι­πόν, για να το γνωρίσουν.

Ο κ. Λου­κάς Αξε­λός, εκδό­της των εκδ. «Στο­χα­στής», σεμνός ως χαρα­κτή­ρας, αξιό­λο­γος πνευ­μα­τι­κός άνθρω­πος, δημιουρ­γι­κός και φιλό­πο­νος, επι­χει­ρεί μια αρκε­τά κατα­το­πι­στι­κή εισα­γω­γή, με τον εμφα­ντι­κό τίτλο: «Στη σκιά της μεγά­λης εφό­δου» (σελ. 11–30), στην οποία απο­τυ­πώ­νει με συνο­πτι­κό τρό­πο, αρκε­τά απλό και κατα­το­πι­στι­κό, το ιστο­ρι­κό καμ­βά της περιό­δου 1940–1945, όπου ανα­δεί­χτη­καν και έμει­ναν κλα­σι­κά, δυο κεί­με­να δύο σημα­ντι­κών προ­σω­πι­κο­τή­των, αγω­νι­στών της Αρι­στε­ράς της επο­χής εκεί­νης και πρω­τερ­γα­τών για την εθνι­κή μας απε­λευ­θέ­ρω­ση και ανε­ξαρ­τη­σία: του Δημή­τρη Γλη­νού, Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ και του Άρη Βελου­χιώ­τη, Ο Λόγος στη Λαμία.

Ο κ. Λου­κάς Αξε­λός επι­χει­ρεί μια ανά­λυ­ση και ερμη­νεία των δύο αυτών κει­μέ­νων, χωρίς να είναι στις προ­θέ­σεις του, όπως επι­ση­μαί­νει, «η ενδε­λε­χής και εις βάθος ανά­λυ­σή» τους, αν και κάτι τέτοιο το θεω­ρεί περιτ­τό, αφού τα δύο συγκε­κρι­μέ­να ιστο­ρι­κά κεί­με­να χαρα­κτη­ρί­ζο­νται από απλό­τη­τα γλώσ­σας και ύφους, ώστε να καθί­στα­νται πλή­ρως κατα­νοη­τά από το μέσο μορ­φω­τι­κά ανα­γνώ­στη τους. Ο κ. Αξε­λός δηλώ­νει ότι προ­σπα­θεί σ’ αυτό το βιβλίο να ανα­δεί­ξει για τα δύο κεί­με­να «κάποιες βασι­κές κοι­νές παρα­μέ­τρους τους, χωρίς όμως υπο­τί­μη­ση και των δευ­τε­ρευου­σών δια­φο­ρών, που και αυτές, ίσως, να ήταν αχρεί­α­στες αν δεν βιώ­να­με την σκο­τει­νή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της επέ­λα­σης του ιστο­ρι­κού ανα­θε­ω­ρη­τι­σμού, που είναι κατα­νοη­τή όταν εκπο­ρεύ­ε­ται από τα κυρί­αρ­χα κέντρα της αρι­στο­κρα­τί­ας του χρή­μα­τος, αλλά δημιουρ­γεί πραγ­μα­τι­κά προ­βλή­μα­τα ηθι­κής και επι­στη­μο­νι­κής τάξης, όταν εγεί­ρε­ται από αυτο­προσ­διο­ρι­ζό­με­νους αρι­στε­ρούς, μαρ­ξι­στές-διε­θνι­στές δια­νο­ού­με­νους, που με χαρα­κτη­ρι­στι­κό θρά­σος δια­γκω­νί­ζο­νται στην ιδε­ο­λο­γι­κή χρή­ση της ιστο­ρί­ας, την “επι­στη­μο­νι­κή” πλα­στο­γρά­φη­σή της, τους νεο­φι­λε­λεύ­θε­ρους συντα­ξι­διώ­τες τους, στο χωρίς επι­στρο­φή ταξί­δι στον θαυ­μα­στό κόσμο της Νέας Τάξης.»

Ο κ. Αξε­λός παρα­θέ­το­ντας εμβό­λι­μα στο εισα­γω­γι­κό του κεί­με­νο απο­σπά­σμα­τα από τα ιστο­ρι­κά κεί­με­να των Γλη­νού και Βελου­χιώ­τη, στοι­χειο­θε­τεί εκεί­νους τους άξο­νες, με τους οποί­ους οι συντά­κτες των κει­μέ­νων επι­χει­ρη­μα­το­λο­γούν ώστε οι ανα­γνώ­στες του κει­μέ­νου του Γλη­νού σε όλη την Ελλά­δα, αλλά και οι ακρο­α­τές της ομι­λί­ας του Βελου­χιώ­τη στην πλα­τεία Ελευ­θε­ρί­ας στη Λαμία (22.10.1944), όπου παρα­βρέ­θη­κε πλή­θος κόσμου από όλη τη Ρού­με­λη, να ενθου­σια­στούν και να θωρα­κι­στούν με ιστο­ρι­κά, κοι­νω­νιο­λο­γι­κά και οικο­νο­μι­κά στοι­χεία, πλή­ρη πατριω­τι­κής και ταξι­κής αντί­λη­ψης και ιδε­ο­λο­γί­ας, ώστε να επα­να­στα­τή­σουν για τη λευ­τε­ριά της πατρί­δας μας και της εθνι­κής μας ανεξαρτησίας.

Στο Β΄ μέρος της εισα­γω­γής, ο κ. Αξε­λός παρα­θέ­τει χρή­σι­μα και ενδια­φέ­ρο­ντα βιβλιο­γρα­φι­κά στοι­χεία για την εκδο­τι­κή πορεία αυτών των δύο πολύ ενδια­φε­ρό­ντων και ιστο­ρι­κά σημα­ντι­κών κειμένων.

Ο Δημή­τρης Γλη­νός, ο μεγά­λος αυτός παι­δα­γω­γός, κοι­νω­νιο­λό­γος, φιλό­σο­φος, στο­χα­στής και κομ­μου­νι­στής αγω­νι­στής, συνέ­τα­ξε με από­φα­ση του ΕΑΜ ένα απλο­γραμ­μέ­νο, φωτι­σμέ­νο, εμπε­ρι­στα­τω­μέ­νο κεί­με­νο, αλη­θι­νό μανι­φέ­στο, το οποίο κυκλο­φό­ρη­σε ως βιβλίο σε όλη την Ελλά­δα τον Σεπτέμ­βριο του 1942.

Πρό­κει­ται για ένα καλο­δου­λε­μέ­νο και «καλο­ζυ­για­σμέ­νο» κεί­με­νο, που ενη­μέ­ρω­νε τον απλό ελλη­νι­κό λαό, εργά­τες, αγρό­τες, υπάλ­λη­λους, νεο­λαία κ.ο.κ. για την κατά­στα­ση που επι­κρα­τού­σε στη χώρα και στο λαό μας σ’ αυτά τα δύο τελευ­ταία χρό­νια (1941–1942), εξαι­τί­ας της «μαύ­ρης σκλα­βιάς» από τους τυράν­νους φασί­στες και ναζί κατα­κτη­τές, για το βρώ­μι­κο ρόλο που έπαι­ζαν κάποια «φιλό­δο­ξα και ιδιο­τε­λή καθάρ­μα­τα», τα οποία συνερ­γά­στη­καν με απαν­θρω­πιά και με αισχρή προ­δο­τι­κή συμπε­ρι­φο­ρά ενά­ντια στους Έλλη­νες συμπα­τριώ­τες τους πατριώ­τες αγω­νι­στές για τη λευ­τε­ριά της πατρί­δας μας. Ο Γλη­νός, γνω­ρί­ζο­ντας καλά οικο­νο­μία και κοι­νω­νιο­λο­γία, ανα­λύ­ει διε­ξο­δι­κά την αγω­νία του λαού μας λόγω της κατά­στα­σης, κατά επάγ­γελ­μα, στην πόλη και στο χωριό, για τη χρε­ο­κο­πία, την πεί­να, το θάνα­το. Κτυ­πά­ει τη μοι­ρο­λα­τρία που σπέρ­νουν κάποιο που­λη­μέ­νοι επι­τή­δειοι, την απο­δο­χή της σκλα­βιάς, το συμ­βι­βα­σμό από όλους τους Έλλη­νες. Τους θυμί­ζει τα κατορ­θώ­μα­τα της κλε­φτου­ριάς του ’21. Τους εμψυ­χώ­νει για ξεση­κω­μό, οργα­νω­μέ­νο ενω­τι­κό παλ­λαϊ­κό αγώ­να ενά­ντια στους κατα­κτη­τές. Τους απα­ριθ­μεί τους σκο­πούς του εθνι­κο­α­πε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώ­να και τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά που θα πρέ­πει να έχει, αλλά και τους στό­χους του λαϊ­κού κινή­μα­τος μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση για Λαο­κρα­τία. Τους εξη­γεί ανα­λυ­τι­κά το αντι­λαϊ­κό λόγο  και την πρα­κτι­κή των αστι­κών κομ­μά­των, το ρόλο που παί­ζει και θα παί­ξει στη συνέ­χεια το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ, αργό­τε­ρα, και τους καλεί ν’ ανα­ζη­τή­σουν ικα­νούς και λαο­πρό­βλη­τους ηγέ­τες βγαλ­μέ­νους απ’ τα σπλά­χνα του λαού μας, οι οποίο θα παλεύ­ουν για τα δίκια του και τη λευ­τε­ριά του. Τους ζητά­ει ν’ αφή­σουν τις επι­μέ­ρους δια­φο­ρές και διχό­νοιες, τα ατο­μι­κά και πολι­τι­κά μικρο­συμ­φέ­ρο­ντα. Τους καλεί να οργα­νώ­σουν από τα κάτω τον ΕΛΑΣ και ν’ αγω­νι­στούν πάνω στο πρό­γραμ­μα του ΕΑΜ.

Και τέλος, ανα­φέ­ρε­ται με στοι­χεία και ατρά­ντα­χτα πατριω­τι­κά και ταξι­κά επι­χει­ρή­μα­τα στην «Οργά­νω­ση του Αγώ­να» και στις «Μορ­φές της πάλης».

Πρό­κει­ται για ένα υπέ­ρο­χο και δια­χρο­νι­κό κεί­με­νο, που και σήμε­ρα ακό­μη αυτό το ιστο­ρι­κό ντο­κου­μέ­ντο έχει τη αξία του και τη χρη­σι­μό­τη­τά του, δια­παι­δα­γω­γι­κή (για τη νεο­λαία και το λαϊ­κό συν­δι­κα­λι­στι­κό κίνη­μα), πολι­τι­κή, κοινωνική.

Ο λόγος του Άρη Βελου­χιώ­τη εκφω­νή­θη­κε αμέ­σως μετά την απο­χώ­ρη­ση των ξένων κατα­κτη­τών από τη Λαμία (18.10.1944). Πρό­κει­ται για πολι­τι­κό λόγο από μεριάς ενός ηγέ­τη του λαϊ­κού απε­λευ­θε­ρω­τι­κού αγώ­να. Ο Βελου­χιώ­της ως στέ­λε­χος του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, αφού εξι­στο­ρεί εύστο­χα και σύντο­μα την ιστο­ρι­κή πορεία του ελλη­νι­κού έθνους, αφού ανα­φέ­ρε­ται στο Αλβα­νι­κό Έπος και στην ηρω­ι­κή Εθνι­κή Αντί­στα­ση κατά την περί­ο­δο της Κατο­χής, αφού περι­γρά­φει τις προ­δο­τι­κές ενέρ­γειες της Αντί­δρα­σης, το ρόλο του ΕΛΑΣ και την ανα­τί­να­ξη της γέφυ­ρας του Γορ­γο­πο­τά­μου, έρχε­ται να ανα­λύ­σει την προ­σπά­θεια του ΚΚΕ για την εύρε­ση μιας δημο­κρα­τι­κής λύσης μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση και να δια­λευ­κά­νει κάποιες σκό­πι­μες και αβά­σι­μες κατη­γο­ρί­ες των αστών ενά­ντια στο ΚΚΕ, ότι δήθεν αυτό έχει σκο­πό να χτυ­πή­σει τη θρη­σκεία, την οικο­γέ­νεια, την πατρί­δα. Ότι δήθεν το ΚΚΕ επι­βου­λεύ­ε­ται την τιμή κ.λπ.

Ο Άρης μιλά­ει απλά και κατα­νοη­τά στο μυα­λό και στην καρ­διά των απλών ανθρώ­πων της υπαί­θρου και της πόλης. Τα επι­χει­ρή­μα­τά του είναι καί­ρια, οι ιδέ­ες για τη λαο­κρα­τία και την εθνι­κή ανε­ξαρ­τη­σία κατα­λυ­τι­κές. Σηκώ­νει με το λόγο του το λαό μέχρι τον ουρα­νό, τον απο­κα­λεί και τον θέλει κυρί­αρ­χο. Είναι κατα­πέλ­της ενά­ντια στους προδότες/συνεργάτες των κατα­κτη­τών και τους εκμε­ταλ­λευ­τές του λαού μας. Ζητά­ει την «ολο­κλη­ρω­τι­κή συντρι­βή του φασι­σμού». Προ­σκα­λεί το ακρο­α­τή­ριο, στο προ­σε­χές δημο­ψή­φι­σμα, να καταρ­γή­σει τη βασι­λεία και να εγκα­θι­δρύ­σει τη δημο­κρα­τία. Και τελειώ­νει την ομι­λία του, δηλώ­νο­ντας σεβα­σμό στη λαϊ­κή βού­λη­ση και στον κυρί­αρ­χο ελλη­νι­κό λαό.

Ένα θαυ­μά­σιο βιβλίο, που πρέ­πει να δια­βα­στεί και να ξανα­δια­βα­στεί απ’ όλους μας, να συζη­τη­θεί και να γίνει θεω­ρη­τι­κό εργα­λείο για την εργα­τι­κή συν­δι­κα­λι­στι­κή πάλη και εξου­σία, να μπει σε κάθε σχο­λι­κή βιβλιο­θή­κη και να διδα­χθεί από φωτι­σμέ­νους εκπαι­δευ­τι­κούς στους μαθη­τές του Δημο­τι­κού (Ε΄ και ΣΤ΄τάξεις), του Γυμνα­σί­ου και του Λυκεί­ου, σε κάθε σπί­τι, ώστε να δια­βα­στεί και να συζη­τη­θεί από τους γονείς με τα παι­διά τους, να γίνει κτή­μα από τα παι­διά της εργα­τι­κής τάξης και των λαϊ­κών κοι­νω­νι­κών στρωμάτων.

Είναι από τα βιβλία που δια­θέ­τουν ιστο­ρι­κή αξία μεν, αλλά και κοι­νω­νι­κή χρη­σι­μό­τη­τα δε, στους νεοέλληνες.

Αξί­ζουν συγ­χα­ρη­τή­ρια στον κ. Λου­κά Αξε­λό και στις εκδό­σεις «Στο­χα­στής», που είχαν την ιδέα και πήραν την πρω­το­βου­λία ώστε να εκδο­θεί αυτό το «δια­μά­ντι», αυτός ο «πολύ­τι­μος λίθος» για την πνευ­μα­τι­κή, ταξι­κή και κοι­νω­νι­κή μας ανά­τα­ση, για τον γνω­στι­κό εξο­πλι­σμό μας, που θα οδη­γή­σει σε έντο­νο προ­βλη­μα­τι­σμό. Για­τί πάντο­τε τα ιστο­ρι­κά ντο­κου­μέ­ντα με πρό­ση­μο την ταξι­κή μας αυτο­γνω­σία είναι πολύτιμα!

Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ; / Ο λόγος στη Λαμία