ΕΕΕ — Κάμπελ — Πορεία στην Αθήνα

Γρά­φει ο Από­στο­λος Δ. Καραμπάς

Το πρω­το­δι­κείο της Θεσ­σα­λο­νί­κης, αρχές Φεβρουα­ρί­ου του 1927, βάση του νόμου 281/1914 περί σωμα­τεί­ου, ενέ­κρι­νε την ΕΕΕ σύμ­φω­να με το κατα­στα­τι­κό της, ως ένα σωμα­τείο οικο­νο­μι­κού χαρα­κτή­ρα, αλλη­λο­βοη­θη­τι­κό, και ευρέ­σε­ως εργα­σί­ας στα μέλη της.

Πρό­κει­ται για την αντι­κο­μου­νι­στι­κή, εθνι­κι­στι­κή και αντι­ση­μι­τι­κή οργά­νω­ση «ΕΘΝΙΚΗ ΕΝΩΣΙΣ ΕΛΛΑΣ», η λεγό­με­νη «Τρία έψι­λον». Μια ακρο­δε­ξιά παρα­στρα­τιω­τι­κή οργά­νω­ση, που είχε όλα τα χαρα­κτη­ρι­στι­κά και τις ομοιό­τη­τες των φασι­στι­κών και ναζι­στι­κών οργα­νώ­σε­ων των ευρω­παϊ­κών χωρών του Μεσο­πο­λέ­μου. Tα μέλη της, οι «Τριε­ψι­λί­τες», φορού­σαν ομοιό­μορ­φες στο­λές, περι­βρα­χιό­νιο στο αρι­στε­ρό χέρι με μαύ­ρο δικέ­φα­λο αετό σε κίτρι­νο φόντο. Από άπο­ψη μαζι­κό­τη­τας και δρά­σης ήταν η σημα­ντι­κό­τε­ρη από μια σει­ρά οργα­νώ­σε­ων του ιδί­ου ιδε­ο­λο­γι­κού προ­σα­να­το­λι­σμού που έκα­ναν εμφά­νι­ση στα χρό­νια της μεγά­λης κρί­σης του ελλη­νι­κού Μεσο­πο­λέ­μου. Αργό­τε­ρα, τον Δεκέμ­βριο του 29, η ΕΕΕ τρο­πο­ποί­η­σε το κατα­στα­τι­κό της και «η άμυ­να του έθνους» είναι πρω­ταρ­χι­κός στό­χος της οργά­νω­σης, καθή­κον η αντί­δρα­ση σε κάθε ιδέα που θα μπο­ρού­σε να βλά­ψει την «πατρί­δα, θρη­σκεία, οικο­γέ­νεια και γλώσ­σα». Σε απο­θή­κη του λιμα­νιού της πόλης υπήρ­χαν 10.000 κρά­νη του αμε­ρι­κα­νι­κού στρα­τού, χαρα­κτη­ρι­σμέ­να ως υλι­κό προς κατα­στρο­φή τα οποία αγό­ρα­σε η 3 Ε. Οι «Χαλυ­βδό­κρα­νοι», όπως αλλιώς λέγο­νταν, απαρ­τί­ζο­νταν από πρό­σφυ­γες, έφε­δρους αξιω­μα­τι­κούς, άτο­μα από τα κατώ­τα­τα κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα και λού­μπεν στοι­χεία. Πίστευαν στην ανω­τε­ρό­τη­τα του ελλη­νι­κού έθνους, και δια­κα­τέ­χο­νταν και από αντι­σλα­βι­κά αισθή­μα­τα, έγρα­φαν στους τοί­χους αντιε­βραι­κά συν­θή­μα­τα και συχνά έκα­ναν επι­θέ­σεις σε καφε­νεία που σύχνα­ζαν κομ­μου­νι­στές. Υπήρ­ξαν περι­πτώ­σεις ξυλο­δαρ­μού εβραί­ων πολι­τών μέσα στα αστι­κά μέσα, ακό­μη περι­στα­τι­κά ακρω­τη­ρια­σμού αυτιών εμπό­ρων Εβραί­ων. Η ηγε­σία της 3 Ε επι­πλέ­ον έβλε­πε τους Εβραί­ους και ως οικο­νο­μι­κούς αντα­γω­νι­στές στο εμπό­ριο της πόλης, επι­θυ­μού­σαν να τους εκτο­πί­σουν ώστε να επι­κρα­τή­σουν οι ίδιοι. Η ΕΕΕ είχε και νεο­λαία, τους «Αλκι­μους», καθώς και φοι­τη­τι­κή παρά­τα­ξη την «Εθνι­κή Παμ­φοι­τη­τι­κή Ένω­ση», ακό­μη διέ­θε­τε «Τμή­μα Παρα­κο­λού­θη­σης», δηλα­δή Χαφιέδες.

Αρχί­ζει να κάνει αισθη­τή την παρου­σία της αρχι­κά χωρίς μεγά­λη απή­χη­ση στην πόλη της Θεσ­σα­λο­νί­κης, κάτω από την ανο­χή και την κάλυ­ψη πολι­τι­κών παρα­γό­ντων της κυβέρ­νη­σης Φιλε­λευ­θέ­ρων, καθώς και της στή­ρι­ξης της αντι­πο­λί­τευ­σης του Λαϊ­κού κόμ­μα­τος. Αυτό οφει­λό­ταν κυρί­ως στην σύμπλευ­ση με τις αντι­κο­μου­νι­στι­κές από­ψεις και τον θαυ­μα­σμό προς τον ιτα­λι­κό φασι­σμό μεγά­λου τμή­μα­τος του αστι­κού κόσμου, αντι­λή­ψεις οι οποί­ες προ­πα­γαν­δί­ζο­νταν μέσω του τύπου. Το Φιλε­λεύ­θε­ρο κόμ­μα του Ε. Βενι­ζέ­λου, όσο και το Λαϊ­κό του Π. Τσαλ­δά­ρη, ιδε­ο­λο­γι­κο­πο­λι­τι­κά καλύ­πτο­νταν από ένα ποι­κί­λο πλαί­σιο τάσε­ων, από αστι­κο­δη­μο­κρα­τι­κές, φιλε­λεύ­θε­ρες, σοσιαλ­δη­μο­κρα­τι­κές μέχρι μοναρ­χι­κές και φασι­στι­κές, δηλα­δή δεν υπήρ­χαν ουσια­στι­κές και εύκο­λα δια­κρι­τές πολι­τι­κές διαφορές.

Η ΕΕΕ στη­ρί­ζε­ται οικο­νο­μι­κά από τον Δήμο της Θεσ­σα­λο­νί­κης, το Υπουρ­γείο Πρό­νοιας, από την Εθνι­κή και την Εκδο­τι­κή τρά­πε­ζα, ακό­μη από τον σύν­δε­σμο εν Ελλά­δι Ανω­νύ­μων Εται­ρειών, τον σημε­ρι­νό ΣΕΒ. Στα εγκαί­νια των γρα­φεί­ων της 3Ε τον Ιανουά­ριο του 1931, σε μέγα­ρο στο κέντρο της πόλης παρευ­ρέ­θη­σαν ο Γενι­κός Διοι­κη­τής Μακε­δο­νί­ας, ο Υπουρ­γός Πρό­νοιας, ο Δήμαρ­χος, ανώ­τα­τοι αξιω­μα­τι­κοί του στρα­τού και της Αστυ­νο­μί­ας. Οι συναλ­λα­γές και οι χρη­μα­το­δο­τή­σεις ήταν το αντάλ­λαγ­μα για την απερ­γο­σπα­στι­κή δρά­ση και την άσκη­ση τρο­μο­κρα­τί­ας των φασι­στών, οι οποί­οι λει­τουρ­γούν ως ανά­χω­μα στην επιρ­ροή του ΚΚΕ και την ανά­πτυ­ξη του εργα­τι­κού κινή­μα­τος. Επι­τί­θε­νται στα γρα­φεία συν­δι­κα­λι­στι­κών οργα­νώ­σε­ων και συστή­νουν δικά τους ελεγ­χό­με­να σωμα­τεία με στό­χο την διά­σπα­ση αυτών.

Η φιλι­κή στην κυβέρ­νη­ση των Φιλε­λευ­θέ­ρων εφημ. «Μακε­δο­νία» σε άρθρα της, κατη­γο­ρεί τους Εβραί­ους ότι συνερ­γά­ζο­νται με Βούλ­γα­ρους και κομ­μου­νι­στές με στό­χο την αυτο­νό­μη­ση της Μακε­δο­νί­ας. Το βρά­δυ της 24ης Ιού­νη του 31, ένο­πλα μέλη της 3Ε πραγ­μα­το­ποιούν επί­θε­ση στα γρα­φεία του εβραϊ­κού αθλη­τι­κού και πολι­τι­στι­κού συλ­λό­γου Μακα­μπί. Λίγες μέρες αργό­τε­ρα η 3Ε οργα­νώ­νει πογκρόμ, το βρά­δυ της 29ης Ιου­νί­ου, καθο­δη­γώ­ντας ένα πλή­θος ανθρώ­πων, οι περισ­σό­τε­ροι των οποί­ων ήσαν ένο­πλοι, επι­τί­θε­ται στους εβραϊ­κούς συνοι­κι­σμούς της πόλης, Ρεζί-Βαρ­δά­ρη, Χαρι­λά­ου, 151 και Κάμπελ. Τα «Τάγ­μα­τα Εφό­δου» πραγ­μα­το­ποιούν την αγριό­τε­ρη επί­θε­ση στον συνοι­κι­σμό Κάμπελ, παρα­πήγ­μα­τα που από το 27 στε­γά­ζουν περί­που 225 οικο­γέ­νειες Εβραί­ων, πυρο­πα­θών της μεγά­λης φωτιάς του 19 17, η οποία κατέ­στρε­ψε μεγά­λο μέρος της εβραϊ­κής συνοι­κί­ας και επέ­φε­ρε λεη­λα­σία, κλο­πές και φτω­χο­ποί­η­ση. Προ­κα­λούν εμπρη­σμό με βεν­ζί­νη και προ­βαί­νουν σε βια­σμούς, λεη­λα­σί­ες σπι­τιών, κατα­στη­μά­των, του σχο­λεί­ου και της συνα­γω­γής. Υπήρ­ξαν αρκε­τοί τραυ­μα­τί­ες και ένας νεκρός, ο Έλλη­νας φούρ­να­ρης που προ­σπά­θη­σε να προ­στα­τεύ­σει τους Εβραί­ους γεί­το­νες του. Το ίδιο βρά­δυ οι φασί­στες επι­τί­θε­νται στο εβραϊ­κό συνοι­κι­σμό 151, εκεί τραυ­μα­τί­στη­καν αρκε­τοί πολί­τες και δολο­φο­νή­θη­κε ένας Εβραί­ος. Στις 30 Ιου­νί­ου οι κομ­μου­νι­στές της πόλης δια­δη­λώ­νουν κατά της 3Ε και της κυβέρ­νη­σης. Η εφ. «Ριζο­σπά­στης» κάνει λόγο για προ­με­λε­τη­μέ­νη την πυρ­πό­λη­ση του Κάμπελ, που εξυ­πη­ρε­τού­σε τα συμ­φέ­ρο­ντα της κυβέρ­νη­σης με την ανο­χή της αστυ­νο­μί­ας. Διε­ξή­χθη­σαν έρευ­νες, συλ­λή­ψεις και κατά­θε­ση μήνυ­σης από την Ισραη­λι­τι­κή κοινότητα.

Τον Απρί­λη του 32 παρα­πέμ­φθη­καν σε δίκη στο κακουρ­γιο­δι­κείο της Βέροιας η ηγε­σία και μέλη της ΕΕΕ που συμ­με­τεί­χαν στο πογκρόμ καθώς και ο αρχι­συ­ντά­κτης της «Μακε­δο­νί­ας» , ως υπο­κι­νη­τής των επει­σο­δί­ων με τα προ­πα­γαν­δι­στι­κά του άρθρα. Οι κατη­γο­ρού­με­νοι απαλ­λα­χτή­καν και αφέ­θη­σαν ελεύ­θε­ροι λόγω έλλει­ψης στοι­χεί­ων. Είναι περί­ο­δος ποι­νι­κο­ποί­η­σης των κομ­μου­νι­στι­κών ιδε­ών, με τον «Ιδιώ­νυ­μο», νόμο του 29. Τα «Τάγ­μα­τα» της 3Ε επι­τί­θε­νται σε απερ­γούς και δια­δη­λω­τές. Σε μια τέτοια έφο­δο τον Αύγου­στο του 32 δολο­φο­νεί­ται ένας κομ­μου­νι­στής εργά­της, δεν συλ­λαμ­βά­νε­ται κανείς, παρά την υπό­δει­ξη μέλους του ΚΚΕ, αυτό­πτη μάρ­τυ­ρα. Τα παραρ­τή­μα­τα της ΕΕΕ υπερ­δι­πλα­σιά­ζο­νται, σε όλη τη χώρα, τα περισ­σό­τε­ρα βρί­σκο­νται στην Μακε­δο­νία, οι δολο­φο­νι­κές επι­θέ­σεις των φασι­στών κυρί­ως μετά τα γεγο­νό­τα του Κάμπελ ‚αλλά και η προ­βο­λή τους από τον τύπο, τους φέρ­νουν στην επι­και­ρό­τη­τα .Οι «Τριε­ψι­λί­τες» παρε­λαύ­νουν στις εθνι­κές εορ­τές και οργα­νώ­νουν εθνι­κι­στι­κές πορεί­ες, θα πραγ­μα­το­ποι­ή­σουν άσκη­ση-επι­δρο­μή με δωρε­άν αμα­ξο­στοι­χία στην Φλώ­ρι­να, όπου εκεί θα επι­τε­θούν σε πολί­τες που τους αποδοκίμασαν .

Η ΕΕΕ έχο­ντας ως πρό­τυ­πο την πορεία των «Μελα­νο­χι­τώ­νων» του Μου­σο­λί­νι στην Ρώμη τον Οκτώ­βρη του 22, πραγ­μα­το­ποιεί την δική της κάθο­δο τον Ιού­νιο του 33 στην Αθή­να. Τριά­ντα βαγό­νια δύο ναυ­λω­μέ­νων τραί­νων, μετέ­φε­ραν 1.500 «Χαλυ­βδό­κρα­νους» και «Άλκι­μους». Στέ­λε­χος του ΚΚΕ καταγ­γέλ­λει σε άρθρο του στην εφη­με­ρί­δα «Ριζο­σπά­στης» ότι ο δήμαρ­χος της Θες/νίκης «είχε επι­χο­ρη­γή­σει τα φασι­στι­κά καθάρ­μα­τα με 100.000 δραχ­μές». Τα «Τάγ­μα­τα» ενώ­θη­καν με άλλους τόσους ομοϊ­δε­ά­τες τους από την πρω­τεύ­ου­σα, παρέ­λα­σαν στους δρό­μους της πόλης και έκα­ναν τελε­τή στο μνη­μεί­ου του Αγνώ­στου Στρατιώτη.

Το Λαϊ­κό Κόμ­μα, κυβέρ­νη­ση τώρα μετά τις εκλο­γές τον Μάρ­τιο του 33, υπο­στή­ρι­ξε ανοι­κτά την εκδή­λω­ση, όπως και η εκκλη­σία άλλω­στε. Παρα­βρέ­θη­καν βου­λευ­τές και υπουρ­γοί, ανά­με­σα τους ήταν και ο Ράλ­λης, ο τρί­τος μετέ­πει­τα κατο­χι­κός δοσί­λο­γος πρω­θυ­πουρ­γός. Οι δια­δη­λώ­σεις και αιμα­τη­ρές συγκρού­σεις και συμπλο­κές αντι­φα­σι­στών και κομ­μου­νι­στών με τους φασί­στες της ΕΕΕ και τη Χωρο­φυ­λα­κή διήρ­κη­σαν όλη την ημέ­ρα σε διά­φο­ρα σημεία της Αθή­νας με απο­τέ­λε­σμα τον θάνα­το δύο δια­δη­λω­τών από πυρο­βο­λι­σμούς και τον τραυ­μα­τι­σμό πολ­λών άλλων. Η αστυ­νο­μία προ­χώ­ρη­σε σε προ­λη­πτι­κές συλ­λή­ψεις δια­κο­σί­ων κομ­μου­νι­στών με την αιτιο­λό­γη­ση «απο­τρο­πή δια­σά­λευ­σης τάξης», στον Πει­ραιά τμή­μα της 3 Ε, αντι­γρά­φο­ντας τα γερ­μα­νι­κά τάγ­μα­τα εφό­δου, πραγ­μα­το­ποί­η­σε λαμπα­δη­δρο­μία. Η δια­μο­νή των «Χαλυ­βδό­κρα­νων», οι οποί­οι την επό­με­νη μέρα ανα­χώ­ρη­σαν κατα­διω­κό­με­νοι μέχρι τον σταθ­μό Λαρί­σης, καλύ­φθη­κε με έξο­δα του δήμου Αθηναίων.

Την ίδια χρο­νιά κυκλο­φό­ρη­σε για λίγους μήνες η «Δρά­σις», εφη­με­ρί­δα της 3 Ε με αντι­ση­μι­τι­κή προ­πα­γάν­δα, δημο­σιεύ­μα­τα αντιε­βραι­κών μυθο­πλα­σιών, όπως τα «Πρω­τό­κολ­λα των Σοφών της Σιών» και απο­σπά­σμα­τα από το βιβλίο του Χίτλερ  «Ο Αγών μου».

Στις εκλο­γές του Ιανουα­ρί­ου του 36 η ΕΕΕ που έχει πλέ­ον μετα­τρα­πεί σε κόμ­μα και της έχουν κοπεί οι κρα­τι­κές χρη­μα­το­δο­τή­σεις εξα­φα­νί­ζε­ται. Στην Μετα­ξι­κή Δικτα­το­ρία της 4ης Αυγού­στου του 1936 δια­λύ­ε­ται, στε­λέ­χη της ενσω­μα­τώ­θη­καν στους μηχα­νι­σμούς του καθε­στώ­τος. Στην διάρ­κεια τη γερ­μα­νι­κής κατο­χής η 3 Ε ανα­συ­στά­θη­κε, ενι­σχύ­θη­κε οικο­νο­μι­κά από τα SS και συνερ­γά­στη­κε με τους Ναζί κατα­κτη­τές, ακρι­βώς στα πρό­τυ­πα των αντί­στοι­χων ευρω­παϊ­κών ακρο­δε­ξιών φασι­στι­κών και ναζι­στι­κών μορ­φω­μά­των που σύμπρα­ξαν με τις γερ­μα­νι­κές δυνάμεις .

Πηγές:

• Κου­ζι­νό­που­λος Σπ., Μελα­νές σελί­δες στην ιστο­ρία της Θεσ­σα­λο­νί­κης, Εκδ.Ιανός, 2017.
• Μαρ­γα­ρί­της Γ., Ανε­πι­θύ­μη­τοι συμπα­τριώ­τες, Εκδ.Βιβλιόραμα, 2005.
• Πιστό­λα Χρ., Η Οργά­νω­ση ‘’Εθνι­κή Ένω­ση Ελλάς’’ (Τρία Έψι­λον), Μετα­πτυ­χια­κή εργα­σία στο τμή­μα Πολι­τι­κών Επι­στη­μών της σχο­λής Οικ. και Πολ. Επιστ. του ΑΠΘ, 2014.
• Γκα­νού­λης Αθ., Ακρο­δε­ξιές οργα­νώ­σεις και παρα­κρά­τος στην μετα­πο­λε­μι­κή Ελλά­δα, 1949-196, Διπλω­μα­τι­κή εργα­σία στο τμή­μα Βαλ­κα­νι­κών, Σλα­βι­κών και Ανα­το­λι­κών σπου­δών της σχο­λής Ο.Π.Σ του Παν. Μακε­δο­νί­ας, 2016.
• Εφημ. Η εφη­με­ρί­δα των συντα­κτών, Η φασι­στι­κή οργά­νω­ση του Μεσο­πο­λέ­μου, 29.8.2021.
• Εφημ. Ριζο­σπά­στης, Η σύγκρου­ση φασι­στών-κομ­μου­νι­στών στο Μεσο­πό­λε­μο, 24–25.10.2020.