«Ειρήνη» με την ανατρεπτική ματιά της Τιτίκας Σαριγκούλη

Γρά­φει ο Ηρα­κλής Κακα­βά­νης //

Παρα­κο­λου­θή­σα­με την παρά­στα­ση «Ειρή­νη» του Αρι­στο­φά­νη σε μετά­φρα­ση – δια­σκευή και σκη­νο­θε­σία Τιτί­κας Σαρι­γκού­λη, από τη Θεα­τρι­κή Ομά­δα της Εται­ρί­ας Λογο­τε­χνών ΥΙΟΒΑΚΧΟΣ.

Η υπό­θε­ση του έργου έχει ως εξής: Ένας Αθη­ναί­ος, ο Τρυ­γαί­ος, απο­φα­σί­ζει να πετά­ξει ως τον θρό­νο του Δία και να τον πεί­σει ή να τον ανα­γκά­σει να στα­μα­τή­σει τον πόλε­μο. Επι­νο­εί μια πρω­τό­τυ­πη πτη­τι­κή συσκευή: ένα κοπρο­φά­γο σκα­θά­ρι που το ταΐ­ζει τη δύσο­σμη τρο­φή του μέχρι να γίνει τερά­στιο. Το καβα­λά­ει, φτά­νει με αυτό ως τον Δία που δεν αντέ­χει τη μπό­χα και… η συνέ­χεια επί σκηνής.

Ο θία­σος (επαγ­γελ­μα­τί­ες οι περισ­σό­τε­ροι και κάποια μέλη της ΕΕΛ) με κέφι και ικα­νό­τη­τα κέρ­δι­σε το θερ­μό χει­ρο­κρό­τη­μα των θεα­τών. Η κυρία Σαρι­γκού­λη αντι­συμ­βα­τι­κή και εφευ­ρε­τι­κή αιφ­νι­δί­α­σε και με το κεί­με­νο και με την επι­λο­γή των τρα­γου­διών και με τα σύμ­βο­λα που χρη­σι­μο­ποί­η­σε στην παρά­στα­ση. Ο Αρι­στο­φά­νης λέει «Ο πόλε­μος τέλειω­σε, και­ρός για τα έργα της ειρή­νης» η δια­σκευή που παρα­κο­λου­θή­σα­με φέρ­νει το λαό στο προ­σκή­νιο. Υπό αυτό το πρί­σμα έγι­νε και η επι­λο­γή συμ­βό­λων και μου­σι­κής επέν­δυ­σης της παράστασης.

Ενδει­κτι­κά ανα­φέ­ρου­με ότι η παρά­στα­ση ξεκί­νη­σε με έναν κόρ­δα­κα και αμέ­σως μετά στη σκη­νή ο Κλέ­ω­νας ντυ­μέ­νος στα …ροζ υπό τους ήχους του αντάρ­τι­κου τρα­γου­διού «Στ’ άρμα­τα, στ’ άρμα­τα»… Ξάφ­νια­σε και προ­βλη­μά­τι­σε κάποιους, μα όπως η ίδια η Τιτί­κα Σαρι­γκού­λη μας εξή­γη­σε «αυτό δεν είναι ξένο στην καθη­με­ρι­νό­τη­τα της ιστο­ρί­ας, όταν άτο­μα ή κόμ­μα­τα που δεν έχουν καμία σχέ­ση με τους αγώ­νες του λαού, για­τί τον έχουν στην κυριο­λε­ξία προ­δώ­σει„ προ­σπα­θούν να οικειο­ποι­η­θούν αυτές τις θυσί­ες με απο­τέ­λε­σμα να γελοιο­ποιού­νται σαν τους Κύκλω­πες νάνους όταν βάλ­θη­καν να κλέ­ψουν τα όπλα του Ηρα­κλή. Σίγου­ρα ο φασι­σμός είναι φασι­σμός. Όμως ο οπορ­του­νι­σμός είναι το κρυ­φό όπλο της άρχου­σας τάξης ενά­ντια στο λαϊ­κό κίνημα.
Στην παρά­στα­ση, ενώ το αντάρ­τι­κο τρα­γού­δι ακού­γε­ται αγέ­ρω­χο και αδρό, ο Κλέ­ω­νας απο­κα­λύ­πτει τον εαυ­τό του, αυτός που πράγ­μα­τι είναι και όχι αυτός που προ­σπα­θεί να φανεί μέσα από το τραγούδι».

Η κορυ­φαία κρα­τού­σε κόκ­κι­νη σημαία και ο χορός σφυ­ριά και δρε­πά­νια. Το λόγο μας τον εξή­γη­σε η Τ. Σαρι­γκού­λη στη συνέ­ντευ­ξη μερι­κές μέρες πριν, εξη­γεί­ται όμως και εισα­γω­γι­κά η χρή­ση αυτών των συμβόλων:
«Επει­δή με τα χρό­νια από την κωμω­δία είχε εξα­λει­φθεί η ανα­φο­ρά στο Διό­νυ­σο, το λεγό­με­νο ουδέν προς Διόνυσον.
Υπήρ­χαν στις παρα­στά­σεις της κωμω­δί­ας κάποια μόνον σύμ­βο­λα, απ’ τη λατρεία του Διο­νύ­σου, όπως τα σκου­φιά από θυμά­ρι, ο φαλ­λός, το στα­φύ­λι, ο κισ­σός, που έσω­σε το έμβρυο Διό­νυ­σο, από την φωτιά του κεραυ­νού, η κόκ­κι­νη σημαία, που προη­γεί­το στις διο­νυ­σια­κές τελε­τές του φαλ­λού, κατά­λοι­πο της οποί­ας είναι ο λεγό­με­νος αέρας, αυτό το κόκ­κι­νο πανί, που κου­νά­ει ο παπάς πάνω από το άγιο δισκο­πό­τη­ρο, όταν λέει το –Πιστεύω

Ακό­μα σύμ­βο­λο του Διο­νύ­σου ήταν και ο θύρ­σος. Αυτά σ’ ότι αφο­ρά τη διο­νυ­σια­κή λατρεία, που για πολ­λά χρό­νια ή ακό­μα και για αιώ­νες ήταν απα­γο­ρευ­μέ­νη μια και ο Διό­νυ­σος εξέ­φρα­ζε ατα­ξι­κά τον άνθρω­πο. Από τη μήτρα στον τάφο, ως Δίπυλος,αφού από της μάνας του τη κοι­λιά βρή­κε κατα­φύ­γιο στου Δία το μηρό. Βρό­μιος, ο γλεν­τζές, που κάνει τους ανθρώ­πους ίσους με το γέλιο και τον έρω­τα. Ενώ αντί­θε­τα, το επί­ση­μο ιερα­τείο της Δήμη­τρας και της Κόρης εκπρο­σω­πού­σε τους θεο­γέν­νη­τους βασι­λιά­δες-Δια­τρα­φείς βασι­λείς κατά τον Ησίοδο.

Και ήταν τόσο το ταξι­κό μίσος της άρχου­σας τάξης για τη θρη­σκεία των φτω­χών και των κατα­πιε­ζο­μέ­νων, όπως ήταν η διο­νυ­σια­κή λατρεία, που όταν ήρθε στα πράγ­μα­τα ο Περί­αν­δρος στην Κόριν­θο ανα­γκά­στη­κε να καλέ­σει από την Μήθυ­μνα της Λέσβου, τον Αρί­ω­να για να διδά­ξει τον διθύ­ραμ­βο, δηλα­δή τη λει­τουρ­γία της διο­νυ­σια­κής λατρεί­ας. Επει­δή στα νησιά, οι αρι­στο­κρά­τες είχαν ανα­τρα­πεί κάποια χρό­νια πιο μπρο­στά, κάτι είχε γλι­τώ­σει από τη μανία των διωγ­μών ενά­ντια στους οπα­δούς του Διονύσου.

Διωγ­μούς που η ιστο­ρία ύστε­ρα από μια ντου­ζί­να αιώ­νες, θα τους ξανα­συ­να­ντή­σει και πάλι, αλλά αυτή τη φορά, ενά­ντια σ’ ένα άλλο ταξι­κό κίνη­μα, όπως ήταν το χρι­στια­νι­κό δηλα­δή στο:
ίνα πάντες εν ώσι[1]

Επί­σης, ένα ακό­μα σύμ­βο­λο που χρη­σι­μο­ποιεί­ται στην παρά­στα­ση – και το οποίο δεν ανή­κει στη διο­νυ­σια­κή λατρεία, αλλά στους αγώ­νες των χωρι­κών της Γερ­μα­νί­ας του 16 αιώ­να — είναι το σφυροδρέπανο.

Αλλά επει­δή στην παρά­βα­ση της Ειρή­νης ο χορός μιλά­ει για τα δει­νά που είχε υπο­στεί ο αγρο­τι­κός πλη­θυ­σμός της Αττι­κής στον αρχι­δά­μιο απο­κλει­σμό, όσο και απ’ τους πολι­τι­κούς της επο­χής, και μάλι­στα σ’ αυτή τη μονα­δι­κή παρά­βα­ση της ειρή­νης, ο Αρι­στο­φά­νης μιλά­ει πως τους χωρι­κούς τους που­λού­σαν σκλά­βους, δηλα­δή οι συν­θή­κες είχαν, γυρί­σει πριν απ’ την επο­χή του Σόλωνα.

Και αφού ο αγρό­της Τρυ­γαί­ος, πολέ­μα να φέρει πίσω την ειρή­νη και επει­δή οι λαϊ­κοί αγώ­νες ανή­κουν σ’ όλους τους κατα­πιε­ζό­με­νους και σ’ όλους τους και­ρούς, το σύμ­βο­λο των Γερ­μα­νών χωρι­κών δε δεί­χνει καθό­λου ξένο, απ’ τον αγώ­να του Τρυγαίου».

Η παρά­στα­ση τελειώ­νει με φαλ­λι­κό γαϊ­τα­νά­κι υπό τους ήχους του παρα­δο­σια­κού «Ανέ­βη­κα στην πιπε­ριά». (Το «γου­δο­χέ­ρι» του πολέ­μου το συν­θλί­βει ο φαλ­λός του αγρότη).

Την παρά­στα­ση παρα­κο­λού­θη­σε ο γενι­κός Γραμ­μα­τέ­ας του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος Δημή­τρης Κου­τσού­μπας και το μέλος του Πολι­τι­κού Γρα­φεί­ου Νίκος Σοφια­νός. Στην παρου­σία του Δημή­τρη Κου­τσού­μπα και τη σημα­σία της ανα­φέρ­θη­κε ο Κώστας Καρού­σος, πρό­ε­δρος της Εται­ρί­ας Ελλή­νων Λογο­τε­χνών, στον εναρ­κτή­ριο χαι­ρε­τι­σμό του: η επί­σκε­ψη του Γενι­κού Γραμ­μα­τέα συντρό­φου Δημή­τρη Κου­τσού­μπα σημαί­νει για εμάς την ηθι­κή και πρα­κτι­κή συνέ­χεια στη δου­λειά μας. Ο στό­χος του νέου ΔΣ να παντρέ­ψει το εργα­τι­κό και πνευ­μα­τι­κό στοι­χείο στα λογο­τε­χνι­κά – κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα είναι εφι­κτός και πραγ­μα­το­ποι­ή­σι­μος. Ευρύ­τε­ρος στό­χος μας το θέα­τρο η φωνή της ΕΕλ να φτά­σει παντού. Το έργο του Αρι­στο­φά­νη «Ειρή­νη» απο­σκο­πεί στη συνεν­νό­η­ση όλων των ειρη­νό­φι­λων δημιουργών.

Η τιμή της παρου­σί­ας του Δημή­τρη Κου­τσού­μπα εδώ σημαί­νει την αρχή νέου έργου – νέας προ­σφο­ράς, νέας συνει­σφο­ράς. Είμα­στε συνε­χι­στές του έργου της ΕΑΜι­κής Αντί­στα­σης, με αγά­πη και σεβα­σμό στην ιστο­ρι­κή μας παράδοση».

Η θεα­τρι­κή ομά­δα δεν έχει συγκε­κρι­μέ­νο πρό­γραμ­μα παρα­στά­σε­ων, θέλει την υπο­στή­ρι­ξη των Δήμων για να «ανέ­βει» η παρά­στα­ση στις συνοι­κί­ες της πόλης και φιλο­δο­ξεί να μπει στα σχολεία.

[1] Από την αρχιε­ρα­τι­κή προ­σευ­χή του Χρι­στού. Δύσκο­λο να ερμη­νευ­τεί, συνή­θως χρη­σι­μο­ποιεί­ται για να δηλω­θεί η διά­θε­ση παναν­θρώ­πι­νης ενότητας