Εκδήλωση ΚΚΕ στην Ανάφη: “Ούτε σε ξερονήσια, ούτε σε φυλακές, ποτέ τους δεν λυγίσανε οι κομμουνιστές”

«Θα σε ποτίσουν ρετσινόλαδο και θα σε στείλουν στην Ανάφη»

Η Ανά­φη πέρα­σε στην Ιστο­ρία ως ένας από τους πρώ­τους τόπους εξο­ρί­ας, όπως λει­τούρ­γη­σε από το 1924 έως το 1943 και από το 1946 έως το 1949. Συγκε­κρι­μέ­να, άρχι­σε να χρη­σι­μο­ποιεί­ται από το 1925 ως τόπος εξο­ρί­ας μελών και στε­λε­χών του ΚΚΕ, εργα­τών, αγρο­τών, νεο­λαί­ων και άλλων αγω­νι­στών. Ηταν μια περί­ο­δος που εντά­θη­κε η κατα­στο­λή του αστι­κού κρά­τους ενά­ντια στο ΚΚΕ και στο εργα­τι­κό — λαϊ­κό κίνη­μα, με τη δικτα­το­ρία του Πάγκα­λου. Ο αριθ­μός των εξό­ρι­στων πολ­λα­πλα­σιά­στη­κε μετά το «Ιδιώ­νυ­μο» της κυβέρ­νη­σης Βενι­ζέ­λου το 1929, που ποι­νι­κο­ποί­η­σε την κομ­μου­νι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία και δρά­ση. Στην αρχι­κή δε περί­ο­δο της δικτα­το­ρί­ας Μετα­ξά, στα χρό­νια 1936 — 1938, οι εξό­ρι­στοι στην Ανά­φη έφτα­σαν τους 750.

«Πρό­σε­ξε, αν συνε­χί­σεις να μιλάς έτσι για την κατά­στα­ση και σε πάρει είδη­ση η αστυ­νο­μία, θα σε πιά­σου­νε, θα σε ποτί­σου­νε ρετσι­νό­λα­δο και θα σε στεί­λουν κατευ­θεί­αν στην Ανά­φη». Αυτά συμ­βού­λευαν οι «συνε­τοί» σε όποιον έκα­νε κρι­τι­κή ή απλώς σχο­λί­α­ζε το καθε­στώς της 4ης Αυγού­στου. Εκεί­νη την περί­ο­δο υπήρ­ξαν πολ­λές μετα­γω­γές εξο­ρί­στων σε άλλους τόπους εξο­ρί­ας και μαρ­τυ­ρί­ου, ειδι­κό­τε­ρα των πιο πρω­το­πό­ρων, όπως στην Ακρο­ναυ­πλία και αλλού.

Το 1941, 220 εξό­ρι­στοι παρα­δό­θη­καν από τις ελλη­νι­κές κρα­τι­κές αρχές στις φασι­στι­κές δυνά­μεις κατο­χής. Ακο­λού­θη­σαν 8 μήνες απε­ρί­γρα­πτης πεί­νας και τιτά­νιας προ­σπά­θειας των εξό­ρι­στων για να την αντέ­ξουν. Πολ­λοί μετα­φέρ­θη­καν σε άλλα κάτερ­γα και τελι­κά οδη­γή­θη­καν σε τόπους εκτέ­λε­σης, στο Κούρ­νο­βο, στο στρα­τό­πε­δο «Παύ­λου Μελά», στην Και­σα­ρια­νή, με μαρ­τυ­ρί­ες να ανα­φέ­ρουν ότι από τους 200 εκτε­λε­σθέ­ντες κομ­μου­νι­στές την 1η Μάη 1944 οι 70 είχαν περά­σει από την Ανάφη.

Το 1947, έναν χρό­νο μετά την επα­να­λει­τουρ­γία του νησιού ως τόπου εξο­ρί­ας, στην Ανά­φη κρα­τού­νταν 262 εξό­ρι­στοι, ανά­με­σά τους 30 γυναί­κες και 2 παι­διά. Στο νησί εξο­ρί­στη­καν μια σει­ρά από στε­λέ­χη του ΚΚΕ: Ηλέ­κτρα Απο­στό­λου, Δημή­τρης Γλη­νός, Βασί­λης Μπαρ­τζιώ­τας, Αδάμ Μου­ζε­νί­δης, Γιώρ­γης Σιά­ντος, Κώστας Θέος, Κώστας Βαρου­ξής κ.ά.

Πηγή αντοχής τα φλογερά ιδανικά του ΚΚΕ

Η εξο­ρία σε ένα τόσο άγο­νο και απο­μο­νω­μέ­νο μέρος, που δεν μπο­ρού­σε να θρέ­ψει ούτε τους κατοί­κους του (περί­που 500 τον αριθ­μό), ήταν βασα­νι­στή­ριο, με τους εξό­ρι­στους να είναι μόνι­μα αντι­μέ­τω­ποι με τον υπο­σι­τι­σμό. Παράλ­λη­λα, συνε­χής και με όλους τους τρό­πους ήταν η προ­σπά­θεια του αστι­κού κρά­τους να κάμ­ψει το ηθι­κό τους, να απο­σπά­σει δήλω­ση μετάνοιας.

Πηγή αντο­χής υπήρ­ξαν η πίστη στα ιδα­νι­κά του ΚΚΕ και η στή­ρι­ξη των οργα­νώ­σε­ων αλλη­λεγ­γύ­ης. Οι εξό­ρι­στοι, εμπνε­ό­με­νοι από ανώ­τε­ρα ιδα­νι­κά, μετέ­τρε­ψαν τον άγο­νο βρά­χο σε τόπο μόρ­φω­σης, πολι­τι­σμού και συντρο­φι­κής ζωής, σε ένα ακό­μα «άπαρ­το κάστρο».

Η ζωή των εξό­ρι­στων αγω­νι­στών οργα­νώ­θη­κε μέσα από τις Ομά­δες Συμ­βί­ω­σης Πολι­τι­κών Εξό­ρι­στων. Η καθο­λι­κή συμ­με­το­χή σε αυτές, με βάση τους κανό­νες της ομα­δι­κής συμ­βί­ω­σης, ήταν η δύνα­μή τους απέ­να­ντι στις κάθε είδους κακουχίες.

Οι εξό­ρι­στοι είχαν νοι­κιά­σει 15 περί­που ακα­τοί­κη­τα σπί­τια και τα είχαν δια­μορ­φώ­σει σε θαλά­μους, στους οποί­ους και κατοι­κού­σαν ομα­δι­κά. Σε ένα από αυτά έμε­ναν οι γυναί­κες, οι οποί­ες ήταν λιγό­τε­ρες από τους άντρες, ενώ μερι­κές είχαν μαζί και τα παι­διά τους.

Είχαν κατορ­θώ­σει να οργα­νώ­σουν έτσι τη ζωή τους πάνω στο νησί ώστε με το ελά­χι­στο επί­δο­μα που λάμ­βα­ναν από το κρά­τος — και το οποίο με διά­φο­ρες προ­φά­σεις κοβό­ταν — και με ένα μέρος από τα εμβά­σμα­τα που έστελ­ναν σε ορι­σμέ­νους οι δικοί τους, κατά­φερ­ναν να επι­βιώ­σουν. Κάθε ομά­δα είχε τους υπεύ­θυ­νους, τον Γραμ­μα­τέα και το Γρα­φείο της. Τα μέλη της έκα­ναν με τη σει­ρά όλες τις απα­ραί­τη­τες καθη­με­ρι­νές δου­λειές (μάζε­μα ξύλων, μαγεί­ρε­μα, καθα­ριό­τη­τα κ.ά.). Στους θαλά­μους υπήρ­χαν θαλα­μάρ­χης, ταμί­ας, αλλά και υπεύ­θυ­νος μόρ­φω­σης και εκπο­λι­τι­σμού. Το συσ­σί­τιο ήταν κοι­νό για όλους, εκτός από τους αρρώ­στους, για τους οποί­ους υπήρ­χε ιδιαί­τε­ρη μέριμνα.

Μέχρι και λέσχη είχαν δημιουρ­γή­σει, όπου γίνο­νταν ομα­δι­κές εκδη­λώ­σεις με διά­φο­ρες αφορ­μές, όπως θεα­τρι­κές παρα­στά­σεις για επε­τεί­ους, απαγ­γε­λί­ες και τρα­γού­δια, αγώ­νες σκα­κιού και ταβλιού. Είχαν δημιουρ­γή­σει το δικό τους μου­σι­κό συγκρό­τη­μα και χορω­δία, ενώ μεγά­λη σημα­σία δινό­ταν στη βελ­τί­ω­ση του μορ­φω­τι­κού επι­πέ­δου. Οι εξό­ρι­στοι είχαν δημιουρ­γή­σει σχο­λείο για τους αναλ­φά­βη­τους και για εκεί­νους που δεν είχαν ολο­κλη­ρώ­σει τη στοι­χειώ­δη εκπαί­δευ­σή τους, αλλά και τμή­μα­τα Φιλο­σο­φί­ας, Πολι­τι­κής Οικο­νο­μί­ας, Κοι­νω­νιο­λο­γί­ας, Ιστο­ρί­ας, ξένων γλωσ­σών κ.λπ. Μάλι­στα, στη μόρ­φω­ση και στους κύκλους μαθη­μά­των οργα­νω­νό­ταν άμιλ­λα ανά­με­σα στα μέλη του κάθε θαλά­μου, καθώς και μετα­ξύ των υπό­λοι­πων θαλάμων.

«Οι Μετα­ξάς και Μανια­δά­κης πίστευαν ότι μες στις συν­θή­κες αυτές δεν θα αντέ­ξου­με. Δεν ξέρουν ότι οι κομ­μου­νι­στές είναι από άλλη πάστα».

Εδώ για να εκπλη­ρώ­σου­με το χρέ­ος μας, να απο­δώ­σου­με τιμή στις θυσί­ες αυτών που έμει­ναν «ακλό­νη­τοι μέχρι το τέλος». Δίνο­ντας συνέ­χεια σε αυτό καθή­κον, πιά­νο­ντας το νήμα από τις μεγά­λες εκδη­λώ­σεις και ανε­γέρ­σεις Μνη­μεί­ων που έχει πραγ­μα­το­ποι­ή­σει η ΚΕ του ΚΚΕ σε όλη την Ελλάδα,σε τόπους μαρ­τυ­ρί­ου — «άπαρ­τα κάστρα», όπως η Γυά­ρος, η Μακρό­νη­σος, ο Αη Στρά­της, το Τρί­κε­ρι κ.ά.