Ελένη Ζαφειρίου, η πιο γλυκιά «μάνα» του ελληνικού κινηματογράφου

Γεν­νη­μέ­νη το 1916, νόθα, έκθε­τη, μικρό παι­δά­κι ακό­μα, την περι­μά­ζε­ψε μια ηθο­ποιός, περιο­δεύ­ο­ντος «μπου­λου­κιού» στη Λάρι­σα, η Κυρια­κού­λα Ζαφει­ρί­ου , η οποία είχε και ένα δικό της γιο. Η ψυχο­μά­να της την υιο­θέ­τη­σε και την έκα­νε μέλος του «μπου­λου­κιού». Ετσι, εντε­κά­χρο­νη ακό­μα, το 1927, η Ελέ­νη Ζαφει­ρί­ου , έγι­νε μέλος του Σωμα­τεί­ου Ελλή­νων Ηθο­ποιών, καθώς τότε ακό­μα δεν είχε υπήρ­χε ο θεσμός των σπου­δών σε σχο­λή και της «Αδεί­ας Ασκή­σε­ως Επαγ­γέλ­μα­τος Ηθο­ποιού» ως προ­ϋ­πό­θε­σης για την εγγρα­φή στο ΣΕΗ.

Η ψυχο­μά­να της, της στά­θη­κε αλη­θι­νή μάνα, και σ’ αυτήν ανα­φέ­ρε­ται το μόνο βιβλίο της Ελέ­νης Ζαφει­ρί­ου «Τι να σου πρω­το­θυ­μη­θώ, βρε μάνα» (εκδό­σεις «Πανός»). «Η μάνα μου ήταν μια ξένη γυναί­κα που με μεγά­λω­σε. Με πόνε­σε πιο πολύ κι από το παι­δί της, που έπαι­ζε κι αυτός στα μπου­λού­κια, για να με μετα­φέ­ρει στην Αθή­να και να με σπου­δά­σει. Τη θυμά­μαι με στορ­γή, αγά­πη και πόνο», έγρα­ψε στο βιβλίο της η Ε. Ζαφειρίου .

«…Βρέ­θη­κε, η μάνα μου στη Λάρι­σα, με τον θία­σο του γιου της, την επο­χή που γίνε­ται το παζά­ρι. Έμε­νε σ’ ένα ξενο­δο­χείο, που τα παρά­θυ­ρά του έβλε­παν στην πλα­τεία του παζα­ριού. Καθώς ντυ­νό­ταν για να πάει στο θέα­τρο για πρό­βα, άκου­γε ένα κλά­μα μικρού παι­διού πολύ δυνα­τό και την ενο­χλού­σε. Κατέ­βη­κε απ’ το ξενο­δο­χείο και περ­νώ­ντας μέσα από το παζά­ρι, πέφτει απά­νω στο παι­δά­κι, που εξα­κο­λου­θού­σε να κλαί­ει σκού­ζο­ντας. Στα­μά­τη­σε, είδε έναν άντρα καθι­σμέ­νο χάμω σταυ­ρο­πό­δι να που­λά­ει κάτι. Τον τρι­γύ­ρι­ζαν δύο αγό­ρια, και το μικρό­τε­ρο γκρι­νιά­ρι­κο κορι­τσά­κι, που εξα­κο­λου­θού­σε να κλαί­ει. Τίνος είναι αυτό το κορι­τσά­κι που κλαί­ει έτσι τόσες ώρες; ρώτη­σε τον άνδρα που κάθο­νταν χάμω σταυ­ρο­πό­δι. «Δικό μου είναι πανά­θε­μά το. Από το πρωί δεν έχει στα­μα­τε­μό. Μπας και ξέρω τι να του κάνω; Έτσι μούρ­χε­ται να το στραγ­γα­λί­ξω!» «Καλά, και πού είναι η μάνα του,» τον ρωτά­ει; «Δεν έχει μάνα, από­θα­νε μόλις το γέν­νη­σε και με άφη­σε με τρεις δια­ό­λους». Χωρίς πολ­λές κου­βέ­ντες και μεγά­λες σκέ­ψεις του λέει: «Δώσε μου εμέ­να το κορι­τσά­κι σου και θα πάμε στο συμ­βο­λαιο­γρά­φο να κάνου­με ένα συμ­φω­νη­τι­κό ότι μου το δίνεις για ψυχο­παί­δι». Χωρίς άλλες κου­βέ­ντες, έτσι έγινε».…

Η Ελέ­νη Ζαφει­ρί­ου σπού­δα­σε στη Σχο­λή του Εθνι­κού Θεά­τρου, στο οποίο έπαι­ζε από το 1936 έως το 1943, αλλά και στα χρό­νια 1955 — 1978, μικρούς και δεύ­τε­ρους ρόλους σε κλα­σι­κά έργα αλλά και στο αρχαίο δρά­μα. Στα μεσο­δια­στή­μα­τα, αυτή η ικα­νή, σεμνή, αφο­σιω­μέ­νη «εργά­τρια» της θεα­τρι­κής τέχνης δού­λε­ψε και σε ιδιω­τι­κούς θιά­σους (Χατζί­κου, Μανω­λί­δου — Παπ­πά, Μερ­κού­ρη, Λαμπέ­τη — Χορν, κ.α.). Από τη δεκα­ε­τία του 1950 και εντεύ­θεν έπαι­ξε σε 150 περί­που ται­νί­ες, δια­πρέ­πο­ντας ιδιαί­τε­ρα σε δρα­μα­τι­κούς ρόλους φτω­χών και χαρο­κα­μέ­νων μανά­δων (Πρω­το­εμ­φα­νί­στη­κε στην ται­νία «Πικρό Ψωμί» του Γρη­γό­ρη Γρη­γο­ρί­ου, το 1951 ). Ο καη­μός για την πραγ­μα­τι­κή της μάνα που δε γνώ­ρι­σε και η ανθρω­πιά της ψυχο­μά­νας της έγι­ναν το μεγά­λο «σχο­λειό» της για τους ρόλους των μανά­δων που υπο­δύ­θη­κε, αλλά και πικρα­μέ­νων, μονα­χι­κών, φτω­χών, ανύ­πα­ντρων γυναι­κών σε θεα­τρι­κά έργα. Σπου­δαία και χαρα­κτη­ρι­στι­κή του πικρα­μέ­νου και θλιμ­μέ­νου ψυχι­σμού της ήταν η ερμη­νεία της στη Ρεβέκ­κα, τη νόθα, μονα­χι­κή, ανύ­πα­ντρη υπη­ρέ­τρια στους ιψε­νι­κούς «Βρι­κό­λα­κες».

Η Ελέ­νη Ζαφει­ρί­ου ήταν τόσο αλη­θι­νή στις κινη­μα­το­γρα­φι­κές μάνες και παρα­μά­νες που έπλα­σε, που «σημα­δεύ­τη­κε» ως η «μάνα» του ελλη­νι­κού κινηματογράφου.

Η τελευ­ταία θεα­τρι­κή της εμφά­νι­ση, δίπλα στον Θύμιο Καρα­κα­τσά­νη, έγι­νε το 1992, στο έργο του Γιώρ­γου Αρμέ­νη «Βασι­κά με λεν Θανάση».

Στην τηλε­ό­ρα­ση χαρα­κτη­ρι­στι­κός παρέ­μει­νε ο ρόλος της «Καμπου­ρί­τσας», που ερμή­νευ­σε στη σει­ρά «Ο Χρι­στός ξανα­σταυ­ρώ­νε­ται» τη δεκα­ε­τία του ’70.

Η Ελέ­νη Ζαφει­ρί­ου πέθα­νε στις 2 Σεπτεμ­βρί­ου του 2004.