Επιστήμονες φωτογράφησαν για πρώτη φορά μια μαύρη τρύπα

Οι επι­στή­μο­νες του διε­θνούς Τηλε­σκο­πί­ου Ορί­ζο­ντα Γεγο­νό­των (Event Horizon Telescope-EHT) ανα­κοί­νω­σαν ότι για πρώ­τη φορά «φωτο­γρά­φι­σαν» τη μεγά­λη μαύ­ρη τρύ­πα που υπάρ­χει στο κέντρο ενός γαλα­ξία, συγκε­κρι­μέ­να του γιγά­ντιου γαλα­ξία Μessier 87 (Μ87). Ή μάλ­λον τη «σκιά» που αυτή ρίχνει στο φωτει­νό υπό­βα­θρο των αερί­ων που στρο­βι­λί­ζο­νται γύρω της, αφού είναι αδύ­να­το να δει κανείς τι πραγ­μα­τι­κά υπάρ­χει στο εσω­τε­ρι­κό της μαύ­ρης τρύ­πας, από όπου δεν μπο­ρεί να δρα­πε­τεύ­σει τίπο­τε, ούτε το φως. Οι αστρο­νό­μοι έχουν επι­τέ­λους μια ‑έστω μικρή και θολή- εικό­να του περι­βάλ­λο­ντος (του λεγό­με­νου «ορί­ζο­ντα γεγο­νό­των») της μαύ­ρης τρύ­πας, δηλα­δή της συνο­ρια­κής περιο­χής πέρα από την οποία δεν υπάρ­χει σημείο επι­στρο­φής, καθώς ούτε καν το φως δεν μπο­ρεί να δρα­πε­τεύ­σει. Γι’ αυτό το εσω­τε­ρι­κό μιας μαύ­ρης τρύ­πας δεν είναι δυνα­τό να φωτο­γρα­φη­θεί, αφού απλώς είναι …κατά­μαυ­ρο.

Τώρα για πρώ­τη φορά όμως έχου­με την πρώ­τη εικό­να από τις «σκιές» που ρίχνουν γύρω τους οι μαύ­ρες τρύ­πες, οι οποί­ες προ­κα­λούν ακραί­ες καμπυ­λώ­σεις του χωρο­χρό­νου. Περι­βαλ­λό­με­νες από στρο­βι­λι­ζό­με­να καυ­τά νέφη σκό­νης και αερί­ων, εκπέ­μπουν ισχυ­ρή ακτι­νο­βο­λία και προ­δί­δουν έμμε­σα την ύπαρ­ξη τους. Τώρα ‑αν μη τι άλλο- χάρη στη φωτο­γρά­φη­ση θα πει­στούν ακό­μη και οι ..άπι­στοι Θωμά­δες ότι οι μαύ­ρες τρύ­πες δεν είναι πλά­σμα­τα της επι­στη­μο­νι­κής φαντα­σί­ας. Το επί­τευγ­μα, που απο­τε­λεί ορό­ση­μο στην αστρο­νο­μία και στην αστρο­φυ­σι­κή, θεω­ρή­θη­κε δεό­ντως σημα­ντι­κό, ώστε η σχε­τι­κή ανα­κοί­νω­ση έγι­νε με έξι ταυ­τό­χρο­νες συνε­ντεύ­ξεις σε έξι πόλεις: στην Ουά­σιγ­κτον (η κεντρι­κή εκδή­λω­ση που διορ­γα­νώ­θη­κε από το Εθνι­κό Ίδρυ­μα Επι­στη­μών (NSF), στις Βρυ­ξέλ­λες (διορ­γα­νώ­θη­κε από την Ευρω­παϊ­κή Επι­τρο­πή με τη συμ­με­το­χή του Ευρω­παί­ου επι­τρό­που για την Έρευ­να-Επι­στή­μη-Και­νο­το­μία Κάρ­λος Μοέ­δας), στη Σαγκάη της Κίνας, στην Ταϊ­πέι της Ταϊ­βάν, στο Σαντιά­γο της Χιλής και στο Τόκιο της Ιαπωνίας.

Η πρώ­τη εικό­να μιας μαύ­ρης τρύ­πας που ελή­φθη από το τηλε­σκό­πιο «Event Horizon Telescope-ΕΗΤ», χαι­ρε­τί­στη­κε σε όλο τον κόσμο ως μια σημα­ντι­κή ανα­κά­λυ­ψη, που παρέ­χει οπτι­κή πλέ­ον από­δει­ξη για την ύπαρ­ξη των μαύ­ρων οπών, ενώ παράλ­λη­λα επι­βε­βαιώ­νει τις προ­βλέ­ψεις της γενι­κής θεω­ρί­ας της σχε­τι­κό­τη­τας του Αϊν­στάιν και ανοί­γει νέες προ­ο­πτι­κές για την έρευ­να στο σύμπαν. Περισ­σό­τε­ροι από 200 ερευ­νη­τές από την Ευρώ­πη, την Αμε­ρι­κή και την Ανα­το­λι­κή Ασία συμ­με­τεί­χαν στο κοσμοϊ­στο­ρι­κό διε­θνές εγχείρημα.

Σε συνέ­ντευ­ξη στις Βρυ­ξέλ­λες, ο Κάρ­λος Μοέ­δας, Επί­τρο­πος αρμό­διος για την έρευ­να, την επι­στή­μη και την και­νο­το­μία, δήλω­σε: «Η λογο­τε­χνία συχνά εμπνέ­ει την επι­στή­μη και οι μαύ­ρες οπές κεντρί­ζουν εδώ και χρό­νια τα όνει­ρα και την περιέρ­γειά μας. Σήμε­ρα, χάρη στη συμ­βο­λή Ευρω­παί­ων επι­στη­μό­νων, η ύπαρ­ξη μαύ­ρων οπών δεν απο­τε­λεί πλέ­ον μια θεω­ρη­τι­κή και μόνον έννοια. Αυτή η εκπλη­κτι­κή ανα­κά­λυ­ψη απο­δει­κνύ­ει και πάλι πως η από κοι­νού κατα­βο­λή προ­σπά­θειας με εταί­ρους σε παγκό­σμιο επί­πε­δο μπο­ρεί να οδη­γή­σει στην επί­τευ­ξη του αδια­νό­η­του και στη διεύ­ρυν­ση του ορί­ζο­ντα των γνώ­σε­ών μας.»

Ένας Έλλη­νας επι­στή­μο­νας της δια­σπο­ράς, ο Δημή­τρης Ψάλ­της, καθη­γη­τής Αστρο­νο­μί­ας και Φυσι­κής του Πανε­πι­στη­μί­ου της Αρι­ζό­νας, δια­δρα­μά­τι­σε κομ­βι­κό ρόλο στο νέο μεγά­λο Τηλε­σκό­πιο Ορί­ζο­ντα Γεγο­νό­των (Event Horizon Telescope-EHT), που πήρε την πρώ­τη εικό­να από μια μαύ­ρη τρύπα.

Η τερα­τώ­δης μαύ­ρη τρύ­πα, στον γαλα­ξία Μessier 87, έχει διά­με­τρο περί­που 40 δισε­κα­τομ­μυ­ρί­ων χιλιο­μέ­τρων (τρία εκα­τομ­μύ­ρια φορές μεγα­λύ­τε­ρη από τη Γη) και βρί­σκε­ται σε από­στα­ση 500 εκα­τομ­μυ­ρί­ων τρι­σε­κα­τομ­μυ­ρί­ων χιλιομέτρων.

Ο Δ. Ψάλ­της και οι συνερ­γά­τες του ανέ­λα­βαν ‑για πρώ­τη φορά σε τέτοια αστρο­φυ­σι­κή κλί­μα­κα- να εξε­τά­σουν κατά πόσο η εικό­να της μαύ­ρης τρύ­πας επα­λη­θεύ­ει τη Γενι­κή Θεω­ρία της Σχε­τι­κό­τη­τας του Άλμπερτ Αϊν­στάιν. Γι’ αυτό το σκο­πό αυτό ανέ­πτυ­ξαν τα σχε­τι­κά «τεστ» και κατέ­λη­ξαν στη σημα­ντι­κή δια­πί­στω­ση ότι ο Αϊν­στάιν για μια ακό­μη φορά δικαιώ­θη­κε, καθώς η εικό­να της μαύ­ρης τρύ­πας τελι­κά ται­ριά­ζει πολύ καλά στις προ­σο­μοιώ­σεις που είχαν προη­γη­θεί με βάση τη θεωρία.

Αμέ­σως μετά τη σημε­ρι­νή ανα­κοί­νω­ση, ο ελλη­νι­κής κατα­γω­γής αστρο­φυ­σι­κός δήλω­σε: «Το Τηλε­σκό­πιο ΕΗΤ για πρώ­τη φορά μας επέ­τρε­ψε να ελέγ­ξου­με τις προ­βλέ­ψεις της γενι­κής θεω­ρί­ας της σχε­τι­κό­τη­τας του Αϊν­στάιν γύρω από υπερ­με­γέ­θεις μαύ­ρες τρύ­πες στα κέντρα γαλα­ξιών. Το μέγε­θος και η σκιά (σ.σ. της μαύ­ρης τρύ­πας του γαλα­ξία Μ87 που φωτο­γρα­φή­θη­κε) επι­βε­βαιώ­νει τις ακρι­βείς προ­βλέ­ψεις της γενι­κής θεω­ρί­ας της σχε­τι­κό­τη­τας του Αϊν­στάιν, αυξά­νο­ντας έτσι την εμπι­στο­σύ­νη μας σε αυτή τη θεω­ρία που έχει κλεί­σει ένα αιώ­να. Η απει­κό­νι­ση μιας μαύ­ρης τρύ­πας είναι μόνο η αρχή της προ­σπά­θειας μας να ανα­πτύ­ξου­με νέα εργα­λεία που θα μας επι­τρέ­ψουν να ερμη­νεύ­σου­με τα άκρως πολύ­πλο­κα δεδο­μέ­να της φύσης».