Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

ΕΠΟΝίτες ΗΡΩΕΣ: Νείλος Μαστραντώνης (Κλέαρχος), όπως οι ωραίοι νεκροί της Ιστορίας…

Επι­μέ­λεια: Οικο­δό­μος //

Έχου­με χρέ­ος να μην ξεχνά­με το παρελ­θόν. Να μελε­τά­με τα ιστο­ρι­κά γεγο­νό­τα, τις νίκες και τις ήττες του λαϊ­κού κινή­μα­τος, να διδα­σκό­μα­στε από τη δρά­ση των ηρώ­ων του. Χιλιά­δες λαϊ­κοί αγω­νι­στές έπε­σαν νεκροί την περί­ο­δο της Κατο­χής και τα χρό­νια που ακο­λού­θη­σαν μετά την απε­λευ­θέ­ρω­ση. Χιλιά­δες αγό­ρια και κορί­τσια πέρα­σαν στις γραμ­μές της ΕΠΟΝ και των Αετό­που­λων έχο­ντας μονα­δι­κό κίνη­τρο τη δίψα για λευ­τε­ριά και μια καλύ­τε­ρη ζωή, χωρίς να λογα­ριά­ζουν ότι μπο­ρεί και να χάσουν τη δική τους ζωή, χωρίς να προσ­δο­κούν σε ανταλ­λάγ­μα­τα ή ανα­γνώ­ρι­ση της προ­σφο­ράς τους. Απέ­να­ντι στη θυσία του ανθού της ελλη­νι­κής νεο­λαί­ας εκεί­να τα χρό­νια, το δικό μας χρέ­ος στέ­κει ανεξόφλητο.

Στο ΑΤΕΧΝΩΣ ξεκι­νά­με σήμε­ρα μια νέα ενό­τη­τα δημο­σιεύ­σε­ων κάτω από τον τίτλο «ΕΠΟ­Νί­τες ΗΡΩΕΣ». Αντλώ­ντας υλι­κό κυρί­ως από το περιο­δι­κό της ΕΠΟΝ «Νέα Γενιά», αλλά και αλλού, φιλο­δο­ξού­με να φέρου­με στο φως, μέσω του δια­δι­κτύ­ου, μικρά αφιε­ρώ­μα­τα-πορ­τραί­τα μεγά­λων ηρώ­ων, που έδω­σαν τη ζωή τους στον αγώ­να του λαού μας. Αρω­γούς σε αυτή την προ­σπά­θεια θα έχου­με την έκδο­ση-λεύ­κω­μα της Σύγ­χρο­νης Επο­χής από το αρχείο της «Νέας Γενιάς», το Επι­μορ­φω­τι­κό Κέντρο Βιβλιο­θή­κη – Αρχείο «Χαρί­λα­ος Φλω­ρά­κης», τα Αρχεία Σύγ­χρο­νης Κοι­νω­νι­κής Ιστο­ρί­ας, ανα­μνή­σεις αγω­νι­στών και άλλες πηγές.

Το σημε­ρι­νό αφιέ­ρω­μα με το οποίο εγκαι­νιά­ζου­με τη σει­ρά «ΕΠΟ­Νί­τες ΗΡΩΕΣ» ανα­φέ­ρε­ται στον ΕΠΟ­Νί­τη φοι­τη­τή του Πολυ­τε­χνεί­ου Νεί­λο Μαστρα­ντώ­νη (Κλέ­αρ­χο). Το κεί­με­νο που ακο­λου­θεί πρω­το­δη­μο­σιεύ­τη­κε στο περιο­δι­κό «Νέα Γενιά», όργα­νο του Κεντρι­κού Συμ­βου­λί­ου της ΕΠΟΝ, αρ. φύλ­λου 48, Αθή­να 20 Απρί­λη 1945.

ΝΕΙΛΟΣ ΜΑΣΤΡΑΝΤΩΝΗΣ (ΚΛΕΑΡΧΟΣ)

Αυτό ήτα­νε τ’ όνο­μά του. Μα η Ρού­με­λη τον ξέρει Κλέ­αρ­χο. Κι οι απλές γυναι­κού­λες μ’ αυτό το ψευ­δώ­νυ­μο θα τον ανα­φέ­ρουν κάπο­τε στα παρα­μύ­θια τους. Και τ’ αετό­που­λα σαν θα μεγα­λώ­σουν έτσι θα τον θυμούνται.

Νείλος Μαστραντώνης (Κλέαρχος)

Νεί­λος Μαστρα­ντώ­νης (Κλέ­αρ­χος)

Δεν ήταν απλά ένα ατρό­μη­το, ένα γεν­ναίο παλι­κά­ρι ο Κλέ­αρ­χος. Ήτα­νε πολύ περισ­σό­τε­ρο ένα δια­μά­ντι της νέας Ελλη­νι­κής γενιάς. Κι ίσως η σφαί­ρα που τον σκό­τω­σε αν είχε λογι­κή, να λοξο­δρο­μού­σε για να μην κατα­στρέ­ψει μια τέτοια ιδιο­φυ­ΐα. Τρεις φορές σαν μαθη­τής του Πρα­χτι­κού Λυκεί­ου στην Αθή­να βρα­βεύ­τη­κε στον Πανελ­λή­νιο Δια­γω­νι­σμό της Μαθη­μα­τι­κής Εται­ρεί­ας. Και στο Πολυ­τε­χνείο είναι ο πρώ­τος, ο καλύ­τε­ρος, ο αγα­πη­τός σπου­δα­στής και συνά­δελ­φος. Την πρώ­τη χρο­νιά πήρε το βρα­βείο του καλύ­τε­ρου σπου­δα­στή. Την δεύ­τε­ρη το ίδιο, παίρ­νο­ντας τους πιο μεγά­λους, τους πραγ­μα­τι­κά κατα­πλη­κτι­κούς για τα χρο­νι­κά του Πολυ­τε­χνεί­ου βαθ­μούς (9,5 9,75 και 9,75 στους τρεις κλά­δους των ανώ­τε­ρων Μαθη­μα­τι­κών και 10 στη Θεω­ρη­τι­κή Μηχα­νι­κή). Ακό­μα βρί­σκο­νται στις προ­θή­κες της Σχο­λής του τα υπο­δειγ­μα­τι­κά του σχέδια.

Ξεχει­λί­ζει πάντα από ζωντά­νια και κέφι όλος υγεία στο σώμα και στην ψυχή. Φλο­γε­ρός κι ορμη­τι­κός στις εκδη­λώ­σεις του. Δεν του λεί­πει το γέλιο και ξέρει να σκορ­πά­ει και στους γύρω την αισιο­δο­ξία του.

Μόλις ξεσπά­ει ο Ιτα­λο­ελ­λη­νι­κός πόλε­μος αφή­νει τα θρα­νία και 19 χρό­νων πηγαί­νει εθε­λο­ντής στο Αλβα­νι­κό μέτω­πο. Είναι απ’ τους καλύ­τε­ρους ορει­βά­τες και κατα­τάσ­σε­ται γι’ αυτό στο Τάγ­μα χιονοδρόμων.

Ύστε­ρα απ’ την κατάρ­ρευ­ση είναι από τα παι­διά που δε δέχο­νται τη συν­θη­κο­λό­γη­ση με το φασι­σμό. Μπαί­νει απ’ τους πρώ­τους στο ΕΑΜ Νέων και ρίχνε­ται στην πάλη για το ξεσκλά­βω­μα της Πατρί­δας. Παλεύ­ει για τη ζωή των σπου­δα­στών, σαν υπεύ­θυ­νος της οργά­νω­σης του Πολυ­τε­χνεί­ου. Και στις μεγά­λες δια­δη­λώ­σεις της Αθή­νας ξεχω­ρί­ζει με την παλι­κα­ριά και την τόλ­μη του.

Ο Νείλος Μαστραντώνης (Κλέαρχος) εθελοντής σκιέρ στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο

Ο Νεί­λος Μαστρα­ντώ­νης (Κλέ­αρ­χος) εθε­λο­ντής σκιέρ στον Ελλη­νοϊ­τα­λι­κό πόλεμο

Τον Ιού­λιο του ΄43 φεύ­γει για το βου­νό. Είναι τώρα με τους σταυ­ρα­ε­τούς της Ρού­με­λης. Γραμ­μα­τέ­ας της ΕΠΟΝ Φθιώ­τι­δας στην αρχή, 2ος Γραμ­μα­τέ­ας της ΕΠΟΝ Στε­ρε­άς πιο ύστε­ρα. Είναι πάντα μπρο­στά. Κι όπου ο μεγα­λύ­τε­ρος κίν­δυ­νος πρώ­τος αυτός. Απο­ρούν κι οι ίδιοι οι χωριά­τες όταν τον βλέ­πουν να ξεκι­νά­ει το μεση­μέ­ρι με τα πόδια από τη Σπερ­χειά­δα και σε λίγες ώρες να βρί­σκε­ται στο Καρ­πε­νή­σι για να ξανα­γυ­ρί­σει το πρωί και να ξαναρ­χί­σει τη δου­λειά με πιό­τε­ρη φλόγα.

Ο καη­μός του είναι να γίνει αντάρ­της. Τον Ιού­λη του ΄44 στη Συν­διά­σκε­ψη της ΕΠΟΝ Στε­ρε­άς αντή­χη­σε το σύν­θη­μα: «Ν ε ο λ α ί α σ τ’ ά ρ μα τ α». Κι ο Κλέ­αρ­χος καθο­δη­γεί τους εργά­τες του Λια­νο­κλα­διού και τα σαμπο­τάζ στις εγκα­τα­στά­σεις και τις μηχα­νές των Γερ­μα­νών πλη­θαί­νουν. Μπαι­νο­βγαί­νει στη Λαμία μέσα στην πιο άγρια τρο­μο­κρα­τία. Εμψυ­χώ­νει και καθο­δη­γεί τη νεο­λαία της σκλα­βω­μέ­νης πόλης. Χτες, με το πιστό­λι στο χέρι έβγα­λε έξω δυο οπλι­σμέ­νους Γκε­στα­πί­τες Ιτα­λούς… Σήμε­ρα έχου­με τρεις άλλες επι­χει­ρή­σεις που θα πετύχουν…

«Τι τα θέτε οι πόλεις ζού­νε τις πιο επα­να­στα­τη­μέ­νες τους στιγ­μές», έγρα­φε στην οργά­νω­σή του μια μέρα πριν πέσει. Και στην 1η του Σεπτέμ­βρη του 1944 φασί­στες τον κυνή­γη­σαν στους δρό­μους της Λαμί­ας. Μια σφαί­ρα τον βρή­κε και τον έρι­ξε βαριά λαβω­μέ­νο. Λίγες γυναί­κες έτρε­ξαν κοντά του. «Πέστε στη μανού­λα μου πως πεθαί­νω για τη λευ­τε­ριά» ήταν τα τελευ­ταία του λόγια. Ως τη μέρα που πήγα­νε οι Εθνο­φύ­λα­κες στη Λαμία έκαι­γε ένα καντή­λι στο δρό­μο που σκο­τώ­θη­κε. Στον τοί­χο έγρα­φε: «Οδός Κλεάρχου»…

Μα ο Κλέ­αρ­χος δεν έσβη­σε. Κι όπως είπε στο μνη­μό­συ­νό του, που έγι­νε στην Αθή­να το Νοέμ­βρη του 1944, ο υφη­γη­τής του Πανε­πι­στη­μί­ου κ. Δεσπο­τό­που­λος: «Υπάρ­χει και θα υπάρ­χει όπως οι ωραί­οι νεκροί της Ιστο­ρί­ας… χωρίς να σβη­στεί στην καθη­με­ρι­νό­τη­τα η αστρα­πή της αλκής του, για πάντα νέος, άλκι­μος, ωραίος».

Ο Νείλος Μαστραντώνης (Κλέαρχος) στ’ αλώνια της Βίνιανης (1943). Φωτογραφία: Αλ. Μυριαλλή Πηγή φωτογραφίας: Γρ. Φαράκου «Μαρτυρίες και στοχασμοί», εκδ. Προσκήνιο, Αθήνα 1993

Ο Νεί­λος Μαστρα­ντώ­νης (Κλέ­αρ­χος) στ’ αλώ­νια της Βίνια­νης (1943).
Φωτο­γρα­φία: Αλ. Μυριαλ­λή
Πηγή φωτο­γρα­φί­ας: Γρ. Φαρά­κου «Μαρ­τυ­ρί­ες και στο­χα­σμοί», εκδ. Προ­σκή­νιο, 1993

Ανα­φο­ρά στον ΕΠΟ­Νί­τη ήρωα υπάρ­χει και στο βιβλίο του Γρη­γό­ρη Φαρά­κου «Μαρ­τυ­ρί­ες και στο­χα­σμοί», εκδό­σεις Προ­σκή­νιο, Αθή­να 1993:

«Ήταν από τα σημα­ντι­κό­τε­ρα στε­λέ­χη τον κινή­μα­τός μας. Και ως νέος και ως άνθρω­πος, από εκεί­νους που πραγ­μα­τι­κά μπο­ρεί να είναι ένα υπό­δειγ­μα ζωής. Φαι­νό­με­νο γνώ­σε­ων κι επι­δό­σε­ων, με ποι­κί­λα ενδια­φέ­ρο­ντα, πρώ­τος σε αθλη­τι­κές, εκπο­λι­τι­στι­κές κλπ δρα­στη­ριό­τη­τες. Τολ­μη­ρός, εύστρο­φος. απο­φα­σι­στι­κός, γοη­τευ­τι­κός στον ωκε­ά­νειο λόγο και τη συμπε­ρι­φο­ρά. Αρκε­τά χρό­νια αργό­τε­ρα, δικά του σχέ­δια Παρα­στα­τι­κής Γεω­με­τρί­ας, που είχε σχε­διά­σει ως πρω­το­ε­τής φοι­τη­τής, υπήρ­χαν στις προ­θή­κες του Πολυ­τε­χνεί­ου ως υπό­δειγ­μα σχε­δί­ων για τους φοι­τη­τές. Θα έπρε­πε όμως να μπο­ρούν οι φοι­τη­τές να μαθαί­νουν και την ιστο­ρία του δημιουρ­γού τους. Αλή­θεια, για­τί μία πτέ­ρυ­γα, μία αίθου­σα, έστω, της Σχο­λής Πολι­τι­κών Μηχα­νι­κών δε θα μπο­ρού­σε να φέρει το όνο­μά του; Το 1943 είχε στα­λεί ως γραμ­μα­τέ­ας της ΕΠΟΝ Στε­ρε­άς και εκεί ανέ­πτυ­ξε πολύ­μορ­φη δρά­ση, — μέχρι και γεωρ­γι­κές σχο­λές άνοι­ξε για τη νεο­λαία. Την 1η Σεπτεμ­βρί­ου 1944, στην προ­σπά­θειά του να μπει στη Λαμία μπλο­κα­ρί­στη­κε από χιτλε­ρι­κούς, αντι­στά­θη­κε, αλλά σκοτώθηκε.»

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο