Επιμέλεια Πάνος Αλεπλιώτης //
H εμφάνιση και ανάπτυξη της σουηδικής κοινωνικής πολιτικής δεν είναι αποτέλεσμα μηχανικής σχέσης του αγώνα της εργατικής τάξης και των παραχωρήσεων των καπιταλιστών, αλλά έχει προκύψει από μια διαλεκτική διαδικασία διαφόρων ενεργών παραγόντων.
Mια μαχητική και καλά οργανωμένη εργατική τάξη προώθησε την κοινωνική πολιτική ταυτόχρονα που η ύπαρξη του Υπαρκτού Σοσιαλισμού μετρίαζε συνεχώς την πίεση που ο καπιταλισμός θα μπορούσε να ασκήσει στους εργαζόμενους: ο σοσιαλισμός έδειξε ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός.
Από την άλλη, σχεδόν όλες οι μεταρρυθμίσεις κοινωνικής πρόνοιας έχουν επίσης το υπόβαθρο τους στην πιεστική ανάγκη από μεγάλα τμήματα του κεφαλαίου για τη διασφάλιση της αναπαραγωγής του εργατικού δυναμικού, αλλά παράλληλα και για την παθητικοποίηση μιας αγωνιστικής και καλά οργανωμένης εργατικής τάξης αλλά και για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
- Το αποκαλούμενο “λαϊκό σπίτι” της Σουηδίας, κεντρικός στόχος της Σοσιαλδημοκρατίας, που προέκυψε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είναι κάτι το μοναδικό σε ένα Ευρωπαϊκό πλαίσιο, το οποίο χαρακτηρίστηκε όχι μόνο από την ταξική πάλη και την ύπαρξη του υπαρκτού σοσιαλισμού, αλλά και από την ανάγκη του κεφαλαίου των αντίστοιχων χωρών για ανοικοδόμηση των χωρών τους. Η ανάπτυξη του Ευρωπαϊκής ευημερίας ήταν αποτέλεσμα τόσο των παραχωρήσεων όσο και των καπιταλιστικών επενδύσεων, όπως αποδεικνύεται από ορισμένες σουηδικές μεταρρυθμίσεις.
- Η θεσμοθέτηση του Ενιαίου Σχολείου σήμαινε ότι η εργατική τάξη είχε για πρώτη φορά πρόσβαση στην εκπαίδευση και τη σχολική αγωγή, και το κεφάλαιο εξασφάλιζε παράλληλα την αναπαραγωγή ειδικευμένων εργαζομένων που θα μπορούσαν να χειριστούν τα ολοένα και πιο προηγμένα μέσα παραγωγής παραγωγή, παράλληλα με το γεγονός ότι ο ιδεολογικός έλεγχος της νεολαίας μπορούσε να ενταθεί.
- Οι συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις απάλλαξαν το βάρος της φροντίδας των ηλικιωμένων από την οικογένεια και τους έκανε πιο ανεξάρτητους, ενώ οι μεταρρυθμίσεις επέτρεψαν επίσης τους συνταξιούχους και τους ηλικιωμένους να καταναλώνουν. Τα συνταξιοδοτικά ταμεία έχουν επίσης παίξει και παίζουν ακόμη πολύ σημαντικό ρόλο τροφοδότησης δημόσιου χρήματος προς το ιδιωτικό κεφάλαιο.
- Η οικοδόμηση της υγειονομικής περίθαλψης δημιούργησε ασφάλεια και σιγουριά για τους εργαζόμενους και προώθησε την κατάσταση της υγείας τους με θετικό τρόπο, ενώ αυτό σήμαινε ότι οι ασθενείς εργαζόμενοι, που προηγουμένως ήταν απρόσιτοι στην καπιταλιστική παραγωγή, τώρα θα μπορούσαν εύκολα να επιστρέψουν στην εργασία μετά από τραυματισμούς.
- Το πρόγραμμα των “Εκατομμυρίων” δημιούργησε μια λύση στην έλλειψη στέγης που υπήρχε πριν και εξασφάλισε στέγαση για την εργατική τάξη, ενόσω το εργατικό δυναμικό συγκεντρωνόταν στις βιομηχανικές πόλεις. Ταυτόχρονα εξαρτήθηκαν οι εργαζόμενοι από το βάρος του ενοικίου και άρα από τις θέσεις εργασίας που προσέφεραν τα μονοπώλια.
- Η ανάπτυξη των νηπιαγωγείων δημιούργησε ένα ασφαλές περιβάλλον για τα παιδιά και ανακούφησε από τα βάρη, ειδικότερα τις γυναίκες της εργατικής τάξης, ανοίγοντας παράλληλα την πόρτα στην αγορά εργασίας για τις γυναίκες και, ως εκ τούτου, ένα τεράστιο αποθεματικό εργατικής δύναμης τέθηκε στη διάθεση του κεφαλαίου.
Κάθε μεταρρύθμιση επομένως είναι διττή και κανένα μέτρο δεν έγινε μονομερώς υπέρ της εργατικής τάξης, αλλά οι μεταρρυθμίσεις ήταν απαραίτητες για τον σουηδικό καπιταλισμό. Οι αναγκαίες επενδύσεις στην κοινωνική πολιτική απέδωσαν επιπλέον κέρδη για τον Σουηδικό Ιμπεριαλισμό μέσα και έξω από την Σουηδία, βασίζονται δε εξ ολοκλήρου στην εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης.
Η προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κοινωνικής πολιτικής στον καπιταλισμό ήταν η ύπαρξη ενός ισχυρού και ήδη ανεπτυγμένου κεφαλαίου.
Σήμερα η κατάσταση είναι διαφορετική.
Τα συστήματα που δημιουργήθηκαν στη μεταπολεμική περίοδο αποσυναρμολογούνται και υφίστανται σημαντικές αλλαγές.
Οι ανάγκες και τα περιθώρια του σουηδικού καπιταλισμού δεν είναι τα ίδια όπως ήταν κάποτε.
Τα μέτρα κοινωνικής πολιτικής που απαιτούνταν προηγουμένως για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και για την εξασφάλιση της αναπαραγωγής του εργατικού δυναμικού προσαρμόζονται ώστε να ανταποκρίνεται στον ολοένα και πιο σκληρές αντιθέσεις του ιμπεριαλιστικού συστήματος.
Προκειμένου να αυξηθεί η εισροή κεφαλαίων, ανοίγονται τομείς που προηγουμένως μονοπωλούνται από το κράτος: τα σχολεία και η υγειονομική περίθαλψη ανοίγεται στις ιδιωτικές εταιρείες που με ταχύτητα μονοπωλούν τους εν λόγω κλάδους και τροφοδοτούν με δισεκατομμύρια δημόσια χρήματα στα ιδιωτικά μονοπώλια.
Ωστόσο αυτό το γεγονός, δεν έρχεται σε αντίθεση με την διατήρηση του επιπέδου του εξειδικευμένου προσωπικού που απαιτεί ο καπιταλισμός.
Δεδομένου ότι η χρηματοδότηση όλων των μεταρρυθμίσεων, καθώς και τα κέρδη των μονοπωλίων, προέρχονται από την υπεραξία που παράγεται από τους εργαζόμενους και επειδή η αξία που παράγεται δεν είναι ανεξάντλητη τα μονοπώλια πρέπει να προσπαθούν συνεχώς να μειώσουν το μερίδιο του αναγκαίου χρόνου εργασίας και να αυξήσουν την προστιθέμενη αξία στο χρόνο εργασίας.
Προκειμένου να αυξηθεί η προστιθέμενη αξία, το αναπαραγωγικό κόστος πρέπει να μειωθεί – μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αυξηθεί το μερίδιο της προστιθέμενης αξίας της εργασίας.
Για το λόγο αυτό, όλη η πρόοδος της ευημερίας των εργαζομένων είναι προσωρινή και απειλείται συνεχώς.
Στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, η Σουηδία κατέχει σχετικά εξέχουσα θέση με ισχυρό συγκεντρωμένο κεφάλαιο, αποτελεσματικό κράτος και σημαντικά συμφέροντα στο εξωτερικό.
Η θέση της εκδηλώνεται μέσω της ολοένα και πιο ενεργού συμμετοχής σε διεθνείς ενώσεις, όπως το ΝΑΤΟ και η ΕΕ, των οποίων η αμυντική συνεργασία περιλαμβάνει ισχυρές στρατιωτικές αποκατάσταση και προετοιμασία για πόλεμο. Αυτό αντικατοπτρίζει επίσης την ανάγκη τα σουηδικά μονοπώλια με τη σειρά τους να συνεργάζονται σε ισχυρότερους παίκτες για να αποκτήσουν πλεονεκτήματα.
Ο σουηδικός καπιταλισμός επωφελήθηκε τόσο από την αντεπανάσταση στην Ανατολική Ευρώπη όσο και από την ένταξη στην ΕΕ, η οποία επωφελήθηκε ιδίως από τη διείσδυση στις αγορές στα πρώην σοσιαλιστικά κράτη, αλλά και ανοίγοντας την ενδοευρωπαϊκή αγορά στα σουηδικά μονοπώλια.
Η αναζήτηση των σουηδικών μονοπωλίων για μεγαλύτερο κέρδος τους οδηγεί να ενταχθούν τόσο στην ΕΕ όσο και στο ΝΑΤΟ, μέσω των οποίων μπορούν να εγγυηθούν τη διεθνή τους θέση ακόμη πιο αποτελεσματικά. Είναι μια φυσική ανάπτυξη που ωφελεί επί του παρόντος τον σουηδικό καπιταλισμό και η οποία δεν γίνεται αντιληπτή σαν υποταγή, σαν απώλεια της εθνικής κυριαρχίας ή της αυτοδιάθεσης.
Σε μια προηγμένη καπιταλιστική χώρα όπως η Σουηδία, δεν μας καθοδηγεί το ζήτημα της ισχύος του έθνους και η αυτοδιάθεση αλλά εμείς επιδιώκουμε ενεργά να επιλύσουμε το ζήτημα της εξουσίας των εργαζομένων.
Αυτό σημαίνει ότι αντιμετωπίζουμε τις επιταχυνόμενες ιμπεριαλιστικές αντιφάσεις των τελευταίων ετών χωρίς ψευδαισθήσεις ότι αυτές μπορούν να επιλυθούν από μεταρρυθμίσεις στις καπιταλιστικές χώρες ή εντός του ΟΗΕ. Ο αγώνας μας για ειρήνη πρέπει ταυτόχρονα να είναι ένας αγώνας για τη δύναμη των εργαζομένων, καθώς είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να εγγυηθεί την ειρήνη.
Δεν έχουμε καμία ελπίδα ότι οι πολιτικοί του καπιταλισμού θα φέρουν ειρήνη ή ανθρώπινη ευημερία. Είναι οι εκπρόσωποι του καπιταλισμού και του καπιταλιστικού κράτους και έχουν τον απώτερο στόχο την ενίσχυση της θέσης των σουηδικών μονοπωλίων στον διεθνή ανταγωνισμό.
Πηγή ΚΚ Σουηδίας, θέσεις για το 38ο Συνέδριο.
Εργάστηκε σαν γεωλόγος, περιβαλλοντολόγος και χωροτάκτης στην Ελλάδα και στην Σουηδία. Δημοτικός σύμβουλος Πυλαίας Θεσσαλονίκης 87/90 και 99/2002. Αντιδήμαρχος Πυλαίας από το 1987 έως και το 1990 και από το 1999 έως και το 2000.