Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η ανατομία της ανθρώπινης καρδιάς αναπαρίσταται στο ρόδι που κρατά ο Ιησούς σε πίνακα του Μποτιτσέλι

Μόνο πριν λίγους μήνες και συγκε­κρι­μέ­να τον Μάρ­τιο, ο δρ Ντά­βι­ντε Λατσέ­ρι, ειδι­κός σε θέμα­τα Ιατρι­κής στην Τέχνη, απο­κά­λυ­πτε μία ιδιαί­τε­ρη ανα­το­μι­κή λεπτο­μέ­ρεια να βρί­σκε­ται «κρυμ­μέ­νη» στις πτυ­χώ­σεις του μαν­δύα που κρα­τά η «Αλλη­γο­ρία της Χλω­ρί­δας» (Flora) προ­σπα­θώ­ντας να καλύ­ψει το γυμνό σώμα της Θεάς του Έρω­τα στον διά­ση­μο πίνα­κα «Η Αφρο­δί­τη που γεν­νιέ­ται από τα νερά» του Σάντρο Μπο­τι­τσέ­λι, ο οποί­ος εκτί­θε­ται στην Γκα­λε­ρί Ουφί­τσι στη Φλωρεντία.

Οι πτυ­χώ­σεις όπως δια­μορ­φώ­νο­νται και το χρώ­μα τους στο ύφα­σμα, σύμ­φω­να με τον ίδιον, στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ανα­πα­ρά­γουν ένα ανθρώ­πι­νο ανα­το­μι­κό χαρα­κτη­ρι­στι­κό, συγκε­κρι­μέ­να έναν πνεύ­μο­να, με τα νεύ­ρα, τα αιμο­φό­ρα αγγεία και τις κοι­λό­τη­τες που διαι­ρού­νται από τους βρόγ­χους. Μια αλλη­γο­ρία που πιθα­νό­τα­τα είχε χρη­σι­μο­ποι­η­θεί από τον ίδιον τον φλω­ρε­ντι­νό καλ­λι­τέ­χνη και στον άλλο διά­ση­μο πίνα­κά του, την «Άνοι­ξη» («Primavera»). Το 2009, δύο Αμε­ρι­κα­νοί επι­στή­μο­νες, οι Nenjamin Blehe και Roy Doliner, είχαν ήδη εντο­πί­σει το περί­γραμ­μα των δύο πνευ­μό­νων επι­με­λώς μεταμ­φιε­σμέ­νους στη βλά­στη­ση και τις δια­κλα­δώ­σεις των δέν­δρων πίσω από την εικό­να της Αφροδίτης.

Είναι ακρι­βώς αυτές οι προη­γού­με­νες μελέ­τες που ενέ­πνευ­σαν τον Ιτα­λό χει­ρουρ­γό να διε­νερ­γή­σει περαι­τέ­ρω έρευ­νες για πιθα­νές κρυμ­μέ­νες ανα­το­μι­κές λεπτο­μέ­ρειες στο έργο του Μπο­τι­τσέ­λι και όντως πρό­σφα­τα δημο­σί­ευ­σε ένα άρθρο για μία νέα ανα­κά­λυ­ψη, που τώρα αφο­ρά ένα άλλο αρι­στούρ­γη­μα του δια­λε­χτού ζωγρά­φου της Ανα­γέν­νη­σης: Τη «Μαντό­να του Ροδιού» (1487), πίνα­κα που επί­σης εκτί­θε­ται στην Πινα­κο­θή­κη Ουφίτσι.

botitseli

Σύμ­φω­να με τη μελέ­τη του Λατσέ­ρι και της ομά­δας του, που δημο­σιεύ­θη­κε στο Interactive CardioVasckular and Thoracic Surgery, στον καρ­πό του ροδιού που κρα­τά στο χέρι του ο Ιησούς βρέ­φος, μπο­ρεί κάποιος κάλ­λι­στα να ανα­γνω­ρί­σει μία τέλεια ανα­το­μι­κή ανα­πα­ρά­στα­ση της ανθρώ­πι­νης καρ­διάς. Όπως δήλω­σε ο χει­ρουρ­γός στο ιτα­λι­κό πρα­κτο­ρείο ANSA «η διά­τα­ξη των σπό­ρων και των νευ­ρώ­σε­ων στο ξεφλου­δι­σμέ­νο ρόδι αντι­στοι­χούν επα­κρι­βώς στη διά­τα­ξη των αντλιών και των δύο κόλ­πων στην καρ­διά, τις δύο κοι­λί­ες και την κύρια πνευ­μο­νι­κή αορ­τή. Ακό­μη και το στέμ­μα του ροδιού χωρί­ζε­ται σε δύο μέρη που μιμού­νται την ανώ­τε­ρη κοί­λη φλέ­βα και το αορ­τι­κό τόξο με τις τρεις δια­κλα­δώ­σεις του».

Αυτές οι εντυ­πω­σια­κές ομοιό­τη­τες με την καρ­δια­κή ανα­το­μία, αλλά και η θέση του καρ­πού, που ο Ιησούς κρα­τά ακρι­βώς μπρο­στά από το αρι­στε­ρό του στή­θος στο ύψος της καρ­διάς, ενι­σχύ­ει την πιθα­νό­τη­τα η υπό­θε­ση του Λατσέ­ρι να είναι βάσιμη.

Αλλά γεν­νά­ται το ερώ­τη­μα: για­τί ο καλ­λι­τέ­χνης να θέλει να κρύ­ψει αυτές τις ανα­το­μι­κές λεπτο­μέ­ρειες στα έργα του; Η μελέ­τη διευ­κρι­νί­ζει ότι την περί­ο­δο εκεί­νη οι εικα­στι­κοί καλ­λι­τέ­χνες συχνά παρα­κο­λού­θη­σαν μαθή­μα­τα ανα­το­μί­ας, ανα­ζη­τώ­ντας μια πιο ρεα­λι­στι­κή και πλα­στι­κή ανα­πα­ρά­στα­ση του ανθρώ­πι­νου σώμα­τος. Ο Μπο­τι­τσέ­λι όχι μόνον παρα­κο­λού­θη­σε μαθή­μα­τα ανα­το­μί­ας στη Μπο­λό­νια, αλλά μετά βεβαιό­τη­τος γνώ­ρι­ζε και την εκτε­νή συλ­λο­γή ανα­το­μι­κών σχε­δί­ων του Λεο­νάρ­ντο Ντα Βίντσι.

Είναι βέβαια προ­φα­νές πως τόσο η ανα­πα­ρά­στα­ση των πνευ­μό­νων, όσο και της καρ­διάς, αντι­προ­σω­πεύ­ουν αλλη­γο­ρί­ες. Το ρόδι είναι μια έντο­να συμ­βο­λι­κή εικό­να, που μπο­ρεί να περιέ­χει διά­φο­ρες ερμη­νεί­ες, ιδί­ως σε έργα με χρι­στια­νι­κό περιε­χό­με­νο και μήνυ­μα. Σύμ­φω­να με τη μελέ­τη της ομά­δας του Δρ Λατσέ­ρι, ενδέ­χε­ται να συμ­βο­λί­ζει το σύνο­λο των Παθών και την Ανά­στα­ση του Ιησού: τους άλι­κους σπό­ρους, που αντι­στοι­χούν στο αίμα που έχυ­σε ο Θεάν­θρω­πος για να λυτρώ­σει την ανθρωπότητα.

Ο Μπο­τι­τσέ­λι σαφώς και δεν ήταν ο μόνος καλ­λι­τέ­χνης που περιε­λάμ­βα­νε κεκα­λυμ­μέ­νες ανα­το­μι­κές λεπτο­μέ­ρειες στα έργα του. Αρχής γενο­μέ­νης από τον Μιχα­ήλ Άγγε­λο, οι καλ­λι­τέ­χνες αρέ­σκο­νταν και τολ­μού­σαν να ενο­φθαλ­μί­ζουν αινίγ­μα­τα στις αυτο­προ­σω­πο­γρα­φί­ες τους, αλλά και άλλους διά­φο­ρους συμ­βο­λι­σμούς, που μεθερ­μη­νεύ­τη­καν πολύ αργό­τε­ρα, εάν όχι μετά πολ­λούς αιώ­νες. Πολ­λές δια­γνω­στι­κές έρευ­νες, με προηγ­μέ­να τεχνο­λο­γι­κά μέσα, έχουν απο­κα­λύ­ψει πάμπολ­λες και περί­πλο­κες εξε­ζη­τη­μέ­νες και κρυμ­μέ­νες εικό­νες στα αρι­στουρ­γή­μα­τα καλ­λι­τε­χνών, ακό­μη ‑ακό­μη έχουν απο­κα­λύ­ψει προη­γού­με­νες ανα­πα­ρα­στά­σεις στα κατώ­τε­ρα στρώ­μα­τα του πίνακα.

Τώρα πια, η σκυ­τά­λη της ερμη­νεί­ας περ­νά στους ιστο­ρι­κούς Τέχνης, που ανα­μέ­νε­ται να εισφέ­ρουν και νέες γνώ­σεις και από­ψεις στον διά­λο­γο για τις συν­θή­κες δημιουρ­γί­ας και το αλη­θι­νό ‑πέρα από το φαι­νο­με­νι­κό-μήνυ­μα του έργου τέχνης. Ένας διά­λο­γος που ανα­μέ­νε­ται να είναι λίαν δια­φω­τι­στι­κός και συναρπαστικός.

Πηγή: ΑΠΕ / Γιώρ­γης-Βύρων Δάβος

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο