Η «Αράχνη» του Νικολάου Γύζη

Όπως και στο ποι­η­τι­κό έργο Μετα­μορ­φώ­σεις του Οβι­δί­ου, ο πίνα­κας του Γύζη απει­κο­νί­ζει το μύθο της Αρά­χνης όπου μια νεα­ρή γυναί­κα τόλ­μη­σε να αντα­γω­νι­στεί τη θεά Αθη­νά σε έναν δια­γω­νι­σμό ύφαν­σης. Στην περί­πτω­ση που ηττεί­το, η Αρά­χνη δεσμεύ­τη­κε να απο­λέ­σει τα πάντα και να αφή­σει την Αθη­νά να απο­φα­σί­σει για τη μοί­ρα της. Όταν οι δυο δια­γω­νι­ζό­με­νες ολο­κλή­ρω­σαν τα έργα τους, η θεά Αθη­νά δεν μπό­ρε­σε να βρει κάποιο λάθος στο αναμ­φι­σβή­τη­τα επι­δέ­ξιο τάπη­τα που είχε δημιουρ­γή­σει η Αρά­χνη. Εντού­τοις, εξορ­γί­στη­κε από το περιε­χό­με­νο του έργου, διό­τι η Αρά­χνη είχε επι­λέ­ξει να απει­κο­νί­σει τη δια­φθο­ρά των κακών Θεών. Η Αθη­νά διέ­λυ­σε το έργο και χτύ­πη­σε επα­νει­λημ­μέ­να τη νεα­ρή γυναί­κα ενώ για να ξεπε­ρά­σει την απελ­πι­σία της, η πλη­γω­μέ­νη και ταπει­νω­μέ­νη Αρά­χνη προ­σπά­θη­σε να βάλει τέλος στη ζωή της και κρε­μά­στη­κε. Από λύπη­ση, η θεά Αθη­νά την επα­νά­φε­ρε στη ζωή, αλλά την κατα­δί­κα­σε να πλέ­κει για πάντα με την νέα της μορ­φή ως αράχνη.

Ο Γύζης ολο­κλή­ρω­σε άλλο ένα παρό­μοιο γνω­στό έργο και μια ελαιο­γρα­φία (Εθνι­κή Πινα­κο­θή­κη-Μου­σείο Αλέ­ξαν­δρου Σού­τσου, Αθή­να). Και τα δύο χρο­νο­λο­γού­νται το 1884. Αν και τα τρία έργα δια­φέ­ρουν πολύ μετα­ξύ τους, η έκφρα­ση επα­να­λαμ­βά­νε­ται σε όλα συμ­βο­λί­ζο­ντας έτσι ένα κεντρι­κό νόη­μα. Με τα μαγνη­τι­κά και επί­βου­λα μάτια της, η Αρά­χνη κοι­τά­ει σε άλλη κατεύ­θυν­ση περι­μέ­νο­ντας έτσι την τιμω­ρία της. Αν και τα γυμνά άκρα της είναι ευγε­νι­κά απει­κο­νι­σμέ­να, μοιά­ζουν να έχουν έντο­νη ακαμ­ψία, καθώς αυτή σηκώ­νει τα χέρια της για να κρα­τή­σει το ολο­κλη­ρω­μέ­νο έργο προ­μη­νύ­ο­ντας τη μετα­μόρ­φω­σή της σε αρά­χνη. Επι­πλέ­ον τα ακί­νη­τα άκρα της στέ­κο­νται σε έντο­νη αντί­θε­ση με τα μάτια της γεμί­ζο­ντάς τα ταυ­τό­χρο­να με συγκί­νη­ση και κίνηση.