Η αυτοκτονία του Έρνεστ Χέμινγουεϊ και η απήχηση της στη Ελλάδα

Γρά­φει ο Αλέ­κος Χατζη­κώ­στας //

Στις 2 Ιου­λί­ου 1961 ο Έρνεστ Χέμιν­γου­εϊ αυτο­πυ­ρο­βο­λή­θη­κε στο κεφά­λι και πέθα­νε ακα­ριαία. Η σύζυ­γος του, ήταν εκεί­νη που τον βρή­κε νεκρό και αρχι­κά υπο­στή­ρι­ξε ότι επρό­κει­το για ατύ­χη­μα: “Ο Χέμιν­γου­εϊ σκό­τω­σε τον εαυ­τό του κατά λάθος ενώ καθά­ρι­ζε ένα πυρο­βό­λο το πρωί στις 7:30 π.μ. Δεν έχει ορι­στεί χρό­νος για την κηδεία η οποία θα είναι ιδιω­τι­κή”, ήταν τα πρώ­τα της λόγια.

Η είδη­ση αυτή κάνει το γύρο του κόσμου, μετα­ξύ αυτών και τη χώρα μας, όπου έχου­με την επό­με­νη μέρα πρω­το­σέ­λι­δες ανα­φο­ρές σε εφη­με­ρί­δες. Στο σημεί­ω­μα μας, κάνου­με ένα μικρό απάνθισμα

Στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (4/7) δια­βά­ζου­με πρω­το­σέ­λι­δα: «Ο ΧΕΜΙΓΚΟΥΑΙΗ ΕΥΡΕΘΗ ΝΕΚΡΟΣ. ΑΓΝΩΣΤΟΝ ΑΝ ΕΦΟΝΕΥΘΗ ΤΥΧΑΙΩΣ ‘Η ΗΥΤΟΚΤΟΝΗΣΕ» Και συεν­χί­ζει: «ΣΑΝ ΒΑΛΛΕΥ (Αϊντά­χο) 3: Ο Ερνεστ Χεμιν­γκουαίη, ένας από του Γίγα­ντας της Λογο­τε­χνί­ας του 20οι αιώ­νος ευρέ­θη χθες τη πρω­ϊ­αν, νεκρός εις το δωμά­τιον του, φέρων βαθύ τραύ­μα εις τη κεφα­λήν. Ως ανε­κοι­νώ­θη υπό της οικο­γε­νεί­ας του, ο Αμε­ρι­κα­νός συγ­γρα­φεύς εφο­νεύ­θη τυχαί­ως ενώ εκα­θά­ρι­ζε το κυνη­γε­τι­κόν όπλον του. Ο συγ­γρα­φεύς είχε προ­σβλη­θή τελευ­ταί­ως υπό μελαγ­χο­λί­ας και αι Αρχαί πιθα­νώς να δια­τά­ξουν δικα­στι­κήν ανά­κρι­σιν διά να δια­πι­στω­θή κατά πόσον ο θανα­τός τους οφεί­λε­ται εις δυστύ­χη­μα. Ο Χεμιν­γκουαίη ήτο 62 ετών. Το πτώ­μα του συγ­γρα­φέ­ως, ανε­κα­λύ­φθη υπό της τετάρ­της συζύ­γου του Μαί­ρης. Ευρέ­θη με τας πυτζά­μας του. Κατό­πιν εξε­τά­σε­ως του πτώ­μα­τος, ο ιατρο­δι­κα­στής Ρέυ Μακ­γκόλ­τρικ απε­φάν­θη ότι το όπλον πιθα­νόν να εξε­πυρ­σό­τη­σε τυχαί­ως και ότι δεν υπάρ­χουν απο­δεί­ξεις περί εγκλή­μα­τος. Επί­σης δεν υπάρ­χουν και μάρτυρες…Αι δικα­στι­καί αρχαί ανα­κοί­νω­σαν αργά από­ψε ότι δεν πρό­κει­ται να γίνη δικα­στι­κή προ­α­να­κά­κρι­σις διά να δια­πι­στω­θή πώς εφο­νεύ­θη ο Χεμιν­γκουαιη. Αι αρχαί με την ανα­κοί­νω­σίν των αφή­καν εις τους ιστο­ρι­κούς της λογο­τε­χνί­ας να απο­φα­σί­σουν εάν ο συγ­γρα­φεύς ηυτο­κτό­νη­σεν ή το όπλον του εξε­πυρ­σο­κρό­τη­σε τυχαίως…Πώς όμως εξε­πυρ­σο­κρό­τη­σεν; Τυχαί­ως ή με την θέλη­σιν του θύμα­τος; Εις το ερώ­τη­μα αυτό δεν δίδουν απά­ντη­σιν αι αρχαί…»

Και συνε­χί­ζει ανα­φέ­ρο­ντας στοι­χεία του βιο­γρα­φι­κού του, όσο και δηλώ­σεις με αφορ­μή τον θάνα­το του: «Ο Πρό­ε­δρος Κένε­ντυ ευθύς ως επλη­ροπ­φο­ρή­θη τον θάνα­τον του Χεμιν­γκουαιη εις δηλώ­σεις του είπεν ότι «εις των μεγα­λυ­τέ­ρων πολι­τών του Κόσμου ετερ­μά­τι­σε την ζωήν του εις την Αμε­ρι­κήν την οποί­αν εδό­ξα­σε με την Τέχνη του…Ο ραδιο­σταθ­μός της Μόσχας μετέ­δω­σε την έιδη­σιν του θανά­του του μεγά­λου Αμε­ρι­κα­νού συγ­γρα­φέ­ως σήμε­ρον την πρω­ϊ­αν με την προ­σθή­κην ότι ούτος ήτο «από τους αγα­πη­μέ­νους συγ­γρα­φείς του σοβιε­τι­κού λαού.»

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ όμως για το όλο ζήτη­μα-εστιά­ζο­ντας στις αιτί­ες του θανά­του- επα­νέρ­χε­ται πάλι πρω­το­σέ­λι­δα και την επό­με­νη μέρα (5/7) με τίτλο: «ΑΛΥΤΟΝ ΜΥΣΤΗΡΙΟΝ ΜΕΝΕΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΧΕΜΙΝΓΚΟΥΑΙΗ. ΟΥΔΕΙΣ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΕΑΝ ΗΥΤΟΚΤΟΝΗΣΕ Ή ΕΑΝ ΤΟ ΟΠΛΟΝ ΤΟΥ ΕΞΕΠΥΡΣΟΚΡΟΤΗΣΕ ΤΥΧΑΙΩΣ. Οι Ρώσο­οι πλέ­κουν το εγκώ­μιον του». Και συνε­χί­ζει: «Το μυστή­ριον του θανά­του του μεγά­λου Αμε­ρι­κα­νού συγ­γρα­φέ­ως Ερνεστ Χεμιν­γκουαίη ουδέ­πο­τε πιθα­νώς θα λυθή, Ουδείς δύνα­ται να είπη μετά βεβαιό­τη­τος εάν ο «μεγα­λύ­τε­ρος συγ­γρα­φεύς του 20ου αιώ­νος» ως εχα­ρα­κτη­ρί­σθη, ετερ­μά­τι­σε την ζωήν του, άγνω­στον διά ποία αιτί­αν ή ο θανα­τός του υπήρ­ξε τυχαί­ος. Υπάρ­χουν πολ­λοί οι οποί­οι υπο­στη­ρί­ζουν ότι ένας άνθρω­πος που αγα­πού­σε τόσον την ζωήν, όσο ο Χεμιν­γκουαιη, είναι απί­θα­νον να απο­φα­σί­ση να αυτο­κτο­νή­ση. Αλλοι υπο­στη­ρί­ζουν ότι ο συγ­γρα­φεύς ήτο τελευ­ταί­ως μελαγ­χο­λι­κός και δεν ωμι­λού­σεν σχε­δόν εις κανέ­ναν…» Ιδιαί­τε­ρη ανα­φο­ρά κάνει στις αντι­δρά­σεις που υπήρ­χαν στην τότε ΕΣΣΔ: «Ο μεγά­λος σοβιε­τι­κός συγ­γρα­φεύς Ερεν­μπουργκ εχα­ρα­κτή­ρι­σε τον Χεμιν­γκουαιη ως καλ­λι­τέ­χνη ο οποί­ος «εγνώ­ρι­ζε πώς να περι­γρά­φη την αγά­πη και τον θάνα­τον, τον πόλε­μον και τη βρα­χεί­αν ευτυ­χί­αν του ανθρώ­που». Ο Ερεν­μπουργκ εις δήλω­σίν μετα­δο­θεί­σαν από το ραδιο­σταθ­μόν της Μόσχας τονί­ζει ότι χρε­ω­στά πολ­λά εις τα ιδέ­ας και τον τρό­πον του γρα­ψί­μα­τος του Αμε­ρι­κα­νού συγ­γρα­φέ­ως, «Ουδείς μετά τον Τσέ­χοφ είχε τη τέχνην του Χεμιν­γκουαιη εις το διή­γη­μα». Εξάλ­λου ο πρό­ε­δρος της Ενώ­σε­ως Σοβιε­τι­κών Συγ­γρα­φέ­ων Κων­στα­ντίν Φεντίν εδή­λω­σε τα εξής: «Ο θάνα­τος του Χεμιν­γκουαίη είναι μεγά­λη απώ­λεια όχι μόνον διά την αμε­ρι­κα­νι­κήν λογο­τε­χνί­ας αλλά και δια τον κόσμον ολό­κλη­ρον. Οι ηρω­ές του ήσαν άνθρω­ποι μεγά­λων παθών και εζού­σαν μίαν ζωήν δικαί­αν. Το ίδιο ημπο­ρεί να λεχθή και δια τον συγ­γρα­φέα. Ουδέ­πο­τε θα λησμο­νή­σω την πρώ­την φοράν που ήλθον εις επα­φήν με το έργον του «Απο­χαι­ρε­τι­σμόν εις τα όπλα». Ο Ερνεστ Χεμιν­γκουαίη υπήρ­ξε μεγά­λος συγ­γρα­φεύς και μεγά­λος άνθρωπος».

Το όλο ζήτη­μα απα­σχο­λεί και πάλι πρω­το­σέ­λι­δα και την επό­με­νη μέρα (7/7) όπου γρά­φει: «Με απλό­τη­τα χθες έγι­νεν η κηδεία του Χεμιν­γκουαίη. ΟΛΙΓΟΙ ΦΙΛΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΛΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑ». Και στο σχε­τι­κό ρεπορ­τάζ σημειώ­νει: «…Αν και η οικο­γέ­νεια του συγ­γρα­φέ­ως ειδο­ποί­η­σεν όσους επι­θυ­μούν να στεί­λουν άνθη, να προ­τι­μή­σουν να κατα­θέ­σουν ένα ποσόν εις τα φιλαν­θρω­πι­κά ιδρύ­μα­τα της αρέ­σκειας των, εν τού­τοις πολ­λά άνθη και κυρί­ως άφθο­να κόκ­κι­να τρια­ντά­φυλ­λα, τα αγα­πη­μέ­να του Χεμιν­γκουαίη, εκά­λυ­πτον το φερε­τρόν του. Ο εφη­μέ­ριος της Καθο­λι­κής Εκκλη­σί­ας της «Πανα­γί­ας των Χιό­νων» εξε­φώ­νη­σε σύντο­μον επι­κή­δειον κατά τη στιγ­μήν της ταφής…Η χήρα τους συγ­γρα­φέ­ως του «Για πιο χτυ­πά η καμπά­να παρέ­μει­νεν επί μακρόν προ του τάφου.¨»

Πρω­το­σέ­λι­δη όμως ανα­φο­ρά βρί­σκου­με (3/7) και στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ της Αλε­ξάν­δρειας όπου με τίτλο: «ΤΡΑΓΙΚΟ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΡΝΕΣΤ ΧΕΜΙΝΓΟΥΑΙΗ. ΕΦΟΝΕΥΘΗ ΑΠΟ ΕΚΠΥΡΣΟΚΡΟΤΗΣΙΝ ΤΟΥ ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΟΥ ΟΠΛΟΥ ΚΑΘΩΣ ΤΟ ΕΚΑΘΑΡΙΖΕΝ» τονί­ζει και την εξής πλευ­ρά: «…Ο Χεμιν­γουαίη ανή­κει εις τη γενε­άν των δημο­κρα­τι­κών αμε­ρι­κα­νών συγ­γρα­φέ­ων (Σταϊ­μπεκ, Κλω­ντ­γου­ελ, Μίλ­λερ) οι οποί­οι είχον πέσει εις την δυσμέ­νειαν της Επι­τρο­πής την οποί­αν συνέ­στη­σαν προ ετών ο γερου­σια­στής Μακάρ­θυ προς προ­στα­σί­αν κατά των αντια­με­ρι­κα­νι­κών ενεργειών.»

Σε αντί­θε­ση με τις δύο προη­γού­με­νες εφη­με­ρί­δες η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ (4/7) φιλο­ξε­νεί την είδη­ση σε μεσαία σελί­δα με τίτλο: «Ο ΑΧΡΟΝΟΣ ΓΙΓΑΣ ΤΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΕΞΕΛΙΠΕ. Ο Χεμιν­γκουαίη εφο­νεύ­θη από εκπυρ­σο­κρό­τη­σιν του κυνη­γε­τι­κού όπλου. Η αυτο­κτο­νία δεν απε­κλεί­σθη ολο­σχε­ρώς. Η ΑΜΕΡΙΚΗ ΠΕΝΘΕΙ ΤΟΝ ΓΙΓΑΝΤΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΗΣ». Ανα­φέ­ρω­ντας τη ζωή και το έργο του τονί­ζει: «…Ίσως ουδείς άλλος μέγας σύγ­χρο­νος συγ­γρα­φεύς να είδε τόσο πολ­λά έργα προ­βαλ­λό­με­να εις την κινη­μα­το­γρα­φι­κήν οθό­νην, μολο­νό­τι ο ίδιος, ουδέ­πο­τε έμει­νεν ικα­νο­ποι­η­μέ­νος από τον τρό­πον παρου­σιά­σε­ως αυτών…»

Αλέκος Χατζηκώστας

Δημο­σιο­γρά­φος και εκδό­της της εφη­με­ρί­δας «Η Άλλη Άπο­ψη της Ημα­θί­ας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημο­σιευ­τεί σε εφη­με­ρί­δες, περιο­δι­κά και site εδώ και δεκα­ε­τί­ες, ενώ έχει συμ­με­τά­σχει με ειση­γή­σεις σε μια σει­ρά ιστο­ρι­κά συνέ­δρια και ημε­ρί­δες. Έχει εκδώ­σει 9 βιβλία και συμ­με­τέ­χει σε συλ­λο­γι­κούς τόμους.