Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η “ΑΦΙΛΟΚΕΡΔΗΣ” ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΤΕΧΝΗ — MAIL ART

Γρά­φει ο Κώστας Ευαγ­γε­λά­τος //
Ζωγρά­φος, Λογο­τέ­χνης, Θεω­ρη­τι­κός Τέχνης

Η εισή­γη­ση επι­κε­ντρώ­νε­ται στη θέση του σύγ­χρο­νου εικα­στι­κού καλ­λι­τέ­χνη, ο οποί­ος εξα­κο­λου­θεί να δημιουρ­γεί με πυξί­δα το «είναι» του, μέσα στο κυριαρ­χού­με­νο πεδίο από την τάση της παγκο­σμιο­ποί­η­σης. Κοι­νές πολι­τι­στι­κές συντε­ταγ­μέ­νες επη­ρε­ά­ζουν καθο­ρι­στι­κά την καλ­λι­τε­χνι­κή έκφρα­ση, που μετα­σχη­μα­τί­ζε­ται με ποι­κί­λους τρό­πους σε πολ­λα­πλά επί­πε­δα. Θεω­ρη­τι­κά διλήμ­μα­τα, γενι­κευ­μέ­νες αντι­θέ­σεις, συγκλί­σεις, απο­κλί­σεις, αντι­νο­μί­ες και ζητού­με­να προ­κύ­πτουν από τον ιδε­ο­λο­γι­κό και αισθη­τι­κό πολ­τό του παρό­ντος. Έναν πολ­τό με τον οποίο δομεί­ται και λει­τουρ­γεί το σύστη­μα δια­κί­νη­σης και επι­κοι­νω­νί­ας των εικα­στι­κών «προ­ϊ­ό­ντων» στην παγκο­σμιο­ποι­η­μέ­νη οικο­νο­μι­κή ζώνη με τους πιθα­νούς απο­δέ­κτες, χρή­στες, συμ­με­τέ­χο­ντες και επεν­δυ­τές. Ιδιαί­τε­ρα από τα media κάθε τύπου επι­βάλ­λο­νται νέες αντι­λή­ψεις, θέσεις και πρα­κτι­κές που προ­ξε­νούν αντι­δρά­σεις και ιδε­ο­λο­γι­κές συγκρού­σεις, όχι μόνο στο κυρί­αρ­χο οικο­νο­μι­κό φάσμα και τις ανα­με­νό­με­νες κρί­σεις και ταλα­ντεύ­σεις του, αλλά και για τις αισθη­τι­κές κατευ­θύν­σεις και συνι­στα­μέ­νες πολι­τι­κές, που επη­ρε­ά­ζουν άμε­σα την πνευ­μα­τι­κή καλλιέργεια.

mail art2Στην πορεία ανά­πτυ­ξης του ανθρώ­πι­νου γένους εκφρά­στη­καν πολ­λές και ετε­ρό­κλη­τες αντι­λή­ψεις για το σκο­πό και τις ερμη­νεί­ες της τέχνης. Απο­τε­λεί όμως γενι­κή παρα­δο­χή πως είναι μια μορ­φή ανθρώ­πι­νης επι­κοι­νω­νί­ας, εσω­τε­ρι­κής ανά­γκης και έκφρα­σης που πηγά­ζει από όλες τις αισθή­σεις και απευ­θύ­νε­ται σε αυτές. Μέσα από δια­δι­κα­σί­ες νοη­τι­κές, συναι­σθη­μα­τι­κές, διαι­σθη­τι­κές μετα­φέ­ρε­ται το αρχι­κό οπτι­κό ερέ­θι­σμα και μετα­φρά­ζε­ται ως εμπει­ρία βιω­μα­τι­κή σε καθα­ρό εικα­στι­κό στοι­χείο, μετα­φέ­ρο­ντας μηνύ­μα­τα και κατα­γρά­φο­ντας τις τάσεις και τις προσ­δο­κί­ες κάθε επο­χής. Στην εξε­λι­κτι­κή πορεία της τέχνης, η ανα­πα­ρά­στα­ση αντι­κα­τα­στά­θη­κε στα­δια­κά από υπαι­νι­κτι­κά στοι­χεία που καθο­δη­γού­σαν το θεα­τή να ανα­γνω­ρί­σει το εικο­νι­ζό­με­νο αντι­κεί­με­νο και την υπό­στα­σή του μέσα από στοι­χεία δια­κο­σμη­τι­κά, ενδυ­μα­το­λο­γι­κά, χει­ρο­νο­μί­ες, βλέμ­μα­τα, πόζες. Το έργο τέχνης μπο­ρού­σε να διη­γη­θεί μια ιστο­ρία ηθο­γρα­φι­κή, ένα ιστο­ρι­κό γεγο­νός, μια κοι­νω­νι­κή, πολι­τι­κή ή θρη­σκευ­τι­κή μεταρ­ρύθ­μι­ση. Ο Έρνστ Φίσερ, στην «Ανα­γκαιό­τη­τα της τέχνης» τονί­ζει: «Η Τέχνη είναι το απα­ραί­τη­το μέσο της συγ­χώ­νευ­σης του ξεχω­ρι­στού ατό­μου με το σύνο­λο, της άπει­ρης κοι­νω­νι­κο­ποί­η­σής του, της συμ­με­το­χής του στα βιώ­μα­τα, τις εμπει­ρί­ες και τις ιδέ­ες όλου του ανθρώ­πι­νου γένους», επι­βε­βαιώ­νο­ντας την νομο­τε­λεια­κή πορεία της τέχνης με την κοι­νω­νι­κή και οικο­νο­μι­κή εξέ­λι­ξη καθώς και την ύπαρ­ξή της, ως την επι­κρα­τού­σα άπο­ψη και έκφρα­ση, της εκά­στο­τε ισχύ­ου­σας κοι­νω­νι­κό-θρη­σκευ­τι­κής αντίληψης.

Η μοντέρ­να ζωγρα­φι­κή, αν και προ­φα­νώς δια­τη­ρεί κατα­βο­λές και επιρ­ρο­ές από διά­φο­ρες εθνι­κές παρα­δό­σεις, τεί­νει να απο­κτή­σει ένα παγκό­σμιο χαρα­κτή­ρα, να γίνει ένα κοι­νό μέσο συνεν­νό­η­σης, που φιλο­δο­ξεί να ξεπε­ρά­σει όλες τις εθνι­κές δια­φο­ρές. Στη σημε­ρι­νή επο­χή του αντα­γω­νι­σμού, της αλλο­τρί­ω­σης ιδε­ών και συναι­σθη­μά­των, το έργο τέχνης επι­κοι­νω­νεί απα­ραί­τη­τα για να αγγί­ξει ποι­κί­λα γού­στα και αντι­λή­ψεις αισθη­τι­κής, προ­κει­μέ­νου να καλύ­ψει το πνεύ­μα της παγκο­σμιο­ποί­η­σης και της ενιαί­ας επι­κρα­τού­σης αισθη­τι­κής αντί­λη­ψης. Στην επο­χή  μας όπου κυριαρ­χεί η δυνα­στεία της εικό­νας και της τάχι­στης ανταλ­λα­γής ιδε­ών και πλη­ρο­φο­ριών γινό­μα­στε μοι­ραία συμ­με­τέ­χο­ντες και ενερ­γοί της επι­κοι­νω­νί­ας, όπου το μήνυ­μα οφεί­λει να είναι σαφές και σύντομο.

Ο απο­δέ­κτης, έχο­ντας κατα­χω­ρη­μέ­να μέσα του ανα­φο­ρές και στοι­χεία άλλων ιστο­ρι­κών επο­χών, όταν η σχέ­ση άνθρωπος–περιβάλλον ήταν άμε­ση, κατορ­θώ­νει να ερμη­νεύ­σει την εικα­στι­κή γρα­φή και γλώσ­σα μέσα από γνώ­ρι­μα κωδι­κο­ποι­η­μέ­να οπτι­κά σύμ­βο­λα και μοτί­βα. Πλέ­ον, η καλ­λι­τε­χνι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα είναι περισ­σό­τε­ρο σημαί­νου­σα από το ίδιο το έργο τέχνης. Σε όλα αυτά νέες και ήδη δια­δε­δο­μέ­νες εκφρα­στι­κές δυνα­τό­τη­τες στον εικα­στι­κό χώρο, όπως η ιδιό­τυ­πη και σχε­δόν προ­δρο­μι­κή και “αφι­λο­κερ­δής” mail-art και όλες οι συνα­φείς εικα­στι­κές δια­τυ­πώ­σεις, με την χρή­ση τεχνο­λο­γι­κών μέσων και μεθό­δων, που αναρ­τού­νται και δια­κι­νού­νται στο δια­δί­κτυο συντε­λούν στην επι­κοι­νω­νια­κή δια­δι­κα­σία με τρό­πους, προσ­διο­ρι­σμούς και επι­λύ­σεις για μια εφι­κτή παγκό­σμια συμ­με­το­χή σε έναν πολ­λα­πλα­σια­σμό των αισθη­τι­κών αντικειμένων.

Το 1965 εμφα­νί­ζε­ται για πρώ­τη φορά στον κόσμο της τέχνης, το κίνη­μα της Mail Art, στη Νέα Υόρ­κη. Εμπνευ­στής του υπήρ­ξε ο Ray Johnson, που χαρα­κτη­ρί­στη­κε σαν τον πιο διά­ση­μο άγνω­στο καλ­λι­τέ­χνη της Αμε­ρι­κής. Το κίνη­μα Mail Art Network απο­κα­λεί­ται Δίκτυο Ταχυ­δρο­μι­κής Τέχνης, από το μέσο δια­κί­νη­σης των έργων, που είναι το ταχυ­δρο­μείο. Η ταχυ­δρο­μι­κή τέχνη ξεκί­νη­σε ως κίνη­μα αντί­στα­σης και απελ­πι­σί­ας ενά­ντια στα κατε­στη­μέ­να της επο­χής και τη βιο­μη­χα­νία στον κόσμο της τέχνης. ‘Ετσι η mail art δημιουρ­γεί μια εικα­στι­κή και­νο­το­μία με πολ­λές δυνα­τό­τη­τες. Το κίνη­μά της βασι­ζό­με­νο κυρί­ως στην επα­φή και στην ελεύ­θε­ρη ανταλ­λα­γή τέχνης και ιδε­ών, μετα­ξύ των καλ­λι­τε­χνών, εξε­λί­χθη­κε σε παγκό­σμια δίκτυο. Σήμε­ρα είναι ίσως και το μεγα­λύ­τε­ρο σε έκτα­ση και αριθ­μό συμ­με­τε­χό­ντων κίνη­μα που δημιουρ­γή­θη­κε ποτέ στην ιστο­ρία της τέχνης. Είναι ένα δίκτυο ζωντα­νό, πολύ­μορ­φο, που καθη­με­ρι­νά εξε­λίσ­σε­ται και αυξά­νε­ται. Είναι ένας ανοι­κτός δίαυ­λος παγκό­σμιας καλ­λι­τε­χνι­κής επι­κοι­νω­νί­ας, παρά­πλευ­ρος στους γνω­στούς και παγιω­μέ­νους που στο­χεύ­ει στη διαρ­κή πνευ­μα­τι­κή αφύπνιση.

mail art est

Η και­νο­το­μία βασί­ζε­ται στην ακύ­ρω­ση της από­στα­σης και των περιο­ρι­σμών στην επι­κοι­νω­νία κοι­νού και καλ­λι­τε­χνών ακό­μη και μετα­ξύ των ίδιων των δημιουρ­γών, με απο­τέ­λε­σμα χιλιά­δες καλ­λι­τέ­χνες ανά τον κόσμο να συνερ­γά­ζο­νται και να ανταλ­λάσ­σουν ιδέ­ες. Η mail art δίνει τη δυνα­τό­τη­τα της ελεύ­θε­ρης συνά­ντη­σης δημιουρ­γών, δια­φο­ρε­τι­κών προ­ε­λεύ­σε­ων και κατευ­θύν­σε­ων-πολι­τι­κών και κοι­νω­νι­κών -, δια­φο­ρε­τι­κών τεχνο­τρο­πιών, και αντι­λή­ψε­ων που προ­έρ­χο­νται σχε­δόν από όλα τα είδη τέχνης. Είναι απο­δε­κτοί καλ­λι­τέ­χνες ολο­κλη­ρω­μέ­νης καριέ­ρας και αυθε­ντι­κά δημιουρ­γι­κοί άνθρω­ποι που ασχο­λού­νται με την τέχνη, που ανταλ­λάσ­σουν μετα­ξύ τους ιδέ­ες έργα τέχνης, πολι­τι­στι­κά στοι­χεία, αισθη­τι­κά ντο­κου­μέ­ντα, καθι­στώ­ντας το κίνη­μα φιλό­ξε­νο και απο­δε­κτό, πλού­σιο εκφρα­στι­κά, σύγ­χρο­νο σε ιδέ­ες και παράλ­λη­λα έντο­να προσωπικό.

mail art est1

Τα έργα είναι αυθε­ντι­κά έργα τέχνης, ψηφια­κή ζωγρα­φι­κή, εκτυ­πώ­σεις, αντί­γρα­φα, κάρ­τες, χαρα­κτι­κά έργα με εικα­στι­κές σφρα­γί­δες, οπτι­κή ποί­η­ση, εφη­με­ρί­δες και περιο­δι­κά που αφο­ρούν το θεσμό, γραμ­μα­τό­ση­μα σχε­δια­σμέ­να από τους ίδιους και φακέ­λους που συχνά αντα­γω­νί­ζο­νται το ίδιο το έργο τέχνης. Διορ­γα­νώ­νο­νται μικρές και μεγά­λες εκθέ­σεις, όπου οι καλ­λι­τέ­χνες στέλ­νουν τα έργα τους στους διορ­γα­νω­τές μέσω ταχυ­δρο­μεί­ου και το δια­δί­κτυο, χωρίς κορ­νί­ζες, απαλ­λασ­σό­με­νοι έτσι από τις χρο­νο­βό­ρες και δαπα­νη­ρές δια­δι­κα­σί­ες εξα­γω­γής του έργου τέχνης. Τα έργα τους συνή­θως παρα­μέ­νουν στους διορ­γα­νω­τές. Η αμε­σό­τη­τα της επι­κοι­νω­νί­ας και η δυνα­τό­τη­τα συνερ­γα­σί­ας και επα­φής με χιλιά­δες καλ­λι­τέ­χνες ανά τον κόσμο, χαρα­κτη­ρι­στι­κό γνώ­ρι­σμα των εκθέ­σε­ων ταχυ­δρο­μι­κής τέχνης, δίνει τη δυνα­τό­τη­τα της διορ­γά­νω­σης σε γκα­λε­ρί, ιστο­ρι­κούς τέχνης, διε­θνή πανε­πι­στή­μια, δήμους, που κατα­φέρ­νουν τελι­κά να δημιουρ­γούν τα δικά τους μου­σεία. Σχε­δόν δε, απου­σιά­ζει κάθε οικο­νο­μι­κή συν­διαλ­λα­γή και περιο­ρι­σμός με όρους και όρια που συνή­θως επι­κρα­τούν στους εμπο­ρι­κούς κύκλους δια­κί­νη­σης και προ­βο­λής των έργων τέχνης.

mail art

Στη θεμα­το­λο­γία των εκθέ­σε­ων mail art παρα­κο­λου­θεί κανείς ένα χάρ­τη των προ­βλη­μά­των που απα­σχο­λούν το σύγ­χρο­νο άνθρω­πο. Συχνή θεμα­το­γρα­φία της οικο­λο­γι­κά, επε­τεια­κά ιστο­ρι­κών γεγο­νό­των, ψυχο­λο­γι­κά, εκπαι­δευ­τι­κά και γενι­κά θέμα­τα που εντεί­νουν την κρι­τι­κή ματιά στα συμ­βαί­νο­ντα. Απου­σιά­ζουν οι προ­βο­λές αντι­λή­ψε­ων βίας, ρατσι­σμού, πορ­νο­γρα­φί­ας και αυτές που προ­σβάλ­λουν γενι­κά και ειδι­κά την ανθρώ­πι­νη αξιο­πρέ­πεια. Το θέμα τίθε­ται συνή­θως από τον διορ­γα­νω­τή και καλεί­ται ο καλ­λι­τέ­χνης να εκφρά­σει εικα­στι­κά την άπο­ψή του. Πολ­λές πόλεις έχουν ανα­γά­γει τη mail art σε θεσμό όπου πραγ­μα­το­ποιού­νται εκθέ­σεις, διε­θνείς συνα­ντή­σεις, συνέ­δρια, περ­φόρ­μανς, φεστι­βάλ, με απο­τέ­λε­σμα, οι καλ­λι­τέ­χνες να γνω­ρί­ζο­νται και προ­σω­πι­κά. Σε ηλε­κτρο­νι­κές γκα­λε­ρί του δικτύ­ου δημο­σιεύ­ο­νται οι εκθέ­σεις, οι παρου­σιά­σεις του καλ­λι­τε­χνι­κού έργου και τα βιο­γρα­φι­κά στοι­χεία των δημιουργών.

mail-art costasΣτον Ελλη­νι­κό χώρο το Φεβρουά­ριο του 2006 πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε η 1η Διε­θνής Έκθε­ση Mail Art στην Ελασ­σό­να, με τίτλο «Ψυχε­δέ­λεια», η οποία μετα­φέρ­θη­κε στην αίθου­σα «Μελί­να Μερ­κού­ρη» του Πολι­τι­σμι­κού Οργα­νι­σμού Δήμου Αθη­ναί­ων. Ακο­λού­θη­σε το 2007 η 1η Διε­θνής Mail Art Μπιε­νά­λε στην Ελλά­δα, με τη συμ­με­το­χή πολ­λών καλ­λι­τε­χνών από όλο τον κόσμο, σε μια κοι­νή προ­σπά­θεια αξιο­ποί­η­σης των διε­θνών μηνυ­μά­των και σε δια­δι­κα­σία κατα­νό­η­σης και ερμη­νεί­ας των διά­φο­ρων φαι­νο­μέ­νων. Η έκθε­ση έγι­νε στη Δημο­τι­κή Πινα­κο­θή­κη της Λάρι­σας. Ακο­λού­θη­σαν και άλλες μέχρι σήμε­ρα καθώς και πολ­λές συμ­με­το­χές Ελλή­νων καλ­λι­τε­χνών σε διε­θνείς εκθέσεις.

Στην επο­χή μας η επι­κοι­νω­νία δεν έχει όρια και πραγ­μα­το­ποιεί­ται σε ελά­χι­στο χρό­νο. Τηλε­φω­νού­με, στέλ­νου­με φαξ παντού σε όλο τον κόσμο, γρά­φου­με sms, επι­κοι­νω­νού­με με mms, ενη­με­ρω­νό­μα­στε από τις εφη­με­ρί­δες και την τηλε­ό­ρα­ση, φωτο­γρα­φί­ζου­με και βιντε­ο­σκο­πού­με. Μέσα στο αντι­φα­τι­κό φάσμα του κόσμου της ζωής η τέχνη είναι ένα αέναο συμ­βάν δημιουρ­γι­κού πολ­λα­πλα­σια­σμού των αισθη­τι­κών απο­κρυ­σταλ­λώ­σε­ων. Η Mail-art προ­σφέ­ρει τη δυνα­τό­τη­τα συμ­με­το­χής στο συμ­βάν αυτό σε όλους τους καλ­λι­τέ­χνες με παγκό­σμια εμβέλεια.

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο