Η Βενεζουέλα, οι ΗΠΑ και οι τιμές του πετρελαίου

Γρά­φει ο Τζωρτζ Μεχρα­μπιάν //

Ένα μεγά­λο μέρος της κοι­νω­νι­κής πολι­τι­κής των κυβερ­νή­σε­ων Τσά­βες και τώρα Μαδού­ρο εξαρ­τά­ται από τις επι­δο­τή­σεις και τη χρη­μα­το­δό­τη­ση που προ­έρ­χο­νται από τα έσο­δα των εξα­γω­γών πετρελαίου.

Συνε­πώς η πτώ­ση των τιμών του πετρε­λαί­ου είναι μεί­ζον πρό­βλη­μα για τα κοι­νω­νι­κά μέτρα, δίνο­ντας λαβή στους καπι­τα­λι­στές για να κινη­το­ποι­η­θούν πολι­τι­κά ενά­ντια στην κυβέρ­νη­ση Μαδού­ρο και να κερ­δί­σουν έδα­φος μετα­ξύ των μαζών, ιδιαί­τε­ρα μέσα στη μικρο­α­στι­κή τάξη, αλλά όχι μόνο. Η εφη­με­ρί­δα New York Times (16/01/2016) εξη­γεί ότι οι τιμές του πετρε­λαί­ου παγκό­σμια ενδέ­χε­ται να πέσουν στα $ 20 / βαρέ­λι μέχρι τα τέλη του 2016. (Από $ 100 που ήταν πάνω από 18 μήνες πριν. Οι σημε­ρι­νές τιμές είναι γύρω στα $ 30).

Δεν χωρά­ει αμφι­βο­λία ότι η Ουά­σιγ­κτον επι­διώ­κει την ανα­τρο­πή της κυβέρ­νη­σης της Βενε­ζου­έ­λας. Ωστό­σο, η πτώ­ση των τιμών του πετρε­λαί­ου έχει κατα­στρο­φι­κές συνέ­πειες για όλες τις χώρες εξα­γω­γής πετρε­λαί­ου. Ακό­μη και η Σαου­δι­κή Αρα­βία σημειώ­νει έλλειμ­μα $ 100 δις και είναι ανα­γκα­σμέ­νη να θέσει σε εφαρ­μο­γή μέτρα λιτό­τη­τας, υπο­νο­μεύ­ο­ντας έτσι τη στα­θε­ρό­τη­τα αυτής της αντι­δρα­στι­κής μοναρ­χί­ας που για πολύ και­ρό είναι σύμ­μα­χος της Ουά­σιγ­κτον. Για πρώ­τη φορά η κυβέρ­νη­ση της Σαου­δι­κής Αρα­βί­ας έχει δημο­σιο­ποι­ή­σει με το ενδε­χό­με­νο να που­λή­σει μέρος της κρα­τι­κής εται­ρεί­ας πετρε­λαί­ου ARAMCO για την κάλυ­ψη των ελλειμμάτων.

Η πτώ­ση των τιμών είναι απο­τέ­λε­σμα αρκε­τών παρα­γό­ντων που λει­τουρ­γούν συνδυαστικά:

1) Η συρ­ρί­κνω­ση στην παγκό­σμια καπι­τα­λι­στι­κή οικο­νο­μία, αυτό που λέμε η κρί­ση, έχει μειώ­σει την βιο­μη­χα­νι­κή παρα­γω­γή και τη μετα­φο­ρά εμπο­ρευ­μά­των. Αυτό έχει αντί­κτυ­πο στη συνο­λι­κή ποσό­τη­τα του πετρε­λαί­ου που κατα­να­λώ­νε­ται. Αυτός είναι, φυσι­κά, ο κύριος λόγος για την πτώ­ση των τιμών τόσων βασι­κών εμπο­ρευ­μά­των που πωλού­νται στην παγκό­σμια αγο­ρά (από τη ζάχα­ρη, χαλ­κός, νικέ­λιο, καου­τσούκ, χάλυ­βα κ.ά.). Η εντει­νό­με­νη κρί­ση στην Κίνα πρό­κει­ται να συμ­βά­λει ακό­μα περισ­σό­τε­ρο στην πτώ­ση της ζήτη­σης για πετρέ­λαιο. Η Αυστρα­λία, η οποία είναι ένας σημα­ντι­κός παρα­γω­γός βασι­κών προ­ϊ­ό­ντων των πρώ­των υλών, θα υπο­φέ­ρει ιδιαί­τε­ρα κατά τα επό­με­να έτη, καθώς συρ­ρι­κνώ­νε­ται η κινε­ζι­κή αγορά.

2) Έχει σημειω­θεί αύξη­ση στην παρα­γω­γή πετρε­λαί­ου κατά τη διάρ­κεια των τελευ­ταί­ων ετών. Η ανά­πτυ­ξη της τεχνο­λο­γί­ας “fracking”, η οποία επι­τρέ­πει την απο­μά­κρυν­ση των στα­γο­νι­δί­ων πετρε­λαί­ου από σχι­στο­λι­θι­κή άμμο και σχι­στο­λι­θι­κά πετρώ­μα­τα είναι μια τεχνο­λο­γι­κή επα­νά­στα­ση στον κλά­δο της εξό­ρυ­ξης πετρε­λαί­ου. Οι ΗΠΑ έχουν πολύ μεγά­λα απο­θέ­μα­τα αυτού του είδους του πετρε­λαί­ου. Παλιό­τε­ρα δεν ήταν δυνα­τόν για τις εται­ρεί­ες πετρε­λαί­ου των ΗΠΑ να το εξά­γουν σε μια συμ­φέ­ρου­σα τιμή. Αυτό έχει αλλά­ξει. Σήμε­ρα πλέ­ον οι ΗΠΑ δεν εξαρ­τώ­νται από τις εισα­γω­γές πετρε­λαί­ου από άλλες χώρες. Φέτος, πέρα από την κάλυ­ψη των εγχώ­ριων ανα­γκών των ΗΠΑ, οι ΗΠΑ πρό­κει­ται να εξά­γουν, για πρώ­τη φορά, μια μικρή ποσό­τη­τα πετρε­λαί­ου. Για τους άλλους παρα­γω­γούς αυτό σημαί­νει ότι η τερά­στια αγο­ρά των ΗΠΑ δεν είναι πλέ­ον εξαρ­τη­μέ­νη από αυτούς. Έτσι πρέ­πει να αντα­γω­νί­ζο­νται μετα­ξύ τους για τον υπό­λοι­πο κόσμο. Αυτό το στοι­χείο δεν μπο­ρεί να υπο­τι­μη­θεί, εφό­σον έχει και πολι­τι­κές επι­πτώ­σεις για τις πολι­τι­κές των ΗΠΑ. Για παρά­δειγ­μα, αν και η Σαου­δι­κή μοναρ­χία παρα­μέ­νει βασι­κός σύμ­μα­χός τους, δεν είναι πλέ­ον τόσο σημα­ντι­κή όπως πριν.

Η «ενερ­γεια­κή ανε­ξαρ­τη­σία» υπήρ­ξε στρα­τη­γι­κός στό­χος της ιμπε­ρια­λι­στι­κής αστι­κής τάξης των ΗΠΑ από την επο­χή του αρα­βι­κό εμπάρ­γκο πετρε­λαί­ου ενα­ντία στις ΗΠΑ στη δεκα­ε­τία του 1970.

3) Η πυρη­νι­κή συμ­φω­νία μετα­ξύ του Ιράν, των ΗΠΑ, της Ρωσία, της Κίνα, της Γαλ­λία, της Γερ­μα­νία και του Ηνω­μέ­νου Βασί­λειου έχει τώρα οδη­γή­σει στην άρση πολ­λών κυρώ­σε­ων που επι­βάλ­λο­νται από τους ιμπε­ρια­λι­στές κατά του Ιράν. Η συμ­φω­νία αυτή είναι μέρος μιας προ­σπά­θειας από την Ουά­σιγ­κτον να εξα­σφα­λί­σει τη συμ­με­το­χή της Τεχε­ρά­νης σε μια προ­σπά­θεια να απο­κα­τα­στή­σουν κάποιο είδος της ιμπε­ρια­λι­στι­κής στα­θε­ρό­τη­τας στην περιο­χή. Αυτή η αρχή ενός είδους «detente» θα επι­τρέ­ψει στο Ιράν να αυξή­σει την παρα­γω­γή πετρε­λαί­ου κατά περί­που 500 000 βαρέ­λια την ημέ­ρα. Αυτό θα αυξή­σει περαι­τέ­ρω τις προ­μή­θειες πετρε­λαί­ου και την ποσό­τη­τα του πετρε­λαί­ου που τώρα απο­θη­κεύ­ε­ται σε δεξα­με­νές και σε τάν­κερ σε όλο τον κόσμο. Αυτός ο κορε­σμός του πετρε­λαί­ου θα αυξη­θεί, δημιουρ­γώ­ντας περαι­τέ­ρω πτω­τι­κές πιέ­σεις στις τιμές.

4) Η Σαου­δι­κή Αρα­βία έχει αντι­στα­θεί σε εκκλή­σεις από ορι­σμέ­νες άλλες χώρες του OPEC (οργά­νω­ση πετρε­λαιο­πα­ρα­γω­γών χωρών) να μειώ­σει την παρα­γω­γή, προ­κει­μέ­νου να στα­θε­ρο­ποι­η­θούν οι τιμές όπως είχε γίνει και στο παρελ­θόν (πιο πρό­σφα­τα κατά τη δεκα­ε­τία του 1990). Η καπι­τα­λι­στι­κή μοναρ­χία είχε απο­κτή­σει σημα­ντι­κή μερί­δα αγο­ράς σε βάρος του Ιράν, όταν οι κυρώ­σεις είχαν επι­βλη­θεί στην Τεχε­ρά­νη. Μια μεί­ω­ση της παρα­γω­γής μπο­ρεί να οδη­γή­σει σε απώ­λεια αυτών των αγο­ρών, ιδί­ως τώρα που η ιρα­νι­κή παρα­γω­γή αυξά­νε­ται σχε­τι­κά. Αυτή είναι μια μορ­φή του καπι­τα­λι­στι­κού αντα­γω­νι­σμού μετα­ξύ Ριάντ και Τεχε­ρά­νης. Αυτό είναι ένα στοι­χείο, και όχι το μόνο, της αυξα­νό­με­νης εχθρό­τη­τας μετα­ξύ των καπι­τα­λι­στών ηγε­τών του Ριάντ και της Τεχε­ρά­νης. Όπως πάντα, πίσω από κάθε «θρη­σκευ­τι­κή» σύγκρου­ση πρέ­πει να ψάξου­με την οικονομία.

Υπάρ­χει επί­σης το πρό­σθε­το στοι­χείο του αντα­γω­νι­σμού μετα­ξύ της Σαου­δι­κής Αρα­βί­ας και των ΗΠΑ στο πετρέ­λαιο. Οι κυρί­αρ­χες οικο­γέ­νειες της Σαου­δι­κής Αρα­βί­ας πιέ­ζουν με τη σει­ρά τους για μια μεί­ω­ση της παρα­γω­γής πετρε­λαί­ου στις ΗΠΑ, όπου έχει αυξη­θεί σημα­ντι­κά κατά την τελευ­ταία δεκαετία.

Εάν δεν μειω­θεί σημα­ντι­κά η παρα­γω­γή πετρε­λαί­ου, αλλά αντί­θε­τα αυξη­θεί, στο πλαί­σιο της καπι­τα­λι­στι­κής κρί­σης της συρ­ρί­κνω­σης της παρα­γω­γής και του εμπο­ρί­ου, μπο­ρού­με να ανα­μέ­νου­με περαι­τέ­ρω πτώ­ση στην τιμή και έτσι εντο­νό­τε­ρες οικο­νο­μι­κές πιέ­σεις στη Βενεζουέλα.

Οι τιμές μπο­ρεί φυσι­κά να ανα­κάμ­ψουν εάν οι εν λόγω περι­κο­πές στην παγκό­σμια παρα­γω­γή λάβουν χώρα. Αλλά αυτό θα είναι σε βάρος των συνο­λι­κών πωλή­σε­ων σε τονάζ.

Η κυβέρ­νη­ση των ΗΠΑ έχει ως πολι­τι­κή την ανα­τρο­πή της κυβέρ­νη­σης Μαδού­ρο και κατα­βά­λει δυνά­μεις σε αυτή την κατεύ­θυν­ση. Ωστό­σο, οι προ­α­να­φε­ρό­με­νες οικο­νο­μι­κές αντι­φά­σεις είναι καθο­ρι­στι­κές και όχι απα­ραί­τη­τα υπό τον έλεγ­χο των κυβερνήσεων.

Η Βενε­ζου­έ­λα υπο­φέ­ρει στα χέρια του ιμπε­ρια­λι­σμού και λόγω της κυριαρ­χί­ας του στις παγκό­σμιες αγο­ρές αγα­θών που παρά­γει η Βενε­ζου­έ­λα, όπως το πετρέ­λαιο. Αλλά δεν είναι απλώς ένα ζήτη­μα της ασκού­με­νης πολι­τι­κής από πλευ­ράς Ουά­σιγ­κτον – όσο κι αν αυτή η πολι­τι­κή είναι κατά της Βενε­ζου­έ­λας και πρέ­πει να κατα­πο­λε­μη­θεί. Το ζήτη­μα είναι πολύ βαθύ­τε­ρο και πολύ πιο επι­κίν­δυ­νο. Έχει να κάνει με τον τρό­πο λει­τουρ­γί­ας της ιμπε­ρια­λι­στι­κής οικο­νο­μί­ας που διέρ­χε­ται από ένα φονι­κό κύκλο κρίσης.

Τα κοι­νω­νι­κά μέτρα της κυβέρ­νη­σης της Βενε­ζου­έ­λας, αν και πολύ δημο­φι­λή επει­δή επέ­τρε­ψαν στον εργα­ζό­με­νο λαό για να ζήσει καλύ­τε­ρα, δεν αμφι­σβή­τη­σαν τις συνο­λι­κές κοι­νω­νι­κές σχέ­σεις στη χώρα και έτσι έχουν αφή­σει την τάξη των αφε­ντι­κών με μεγά­λα όπλα για την κατα­πο­λέ­μη­ση της δημο­φι­λούς, εκλεγ­μέ­νης αντι­ι­μπε­ρια­λι­στι­κής κυβέρ­νη­σης εκεί. Αυτή η τάξη των αφε­ντι­κών είναι επί­σης μια πέμ­πτη φάλαγ­γα για τα ιμπε­ρια­λι­στι­κά συμ­φέ­ρο­ντα του Βορρά.

Ο αγώ­νας εκεί συνε­χί­ζε­ται. Αλλά αν η δια­δι­κα­σία της ριζο­σπα­στι­κο­ποί­η­σης του μαζι­κού κινή­μα­τος δεν βαθύ­νει, τότε η οπι­σθο­δρό­μη­ση μπο­ρεί κάλ­λι­στα να είναι στον ορί­ζο­ντα. Η ιστο­ρία έχει δεί­ξει ότι μια τέτοια δια­δι­κα­σία απαι­τεί την ανά­λο­γη ηγε­σία. Πρέ­πει να στα­θού­με αλλη­λέγ­γυοι με τον λαό της Βενε­ζου­έ­λας ετού­τους τους και­ρούς ενά­ντια στις ιμπε­ρια­λι­στι­κές επι­θέ­σεις και στις επι­θέ­σεις των ντό­πιων συμ­μά­χων τους, την καπι­τα­λι­στι­κή τάξη.

Στην Κού­βα του 1960, το Επα­να­στα­τι­κό Κίνη­μα 26 Ιού­λη είχε απα­ντή­σει στις επι­θέ­σεις του ιμπε­ρια­λι­σμού και των ντό­πιων καπι­τα­λι­στών με την ενθάρ­ρυν­ση βαθιών μαζι­κών κινη­το­ποι­ή­σε­ων, με στό­χο την κατα­πά­τη­ση όλο και περισ­σό­τε­ρο των προ­νο­μί­ων του κεφα­λαί­ου, και μια τερά­στια αγρο­τι­κή μεταρ­ρύθ­μι­ση δίνο­ντας γη στους αγρό­τες χωρίς γη, οδη­γώ­ντας στην ανα­τρο­πή των καπι­τα­λι­στι­κών κοι­νω­νι­κών σχέ­σε­ων και στη δημιουρ­γία μιας κυβέρ­νη­σης εργα­τών και αγρο­τών. Αυτό έδω­σε στους εργα­ζό­με­νους και φτω­χούς αγρό­τες τα εργα­λεία για να αντι­στα­θούν απο­τε­λε­σμα­τι­κά στις ιμπε­ρια­λι­στι­κές επι­θέ­σεις και να βγουν νικη­τές κάθε φορά, απέ­να­ντι σε όλες τις στρα­τιω­τι­κές και οικο­νο­μι­κές επι­θέ­σεις που έχουν δεχθεί κατά την περή­φα­νη ιστο­ρία της επα­νά­στα­σής τους.