Ό,τι ν’ ακούω με το δεξιό μου αυτί / με μάτι αριστερό το βλέπω.
Κι ό,τι καταπιάνεται ο νους να στοχαστεί, / οι χτύποι της καρδιάς το λένε πρώτοι. (Κ. Βάρναλης)

Η εικονική πραγματικότητα ΗΒΟ-Τσέρνομπιλ: ύβρη κατά της κοινής νοημοσύνης

Ο Ουκρα­νός δημο­σιο­γρά­φος Andriy Manchuk (Андрей Манчук), δημο­σί­ευ­σε ένα πολύ ενδια­φέ­ρον άρθρο (10.06.2019) στο http://liva.com.ua/ σχε­τι­κά με τη γνω­στή πολυ­δια­φη­μι­σμέ­νη σει­ρά (αμε­ρι­κα­νο-βρε­τα­νι­κής παρα­γω­γής) «Chernobyl» (ΣΣ |> στο «Ατέ­χνως» ήδη έχου­με στα­θεί σε αρκε­τές πλευ­ρές για τις ιστο­ρι­κές ανα­κρί­βειες που περιέ­χει και την ιδε­ο­λο­γι­κή στό­χευ­σή της ‑μέσα από ένα κυριο­λε­κτι­κά «ξανα­γρά­ψι­μο» της ιστο­ρί­ας (βλ «Μύθοι και πραγ­μα­τι­κό­τη­τα με αφορ­μή την τηλε­ο­πτι­κή σει­ρά “Τσέρ­νο­μπιλ”»)

Манчук

Ο Μάν­τσουκ, μιλά­ει από πρώ­το χέρι: ο ίδιος έζη­σε παι­δί τα γεγο­νό­τα, την ίδια στιγ­μή ο πατέ­ρας του ήταν εθε­λο­ντής αντι­με­τώ­πι­σης της κατά­στα­σης (ΣΣ |> επι­στά­της μιας ομά­δας μεταλ­λω­ρύ­χων, δήλω­σε εθε­λο­ντής στη δια­χεί­ρι­ση των συνε­πειών του ατυ­χή­μα­τος για διά­νοι­ξη ενός τού­νελ με στό­χο να ψυχραν­θεί ο αντι­δρα­στή­ρας) και ταυ­τό­χρο­να φιλο­ξε­νεί μάλ­λον τεκ­μη­ριω­μέ­νες από­ψεις, όπως της υπο­διευ­θύ­ντριας του Εθνι­κού Μου­σεί­ου Τσέρ­νο­μπιλ, που συνερ­γά­στη­κε με τους συντε­λε­στές της σει­ράς. Από το ίδιο το κεί­με­νο φαί­νε­ται καθα­ρά πως δεν είναι κομ­μου­νι­στής ούτε και «φαν» της Σοβιε­τι­κής Ένω­σης (υπήρ­ξε πάντως στέ­λε­χος της Боротба, μιας οργά­νω­σης «λίγο απ’ όλα» που δρα­στη­ριο­ποι­ή­θη­κε από το 2011 και μετά ενα­ντί­ον της Ρωσί­ας του Πού­τιν και των φασι­στών της Ουκρα­νί­ας). Θα αρκού­σε για την πολι­τι­κή του ταυ­τό­τη­τα και μόνο αυτό που γρά­φει ‑προς το τέλος για τον “Bernie” Sanders: αυτή η γενιά του 2000 δε βλέ­πει προ­ο­πτι­κή στις βαλ­τω­μέ­νες δομές του καπι­τα­λι­σμού και ενερ­γά στη­ρί­ζει σοσια­λι­στι­κές ιδέ­ες, ψηφί­ζο­ντας τον ηλι­κιω­μέ­νο γερου­σια­στή και τους νέους πολι­τι­κούς της αρι­στε­ρής πτέ­ρυ­γας των δημο­κρα­τι­κών (sic!) ‑συμπλη­ρώ­νο­ντας «πολ­λοί από αυτούς δεν ικα­νο­ποιού­νται ούτε από αυτό και συνε­χί­ζουν να ριζο­σπα­στι­κο­ποιού­νται». Οι «ετι­κέ­τες» του, στο συγκε­κρι­μέ­νο άρθρο (tags) ‑με ότι αυτό σημαί­νει, είναι οικο­λο­γία, ΜΜΕ, κινη­μα­το­γρά­φος, ιμπε­ρια­λι­σμός, βιβλία, φιλε­λευ­θε­ρι­σμός, εκπαί­δευ­ση, μνή­μη, πεζο­γρα­φία, επα­νε­ξέ­τα­ση (;;), πρώ­ην ΕΣΣΔ, Ουκρα­νία, βίντεο.

Chernobyl_now

Η “ρόδα” του “υπαρ­κτού” γυρί­ζει ακόμα

Το αμε­ρι­κα­νι­κό κανά­λι ΗΒΟ (ΣΣ |> υπάρ­χει συγ­χώ­νευ­ση δύο μεγά­λων εται­ρειών ΜΜΕ της Warner_Media και του Comcast, όπου το HBO και ο Sky είναι μόνο τα μικρά τους τμή­μα­τα) πρό­σφα­τα πρό­βα­λε το “Τσέρ­νο­μπιλ”, μια σει­ρά που έχει ανα­φερ­θεί ως η πιο επι­τυ­χη­μέ­νη τηλε­ο­πτι­κή σει­ρά της ιστο­ρί­ας”, σύμ­φω­να με τους χρή­στες της δημο­φι­λούς ιστο­σε­λί­δας κρι­τι­κών IMDB. Παγκο­σμί­ου φήμης celebrities, όπως ο άρχο­ντας των θρί­λερ, Στί­βεν Κινγκ, μιλούν με ενθου­σια­σμό για το πρό­γραμ­μα, όπως και πολι­τι­κές κοι­νό­τη­τες και main stream και μιντια­κές πλατ­φόρ­μες σε όλο τον κόσμο. Το μεγα­λύ­τε­ρο κανά­λι της Ουκρα­νί­ας, 1+1, ήδη έχει ανα­κοι­νώ­σει πως θα προ­βά­λει το «Τσέρ­νο­μπιλ» κι εδώ, φτά­νο­ντας έτσι σε εκα­τομ­μύ­ρια τηλε­θε­α­τές που συνή­θως δεν ενδια­φέ­ρο­νται για τέτοια προγράμματα.

Αυτό το σόου όμως έγι­νε αμέ­σως επί­κε­ντρο έντο­νων αντι­πα­ρα­θέ­σε­ων, σε μεγά­λο βαθ­μό για­τί οι δημιουρ­γοί του προ­σφέ­ρουν στους θεα­τές τη δική τους, έντο­να μυθο­ποι­η­μέ­νη εκδο­χή της πυρη­νι­κής κατα­στρο­φής του Τσέρ­νο­μπιλ. Στα­δια­κά επι­βάλ­λουν τη γνώ­μη τους για το όχι και τόσο μακρι­νό σοβιε­τι­κό παρελ­θόν στους θεα­τές, που εύκο­λα μπο­ρεί να αντι­κα­τα­στή­σει την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της όψι­μης σοβιε­τι­κής επο­χής στη δημό­σια αντί­λη­ψη. Δεν αφο­ρά θέμα­τα πυρη­νι­κής φυσι­κής, αλλά τις κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κές δια­στά­σεις της κατα­στρο­φής του Τσέρ­νο­μπιλ, μέσω των οποί­ων προ­σπα­θούν να σκια­γρα­φή­σουν την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα του ανα­πτυγ­μέ­νου σοσια­λι­σμού στα τέλη της δεκα­ε­τί­ας του ’80. Κι αυτή η καλ­λι­τε­χνι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που δημιούρ­γη­σε μια ομά­δα Αμε­ρι­κα­νών και Βρε­τα­νών σκη­νο­θε­τών, μπο­ρεί να ριζώ­σει στην κοι­νω­νία μας ως αδιαμ­φι­σβή­τη­τη ιστο­ρι­κή αλή­θεια.Chernobyl_memory

Δεν μπό­ρε­σα να απο­φύ­γω να δω το «Τσέρ­νο­μπιλ», ξεκι­νώ­ντας από το γεγο­νός πως το θέμα είναι βαθιά προ­σω­πι­κό για μένα και την οικο­γέ­νειά μου. Τον Απρί­λη του 1986 ζού­σα­με απέ­να­ντι από την έδρα της τοπι­κής Πυρο­σβε­στι­κής Υπη­ρε­σί­ας του Κιέ­βου, απ’ όπου πυρο­σβέ­στες, υπό της διοί­κη­ση του λοχα­γού Λεο­νίντ Τελιάτ­νι­κοφ, πήγαν στο φλε­γό­με­νο πυρη­νι­κό αντι­δρα­στή­ρα. Σήμε­ρα, αυτό το κτή­ριο φιλο­ξε­νεί το Εθνι­κό Μου­σείο Τσέρ­νο­μπιλ, αλλά πριν 33 χρό­νια ακού­γα­με αυτή τη λέξη για πρώ­τη φορά, καθώς φήμες για μια κατά­στα­ση πυρη­νι­κής έκτα­κτης ανά­γκης δια­δί­δο­νταν αστρα­πιαία στο Ποντόλ, μια γει­το­νιά του Κιέ­βου. Οι άνθρω­ποι ασφά­λι­ζαν τα παρά­θυ­ρά τους, έπλε­ναν τα χέρια τους με μαγει­ρι­κή σόδα, σήκω­ναν τα φαρ­μα­κεία και κου­τσο­μπό­λευαν μετα­ξύ τους για την απει­λή της αόρα­της ακτι­νο­βο­λί­ας.

Μια βδο­μά­δα μετά, στις 3 Μάη, επη­ρε­α­στή­κα­με άμε­σα από όσα έγι­ναν στο Τσέρ­νο­μπιλ. Εκεί­νη τη μέρα, ο πατέ­ρας μου, επι­στά­της μιας ομά­δας μεταλ­λω­ρύ­χων, δήλω­σε εθε­λο­ντής στη δια­χεί­ρι­ση των συνε­πειών του ατυ­χή­μα­τος, μαζί με μια ομά­δα εργα­τών του μετρό. Θα έσκα­βαν ένα τού­νελ με στό­χο να ψυχραν­θεί ο αντι­δρα­στή­ρας που είχε εκρα­γεί και θα δού­λευαν στο Τσέρ­νο­μπιλ ως τις 17 Μάη. Ναι, ήταν ένας από τους μεταλ­λω­ρύ­χους που, σύμ­φω­να με τη σει­ρά, υπο­τί­θε­ται πως εξα­να­γκά­στη­καν με το πιστό­λι στο κρό­τα­φο να πάνε στον πυρη­νι­κό αντι­δρα­στή­ρια, όπου, εντε­λώς γυμνοί, θα κατέ­βαι­ναν στο φλε­γό­με­νο τέταρ­το αντι­δρα­στή­ρα. Περιτ­τό να πού­με πως οι ανα­μνή­σεις του είναι πολύ δια­φο­ρε­τι­κές από τις φαντα­σιώ­σεις των σενα­ριο­γρά­φων του ΗΒΟ.

(ΣΣ |> το παρα­πά­νω βίντεο Чернобыль (Мини-сериал) — Русский трейлер (2019) — Τσερ­νο­μπίλ (μίνι σει­ρά) — ρωσι­κό τρέι­λερ (2019) έχει ήδη 2.369.839 προ­βο­λές, 40 χιλ. likes και μόνο 877 non_like)


Μετά από αυτό, έγι­νε μια βεβια­σμέ­νη εκκέ­νω­ση του Κίε­βου, που έμει­νε στο μυα­λό μου για πάντα, μαζί με το τραύ­μα της «ραδιο­φο­βί­ας». Θα περ­νού­σα­με τα υπό­λοι­πα παι­δι­κά μας χρό­νια υπό αυτή την επιρ­ροή. Ήταν ένα θέμα που θα υπήρ­χε παντού, από τηλε­ο­πτι­κές εκπο­μπές μέχρι τα λαϊ­κά ανέκ­δο­τα Το «ολο­κλη­ρω­τι­κό κρά­τος» δε μας άφη­σε στη μοί­ρα μας, η οικο­γέ­νειά μας έλα­βε δωρε­άν κου­πό­νια για τα λου­τρά του Κόμπλε­βο (ένα παρα­θα­λάσ­σιο θέρε­τρο στη Μαύ­ρη Θάλασ­σα). Παρόλ’ αυτά, έμε­νε λίγος και­ρός μέχρι την παρα­μο­νή μας εκεί, και οι κάτοι­κοι του Κιέ­βου ήταν σε κατά­στα­ση πανι­κού, προ­σπα­θώ­ντας να βγά­λουν αμέ­σως τα παι­διά τους από την πόλη. Η για­γιά μου πήγε στο σιδη­ρο­δρο­μι­κό σταθ­μό σε μια από­πει­ρα να αγο­ρά­σει εισι­τή­ρια. Εκεί συνά­ντη­σε μια γυναί­κα από την περιο­χή Νικο­λά­γιεφ, που μας πρό­σφε­ρε το σπί­τι της δωρε­άν, για όλους μας, ανά­με­σά τους η νεο­γέν­νη­τη αδερ­φή μου. Θλί­βο­μαι βαθιά που τέτοιες ενέρ­γειες αλλη­λεγ­γύ­ης, εντε­λώς αδύ­να­τες στη σημε­ρι­νή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, δε βρή­καν θέση στη σει­ρά.

Στα τέλη της δεκα­ε­τί­ας του ’90, επι­σκε­πτό­μουν συχνά το πυρη­νι­κό εργο­στά­σιο του Τσέρ­νο­μπιλ, για να γρά­ψω μια σει­ρά άρθρων για το παρά­νο­μο εμπό­ριο σκραπ και ξύλου, τα προ­βλή­μα­τα του πυρη­νι­κού απο­θέ­τη και τους εποί­κους που γυρ­νού­σαν παρά­νο­μα στην περιο­χή. Αυτά τα άρθρα δημο­σιεύ­τη­καν σε ουκρα­νι­κά, ρωσι­κά και ευρω­παϊ­κά μίντια κι έγι­ναν ακό­μα και αντί­στρο­φες μετα­φρά­σεις από το InoSMI (μια ιστο­σε­λί­δα που δημο­σιεύ­ει μετα­φρά­σεις ξένων άρθρων). Πολύ πριν γίνει της μόδας το Τσέρ­νο­μπιλ, ως απο­τέ­λε­σμα ται­νιών και ηλε­κτρο­νι­κών παι­χνι­διών, μιλού­σα­με για τα πολυά­ριθ­μα κοι­νω­νι­κά προ­βλή­μα­τα στη ζώνη απο­κλει­σμού. Και παρό­τι ποτέ δε με θεώ­ρη­σα ειδι­κό για το Τσέρ­νο­μπιλ (ζήλευα πολύ όταν διά­βα­ζα τα έγκυ­ρα σχό­λια ειδι­κών), με το πέρα­σμα των χρό­νων μου δημιουρ­γή­θη­κε μια πολύ αντι­κει­με­νι­κή εικό­να για όσα συνέ­βη­σαν εκεί μετά το 1986.

Έχει ειπω­θεί ότι η σει­ρά υπο­στη­ρί­ζει πως ανα­πα­ρέ­στη­σε την επο­χή με όση ακρί­βεια γινό­ταν, με στό­χο να εισα­γά­γει το θεα­τή στην ατμό­σφαι­ρα της όψι­μης ΕΣΣΔ. Οι στυ­λί­στες αγό­ρα­σαν τερά­στιες ποσό­τη­τες παλιών ρού­χων και αντι­κει­μέ­νων τυπι­κών της σοβιε­τι­κής καθη­με­ρι­νό­τη­τας, μελε­τώ­ντας τη μόδα μέσα από παλιά άλμπουμ. Ακό­μα κι έτσι, αυτή η ακρί­βεια μικρών συγκε­κρι­μέ­νων λεπτο­με­ρειών, που τόσο εντυ­πω­σιά­ζει πολ­λούς Ουκρα­νούς και Ρώσους, δεν κάνει το σόου ρεα­λι­στι­κό.

Κι όχι μόνο εξαι­τί­ας αυτού (ή παρόλ’ αυτά), η καθη­με­ρι­νό­τη­τα του σοβιε­τι­κού λαού παρου­σιά­ζε­ται από τους συντε­λε­στές με ανοι­χτά υπο­τι­μη­τι­κούς τόνους, με τρό­πο που όλοι οι κάτοι­κοι του Πρι­πιάτ παρου­σιά­ζο­νται ωςГо́пники” (ρωσι­κή λέξη για αντι­κοι­νω­νι­κούς φτω­χούς, όπως περί­που η λέξη “chav” στη Μεγά­λη Βρε­τα­νία), που πίνουν όπο­τε είναι δυνα­τόν, και το σπί­τι στο οποί­οι ζού­σε ο διά­ση­μος επι­στή­μο­νας, Βαλέ­ρι Λεγκά­σοφ, στη Μόσχα, ήταν πιο φτω­χό και παρα­με­λη­μέ­νο  από το μέσο οικο­γε­νεια­κό διαμέρισμα.

Πολύ σημα­ντι­κό­τε­ρο είναι να προ­σέ­ξου­με τις ιδε­ο­λο­γι­κές πλευ­ρές (όψεις) της σει­ράς. Παρου­σιά­ζουν την ύστε­ρη ΕΣΣΔ ως ολο­κλη­ρω­τι­κή, παρα­μορ­φω­μέ­νη και απο­κρου­στι­κή δικτα­το­ρία. Σε κάποιες πτυ­χές εμφα­νί­ζε­ται ως πιο σκλη­ρή από τη στα­λι­νι­κή επο­χή του 1930, όπου οι κακοί είναι σκλη­ροί και οι γρα­φειο­κρά­τες ανί­κα­νοι, ενδια­φε­ρό­με­νοι ελά­χι­στα για τη ζωή των πολι­τών. Οργα­νώ­νουν μυστι­κές συνα­ντή­σεις σε ένα κατα­φύ­γιο, κάτω από ένα τερά­στιο πορ­τραί­το του Λένιν, όταν ένας παλιός βετε­ρά­νος της OGPU-NKVD-KGB δια­τάσ­σει πως κανείς δεν επι­τρέ­πε­ται να φύγει από το Πρι­πιάτ, ζωντα­νός ή νεκρός, κι όλοι χει­ρο­κρο­τούν ενθου­σιω­δώς την πρό­τα­ση αυτή. Μετά από αυτό, ένας από τους αξιω­μα­τού­χους στέλ­νει ένα μηχα­νι­κό στο εργο­στά­σιο με ένο­πλο φύλα­κα, ανα­γκά­ζο­ντάς τον να κοι­τά­ξει μέσα στο στό­μιο του κατε­στραμ­μέ­νου αντι­δρα­στή­ρα. Αυτή είναι μόνο μία μόνο από τις εξω­φρε­νι­κές σκη­νές -το αλα­το­πί­πε­ρο της πλο­κής των πέντε επει­σο­δί­ων της σειράς.

Ο Ουκρα­νός δημο­σιο­γρά­φος Γιού­ρι Τκά­τσεφ, σχο­λί­α­σε ειρω­νι­κά: «Υπάρ­χουν υπουρ­γοί που γυρ­νά­νε γύρω από το εργο­στά­σιο συνο­δευό­με­νοι μόνο από ένο­πλους φρου­ρούς, που παρου­σιά­ζο­νται να πίνουν λίτρα και λίτρα βότ­κας, εν ώρα εργα­σί­ας (αφού όλοι ξέρουν ότι οι Ρώσοι το μόνο που κάνουν είναι να πίνουν βότ­κα) και φυσι­κά, υπάρ­χει η σκο­τει­νή και παντα­χού παρού­σα KGB, ενά­ντια στην οποία πρέ­πει να παλέ­ψουν οι ήρω­ες, περισ­σό­τε­ρο ακό­μα και απ’ ό,τι κατά της ραδιε­νέρ­γειας. Την ίδια ώρα, οι σενα­ριο­γρά­φοι είναι ακρι­βείς ακό­μα και σε λεπτο­μέ­ρειες που δεν έχουν καμιά σημα­σία. Προ­φα­νώς έκα­ναν σπου­δαία δου­λειά στη μελέ­τη του πώς εκτυ­λί­χθη­καν τα γεγο­νό­τα. Κι αυτό μας κατα­πλήσ­σει περισ­σό­τε­ρο: αυτή η άσχη­μη και δια­στρε­βλω­μέ­νη εικό­να εκεί­νων των ημε­ρών μας παρου­σιά­ζε­ται από ανθρώ­πους που ξέρουν ακρι­βώς τι πραγ­μα­τι­κά έγι­νε. Αυτό δεν είναιποι­η­τι­κή αδεία”, όπου οι σενα­ριο­γρά­φοι γεμί­ζουν τα όποια κενά στις γνώ­σεις τους με τη φαντα­σία. Όχι!, οι συγ­γρα­φείς επί­τη­δες δια­στρε­βλώ­νουν την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, δεί­χνο­ντας τους εργά­τες και τους διευ­θυ­ντές ως ανί­κα­νους και ανέ­ντι­μους, τις αρχές ως σκλη­ρό­καρ­δες κι ανεύ­θυ­νες κι ακό­μα και τους ανθρώ­πους του Πρι­πιάτ, παρό­τι τους δεί­χνει ως καλο­συ­νά­τους, τους εμφα­νί­ζει ως ακραία ηλί­θιους, αδα­είς και αφε­λείς».

Είναι αδύ­να­τον να κρυ­φτούν οι πολυά­ριθ­μες κινη­μα­το­γρα­φι­κές γκά­φες – τα Bloomberg, Forbes, Novaya Gazeta (ένα ρωσι­κό περιο­δι­κό κατά του Πού­τιν διά­ση­μο για την ερευ­νη­τι­κή του δημο­σιο­γρα­φία) και το  Snob, που δεν μπο­ρούν με τίπο­τε να κατη­γο­ρη­θούν για συμπά­θεια στο σοβιε­τι­κό παρελ­θόν, έγρα­ψαν ανα­λυ­τι­κά γι’ αυτές στις κρι­τι­κές τους. Για το λόγο αυτό, οι υπο­στη­ρι­κτές της σει­ράς δικαιο­λο­γούν τη γεν­ναία δόση «ραδιε­νερ­γής μαλα­κί­ας» στα πέντε επει­σό­δια, υπο­στη­ρί­ζο­ντας το δικαί­ω­μα των σενα­ριο­γρά­φων σε ελεύ­θε­ρη καλ­λι­τε­χνι­κή ερμη­νεία των γεγονότων.

Αλλά ένα ποιο­τι­κό θρί­λερ για το Τσέρ­νο­μπιλ δεν έχει ανά­γκη από ισχυ­ρή ιδε­ο­λο­γι­κή συνι­στώ­σα. Είναι απο­λύ­τως εφι­κτό να μας πει αυτή την ιστο­ρία τίμια, χωρίς να ξεπλέ­νει, αλλά και χωρίς να δαι­μο­νο­ποιεί τη σοβιε­τι­κή ζωή και κοι­νω­νία, που είχε εγγε­νή ελατ­τώ­μα­τα που εν πολ­λοίς προ­κα­θό­ρι­σαν το τέλος της. Οι δρά­σεις των ηγε­τών του κόμ­μα­τος σαφώς αξί­ζουν έντο­νης κρι­τι­κής, ιδιαί­τε­ρα σε ό,τι αφο­ρά την ίδια την κατα­στρο­φή του Τσέρ­νο­μπιλ. Αλλά οι συγ­γρα­φείς υπερ­βάλ­λουν για τα προ­βλή­μα­τα της επο­χής και όπο­τε μπο­ρούν σπρώ­χνουν το θεα­τή στον να βγά­λει καθα­ρά πολι­τι­κά συμπε­ρά­σμα­τα: ότι το σοβιε­τι­κό σύστη­μα δού­λευε με απει­λές, ψέμα­τα και φόβο, κι ως πλή­ρως ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κό απο­τε­λεί τη βασι­κή αιτία του δυστυ­χή­μα­τος, όπως περι­γρά­φε­ται στη σειρά.

Αυτή η θεω­ρία είναι το βασι­κό μότο σε όλα τα επει­σό­δια. «Το Τσέρ­νο­μπιλ είναι ένα μοχθη­ρά όμορ­φο πορ­τραί­το ενός άρρω­στου πολι­τι­κού συστή­μα­τος που δεν πέθα­νε τόσο βίαια όσο θα έπρε­πε», ισχυ­ρί­ζε­ται ο Τομ Νίκολς στο The Atlantic, στε­να­χω­ρη­μέ­νος προ­φα­νώς που μια χώρα η οποία υπέ­φε­ρε από πυρη­νι­κό δυστύ­χη­μα δεν υπέ­στη και την εκκα­θά­ρι­ση ενός πυρη­νι­κού βομβαρδισμού.

Ακό­μα σημα­ντι­κό­τε­ρο όμως είναι πως οι δημιουρ­γοί αυτής της «σει­ράς μυθο­πλα­σί­ας» επι­μέ­νουν πως βασί­ζε­ται σε όλη της την έκτα­ση σε ντο­κου­μέ­ντα, παρου­σιά­ζο­ντας τη δου­λειά τους ως δια­σκευα­σμέ­νη εκδο­χή των μετα­θα­νά­τιων σημειώ­σε­ων του Λεγκά­σοφ, που παρου­σιά­ζε­ται ως αντι­κα­θε­στω­τι­κός μαχη­τής. Παρό­λα αυτά, κάθε καλά πλη­ρο­φο­ρη­μέ­νος θεα­τής θα έβλε­πε αμέ­σως πως οι βιβλιο­γρα­φι­κές πηγές της σει­ράς είναι εντε­λώς δια­φο­ρε­τι­κές, προ­κα­τει­λημ­μέ­νες και ευκαι­ρια­κές, όπως “Οι φωνές του Τσέρ­νο­μπιλ” της Σβε­τλά­να Αλεξέγιεβιτς.

Пам'ятник_пожежникам-ліквідаторам_аварії_на_ЧАЕС,_Чорнобиль,_біля_пожежної_частини

Μνη­μείο των πυρο­σβε­στών του Τσερνομπίλ,

H Анна Королевская, υπο­διευ­θύ­ντρια του Εθνι­κού Μου­σεί­ου Τσέρ­νο­μπιλ, που στή­ρι­ξε καλό­πι­στα την ομά­δα του ΗΒΟ, λέει για τη σει­ρά: «Καταρ­χάς, παρά τους ισχυ­ρι­σμούς περί μυθο­πλα­σί­ας, οι χαρα­κτή­ρες έχουν ονό­μα­τα πραγ­μα­τι­κών ανθρώ­πων, τους βάζουν λόγια στο στό­μα, και τους απο­δί­δο­νται ενέρ­γειες… εξαι­τί­ας αυτού, πολ­λοί το βλέ­πουν ως ντο­κι­μα­ντέρ, κι αυτός είναι ο μεγα­λύ­τε­ρος κίν­δυ­νος.  Δού­λε­ψα με την ομά­δα της σει­ράς προ­σπα­θώ­ντας, πώς να το πω, να τους καθο­δη­γή­σω στη σωστή κατεύ­θυν­ση. Αλλά ακό­μα κι έτσι βλέ­πω πως δεν μπό­ρε­σαν να ξεπε­ρά­σουν την προ­κα­τει­λημ­μέ­νη δυτι­κή αντί­λη­ψη της Σοβιε­τι­κής ιστο­ρί­ας»музей «Чернобыль» Μουσείο Τσέρνομπιλ

Στη συνέ­ντευ­ξή της, επι­κρί­νει ανη­λε­ώς την τελι­κή εκδο­χή της σει­ράς και επί­σης αξιο­λο­γεί αρκε­τά θετι­κά τις προ­σπά­θειες άμβλυν­σης της κατα­στρο­φής του Τσέρ­νο­μπιλ. «Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα», λέει η Κορο­λέβ­σκα­για, «σαρά­ντα υπουρ­γεία και τμή­μα­τα συμ­με­τεί­χαν στη δια­χεί­ρι­ση της κατα­στρο­φής, κάθε ένα από τα οποία είχε τη δική του έδρα, τη δική του ομά­δα δρά­σης, όλα διοι­κού­με­να από κυβερ­νη­τι­κή επι­τρο­πή. Αυτή περι­λάμ­βα­νε επί­σης μέλη της κυβέρ­νη­σης της Ουκρα­νι­κής ΣΔ. Υπάρ­χει όμως ένα παρά­δο­ξο: αυτό θα μπο­ρού­σε να γίνει μόνο από ένα ολο­κλη­ρω­τι­κό καθε­στώς. Αν υπήρ­χαν ιδιω­τι­κές επι­χει­ρή­σεις σε αυτή τη χώρα, αγο­ραί­ες σχέ­σεις, όλα θα είχαν εκτυ­λι­χθεί με δια­φο­ρε­τι­κό τρό­πο, όπως βλέ­που­με από το παρά­δειγ­μα του ατυ­χή­μα­τος στη Φου­κου­σί­μα της Ιαπω­νί­ας”. Φαί­νε­ται πως πάει γυρεύ­ο­ντας να την καταγ­γεί­λουν οι πάντα επα­γρυ­πνού­ντες πατριώ­τες ακτι­βι­στές της Ουκρανίας.

ΣΣ |> Η Άννα Κορο­λέβ­σκα­για, μιλά­ει ανοι­χτά και πολύ θυμω­μέ­νη: «Τι είναι αυτή η σει­ρά; Αυτή δεν είναι ται­νία για μια κατα­στρο­φή είναι από μόνη της ένα μεγά­λο ψέμα» … «Σχε­τι­κά με τους δύτες …Δεν σκο­τώ­θη­καν!. Είναι μια  πελώ­ρια δια­στρέ­βλω­ση, κάτι τελεί­ως ψεύ­τι­κο … Αλλά κανείς δεν θέλει να μας ακού­σει» Σχε­τι­κά με τους ανθρα­κω­ρύ­χους: «Φυσι­κά, δεν ήταν γυμνοί, όπως τους δεί­χνε­ουν — είναι σαφές. Και εμείς έχου­με τα ντο­κι­μα­ντέρ, και αυτοί (οι δημιουρ­γοί της σει­ράς) Το γνώ­ρι­ζαν τέλεια». Σχε­τι­κά με τη νυχτε­ρι­νή κρε­πά­λη στην ΕΣΣΔ: «Δεν υπήρ­χε  στη Σοβιε­τι­κή Ένω­ση. Στις 10 το βρά­δυ όλοι γύρι­ζαν στο σπί­τι …  Σχε­τι­κά με τους στό­χους της σει­ράς: «Δεν υπάρ­χει τίπο­τα νέο … σας εφι­στώ την προ­σο­χή, … — πέτυ­χε αυτόν τον στό­χο. Να μην πει τίπο­τε το και­νούρ­γιο» ‑και κλεί­νο­ντας , στην ερώ­τη­ση «αξί­ζει να εμφα­νι­στεί αυτή η σει­ρά στο σχο­λι­κό πρό­γραμ­μα σπου­δών;» η Άννα απά­ντη­σε «Όχι, σίγου­ρα όχι ‑προς θεού» …

Ωστό­σο, μιλά για τη σημα­ντι­κή απο­στο­λή της σει­ράς του Τσερ­νο­μπίλ: υπεν­θύ­μι­σε στον κόσμο την κατα­στρο­φή της ακτι­νο­βο­λί­ας και τον αντί­κτυ­πό της στην υγεία εκα­τομ­μυ­ρί­ων ανθρώ­πων: Και βλέ­που­με ποιες είναι οι μικρές και μεσαί­ες δόσεις στον πλη­θυ­σμό μας. Αλλά μόνο σε ιατρι­κούς κύκλους συζη­τού­νται αυτά τα θέμα­τα … Για­τί είναι αυτή η σει­ρά σημα­ντι­κή; Το θετι­κό είναι ότι όλοι άρχι­σαν να μιλά­νε ξανά για το Τσερνομπίλ …

Παρό­λα αυτά, η βασι­κή κρι­τι­κή του Τσέρ­νο­μπιλ χάνει το στό­χο της. «Τα λάθη της σει­ράς δε θα γίνουν σχε­δόν καθό­λου αντι­λη­πτά, όχι μόνο από δυτι­κά κοι­νά, αλλά και τις νέες γενιές μετα­σο­βιε­τι­κών πολι­τών», λέει εύλο­γα το άρθρο του Bloomberg. Το ίδιο ισχύ­ει για μεγα­λύ­τε­ρους πολί­τες, που θυμού­νται καλά την πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της δεκα­ε­τί­ας του ’80 και εύκο­λα μπο­ρούν να εντο­πί­σουν τις μικρές καρι­κα­τού­ρες και φάρ­σες της πλο­κής. Παρό­λα αυτά, με χαρά παι­νεύ­ουν τη σει­ρά, όπως φαί­νε­ται πως είναι η νέα επι­τα­γή μετα­ξύ των Ρώσων, Ουκρα­νών και Λευ­κο­ρώ­σων δια­νο­ού­με­νων, ως τόσο ευε­πί­φο­ροι σε αντι­σο­βιε­τι­κές από­ψεις. Εξάλ­λου, η πολι­τι­κή σκο­πι­μό­τη­τα θα περι­λά­βει την ιστο­ρι­κή αλή­θεια που ισο­πε­δώ­νουν οι σενα­ριο­γρά­φοι.

Φυσι­κά, αυτό προ­κα­λεί μια συμ­με­τρι­κή αντί­δρα­ση με μορ­φή θεω­ριών συνω­μο­σί­ας, που βλέ­πουν το «Τσέρ­νο­μπιλ» ως όπλο ενός νέου ψυχρού πολέ­μου, ως πρά­ξη σαμπο­τάζ κατά της πυρη­νι­κής βιο­μη­χα­νί­ας της Ρωσί­ας (τα τελευ­ταία 15 χρό­νια, η κρα­τι­κή εται­ρεία Rosatom ελέγ­χει 67% της αγο­ράς των νέων πυρη­νι­κών εργο­στα­σί­ων). Προ­σω­πι­κά, δε συμ­με­ρί­ζο­μαι αυτές τις από­ψεις, παρό­τι πρό­σφα­τα διά­βα­σα την έρευ­να του Μιχα­ήλ Τρο­φι­μέν­κοφ, που έγρα­ψε μια λεπτο­με­ρή πολι­τι­κή ιστο­ρία του αμε­ρι­κα­νι­κού σινε­μά, που θεω­ρεί απο­τε­λε­σμα­τι­κό εργα­λείο κρα­τι­κής προ­πα­γάν­δας. Κι ο σπου­δαί­ος Hunter S. Thompson, το 1986 δημο­σί­ευ­σε άρθρο για τις υπο­νο­μευ­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες των αμε­ρι­κα­νι­κών μυστι­κών υπη­ρε­σιών, που διέ­δι­δαν φήμες για πυρ­κα­γιές στο Κίε­βο, με σωρούς πτω­μά­των να στοι­βά­ζο­νται.

Το ιδε­ο­λο­γι­κό μήνυ­μα της σει­ράς εμφα­νώς δε στα­μα­τά στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα του αντα­γω­νι­σμού στη διε­θνή πολι­τι­κή, αλλά μπο­ρεί να επη­ρε­ά­σει και τη δια­μόρ­φω­ση κοι­νω­νι­κής συνεί­δη­σης στις προηγ­μέ­νες χώρες. Πρώ­τα και κύρια, οι δημιουρ­γοί της σει­ράς απευ­θύ­νο­νται στη δυτι­κή νεο­λαία, που βλέ­πει τις σει­ρές του ΗΒΟ με πάθος και θα εμπι­στευό­ταν τυφλά τους παρα­γω­γούς της θρυ­λι­κής σει­ράς The Wire. Αυτή η γενιά του 2000 δε βλέ­πει προ­ο­πτι­κή στις βαλ­τω­μέ­νες δομές του καπι­τα­λι­σμού και ενερ­γά στη­ρί­ζει σοσια­λι­στι­κές ιδέ­ες, ψηφί­ζο­ντας τον ηλι­κιω­μέ­νο γερου­σια­στή Μπέρ­νι Σάντερς και τους νέους πολι­τι­κούς της αρι­στε­ρής πτέ­ρυ­γας των δημο­κρα­τι­κών. Πολ­λοί από αυτούς δεν ικα­νο­ποιού­νται ούτε από αυτό και συνε­χί­ζουν να ριζοσπαστικοποιούνται.

Η σει­ρά ρίχνει νερό στο μύλο της παγί­ω­σης των πιο επι­κίν­δυ­νων αντα­να­κλα­στι­κών του σημε­ρι­νού πολι­τι­κού συστή­μα­τος, υπο­σκά­πτο­ντας έντε­χνα τον ενθου­σια­σμό των εν δυνά­μει «ανταρ­τών», που, χωρίς πολ­λά-πολ­λά, με τρό­πο απλοϊ­κό, πρέ­πει να νιώ­σουν απει­λού­με­νοι από το φάσμα μιας κομ­μου­νι­στι­κής δικτα­το­ρί­ας. Νέοι μορ­φω­μέ­νοι πολί­τες στις ΗΠΑ, την Ευρώ­πη, τη Ρωσία και την Ουκρα­νία πρέ­πει να πει­στούν ότι κάθε εναλ­λα­κτι­κή στο σημε­ρι­νό σύστη­μα οδη­γή­σει σε Τσέρ­νο­μπιλ, γκού­λαγκ ή Κολι­μά (ΣΣ|> Колыма: μια αρκτι­κή περιο­χής της Ρωσί­ας, οπέ­ρα από το ομώ­νυ­μο ποτά­μι, που χρη­σι­μο­ποιεί­ται ως ανα­φο­ρά στα γκού­λαγκ). Εν τέλει, δεν έχουν ανο­σία στη ραφι­να­ρι­σμέ­νη προ­πα­γάν­δα, ένα από τα πολ­λά που υφί­στα­ται σήμε­ρα η γενιά μας σε αντί­θε­ση με τις προ­σω­πι­κές μας αφη­γή­σεις και βιώ­μα­τα για την κατα­στρο­φή του Τσέρ­νο­μπιλ.

Δεν υπάρ­χει τελι­κά μυστι­κή συνω­μο­σία παγκό­σμιων ελίτ πίσω από αυτό το σχέ­διο. Το κίνη­τρο είναι άλλο. Ένας ολό­κλη­ρος γαλα­ξί­ας αντι­κομ­μου­νι­στι­κών ται­νιών που εμφα­νί­ζο­νται στις οθό­νες μας, ακό­μα και 30 χρό­νια μετά την πτώ­ση του κομ­μου­νι­σμού, από το «Дау», «Праздник», ή πολ­λές ακό­μα παρα­γω­γές, όπως το ουκρα­νι­κό agitrop, поделки украинского агитпропа εκφρά­ζουν τη συνει­δη­τή άπο­ψη της κυρί­αρ­χης τάξης που θέλει να κρα­τή­σει το μέλ­λον για τον εαυ­τό της, υπο­τάσ­σο­ντας την ιστο­ρία μας.

Η κρι­τι­κή του ναζι­σμού δεν είναι «της μόδας», αντί­θε­τα, όλες οι ζωντα­νές δυνά­μεις επι­στρα­τεύ­ο­νται στον αγώ­να «κατά της κόκ­κι­νης απει­λής». Την ίδια στιγ­μή, η ανθρω­πι­στι­κή κλη­ρο­νο­μιά της σοβιε­τι­κής επο­χής απα­ξιώ­νε­ται και θάβε­ται, ακό­μα και η εκστρα­τεία διά­σω­σης της κου­βα­νι­κής κυβέρ­νη­σης, παι­διών που επη­ρε­ά­στη­καν από το Τσέρ­νο­μπιλ, που κου­βά­λη­σαν στην πλά­τη τους για σχε­δόν μισό αιώ­να, θα μπο­ρού­σε να γίνει μια σαγη­νευ­τι­κή και εξαί­ρε­τη ται­νία.

Στο μετα­ξύ εμείς δεν έχου­με τίπο­τε ν’ αντα­πα­ντή­σου­με, εκτός από τις δικές μας μνή­μες, που δεν αντι­στοι­χούν σε καμιά περί­πτω­ση στην εκδο­χή του ΗΒΟ ‑βρί­σκο­νται στον αντί­πο­δα.
(Андрей Манчук)


(ΣΣ |> οι υπο­γραμ­μί­σεις δικές μας, η μετά­φρα­ση έγι­νε συν­δυα­σμέ­να από το πρω­τό­τυ­πο, το αγγλι­κό και το ισπα­νι­κό δημοσίευμα)

Ο Андрей Манчук είναι ουκρα­νός δημο­σιο­γρά­φος, αντα­πο­κρι­τής της Ukraina.ru κοι­νω­νιο­λό­γος, ακτι­βι­στής ανθρω­πί­νων δικαιω­μά­των. Έχει εργα­στεί σε μεγά­λες ουκρα­νι­κές εφη­με­ρί­δες, με ρεπορ­τάζ από την Τσε­τσε­νία, το Ιράκ, το Τουρ­κι­κό Κουρ­δι­στάν, τη Νότια Οσε­τία, το Κοσ­συ­φο­πέ­διο, τη Συρία, τη Βενε­ζου­έ­λα, τη ΛΔΚ και άλλες χώρες. Έχει ασχο­λη­θεί με την ιστο­ρία της ουκρα­νι­κή ποί­η­σης (1920–1930), γρά­φει για τα θέμα­τα κοι­νω­νι­κά, οικο­λο­γί­ας, ιστο­ρί­ας και πολιτισμού.

Επι­μέ­λεια  Ομά­δα ¡H.lV.S!

Επι­κοι­νω­νία — [ FaceBook |>1<|-|>2<| ] — Blog

 

Μοι­ρα­στεί­τε το:

Μετάβαση στο περιεχόμενο