Η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει έντονο πρόβλημα λειψυδρίας

Η Ελλά­δα και οι άλλες χώρες της νότιας Ευρώ­πης (Ισπα­νία, Ιτα­λία, Κύπρος), αλλά και η Τουρ­κία, προ­βλέ­πε­ται να αντι­με­τω­πί­σουν αυξη­μέ­νες ελλεί­ψεις νερού, σύμ­φω­να με μια νέα επι­στη­μο­νι­κή μελέ­τη του Κοι­νού Κέντρου Ερευ­νών (JRC) της Ευρω­παϊ­κής Επιτροπής.

Η έρευ­να — που αξιο­λο­γεί τις μελ­λο­ντι­κές επι­πτώ­σεις της κλι­μα­τι­κής αλλα­γής, των αλλα­γών στις χρή­σεις γης και των συνη­θειών στην κατα­νά­λω­ση του νερού- εκτι­μά ότι ενώ από τη μία θα υπάρ­χουν αυξη­μέ­νες πλημ­μύ­ρες, από την άλλη θα επι­δει­νώ­νε­ται η λει­ψυ­δρία, ιδί­ως τα καλο­καί­ρια. Οι συνέ­πειες απο­δί­δο­νται κατά κύριο λόγο στην κλι­μα­τι­κή αλλα­γή (σε ποσο­στό 80% ως 90%) και δευ­τε­ρευό­ντως σε άλλους παρά­γο­ντες, όπως η χρή­ση της γης και του νερού (10% ως 20%).

Οι ερευ­νη­τές προ­βλέ­πουν σημα­ντι­κές μειώ­σεις στην ανα­πλή­ρω­ση του υδρο­φό­ρου ορί­ζο­ντα, ιδί­ως για την Ελλά­δα (προ­βλέ­πε­ται μια ετή­σια απώ­λεια της τάξης των 810 εκα­τομ­μυ­ρί­ων κυβι­κών μέτρων νερού), την Ισπα­νία και την Πορ­το­γα­λία, κάτι που σημαί­νει μειω­μέ­νη δια­θε­σι­μό­τη­τα νερού για άρδευ­ση γεωρ­γι­κών καλ­λιερ­γειών, άρα και μειω­μέ­νη δια­θε­σι­μό­τη­τα τροφίμων.

Η αυξα­νό­με­νη ξηρα­σία στον Ευρω­παϊ­κό Νότο θα οδη­γή­σει σε ολο­έ­να μεγα­λύ­τε­ρη έλλει­ψη νερού και σε μειω­μέ­να υδά­τι­να απο­θέ­μα­τα για τα υδροη­λε­κτρι­κά εργο­στά­σια σε μεσο­γεια­κές χώρες όπως η Ελλά­δα. Αυτό θα έχει ως συνέ­πεια, εκτός από τη γεωρ­γία και τα τρό­φι­μα, να επη­ρε­α­σθούν αρνη­τι­κά επί­σης οι τομείς της παρα­γω­γής ενέρ­γειας και των μεταφορών.

Για την Ελλά­δα ‑σε περί­πτω­ση ανό­δου της θερ­μο­κρα­σί­ας κατά δύο βαθ­μούς- ανα­μέ­νε­ται μια ετή­σια μεί­ω­ση της τάξης του 2% στην εισ­ροή υδά­των στα υδροη­λε­κτρι­κά εργο­στά­σια, ενώ αντί­θε­τα για τη βόρεια Ευρώ­πη προ­βλέ­πε­ται μια αύξη­ση περί­που κατά 13%. Αν όμως η άνο­δος της θερ­μο­κρα­σί­ας είναι μεγα­λύ­τε­ρη, έως το τέλος του αιώ­να η μεί­ω­ση στα υδροη­λε­κτρι­κά εργο­στά­σια μπο­ρεί να φθά­σει το 10%.

Η Ελλά­δα και η Κύπρος είναι οι δύο χώρες που ‑με μια άνο­δο της θερ­μο­κρα­σί­ας κατά δύο βαθ­μούς- προ­βλέ­πε­ται να έχουν την μεγα­λύ­τε­ρη πίε­ση στη δια­θε­σι­μό­τη­τα του νερού, καθώς προ­βλέ­πε­ται μια αύξη­ση περί­που κατά 100% στην ανα­λο­γία ζήτη­σης νερού προς δια­θε­σι­μό­τη­τά του (water demand-availability ratio-WEI), δηλα­δή θα έχουν την μεγα­λύ­τε­ρη ανι­σορ­ρο­πία ζήτη­σης-προ­σφο­ράς νερού στην Ευρώπη.

Οι επι­στή­μο­νες έκα­ναν εκτι­μή­σεις σε βάθος 30 ετών με βάση αφε­νός ένα αισιό­δο­ξο σενά­ριο (θα επι­τευ­χθεί ο στό­χος της Συμ­φω­νί­ας των Παρι­σί­ων το 2015 για άνο­δο της παγκό­σμιας θερ­μο­κρα­σί­ας λιγό­τε­ρο από δύο βαθ­μούς Κελ­σί­ου) και αφε­τέ­ρου ένα απαι­σιό­δο­ξο σενά­ριο (η άνο­δος της θερ­μο­κρα­σί­ας θα ξεπε­ρά­σει τους δύο βαθ­μούς και μπο­ρεί να φθά­σει ακό­μη και τους τέσ­σε­ρις). Αν και στην πρώ­τη πιο αισιό­δο­ξη περί­πτω­ση οι συνέ­πειες ανα­μέ­νο­νται λιγό­τε­ρο σοβα­ρές, παρό­λα αυτά πάλι προ­βλέ­πο­νται τόσο περισ­σό­τε­ρες πλημ­μύ­ρες, όσο και μεγα­λύ­τε­ρη λειψυδρία.

Συνο­λι­κά στις μεσο­γεια­κές χώρες της Ευρω­παϊ­κής Ένω­σης (μετα­ξύ των οποί­ων η Ελλά­δα) ο αριθ­μός των ανθρώ­πων που προ­βλέ­πε­ται να επη­ρε­α­σθούν από την έλλει­ψη νερού έως το τέλος του αιώ­να μας, αν ισχύ­σει το αισιό­δο­ξο σενά­ριο, θα αυξη­θεί από 85 εκα­τομ­μύ­ρια σήμε­ρα, σε 104 εκατομμύρια.

Οι χώρες της Κεντρι­κής και Βόρειας Ευρώ­πης θα έχουν στο μέλ­λον μεγα­λύ­τε­ρα απο­θέ­μα­τα νερού κάθε χρό­νο, αλλά και περισ­σό­τε­ρες πλημ­μύ­ρες σε σχέ­ση με τις χώρες της Νότιας Ευρώ­πης. Η μελέ­τη προ­τεί­νει να ληφθούν περισ­σό­τε­ρα προ­λη­πτι­κά μέτρα, ιδί­ως στη Νότια Ευρώ­πη, όπως καλύ­τε­ρη δια­χεί­ρι­ση του νερού για άρδευ­ση (ώστε να μη γίνε­ται σπα­τά­λη του), φύτε­μα περισ­σό­τε­ρων καλ­λιερ­γειών ανθε­κτι­κών στην ξηρα­σία, αύξη­ση του τιμο­λο­γί­ου για αγρο­τι­κή και βιο­μη­χα­νι­κή χρή­ση του νερού, ανά­πτυ­ξη νέων τεχνο­λο­γιών ψύξης στις μονά­δες ηλε­κτρο­πα­ρα­γω­γής (ώστε να κατα­να­λώ­νουν λιγό­τε­ρο νερό) κ.α.

Η μελέ­τη προει­δο­ποιεί ότι «αν η ζήτη­ση νερού παρα­μεί­νει στα σημε­ρι­νά επί­πε­δα και χωρίς σημα­ντι­κές προ­σπά­θειες για εξοι­κο­νό­μη­ση νερού, η άνο­δος της θερ­μο­κρα­σί­ας και η μεί­ω­ση των βρο­χο­πτώ­σε­ων λόγω κλι­μα­τι­κής αλλα­γής στη Μεσό­γειο θα προ­κα­λέ­σει ακραί­ες αυξή­σεις στη λει­ψυ­δρία. Οι άνθρω­ποι που ήδη έχουν επη­ρε­α­σθεί υπό τις παρού­σες κλι­μα­τι­κές συν­θή­κες, στο μέλ­λον θα έλθουν αντι­μέ­τω­ποι με πολύ πιο σοβα­ρή έλλει­ψη νερού από ό,τι τώρα».

Μια δεύτερη μελέτη επιβεβαιώνει

Μια δεύ­τε­ρη διε­θνής έρευ­να, με επι­κε­φα­λής τον καθη­γη­τή Ασίς Σάρ­μα του Πανε­πι­στη­μί­ου της Νέας Νότιας Ουα­λί­ας της Αυστρα­λί­ας, τα απο­τε­λέ­σμα­τα της οποί­ας δημο­σιεύ­θη­καν σε διά­φο­ρα επι­στη­μο­νι­κά περιο­δι­κά (Nature Geoscience, Geophysical Research Letters, Scientific Reports, Water Resources Research), επι­βε­βαιώ­νει το παρά­δο­ξο: τα απο­θέ­μα­τα νερού συρ­ρι­κνώ­νο­νται, ενώ η κλι­μα­τι­κή αλλα­γή προ­κα­λεί πιο έντο­νες βρο­χο­πτώ­σεις και πλημ­μύ­ρες. Η αιτία είναι ότι η άνο­δος της θερ­μο­κρα­σί­ας οδη­γεί σε μεγα­λύ­τε­ρη ξηρα­σία του εδά­φους, ιδί­ως σε περιο­χές ήδη ξηρές.

Η μελέ­τη — η πιο εκτε­τα­μέ­νη διε­θνής ανά­λυ­ση για τις βρο­χές και τις ροές των ποτα­μών μέχρι σήμε­ρα- έλα­βε υπό­ψη της στοι­χεία από χιλιά­δες σταθ­μούς παρα­τή­ρη­σης σε 160 χώρες. «Αυτό που δεν περι­μέ­να­με, είναι ότι, παρά τις έξτρα βρο­χές παντού στον κόσμο, τα μεγά­λα ποτά­μια στα­δια­κά στε­ρεύ­ουν. Λιγό­τε­ρο νερό στα ποτά­μια μας σημαί­νει λιγό­τε­ρο νερό στις πόλεις και στα αγρο­κτή­μα­τα. Και πιο ξηρό έδα­φος σημαί­νει πως οι αγρό­τες θα χρειά­ζο­νται περισ­σό­τε­ρο νερό για να μεγα­λώ­σουν τις ίδιες καλ­λιέρ­γειες. Είναι τρο­με­ρά ανη­συ­χη­τι­κό ότι κάτι παρό­μοιο συμ­βαί­νει παντού στον κόσμο».

Οι επι­στή­μο­νες έχουν υπο­λο­γί­σει ότι για κάθε 100 στα­γό­νες βρο­χής που πέφτουν στη γη, μόνο οι 36 μετα­τρέ­πο­νται σε «μπλε νερό», δηλα­δή εισέρ­χο­νται στις λίμνες, στα ποτά­μια και στον υδρο­φό­ρο ορί­ζο­ντα, συνε­πώς μπο­ρούν να αξιο­ποι­η­θούν για τις ανθρώ­πι­νες ανά­γκες. Τα υπό­λοι­πα δύο τρί­τα της βρο­χής γίνο­νται «πρά­σι­νο νερό», δηλα­δή κατα­κρα­τού­νται ως υγρα­σία από το έδαφος.

Όσο ανε­βαί­νει η θερ­μο­κρα­σία του πλα­νή­τη, τόσο περισ­σό­τε­ρο νερό εξα­τμί­ζε­ται από το έδα­φος, το οποίο έτσι απορ­ρο­φά μεγα­λύ­τε­ρη ποσό­τη­τα της βρο­χής, με απο­τέ­λε­σμα να απο­μέ­νει όλο και λιγό­τε­ρο «μπλε νερό» για ανθρώ­πι­νη χρήση.

«Το πρό­βλη­μα είναι διπλό», τόνι­σε ο Σάρ­μα. «Από τη μία ολο­έ­να λιγό­τε­ρο νερό κατα­λή­γει εκεί όπου μπο­ρού­με να το απο­θη­κεύ­σου­με για κατο­πι­νή χρή­ση. Από την άλλη, οι βρο­χές γίνο­νται πιο έντο­νες, κατα­κλύ­ζο­ντας τα συστή­μα­τα απορ­ρο­ής στις πόλεις και οδη­γώ­ντας σε συχνό­τε­ρες και πιο έντο­νες πλημ­μύ­ρες σε αστι­κές περιοχές».

Οι ερευ­νη­τές προ­τεί­νουν νέες πολι­τι­κές για το νερό, όπως λιγό­τε­ρο εντα­τι­κή χρή­ση του στη γεωρ­γία, αλλά και υπο­δο­μές για την απο­θή­κευ­ση του νερού των αστι­κών πλημ­μυ­ρών, ώστε να μη πηγαί­νει χαμέ­νο. Το Τόκιο, που κάπο­τε πλημ­μύ­ρι­ζε κάθε χρό­νο, πρω­το­πο­ρεί σε αυτό τον τομέα, καθώς έχει δημιουρ­γή­σει μια μεγά­λη υπό­γεια δεξα­με­νή, όπου συσ­σω­ρεύ­ο­νται τα νερά των πλημ­μυ­ρών και αργό­τε­ρα αξιο­ποιού­νται. Σήμε­ρα πια η ιαπω­νι­κή πρω­τεύ­ου­σα δεν πλήτ­τε­ται από πλημ­μυ­ρι­κά φαι­νό­με­να, ενώ παράλ­λη­λα έχει περισ­σό­τε­ρο δια­θέ­σι­μο νερό.