Η Ελληνική Αντίσταση και οι Εβραίοι 1941–1944

Υπο­λο­γί­ζε­ται πως περί­που 650 άνδρες και γυναί­κες από όλες σχε­δόν τις κοι­νό­τη­τες της χώρας εντά­χθη­καν σε διά­φο­ρες αντι­στα­σια­κές οργα­νώ­σεις ή έγι­ναν αντάρ­τες για να απο­φύ­γουν τη μέγ­γε­νη των Ναζί. Η συντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία εντά­χθη­κε στο Εθνι­κό Απε­λευ­θε­ρω­τι­κό Μέτω­πο (ΕΑΜ) και το ένο­πλο τμή­μα του, τον Ελλη­νι­κό Λαϊ­κό Απε­λευ­θε­ρω­τι­κό Στρα­τό (ΕΛΑΣ).

Οι πρώ­τοι αντάρ­τες εμφα­νί­στη­καν εκεί που χτύ­πη­σε πρώ­τα η ναζι­στι­κή λαί­λα­πα. Από τα τέλη του 1942 έως τον Μάιο του 1943, 250 Εβραί­οι της Θεσ­σα­λο­νί­κης διέ­φυ­γαν στα βου­νά της Μακε­δο­νί­ας ακο­λου­θώ­ντας τον ΕΛΑΣ. Η δεύ­τε­ρη φάση ξεκι­νά με την ιτα­λι­κή συν­θη­κο­λό­γη­ση (8 Σεπτεμ­βρί­ου 1943) και την ανά­λη­ψη του ελέγ­χου όλης της χώρας από τους Γερ­μα­νούς. Στις αρχές Οκτω­βρί­ου του 1943, εκα­το­ντά­δες Εβραί­οι των κοι­νο­τή­των Χαλ­κί­δας, Τρι­κά­λων, Καρ­δί­τσας, Βόλου, Λάρι­σας, Αγρι­νί­ου και Πάτρας εγκα­τα­στά­θη­καν με την προ­στα­σία του ΕΑΜ στα κοντι­νό­τε­ρα βου­νά, ενώ από την Αθή­να, περί­που 1.000 άτο­μα κατέ­φυ­γαν στην ορει­νή Στε­ρεά. Στην Ήπει­ρο, ελά­χι­στοι νεα­ροί διέ­φυ­γαν από τα Ιωάν­νι­να για να ενω­θούν με τους αντάρ­τες, ενώ κάποιοι Αρτι­νοί εντά­χθη­καν στο Εθνι­κό Δημο­κρα­τι­κό Ελλη­νι­κό Σύν­δε­σμο (ΕΔΕΣ) του Ναπο­λέ­ο­ντα Ζέρβα.

«Όσοι δεν πήραν τα όπλα, δού­λευαν δίπλα στους χωρι­κούς σαν σύν­δε­σμοι, στις βοη­θη­τι­κές υπη­ρε­σί­ες. Οι πιο εγγράμ­μα­τοι ανέ­λα­βαν τις γρα­φι­κές υπη­ρε­σί­ες, τον ανε­φο­δια­σμό, τη συγκέ­ντρω­ση τρο­φί­μων. Οι τεχνί­τες δού­λευαν στα συνερ­γεία για την κατα­σκευή ρού­χων, πηλι­κί­ων και αρβυ­λών. Οι γυναί­κες έρα­βαν, έπλε­καν κάλ­τσες και σκού­φους για τη «φανέλ­λα του αντάρ­τη» και οι νέες κοπέ­λες, σαν πιο μορ­φω­μέ­νες, ανέ­λα­βαν τις πολι­τι­στι­κές εκδη­λώ­σεις και τις θεα­τρι­κές παρα­στά­σεις» (Ιωσήφ Μάτσας). Χάρη στη μόρ­φω­σή τους, πολ­λοί δια­κρί­θη­καν ως για­τροί, υπεύ­θυ­νοι επι­με­λη­τεί­ας και επιτελικοί.

Συνο­λι­κά 91 Εβραί­οι σκο­τώ­θη­καν ή εκτε­λέ­στη­καν ως μέλη της Αντί­στα­σης. «Όλοι πέσα­νε πολε­μώ­ντας μέχρι την τελευ­ταία σφαί­ρα, μέτω­πο με μέτω­πο με τον εχθρό, χωρίς να λιπο­ψυ­χή­σουν» (Ισα­άκ Μωυ­σής). Η υπό­μνη­σή των ονο­μά­των τους είναι η δέου­σα τιμή σε όσους επέ­λε­ξαν τον ένδο­ξο θάνα­το του πολε­μι­στή ραντί­ζο­ντας με το αίμα τους τις στά­χτες χιλιά­δων ομο­θρή­σκων τους που δολο­φο­νή­θη­καν από τους Ναζί. Η άγνω­στη και συναρ­πα­στι­κή ιστο­ρία τους είναι ένα αιώ­νιο μήνυ­μα αγώ­να και θάρ­ρους. Η άλλη όψη του Ολοκαυτώματος.

ΕΒΡΑΙΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΟΙΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΑΡΤΕΣ

ΑΝΤΑΡΤΟΜΑΝΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑ

ΣΤΑ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ

ΟΙ ΜΠΟΥΡΛΟΤΙΕΡΗΔΕΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ

ΣΑΡΑ ΓΕΣΟΥΑ

ΟΙ ΜΠΟΥΡΛΟΤΙΕΡΗΔΕΣ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ

ΜΩΥΣ ΓΙΟΥΣΟΥΡΟΥΜ

Πηγή: jewishmuseum.gr