Η Εποποιία του Στάλινγκραντ

Στα τέλη του Γενάρη του 2019 συμπληρώνονται 76 χρόνια από την μάχη του Στάλινγκραντ με την ήττα των μέχρι τότε ανίκητων χιτλερικών στρατευμάτων και την περήφανη, ηρωική και γεμάτη αυτοθυσία νίκη του Κόκκινου Στρατού. Για την μάχη του Στάλινγκραντ, τον ηρωισμό των υπερασπιστών του και την μεγάλη νίκη του Κόκκινου Στρατού, που ήταν η αρχή του τέλους των Ναζί έχουν γραφτεί και θα γράφονται πολλά. Η αναφορά στο Στάλινγκραντ πάντα θα είναι ο φόρος τιμής προς τον Σοβιετικό λαό που απελευθέρωσε την Ευρώπη και κατ’ επέκταση και όλη την ανθρωπότητα από την μπότα του ναζισμού. Χωρίς αυτή την νίκη κανείς δεν μπορεί να ξέρει σε τι βαθμό θα είχε φτάσει το πισωγύρισμα της ανθρωπότητας.

Το Ατέχνως  επαναδημοσιεύει την σειρά των 5 αναρτήσεων για να υπενθυμίσει, και αν είναι δυνατόν και να φωτίσει, πλευρές αυτού του έπους που μας χάρισε την ελευθερία μας και ταυτόχρονα δείχνει και την ανωτερότητα του σοσιαλισμού στις κρίσιμες και σημαντικές στιγμές της Ιστορίας. Για την ηρωική αυτή σύγκρουση αυτοθυσίας αλλά και στρατιωτικής ευφυίας ισχύουν αυτά που λέει η ανακοίνωση των κομμουνιστικών κομμάτων της Ευρώπης για την συμπλήρωση 75 χρόνων από την μάχη του Στάλινγκραντ.

«Το Στάλινγκραντ είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα της ανωτερότητας του σοσιαλισμού σε σύγκριση με τον καπιταλισμό, επειδή ο σοσιαλισμός μπορεί να κινητοποιήσει όλες τις κοινωνικές δυνάμεις σε μια ζωτικής σημασίας μάχη. Η ιστορική αυτή νίκη αποδεικνύει όχι μόνο αρετές του κόκκινου στρατού, αλλά επίσης την ενότητα, την κοινή βούληση και την οργανωτική ικανότητα σε μια σοσιαλιστική χώρα».

Γράφει ο Πάνος Αλεπλιώτης //

Μαμάγιεφ Κουργκάν, ο λόφος που έγινε ο τάφος των Ναζί στο Στάλινγκραντ   

Το Μαμάγιεφ Κουργκάν (Ρωσικά: Мамаев курган) είναι ένας επιβλητικός λόφος  με θέα την πόλη του Στάλινγκραντ που έγινε πεδίο απίστευτα σκληρών συγκρούσεων στην διάρκεια της μάχης του Στάλινγκραντ. Οι Γερμανοί δεν κατάφεραν να τον καταλάβουν παρά μόνο για μια μέρα με τεράστιες απώλειες και από τις δύο πλευρές. Η μη κατάληψη του στρατηγικής σημασίας λόφου κράτησε ζωντανή την ελπίδα για την τελική νίκη του Κόκκινου Στρατού.

Το όνομα στα ρωσικά σημαίνει «τύμβος του Μαμάι». Ο λόφος σήμερα κυριαρχείται από ένα συγκρότημα μνημείων με αναφορά στην μάχη του Στάλινγκραντ (Αύγουστος 1942 έως τις 2 Φεβρουαρίου 1943).  Υπάρχουν πάντα επιμέρους σημεία που θα φωτίζονται από τους ιστορικούς και που αφορούν -πέρα από τον ηρωισμό και την ηθική- την ιδεολογική ανωτερότητα. Έχουν να κάνουν και με στρατιωτικές τακτικές και ελιγμούς που οι ειδικοί στα θέματα του πολέμου τα επεξεργάζονται και θα συνεχίσουν, μια και η νίκη στο Στάλινγκραντ είναι και νίκη στρατιωτικής τακτικής και ελιγμών.

Η μάχη για την υπεράσπιση του λόφου Μαμάγιεφ Κουργκάν είναι μια από αυτές τις μάχες που απαιτούν, πέρα από τον ηρωισμό, τακτική, ελιγμούς και αντεπιθέσεις.

Οι δυνάμεις της 6ης στρατιάς των Γερμανών στις 13 Σεπτεμβρίου του 1942, όταν εξαπέλυσαν την επίθεση κατάληψης του κέντρου του Στάλινγκραντ, αντιμετώπισαν την σκληρή αντίσταση των υπερασπιστών του λόφου, ύψωμα 102.0 όπως λένε οι στρατιωτικοί χάρτες, σε μια από τις πιό αιματηρές συμπλοκές της μάχης. Ο έλεγχος του λόφου που δεσπόζει πάνω από το Στάλινγκραντ ήταν ζωτικής σημασίας για τους Γερμανούς. Οι Σοβιετικοί είχαν χτίσει ισχυρές αμυντικές γραμμές στις πλαγιές του λόφου που αποτελούνταν από χαρακώματα, συρματόπλεγμα και ναρκοπέδια.

Οι Γερμανοί ωθούνταν προς τον λόφο,  με βαριές απώλειες. Όταν τελικά κατέλαβαν το λόφο, άρχισαν να βάλουν στο κέντρο της πόλης, καθώς και στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης κάτω από το λόφο.

Έτσι μπόρεσαν να καταλάβουν τον σιδηροδρομικό σταθμό του Στάλινγκραντ στις 14 Σεπτεμβρίου του 1942.

Την ίδια ημέρα, η Σοβιετική 13η Μεραρχία Τυφεκιοφόρων Φρουρών υπό την διοίκηση του Alexander Rodimtsev έφτασε στην πόλη από την ανατολική πλευρά του ποταμού Βόλγα, κάτω από καταιγισμό γερμανικών πυρών βαρύ πυροβολικού. Οι 10.000 άνδρες έσπευσαν αμέσως στη μάχη.

Στις 16 Σεπτεμβρίου οι Σοβιετικοί  ανακατέλαβαν τον λόφο Μαμάγιεφ, γράφει στα απομνημονεύματα του ο Στρατάρχης Ζούκωφ, πατέρας της Σοβιετικής νίκης στον Β Παγκόσμιο, και αγωνίζονταν  για την επανακατάκτηση του σιδηροδρομικού σταθμού, με τεράστιες απώλειες. Την επόμενη ημέρα, σε μία μόνο μέρα, σχεδόν όλοι οι 10000 άνδρες είχαν σκοτωθεί  από τους σφοδρούς βομβαρδισμούς των Γερμανών. Μόνον 320 Σοβιετικοί άντρες είχαν μείνει ζωντανοί.

Οι Σοβιετικοί έφεραν ενισχύσεις στο λόφο  όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Οι Γερμανοί επιτίθονταν στον λόφο έως και δώδεκα φορές την ημέρα, και οι Σοβιετικοί απαντούσαν με άγριες αντεπιθέσεις.

Στις 27 Σεπτεμβρίου, οι Γερμανοί κατέλαβαν το ήμισυ του Μαμάγιεφ. Οι Σοβιετικοί κράτησαν όμως τις δικές τους θέσεις στις πλαγιές του λόφου και την κορυφή, με την 284ο Μεραρχία Τυφεκιοφόρων. Ετσι εμποδίστηκαν οι Γερμανοί να χρησιμοποιήσουν τον λόφο για την πλήρη κατάληψη της πόλης, μέχρι τις 26 Ιανουαρίου 1943, όταν η μεγάλη αντεπίθεση των σοβιετικών δυνάμεων συνέτριψε τους Γερμανούς. Η μάχη της πόλης έληξε μία εβδομάδα αργότερα με μια απόλυτη ήττα της Γερμανίας.

Όταν έληξε η μάχη στο Μαμάγιεφ, το έδαφος στο λόφο είχε αναδεφτεί τόσο πολύ από τους βομβαρδισμούς και αναμείχθηκε σε τέτοιο βαθμό με μεταλλικά θραύσματα που είχε μεταξύ 500 και 1.250 κομμάτια  θραύσματα από μέταλλο ανά τετραγωνικό μέτρο.

Η γη πάνω στο λόφο είχε παραμείνει μαύρη τον χειμώνα, καθώς το χιόνι  έλιωσε από τις πολλές φωτιές και εκρήξεις. Ακόμη και την επόμενη άνοιξη το έδαφος του λόφου θα παρέμενε μαύρο, μέχρι που το χορτάρι άρχισε να φυτρώνει στο καμμένο έδαφος.

Οι πρώην απότομες πλαγιές του λόφου είχαν ισοπεδωθεί τελείως από τους μήνες του έντονου βομβαρδισμού. Ακόμη και σήμερα, είναι δυνατόν να βρεθούν θραύσματα οστών και μετάλλων που εξακολουθούν να είναι βαθιά θαμμένα στο χώμα.

Μετά τον πόλεμο, οι σοβιετικές αρχές αποφάσισαν την κατασκευή ενός τεράστιου Μνημείου στο συγκρότημα Μαμάγιεφ.

Το μνημειώδες έργο σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε μεταξύ 1959 και 1967 από τον γλύπτη Γιεβγκένι Βουτσέτιτς και τον μηχανικό Νικολάι Νικίτιν, και αποτελείται από ένα τεράστιο άγαλμα στην κορυφή του λόφου που απεικονίζει το κάλεσμα της Πατρίδας, που καλεί τους γιους και τις κόρες να αποκρούσουν τον εχθρό. Στα Ρωσικά: Родина-мать зовёт! Rodina Mat зовёт!

Γύρω από τον χώρο του αγάλματος υπάρχουν και άλλες κατασκευές που θυμίζουν τον αγώνα και την θυσία των αγωνιστών.

Ο Βασίλι Ιβάνοβιτς Τσουϊκόφ, ο οποίος ηγήθηκε της Σοβιετικής δυνάμεων στο Στάλινγκραντ, βρίσκεται θαμμένος στο Μαμάγιεφ, ο πρώτος Στρατάρχης της Σοβιετικής Ένωσης που θάφτηκε έξω από τη Μόσχα. Ο Σοβιετικός σκοπευτής και ήρωας του πολέμου Βασίλι Ζάιτσεφ επανατάφηκε εκεί το 2006.

Το άγαλμα είναι ύψους 52 μέτρων και η όλη κατασκευή έχει συνολικά ύψος 85 μέτρα από τα πόδια του αγάλματος μέχρι την άκρη του ξίφους που είναι 27 μέτρα, κυριαρχώντας στον ορίζοντα της πόλης του Στάλινγκραντ.

Μέχρι το 1967 ήταν το ψηλότερο μνημείο στον κόσμο και από το 2006 είναι το μεγαλύτερο μνημείο γυναικείας μορφής στον κόσμο.

Για την  κατασκευή του  χρησιμοποιήθηκε σκυρόδεμα, εκτός από τη λεπίδα του ξίφους που είναι από ανοξείδωτο ατσάλι. Η κατασκευή στέκεται σταθερά χωρίς υποστυλώματα αποκλειστικά και μόνο από το δικό της βάρος. Το άγαλμα είναι μια επιβλητική αναπαράσταση Νίκης, παρόμοια της Νίκης της Σαμοθράκης, ιδιαίτερα αν προσέξει κανείς τις πτυχώσεις του μανδύα του αγάλματος.

 Η πολιτική και στρατιωτική ιδιοφυία των Στάλιν, Ζούκωφ και Βασιλιέφσκι εγκλωβίζει τους Γερμανούς μέσα στο Στάλινγκραντ

Το σχέδιο της αντεπίθεσης «Ουρανός» που εκπονήθηκε στην Μόσχα από τους Στάλιν, Ζούκωφ και Βασιλιέφσκι, μετατρέπει τους Γερμανούς από πολιορκητές σε πολιορκούμενους.

Στις 13 Σεπτεβρίου του 1942 και την ώρα που οι Γερμανοί δεν καταφέρνουν να καταλάβουν τον στρατηγικής σημασίας λόφο Μαμάγιεφ Κουργκάν, το Στάλιγκραντ έχει μετατραπεί σε ένα απέραντο πεδίο μάχης. Οι Σοβιετικοί, που βλέπουν τις εφεδρίες τους να μειώνονται, εξαπολούν αντεπίθεση απελπισίας με τρομερές απώλειες που όμως φρενάρει τους Γερμανούς και τους αναγκάζει να υποχωρήσουν. Ο σιδηροδρομικός σταθμός αλλάζει χέρια πολλές φορές την ίδια μέρα. Οι μάχες συνεχίζονται από δρόμο σε δρόμο, από δωμάτιο σε δωμάτιο, στις σκάλες των σπιτιών, ακόμη και μέσα στους υπονόμους.

Οι Γερμανοί έχουν τον εδαφικό έλεγχο της πόλης αλλά δεν την έχουν καταλάβει. Κάθε βράδυ, μέχρι όλο τον Οκτώβριο, έρχονται ενισχύσεις από τον Βόλγα και αντιστέκονται στους Γερμανούς. Οι μάχες μεταφέρονται στην βιομηχανική περιοχή. Κάθε κτίριο γίνεται πεδίο μάχης. Δεν υπάρχει ενιαίο μέτωπο μάχης. Μόνο επιθέσεις και αντεπιθέσεις. Η υπεροπλία του πυροβολικού των Γερμανών δεν τους βοηθάει, αφού πια επιτιθέμενοι και αμυνόμενοι αλλάζουν συνεχώς θέσεις και ρόλους. Στο τέλος του Οκτώβρη φαίνεται να κάμπτονται οι δυνάμεις των Γερμανών και οι καθημερινές επιθέσεις μειώνονται

Επιχειρούν μια τελευταία μεγάλη επίθεση στις αρχές του Νοέμβρη μα οι Σοβιετικοί αρνούνται να ηττηθούν. Αν και πιεσμένοι στις όχθες του Βόλγα δεν κάνουν “ούτε ένα μέτρο” πίσω. Χιλιάδες ειναι οι καθημερινοί νεκροί και από τις δύο πλευρές, το Στάλιγκραντ όμως δεν πέφτει. Παράλληλα έχει αρχίσει η επιχείρηση «Ουρανός», η μεγάλη αντεπίθεση του Κόκκινου Στρατού βάσει του ιδιοφυούς σχεδίου που εκπονήθηκε στην Μόσχα στις 12 Σεπτεμβρίου από τον Ζούκωφ, τον Βασιλέφσκι και με την έγκριση του Στάλιν που είχε ο ίδιος καλέσει τον Ζούκωφ στην Μόσχα. Αναλύθηκαν στην σύσκεψη τα αίτια της μέχρι τώρα πορείας και αποτυχίας να συγκρατηθεί ο Ναζιστικός στρατός. Η απόφαση ήταν ομόφωνη. Μόνο με σχεδιασμένη αντεπίθεση θα τσακιστεί ο εχθρός.

Το Στάλινγκραντ θα πάρει βέβαια και άλλες ενισχύσεις για να αμυνθεί και να απωθήσει τους Γερμανούς, αλλά η αντεπίθεση θα γίνει στα άκρα. Το βόρειο και νότιο άκρο του μετώπου το φύλαγαν Ρουμάνικες δυνάμεις που δεν είχαν πάρει μέρος στις κυρίως μάχες. Καινούρια Σοβιετικά στρατεύματα έφτασαν στις όχθες του Ντον 160 χιλιόμετρα δυτικά του Στάλινγκραντ. Μεταφέρθηκε όλος ο άοπλος πληθυσμός σε βάθος 24 χιλιομέτρων από το μέτωπο. 17 παραπλανητικές γέφυρες κατασκευάστηκαν στον ποταμό Ντον για να μην καταλάβουν οι εχθροί από ποιές 5 θα περάσουν και πού ακριβώς θα γίνει η επίθεση.

Ένα ακόμη Σοβιετικό στράτευμα μεταφέρθηκε νότια του Στάλινγκραντ όπου και κει υπήρχαν Ρουμάνικα στρατεύματα. Στις 19 Νοεμβρίου εκδηλώνεται η επίθεση στο βόρειο άκρο και εξολοθρεύει σε μία μέρα τα ρουμάνικα στρατεύματα. 30.000 πιάνονται αιχμάλωτοι από ένα στράτευμα 152.000. Στις 20 Νοεμβρίου εκδηλώνεται η επίθεση των Σοβιετικών στο Νότιο άκρο. Οι Ρουμάνοι εγκαταλείπουν τις γραμμές τους και υποχωρούν προς το Στάλιγκραντ. Οι δύο Σοβιετικοί στρατοί του βορρά και του νότου μετά από πορεία 2 ημερών συναντώνται έξω από το Στάλινγκραντ πίσω από τις γραμμές των πολιορκητών Γερμανών. Η τανάλια έχει κλείσει.

Η οργή του Χίτλερ μόλις έμαθε την περικύκλωση της 6^ης στρατιάς του Φ. Πάουλους ήταν απερίγραπτη. Αποφάσισε να βρεθεί τρόπος να ενισχύσει τα στρατεύματα του στο Στάλινγκραντ. Η πλειοψηφία των στρατηγών του τον συμβούλευε να προσπαθήσουν οι Γερμανοί να σπάσουν τον κλοιό που δημιουργούσαν οι τρεις Σοβιετικές στρατιές υποχωρώντας από την πολιορκία της πόλης. Ο Χίτλερ απέκλεισε αυτή την λύση. Αντί για αυτό αποφάσισε να δημιουργήσει μια γιγάντια αερογέφυρα βοήθειας με άνδρες, υλικά και καύσιμα. Η 6^η στρατιά πήρε εντολή να οργανωθεί σε σχηματισμό «σκαντζόχοιρου» και να περιμένει την διάσωση. Ο Πάουλους απάντησε πως η κατάσταση είναι δραματική αφού τα πολεμοφόδια και τα καύσιμα μειωνόταν επικίνδυνα. Μόνο μια αντεπίθεση με έξοδο από τον κλοιό θα ήταν μια λύση. Η διάσωση από τα έξω δεν ήταν δυνατή, κατά τον Πάουλους πριν τις 10 Δεκεμβρίου και μέχρι τότε η στρατιά ήταν ακινητοποιημένη.

Σύμφωνα με τις έρευνες, η αερογέφυρα που έστησε ο Αρχηγός της Ναζιστικής αεροπορίας Hans Jeschonnek θα τροφοδοτούσε τον Πάουλους με 550 τόνους προμήθειες την ημέρα, αλλά μόνο οι 100 έφταναν στον προορισμό τους, αποτέλεσμα της δράσης των αντιαεροπορικών των Σοβιετικών. Στην επιστροφή τους παραλάμβαναν και τους τραυματίες που γινόταν όλο και περισσότεροι. Ο Χίτλερ δεν λυπήθηκε τους στρατιώτες του. Τους άφησε χωρίς πολεμοφόδια και καύσιμα περικυκλωμένους να πέσουν μέχρι τον τελευταίο. Το Στάλινγκραντ θα κρατηθεί με κάθε τίμημα, απαιτούσε ο Χίτλερ. Ήταν η πόλη που είχε το όνομα του Στάλιν και έπρεπε οπωσδήποτε να καταληφθεί, γράφουν οι Δυτικοί ιστορικοί σε πολλές από τις έρευνες για το θέμα. Οι Στάλιν, Ζούκωφ, Βασιλιέφσκι και η επιχείρηση “Ουρανός” του χάλασαν τα σχεδια. Οι πολιορκητές είναι πια πολιορκημένοι, 290.000 στρατός έχει εγκλωβιστεί μέσα στο Στάλινγκραντ. Το τέλος πλησιάζει..

Η μάχη του Στάλινγκραντ δεν αφορά μόνο την πόλη και τα περίχωρα. Εκτείνεται σε ένα συνολικό μέτωπο πάνω από 200 χιλιόμετρα όπου γίνονται σφοδρότατες μάχες με ελιγμούς, αντεπιθέσεις, τακτικές κινήσεις σε ανοιχτές πεδιάδες όπου μέχρι στιγμής οι Γερμανοί είχαν επιδείξει την υπεροπλία των πιο εξελιγμένων τανκς που διέθεταν. Αυτά μέχρι που αντιμετώπισαν τους αποφασισμένους Σοβιετικούς και την τακτική τους. Οι απώλειες είναι αμέτρητες. H Επιχείρηση Ουρανός του Στάλιν, Ζούκωφ και Βασιλέφσκι έχει εγκλωβίσει τους Γερμανούς στο Στάλινγκραντ. Εδώ θα δούμε την αποτυχημένη προσπάθεια των Γερμανών να ανοίξουν διάδρομο πρός τους εγκλωβισμένους.

Γερμανική επιχείρηση Wintergewitter, Χειμερινή Θύελλα.

Στις 16 Δεκέμβριο του 1942 Γερμανικές, Ρουμάνικες και Ιταλικές δυνάμεις με επικεφαλής την 4^η Στρατιά τεθωρακισμένων (Πάνσερ) με 50.000 στρατό και 250 τανκς με επικεφαλής τον στρατάρχη Μάινσταιν, διοικητή των δυνάμεων του μετώπου του ποταμού Ντον, πλησίασε το Στάλινγκραντ σε απόσταση 50 χιλιομέτρων, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσουν ρήγμα στην πολιορκία. Ο Μάινσταιν έγινε πρόσφατα πάλι επίκαιρος  από το “ρητό” του που “κοσμούσε” στρατόπεδο της Μυτιλήνης μέχρι να σβηστεί μετά από διαμαρτυρίες δημοκράτη, αγωνιστή φαντάρου που πήρε αναγκαστική απόσπαση για την πράξη του. Η στρατιά του Ντόν βρισκόταν έξω από τον κλοιό που είχαν δημιουργήσει οι Σοβιετικοί γύρω από το Στάλινγκραντ με την επιχείρηση «Ουρανός». Μεταξύ των δυνάμεων των Γερμανών ήταν η 11η μεραρχία Πάντσερ, ένα από τα πιο πλήρη, χωρίς απώλειες Γερμανικά τεθωρακισμένα τμήματα στο ανατολικό μέτωπο δεδομένου ότι είχε μεταφερθεί κατευθείαν από το αποθεματικό του γερμανικού στρατού με καινούργια τάνκς Tiger. Η 6η μεραρχία Πάντσερ ήταν επίσης πλήρης, επειδή είχε μεταφερθεί από τη Δυτική Ευρώπη. Η επίθεση αποκρούστηκε από τους Σοβιετικούς και ο Πάουλους και 290.000 στρατιώτες της 6^ης στρατιάς των Γερμανών και κάποιες μεραρχίες των Ρουμάνων παρέμειναν μέσα στην πίεση της «τανάλιας» των Σοβιετικών.

 

Η αντίδραση των Σοβιετικών 13-18 Δεκεμβρίου. Επιχείρηση ¨Μικρός Κρόνος»

Μετά την επίθεση της 4^ης Στρατιάς Πάντσερ η Ανώτατη Σοβιετική Στρατιωτική Διοίκηση με επικεφαλής τον Στάλιν αναπροσαρμόζει το Σχέδιο «Κρόνος» που προέβλεπε την απώθηση των Γερμανών από την περιοχή του Ντον, και στις 13 Δεκεμβρίου μεταφέρει δυνάμεις για να κόψουν την προώθηση της 4^ης στρατιάς προς το Στάλινγκραντ ώστε στις 15/12 να αντιμετωπίσουν τους Γερμανούς. Η δύναμη του Στρατού ήταν περίπου 90.000 στρατιώτες. Η επιχείρηση ονομάστηκε «Μικρός Κρόνος» και προέβλεπε το σπάσιμο της γραμμής της 8^ης Ιταλικής στρατιάς και επίθεση στους Γερμανούς πίσω από τις γραμμές τους.

Οι Ιταλοί αντιστάθηκαν πεισματικά στην επίθεση του Κόκκινου στρατού στις 16 αλλά στο τέλος τμήμα των θέσεων τους κατέρρευσε μετά από μάχη 2 ημερών. Αυτό δημιούργησε το ρήγμα που επεδίωκαν οι Σοβιετικοί και έσπειρε τον πανικό στους Γερμανούς μπροστά στον καινούργιο κίνδυνο να καταληφθεί η πόλη του Ροστόφ. Οι Γερμανοί είχαν τεράστιες απώλειες μετά το σπάσιμο των γραμμών των Ιταλών και το αριστερό τους άκρο κατέρρευσε. Τα δύο αυτά γεγονότα ανάγκασαν τον Μανστάιν να πάρει αμυντική θέση στην μάχη. Οι Σοβιετικοί άνοιξαν καινούργιο μέτωπο με μια ξαφνική επίθεση στο στρατιωτικό αεροδρόμιο των Γερμανών στην θέση Tatsinskaya καταστρέφοντας πολλά αεροπλάνα που χρησιμοποιούνταν για τον ανεφοδιασμό των εγκλωβισμένων Γερμανών στο Στάλινγκραντ. Έτσι η σχεδιαζόμενη επίθεση και προώθηση προς το Στάλινγκραντ δεν ήταν δυνατόν να γίνει με καθηλωμένες τις δυνάμεις των τεθωρακισμένων. Οι ερευνητές αναφέρουν πως παράλληλα ο Χίτλερ απαγόρευσε τον Πάουλους, όπως ζήτησε ο Μάινσταιν, να κινηθεί προς ενίσχυση των τεθωρακισμένων δυνάμεων για να δημιουργήσει τον διάδρομο που τόσο είχε ανάγκη. Όπως και να γίνει οι δυνάμεις των Γερμανών δεν μπορούσαν να εφαρμόσουν το αρχικό τους σχέδιο. Ο Κόκκινος Στρατός τους αντιμετώπιζε νικηφόρα και σε ανοιχτό έδαφος.

 

Η Κατάρρευση: 19-23 Δεκεμβρίου

Στις 19 Δεκεμβρίου, ο Μάινσταιν έστειλε τον Αξιωματικό πληροφοριών Eismann, στο Στάλινγκραντ να δώσει στον στρατηγό Paulus μια ακριβή εικόνα της στρατηγικής κατάστασης που είχε βρεθεί η Στρατιά του Ντον. Κατέληξαν πως δεν είναι δυνατόν να απεγκλωβιστεί η 6^η στρατιά του Πάουλους κάτω από αυτές τις συνθήκες και παρακάλεσαν οι εγκλωβισμένοι για καλύτερη προμήθεια πολεμοφοδίων και καυσίμων. Την ίδια ημέρα κατάφερε μια μεραρχία των Γερμανών να προωθηθεί προς το Στάλινγκραντ αλλά δεν είχε την υποστήριξη της 6ης στρατιάς που είχε πιά όλο κι όλο 70 τανκς για να βοήθήσει και καθόλου καύσιμα να διαθέσει. Η αλήθεια είναι ότι ακόμη και να βοηθούσε η 6^η Στρατιά οι Σοβιετικοί πλησίαζαν καταστρέφοντας την υπόλοιπη 4^η στρατιά των Ναζί. Κάτω από αυτή την απειλή οι Γερμανοί επιδόθηκαν μόνο σε ενίσχυση της άμυνας τους και στις 23 με 24 Δεκεμβρίου ήταν σε πλήρη υποχώρηση στις θέσεις από όπου ξεκίνησε.

Επακόλουθα

Η προσπάθεια δημιουργίας διαδρόμου και απεγκλωβισμού των δυνάμεων του Πάουλους που από πολιορκητής έγινε πολιορκούμενος και εγκλωβισμένος απέτυχε. Ο Κόκκινος Στρατός ήταν ελεύθερος πιά να στραφεί στην καταστροφή των δυνάμεων που ήταν μέσα στο Στάλινγκραντ και να επεκτείνει την επίθεση του πρός τα Δυτικά. Ήταν σε θέση να μεταφέρει 150.000 άνδρες και 630 τανκς εναντίον της 4η Στρατιάς Πάντσερ που ήταν σε υποχώρηση. Μέσα σε τρεις μέρες, οι επιτιθέμενες σοβιετικές μονάδες έσπασαν τις Ρουμάνικες γραμμές που προστάτευαν το πλευρό της 4ης Στρατιάς Πάντσερ και την απείλησαν από το νότο, αναγκάζοντας τους Γερμανούς να συνεχίσουν την υποχώρηση προς τα νοτιοδυτικά. Η στρατιά του Καυκάσου φοβούμενη μήπως εγκλωβιστεί στον Νότο έσπευσε στην υπεράσπιση του Ροστόφ , από την Σοβιετική κατάληψη μετά την μερική κατάρρευση της ιταλικής 8ης Στρατιάς.

Tα αποτελέσματα του “Μικρού Κρόνου” ήταν τα σοβιετικά στρατεύματα να σπάσουν τις εχθρικές γραμμές σε μέτωπο πλάτους 350 χιλιομέτρων . Νίκησαν και κατέστρεψαν  5 Ιταλικές, 5 Ρουμανικές και 1 Γερμανική μεραρχία, 3 ιταλικές ταξιαρχίες, νίκησαν 4 μεραρχίες Πεζικού των Γερμανών και 2  Γερμανικές μεραρχίες τεθωρακισμένων. Έπιασαν περίπου 60.000 αιχμαλώτους, κατέλαβαν 176 τανκς ,  370 αεροσκάφη,  και απώθησαν τους Γερμανούς του Μάινσταιν που από τον τρόμο τους βρέθηκαν 150 χιλιόμετρα με 200 χιλιόμετρα μακριά από το Στάλινγκραντ.

Ο δρόμος για την εκκαθάριση του Στάλιγκραντ από τους Γερμανούς είχε ανοίξει μετά την γενναία και επιτυχημένη τακτική του Κόκκινου στρατού στην επιχείρηση «Μικρός Κρόνος» και οι Γερμανοί του Πάουλους δεν έχουν πια καμία ελπίδα.

Στάλινγκραντ 1943, Επιχείρηση «Δαχτυλίδι», η τελική εξόντωση

Η επιχείρηση «Ουρανός» των Στάλιν, Ζούκωφ και Βασιλιέφσκι είχε στεφτεί με μεγάλη επιτυχία και εγκλώβισε την 6η στρατιά μέσα στο Στάλινγκραντ στις 23 Νοεμβρίου του 1942.

Στις 13 με 23 Δεκέμβρη αποκρούστηκε η προσπάθεια του Στρατάρχη Μάινσταιν να δημιουργήσει διάδρομο από τον ποταμό Ντόν μέχρι το Στάλινγκραντ και να απεγκλωβίσει την 6^η Στρατιά και τους περίπου 290.000 στρατιώτες υπό τον στρατηγό Πάουλους. Η επιχείρηση απόκρουσης ήταν ο «Μικρός Κρόνος».

Η επιχείρηση «Κρόνος» προέβλεπε την επίθεση για την ανακατάληψη της πόλης Ροστόφ που βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Ντον και την αποκοπή της Ά Στρατιάς των Γερμανών που είχε προωθηθεί προς τον Καύκασο. Η επιχείρηση δεν χρειάστηκε να ολοκληρωθεί σ αυτή την φάση γιατί μετά τον «Μικρό Κρόνο» οι δυνάμεις της Ά Στρατιάς υποχώρησαν προς τα βορειοδυτικά φοβούμενοι την περικύκλωση.

Όλα αυτά δημιουργούν μια αφόρητη κατάσταση για τους Γερμανούς του Πάουλους. Έχουν την γεωγραφική υπεροχή μέσα στο Στάλινγκραντ αλλά καταφθάνουν συνεχώς Σοβιετικές ενισχύσεις από τον Βόλγα. Το ύψωμα του Μαμάγιεφ δεν μπορούν να το καταλάβουν. Οι Σοβιετικοί έχουν σκάψει λαγούμια μέσα στην πόλη και από τέλος Αυγούστου μέχρι και όλο τον Νοέμβρη αμύνονται ηρωικά και αρνούνται να παραδοθούν. Ο Στρατάρχης Ζούκωφ αν και αναγκάστηκε πολλές φορές να μεταφέρει το Στρατηγείο του είναι και ο ίδιος μέσα στα χαρακώματα.

Οι Σοβιετικές δυνάμεις που έχουν περικυκλώσει το Στάλινγκραντ και έχουν αντιμετωπίσει την προσπάθεια απεγκλωβισμού τρέποντας σε φυγή 200 χιλιομέτρων τις υπόλοιπες δυνάμεις των Γερμανών προχωρούν στην επόμενη επιχείρηση. Την επιχείρηση «Δακτυλίδι» που προβλέπει την απώθηση των Γερμανών που βρίσκονται μέσα στο Στάλινγκραντ προς τον Νότο της πόλης σε μια θέση που οι Γερμανοί ονομάζουν Νότια τσέπη, τον εγκλωβισμό τους και την παράδοση. Οι Στρατιές των Σοβιετικών από τον Νότο, τον βορρά και από τις όχθες του Βόλγα συγκλίνουν και κλείνουν την τανάλια όλο και περισσότερο.

 

Η κατάσταση στο Γερμανικό στράτευμα της 6^ης στρατιάς μετά τις 23 Δεκέμβρη, τα Χριστούγεννα και την πρωτοχρονιά του 1943 γίνεται απελπιστική. Τα αεροπλάνα ανεφοδιασμού έχουν δυσκολία να έρθουν μετά την κατάληψη και καταστροφή του αεροδρομίου Tatskinskaya κατά την διάρκεια του Μικρού Κρόνου. Τα τρόφιμα λιγοστεύουν και οι θερμοκρασία πέφτει και κάτω από τους-30 βαθμούς.

« Αισθάνομαι προδομένος, γράφει Γερμανός στρατιώτης, σε γράμμα του προς τους γονείς του. Κρυώνουμε απίστευτα, δεν έχουμε τον κατάλληλο ρουχισμό, δεν έχουμε να φάμε και οι βόμβες πέφτουν συνεχώς».

Στις 24 Ιανουαρίου κόβεται η 6^η Γερμανική στρατιά σε δύο μέρη. Στις 31 Ιανουαρίου παραδόθηκε το νότιο τμήμα και στις 2 Φεβρουαρίου και τα υπόλοιπα στρατεύματα. 91.000 πιάστηκαν αιχμάλωτοι, εκ των οποίων 3.000 Ρουμάνοι. Ο στρατηγός Πάουλους που προβιβάστηκε σε Στρατάρχη από τον Χίτλερ στις 30 Ιανουαρίου κατά παράβαση των εντολών του δεν αυτοκτόνησε και δέχτηκε την παράδοση, σώζοντας σχεδόν 90.000 από τους περίπου 300.000 στρατιώτες που αποτελούσαν την 6^η Στρατιά που είχε εισβάλλει στο Στάλινγκραντ από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Οι 200 μέρες ανελέητων μαχών έφτασε στο τέλος του με πανωλεθρία των Ναζί. Τα σχέδια του Χίτλερ για κατάληψη του Στάλινγκραντ και των πετρελαίων του Καυκάσου απέτυχαν οικτρά. Μια ολόκληρη Στρατιά η 6^η καταστράφηκε ολοσχερώς και η αρχή του τέλους της Ναζιστικής πολεμικής μηχανής άρχισε να διαφαίνεται. Το βράδυ της 30 Ιανουαρίου του 1943 ο Γκέρινγκ σε ραδιοφωνικό του μήνυμα αναφέρεται στους Γερμανούς του Στάλιγκραντ και τους παρομοιάζει με τους 300 του Λεωνίδα. Μόνο που οι Ναζί δεν υπερασπιζόταν την πατρίδα τους 2774 χιλιόμετρα από το Βερολίνο και είχαν απέναντί τους τον Κόκκινο Στρατό!

Η επίθεση των Ναζί στο Στάλινγκραντ μετά την αποτυχημένη επίθεση για την κατάληψη της Μόσχας είχε σαν στόχο να καταλάβει την πλούσια σε πετρέλαια περιοχή του Καυκάσου. Ταυτόχρονα έχοντας τον έλεγχο του ποταμού Βόλγα, κατακτώντας το Στάλινγκραντ, να κόψει τον ανεφοδιασμό της Σ.Ένωσης από την κεντρική Ασία για να τσακίσει την Σοβιετική οικονομία και την πολεμική βιομηχανία. Οι θεωρίες ότι ήταν λάθος η επιλογή του Χίτλερ να επιτεθεί στο Στάλινγκραντ δεν στέκουν. Ήταν συνειδητή επιλογή που φυσικά είχε και ένα ιδεολογικό και προπαγανδιστικό υπόβαθρο η κατάληψη της πόλης που είχε το όνομα του Στάλιν.

Η αντίσταση των μαχητών του Στάλινγκραντ και οι στρατηγικές τακτικές της αντεπίθεσης που εκπόνησε ο Ζούκωφ και ο Βασιλέφσκι με την έγκριση του Στάλιν όχι μόνο έσωσε την πόλη και την περιοχή αλλά κατέστρεψε σημαντικό κομμάτι της Ναζιστικής μηχανής και γύρισε τον πόλεμο που μέχρι εκείνη την στιγμή οι ναζιστικές δυνάμεις ήταν ανίκητες. Οι Σοβιετικοί νίκησαν τους Ναζί και μέσα στην πόλη αλλά και σε ανοιχτό έδαφος παρ’ όλη την υπεροπλία των τανκς και της αεροπορίας που διέθεταν.

Η επίθεση στο Στάλινγκραντ έγινε μετά από καταιγιστικό βομβαρδισμό στις 23 Αυγούστου 1942.

1.200 αεροπλάνα έριξαν 1000 τόνους βόμβες. 40.000 κάτοικοι σκοτώθηκαν μόνο την πρώτη εβδομάδα και η πόλη ήταν γεμάτη φλεγόμενα ερείπια. Ταυτόχρονα προωθούνταν η 6^η στρατιά των Γερμανών με επικεφαλής τον στρατηγό Πάουλους με 90.000 στρατό και πυροβολικό στα πλαίσια της επιχείρησης «Μπλε» όπως είχε ονομαστεί από τους Ναζί στο βόρειο τμήμα της πόλης και στο νότιο προωθήθηκε ο 4^ος σχηματισμός τεθωρακισμένων.

Οι Σοβιετικοί διέθεταν την 62 Στρατιά με 40.000 στρατό και την απόφαση να πέσουν μέχρι τον τελευταίο. Η διαταγή Νο 227 του Στάλιν έλεγε « ούτε ένα βήμα πίσω». Από τον Αύγουστο και μέχρι τον Νοέμβριο η πίεση που δέχτηκαν οι μαχητές υπερασπιστές του Στάλινγκραντ ήταν φοβερή όπως και οι απώλειες. Ερχόταν βέβαια εφεδρείες μέσω πλοίων από τον Βόλγα όμως τα πυρά των Ναζί ήταν εξουθενωτικά. Η άμυνα γινόταν από δρόμο σε δρόμο, μέσα στα κτήρια, μέχρι και μέσα στους υπονόμους και στα εργοστάσια της βιομηχανικής ζώνης. Στις 12 Νοεμβρίου κλήθηκε ο Ζούκωφ στην Μόσχα. Εκεί μαζί με τον Βασιλέφσκι και την έγκριση του Στάλιν σχεδιάστηκε η αντεπίθεση όπως έχει περιγραφεί και σε άλλα κομμάτια του αφιερώματος. Η αντεπίθεση περιείχε:

 

• Την επιχείρηση “Ουρανός”: χτυπώντας στα βόρεια και νότια άκρα έσπασαν το μέτωπο των Γερμανών και κάνοντας κύκλο βρέθηκαν στην πλάτη των Γερμανών καθιστώντας τους περίπου 300.000 πολιορκητές σε πολιορκημένους.
• Την επιχείρηση “Κρόνος”: προέβλεπε την απελευθέρωση του Ροστόφ του Ντον και αποκλεισμό της στρατιάς που πήγαινε για Καύκασο.
• Την επιχείρηση “Μικρός Κρόνος” που διέλυσε και έτρεψε σε φυγή τις δυνάμεις του Στρατάρχη Μάινσταιν, γνωστού μας πιά από την «ρήση» του γραμμένη σε στρατόπεδο της Μυτιλήνης, που προσπάθησε να δημιουργήσει διάδρομο διαφυγής για τον Πάουλους και προκάλεσε και την υποχώρηση της στρατιάς του Καυκάσου.

Την τελική επιχείρηση “Δαχτυλίδι” που προέβλεπε την περικύκλωση των Γερμανών του Στάλινγκραντ και την εξουδετέρωση των δυνάμεων των πολιορκημένων πιά Γερμανών.

Η μάχη του Σταλινγκράντ είναι μια από τις μεγαλύτερες μάχες της Ιστορίας. Δεν περιορίστηκε μόνο μέσα στην πόλη αλλά και σε μια περίμετρο έως και 150 χιλιομέτρα απόσταση. Ήταν η αρχή του τέλους των Ναζί. Ήταν ταυτόχρονα μιά αιματηρή μάχη που κερδήθηκε από τους Σοβιετικούς και απέδειξε πως οι Ναζί δεν είναι ανίκητοι. Ενέπνευσε τους αντιφασίστες, δημοκράτες όλου του κόσμου και έδωσε μεγαλύτερη ώθηση στον αντιφασιστικό, αντιστασιακό αγώνα του ‘Β παγκοσμίου πολέμου. Στην μάχη πήραν μέρος 2.000.000 στρατιώτες, 2000 τανκς, 26.000 κανόνια, 2000 αεροπλάνα. Κράτησε 200 μέρες και στην καρδιά του Στάλινγκραντ σκοτώθηκαν 200.000 Γερμανοί.

Οι σύμμαχοι των Ναζί, Ρουμάνοι, Ούγγροι και Ιταλοί έχασαν 4 Στρατιές, περίπου 480.000 νεκρούς, τραυματίες και αιχμαλώτους. Στο Στάλινγκραντ και στην ευρύτερη περιοχή σκοτώθηκαν 480.000 Γερμανοί και 430.000 τραυματίστηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. 32 ταξιαρχίες του Ναζιστικού Στρατού καταστράφηκαν ολοσχερώς και 16 έμειναν με την μισή τους δύναμη. Οι Σοβιετικοί είχαν 485.000 νεκρούς και 650.000 άρρωστους και τραυματίες.Οι συγκλονιστικοί αυτοί αριθμοί σπάνια προέρχονται από Σοβιετικά αρχεία και δυσκολεύουν την έρευνα. Οι καπιταλιστικές πηγές δίνουν την εντύπωση πως πολύ στεναχωρήθηκαν για την ήττα των Ναζί και διαθέτουν και παραθέτουν λεπτομερέστατα τα γεγονότα όπως τα έχουν πάρει από τα αρχεία των Ναζί και γενικολογούν όταν πρόκειται για Σοβιετικές πηγές. Δεν είναι λίγες οι φορές που γίνονται αντικομουνιστικές ερμηνείες για τον επικό αγώνα των υπερασπιστών και για την συμβολή της ηγεσίας ιδιαίτερα του Στάλιν.

Η αλήθεια δεν μπορεί να κρυφτεί φυσικά. Ακόμη και μέσα από τα δικά τους θολά νοήματα η ανδρεία, η δόξα, η αυτοθυσία του Σοβιετικού λαού και του Κόκκινου Στρατού προβάλλει ξεκάθαρη. Δόξα και τιμή στους μαχητές του Στάλινγκραντ.

_________________________________________________________________________

Πάνος Αλεπλιώτης Δημοτικός σύμβουλος Πυλαίας Θεσσαλονίκης 87/90 και 99/2002. Αντιδήμαρχος Πυλαίας από το 1987 έως και το 1990 και από το 1999 έως και το 2000. Εργάστηκε σαν γεωλόγος, περιβαλλοντολόγος και χωροτάκτης στην Ελλάδα και στην Σουηδία