Να είσαι σίγουρος πως το χρέος σου το έκανες

Εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, τον τελευ­ταίο απο­χαι­ρε­τι­σμό στον σύντρο­φό μας Γιώρ­γη Φαρ­σα­κί­δη απηύ­θυ­νε ο Γενι­κός της Γραμ­μα­τέ­ας, Δημή­τρης Κουτσούμπας.

«Εκ μέρους της ΚΕ του ΚΚΕ, απο­χαι­ρε­τού­με σήμε­ρα τον σύντρο­φο Γιώρ­γη Φαρ­σα­κί­δη, ταλα­ντού­χο εικα­στι­κό και λογο­τέ­χνη, αφο­σιω­μέ­νο αγω­νι­στή στα ιδα­νι­κά του ΚΚΕ, ο οποί­ος παρέ­μει­νε μέχρι το τέλος της ζωής του ακού­ρα­στος και δημιουργικός.

Ο λαός μας με μια απί­στευ­τη σοφία, από­σταγ­μα βαθιάς κοι­νω­νι­κής πεί­ρας, όταν μιλού­σε παλιά για τους ζωγρά­φους, έλε­γε πως ένας ζωγρά­φος “ιστο­ρεί”.
Ο Γιώρ­γης Φαρ­σα­κί­δης το επι­βε­βαί­ω­σε, “ιστο­ρώ­ντας” τον αγώ­να της εργα­τι­κής τάξης και του ΚΚΕ στις πιο μεγά­λες ώρες τους στον αιώ­να που πέρασε.
Συντέ­λε­σε και αυτός με τον χρω­στή­ρα του, τα εργα­λεία της χαρα­κτι­κής του και την πένα του, με τη στά­ση και τη δρά­ση του, με όλη τη ζωή του, στο ανε­ξί­τη­λο κόκ­κι­νο του Κόμματος.

Ο Γιώρ­γης Φαρ­σα­κί­δης είχε πολ­λή αγά­πη για τη ζωή, αγά­πη για όλους και για όλα: Πρώ­τα — πρώ­τα και πάνω απ’ όλα, αγά­πη για τους ανθρώπους.
Ποτέ δεν γκρί­νια­ξε και δεν παρα­πο­νέ­θη­κε. Είδε τη φυλα­κή και την εξο­ρία, κάθε πτυ­χή της ζωής, από την ανθρώ­πι­νη ουσια­στι­κή πλευ­ρά, από την πλευ­ρά των ανθρώ­πι­νων σχέ­σε­ων που δια­μορ­φώ­νο­νται εκεί. Τα έζη­σε όλα με κέφι, δύνα­μη, χιού­μορ και μεγά­λη ευαισθησία.
Οπως ο ίδιος θυμό­ταν, “το μονα­δι­κό δεκα­ρά­κι που έπαιρ­να, προς μεγά­λη θλί­ψη της μάνας μου, ήταν στο μάθη­μα της ιχνο­γρα­φί­ας. Αντι­στάθ­μι­σμα, δικαί­ω­ση και γέφυ­ρα επι­κοι­νω­νί­ας μου με τους άλλους”.

Κάθε «πινελιά» του Γ. Φαρσακίδη ήταν ο αγώνας ο δικός του, ο αγώνας του ΚΚΕ

Ο Γιώρ­γης Φαρ­σα­κί­δης κρά­τη­σε αυτό το “μονα­δι­κό”, μα τόσο μεγά­λο “δεκα­ρά­κι”, σε όλη τη ζωή του, που την αφιέ­ρω­σε για τη σοσια­λι­στι­κή — κομ­μου­νι­στι­κή κοι­νω­νία. Το μακρύ και συναρ­πα­στι­κό ταξί­δι της ζωής του ξεκί­νη­σε στην Οδησ­σό, το 1924.
Η μάνα του Ρωσί­δα και ο πατέ­ρας του Πόντιος, κυνη­γη­μέ­νος από τους Τούρ­κους, που τιμή­θη­κε από την ΕΣΣΔ ως “πρω­το­πό­ρος της σοσια­λι­στι­κής εργα­σί­ας”. Από αυτόν έμα­θε πως “το μεγά­λο δίκιο είναι το δίκιο της επανάστασης”.
Στην Ελλά­δα η οικο­γέ­νειά του ήρθε το 1934 και εγκα­τα­στά­θη­κε στη Θεσ­σα­λο­νί­κη. Από μικρός έρχε­ται σε επα­φή με τις ιδέ­ες του ΚΚΕ. Σε ηλι­κία δεκα­ο­κτώ ετών εντάσ­σε­ται στον ΕΛΑΣ και το ίδιο διά­στη­μα αρχί­ζει η δημιουρ­γι­κή σχέ­ση του με την Τέχνη, αρχι­κά σκι­τσά­ρο­ντας γελοιο­γρα­φί­ες, που σατί­ρι­ζαν τους κατα­κτη­τές και τους ντό­πιους συνερ­γά­τες τους.
Στις μάχες με τους Γερ­μα­νούς και Βούλ­γα­ρους τραυ­μα­τί­στη­κε δύο φορές, ενώ σακα­τεύ­τη­καν και τα δυο του χέρια. Κι όμως, με σακα­τε­μέ­να χέρια αυτός ο άνθρω­πος κατά­φε­ρε να ζωγρα­φί­ζει τόσο καλά.
Μετά την Απε­λευ­θέ­ρω­ση γνώ­ρι­σε τις σκλη­ρές διώ­ξεις και τα βασα­νι­στή­ρια του αστι­κού κρά­τους και “περ­πά­τη­σε τον θάνα­το δίχως να σκο­ντά­ψει” για δεκα­ε­ξή­μι­σι ολό­κλη­ρα χρό­νια στον Αη Στρά­τη, στη Μακρό­νη­σο, στη Γυά­ρο και τη Λέρο.

Μαζί του περ­πά­τη­σε και η Τέχνη του, που δια­λε­κτι­κά δεμέ­νη με την κομ­μου­νι­στι­κή ιδε­ο­λο­γία του, την ακλό­νη­τη στά­ση του και τη συμ­βο­λή σπου­δαί­ων συγκρα­τού­με­νών του, όπως ο Ρίτσος, ο Δαγκλής, ο Κατρά­κης, θα ωρι­μά­σει και από την άπο­ψη της φόρ­μας, αλλά κυρί­ως από την πλευ­ρά του περιεχομένου.
Στον και­ρό της φρί­κης τρα­γου­δού­σε το τρα­γού­δι της φρί­κης, όπως έλε­γε ο Μπρεχτ. Για­τί η τέχνη του Φαρ­σα­κί­δη στους τόπους της κόλα­σης ήταν η καθη­με­ρι­νή συνει­δη­τή ανα­μέ­τρη­ση του κομ­μου­νι­στή με τα όριά του, με τις αντο­χές του, όλα όσα επι­χει­ρού­σε να λυγί­σει η βαρ­βα­ρό­τη­τα του αστι­κού κράτους.

Ο Φαρσακίδης ήταν παρών στις φυλακές και στις εξορίες, στα βασανιστήρια και στις εκτελέσεις, στην απώλεια των συντρόφων. Παρών, όχι βέβαια ως “παρατηρητής”, αλλά ως ένας μαχόμενος με όλο του το είναι σύντροφος. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, εκείνες ακριβώς τις στιγμές δημιουργούσε.

Ακρι­βώς αυτό το έργο του, αν και “τυπι­κά” δεν είχε σπου­δά­σει — είχε όμως παι­δεία και διά­βα­ζε πολύ — ήταν εξαι­ρε­τι­κά σύγχρονο.
Κάθε “πινε­λιά” του Γ. Φαρ­σα­κί­δη ήταν ο αγώ­νας ο δικός του, ήταν ο αγώ­νας του ΚΚΕ. Το ΚΚΕ νίκη­σε στον αγώ­να αυτό. Ο Γιώρ­γης Φαρ­σα­κί­δης νίκη­σε στον αγώ­να αυτό.
Στους τόπους της κρά­τη­σής του, ζωγρα­φί­ζει, κάνει πυρο­γρα­φί­ες και χαρά­ζει θέμα­τα από τη ζωή των συγκρα­τού­με­νων συνα­γω­νι­στών του κι αργό­τε­ρα από τους αγώ­νες του ελλη­νι­κού λαού.
Τα χαρα­κτι­κά του στα ξερο­νή­σια του θανά­του βγά­ζουν τη γλώσ­σα στην “αιγιο­πε­λα­γί­τι­κη ποί­η­ση” και στο “απέ­ρα­ντο γαλά­ζιο” της θάλασσας.
Για­τί εκεί, κατα­με­σής σε ένα από τα πιο ελεύ­θε­ρα στοι­χεία της φύσης, το πέλα­γος, εμπό­δι­ζαν τους ανθρώ­πους να βαδί­σουν, αλυ­σό­δε­ναν τους ανθρώπους.

Ηξε­ρε να χρη­σι­μο­ποιεί το πηγαίο χιού­μορ του για να τονώ­νει τους συντρό­φους του στις δύσκο­λες στιγ­μές, όταν έφευ­γαν για την εκτέ­λε­ση, όταν γύρι­ζαν από τα βασανιστήρια.
“Το γέλιο στά­θη­κε ένας πολύ­τι­μος σύντρο­φος σε δύσκο­λες ώρες. Θυμά­μαι στο Μακρο­νή­σι γελού­σα­με συχνά, γελού­σα­με πολύ. Με τη λύσ­σα του αλφα­μί­τη, με την κού­ρα­σή του να μας χτυ­πά­ει. Με την τρέ­λα, με τον πόνο, με τις πλη­γές μας. Με ό,τι σήμε­ρα πια δεν θα γελού­σες ποτέ”, έλε­γε ο Γιώρ­γης Φαρσακίδης.
Ολα, όμως, κατέ­λη­γαν σε ένα πικρό χαμό­γε­λο, όταν η κου­βέ­ντα έφθα­νε στους συντρό­φους που εκτελέστηκαν.

Η ζωή του, η δράση του, οι εικόνες, τα λόγια του διδάσκουν, συγκινούν και ατσαλώνουν

Μετά την πτώ­ση της χού­ντας δημο­σιεύ­ει εργα­σί­ες του σε εφη­με­ρί­δες, εκθέ­τει, τυπώ­νει και κυκλο­φο­ρεί τα έργα του. Τώρα ό,τι δεν “ιστο­ρεί” με χρώ­μα­τα και μελά­νι, το ιστο­ρεί με χιλιά­δες λέξεις.
Στα πολ­λά βιβλία του η έγνοια του ήταν να μη χαθεί καμία μνή­μη από τα χρό­νια της φυλα­κής και της εξο­ρί­ας. Εγρα­ψε, όμως, και βιβλία θεω­ρη­τι­κά για τη θρη­σκεία και την τέχνη. Βιβλία με τις παι­δι­κές του αναμνήσεις.
Βιβλία — λευ­κώ­μα­τα για την εγκα­τά­στα­ση στην Ελλά­δα των Ποντί­ων. Καθώς και ένα βιβλίο σημα­ντι­κή προ­σφο­ρά για την αλη­θι­νή ιστο­ρία του Ολο­καυ­τώ­μα­τος στον Χορτιάτη.

Ξεχω­ρι­στή θέση κατέ­χει το αυτο­βιο­γρα­φι­κό του λεύ­κω­μα “Σαν πας στον πηγαι­μό για την Ιθάκη…”.

Μέλος της Κομ­μα­τι­κής Οργά­νω­σης των Εικα­στι­κών, ήταν μαζί με άλλους εικα­στι­κούς αγω­νι­στές που είχαν βγει από τα δύσκο­λα και ματω­μέ­να χρό­νια, ζωντα­νό παρά­δειγ­μα ιστο­ρί­ας, πάντα σεμνός και λιγομίλητος.
Μετεί­χε και προ­κα­λού­σε συζη­τή­σεις με όλους και ιδιαί­τε­ρα με τους συνα­δέλ­φους του:
Για τα μεγά­λα ζητή­μα­τα της ανθρω­πό­τη­τας, για τη φιλο­σο­φία, για τον σοσια­λι­σμό στις χώρες της οικο­δό­μη­σής του, για τη λαϊ­κή εξου­σία, για τον οπορτουνισμό.

Συζη­τή­σεις για τα πάντα, μετα­ξύ των παλιών και νέων συντρό­φων εικα­στι­κών και πολ­λών άλλων ποι­η­τών, συγ­γρα­φέ­ων, συνεξόριστων.
Κάθε βρα­διά κατέ­λη­γε με μάθη­μα ζωντα­νής ιστο­ρί­ας. Με δασκά­λους τους αγω­νι­στές και πρώ­το από όλους τον Γ. Φαρσακίδη.
Πολ­λές φορές καλού­σε φίλους, συνα­δέλ­φους στον δικό του, εντε­λώς λιτό χώρο, κοντά στην Πλα­τεία Αττι­κής. Στο χώρο αυτό είχε “χιλιά­δες” συρ­τα­ρά­κια που μέσα είχε το πολύ­τι­μο υλι­κό που είχε σώσει από την εξορία.

Σκι­τσά­κια σε τσι­γα­ρό­χαρ­τα, ζελα­τί­νες χαραγ­μέ­νες, φωτο­γρα­φί­ες και σημειώ­μα­τα, χιλιά­δες μικρο­σκο­πι­κά αντι­κεί­με­να που συγκρο­τού­σαν ένα πολύ­τι­μο αρχείο, το οποίο ταξι­νο­μού­σε διαρ­κώς, ως χρέ­ος προς το ΚΚΕ και την Ιστορία.
Το εικα­στι­κό και λογο­τε­χνι­κό έργο του Γιώρ­γη Φαρ­σα­κί­δη πέρα­σε τα σύνο­ρα της Ελλά­δας. Οι εκθέ­σεις που παρου­σί­α­ζε το έργο του, ήταν ιδιαί­τε­ρα πρω­το­πο­ρια­κές. Εικα­στι­κά έργα και μαζί ντο­κου­μέ­ντα και βιω­μα­τι­κός λόγος.
Η δου­λειά του εντυ­πω­σί­α­ζε πάντα. Φιλο­ξε­νή­θη­κε με κρι­τι­κά σχό­λια και παρου­σιά­σεις στην “Πράβ­ντα”, στην “Ισβέ­στια”, στη “Σαβιέ­τσκα­για Κουλ­τού­ρα” και άλλα έντυ­πα και μέρος της εργα­σί­ας του προ­βλή­θη­κε από τη σοβιε­τι­κή τηλεόραση.

Στο γιορ­τα­σμό για τα 30χρονα της Αντι­φα­σι­στι­κής Νίκης το 1975, καλε­σμέ­νος της “Πράβ­ντα”, τιμή­θη­κε για την αγω­νι­στι­κή και καλ­λι­τε­χνι­κή του δρα­στη­ριό­τη­τα με το Ανώ­τα­το Χρυ­σό Μετάλ­λιο της Σοβιε­τι­κής Επι­τρο­πής Ειρήνης.

Το 1984, το βιβλίο του “Η Πρώ­τη Πατρί­δα” πήρε το πρώ­το βρα­βείο της Εται­ρεί­ας Ελλή­νων Λογοτεχνών.

Στα κατο­πι­νά χρό­νια συνέ­χι­σε τη δρα­στη­ριό­τη­τά του, οργα­νώ­νο­ντας εκθέ­σεις των εικα­στι­κών του έργων, ταξι­δεύ­ο­ντας και συγ­γρά­φο­ντας μια σει­ρά βιβλία που αφο­ρούν τόσο τα προ­σω­πι­κά του βιώ­μα­τα, όσο και δοκί­μια σε θέμα­τα ιστο­ρι­κά και φιλο­σο­φι­κά­Οι αγώ­νες και οι θυσί­ες του Γιώρ­γου Φαρ­σα­κί­δη, για να καταρ­γη­θεί η εκμε­τάλ­λευ­ση, για να “ανθρω­πέ­ψει ο άνθρω­πος”, έδω­σαν στο έργο του ένα ξεχω­ρι­στό περιεχόμενο.

Η ζωή του, η δρά­ση του, οι εικό­νες, τα λόγια του διδά­σκουν, συγκι­νούν και ατσα­λώ­νουν τη θέλη­σή μας να παλέ­ψου­με για έναν καλύ­τε­ρο κόσμο.

Τίμησες και με το παραπάνω τον τίτλο του μέλους του ΚΚΕ

Ο καλ­λι­τέ­χνης μας, θα λέγα­με, έκα­νε κάτι πολύ σπου­δαίο: Ανοι­ξε ένα παρά­θυ­ρο, για ν’ ατε­νί­ζου­με το μέλλον.
Οπως λέει και ο ποι­η­τής μας Γιάν­νης Ρίτσος, “ερχό­μα­στε από πολύ μακριά και πάμε πολύ μακριά”.
Αντλού­με δύνα­μη, αισιο­δο­ξία, αντο­χή και απα­ρά­μιλ­λη απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα από το μέλ­λον, από τις ιδέ­ες μας και τους σκο­πούς του αγώ­να. Μα ταυ­τό­χρο­να, εμπνε­ό­μα­στε, διδα­σκό­μα­στε κι αντλού­με πρό­σθε­τη δύνα­μη, ορμή και στα­θε­ρό­τη­τα από την Ιστο­ρία μας.

Οπως έλε­γε και ο ίδιος ο σύντρο­φος Φαρ­σα­κί­δης στον προ­συ­νε­δρια­κό διά­λο­γο πριν από κάποια χρόνια:
“Από θέση μιας υπε­ρώ­ρι­μης ηλι­κί­ας, πιστεύ­ο­ντας πάντα ότι το όμορ­φο μέλ­λον στον πλα­νή­τη μας ανή­κει στο Σοσια­λι­σμό, προ­σπά­θη­σα και προ­σπα­θώ να συμ­βά­λω, στην ολο­κλή­ρω­ση της νικη­φό­ρας πορεί­ας του…”.

Σύντροφε Γιώργη,

Να είσαι σίγουρος πως το χρέος σου το έκανες. 
Τίμησες και με το παραπάνω τον τίτλο του μέλους του ΚΚΕ. 
Καλό σου ταξίδι πολυαγαπημένε μας σύντροφε».

Πηγή φωτο 902.gr

Γιώργης Φαρσακίδης