Η θέση του αθλητισμού εν καιρώ πανδημίας

Η παν­δη­μία είναι εδώ και όπως φαί­νε­ται καλά κρα­τεί. Ο,τι και να πού­με, ό,τι και να σκε­φτού­με έχει αρχή και τέλος τα «πλο­κά­μια» της. Και ορι­σμέ­νοι έχου­με κου­ρα­στεί και φοβόμαστε.

Φοβό­μα­στε για εμάς, τα παι­διά μας, τους γύρω ανθρώ­πους, τις συν­θή­κες που δημιουρ­γή­θη­καν και μπο­ρεί να παγιω­θούν, το άγνω­στο αύριο. Ξέρε­τε όμως κάτι; Είναι εύλο­γο, δικαιο­λο­γη­μέ­νο και δεν πει­ρά­ζει αν νιώ­θου­με έτσι. Παρ’ όλες τις δυσκο­λί­ες και τα εμπό­δια που συνα­ντά­με στην καθη­με­ρι­νό­τη­τά μας, χρειά­ζε­ται να στα­θού­με δυνα­τοί και να μην υπο­κύ­ψου­με. Το παι­δί μας και ο ίδιος μας ο εαυ­τός μας χρειά­ζε­ται και εμείς χρειά­ζε­ται να δού­με πώς μπο­ρού­με να δια­χει­ρι­στού­με με τον δικό μας καλύ­τε­ρο δυνα­τό τρό­πο και ανά­λο­γα με τις δυνά­μεις μας τις κατα­στά­σεις αυτές.

Οι πρό­σφα­τοι και­ροί απέ­δει­ξαν ότι η μετα­ξύ μας αλλη­λεγ­γύη και στή­ρι­ξη είναι πολύ πιο ωφέ­λι­μα «όπλα» από την (ελά­χι­στη επι­τρέψ­τε μου να πω) ουσια­στι­κή ψυχο­κοι­νω­νι­κή υπο­στή­ρι­ξη που όφει­λε να μας προ­σφέ­ρει η πολιτεία.

Στή­ρι­ξη η οποία θα δια­τη­ρού­σε την ποιό­τη­τα ζωή μας σε ένα επί­πε­δο όπου οι αγω­νί­ες και οι φόβοι θα υπο­χω­ρού­σαν μπρο­στά στη σωστή αντι­κει­με­νι­κή και χωρίς συναι­σθη­μα­τι­σμούς και τρο­μο­λα­γνί­ες ενη­μέ­ρω­ση και προ­τά­σεις. Όμως, την ίδια στιγ­μή πρέ­πει να δοκι­μά­σου­με και να εξε­τά­σου­με διά­φο­ρους τρό­πους δια­χεί­ρι­σης κατα­στά­σε­ων οι οποί­οι θα μας βοη­θή­σουν πραγ­μα­τι­κά να στα­θού­με στο ύψος των περι­στά­σε­ων και να γίνου­με καλύτεροι.

Μπο­ρού­με; Επι­λέ­γου­με να πού­με ΝΑΙ… είναι τόσο σημα­ντι­κό για εμάς, για τα παι­διά μας, αλλά και για τα παι­διά όλου του κόσμου να ανυ­ψώ­σου­με ηθι­κό… Να κοι­τά­ξου­με τον εαυ­τό μας λίγο και­ρό μετά, να δού­με τι πρά­ξα­με, να περη­φα­νευ­τού­με που κρα­τη­θή­κα­με και δεν λυγί­σα­με, που αλλη­λο­στη­ρι­χθή­κα­με και να αφου­γκρα­στού­με τι μας άφη­σε όλη αυτή η δια­δι­κα­σία. Και τότε θα δεί­χνει πολύ σπου­δαίο… Και μέσα στην αθω­ό­τη­τα των ματιών των παι­διών μας ‑την αθω­ό­τη­τα που εμείς προ­στα­τέ­ψα­με στα δύσκο­λα- θα βρού­με ξανά την ηρε­μία, τη γαλή­νη και την εμπι­στο­σύ­νη σε εμάς και τους γύρω μας. Ας δού­με λοι­πόν τι συμ­βαί­νει στον τομέα της φυσι­κής αγω­γής και του αθλη­τι­σμού. Συζη­τώ­ντας με πολ­λούς γονείς, οι αγω­νί­ες και οι αμφι­βο­λί­ες όλων μας είναι εύλο­γες. Δεν είμα­στε σίγου­ροι τι είναι σωστό και τι είναι λάθος, αλλά για αυτό που είμα­στε σίγου­ροι είναι ότι θέλου­με να είναι όσο το δυνα­τόν πιο ανώ­δυ­νο για τα παι­διά μας που τώρα μαθαί­νουν τον κόσμο. Και αυτή η δια­δι­κα­σία πρέ­πει να γίνει όσο πιο στα­δια­κά και ομα­λά γίνε­ται. Και σε αυτό συμ­με­τέ­χου­με όλοι εμείς.

Χρειά­ζε­ται η άσκη­ση; Ξέρου­με όλοι ότι ο αθλη­τι­σμός προ­σφέ­ρει μια σει­ρά από ψυχι­κά και σωμα­τι­κά οφέ­λη. Εν και­ρώ παν­δη­μί­ας μας ξαφ­νιά­ζει ιδιαί­τε­ρα το γεγο­νός ότι η άθλη­ση δεν προ­ω­θή­θη­κε ως μέτρο πρό­λη­ψης και ενί­σχυ­σης του ανο­σο­ποι­η­τι­κού μας. Δεν απέ­κτη­σε τη θέση που της αρμό­ζει και δεν ενθαρ­ρύν­θη­κε ο κόσμος να αθλεί­ται ως ύψι­στο όφε­λός του. Ωστό­σο, ο καθέ­νας μας είναι και πρέ­πει να είναι κυρί­αρ­χος του εαυ­τού του και οφεί­λει να τον σεβα­στεί, δια­χει­ρι­ζό­με­νος αρχι­κά τον ελεύ­θε­ρο χρό­νο του με τρό­πο που θα ωφε­λή­σει τον ίδιο. Καταρ­χάς, η χαρά και η ευε­ξία που θα λει­τουρ­γή­σουν από το πρώ­το 30λεπτο της άσκη­σης είναι από μόνη της λόγος να κινη­το­ποι­η­θού­με. Η αγχο­λυ­τι­κή και εκτο­νω­τι­κή της δρά­ση την περί­ο­δο αυτή είναι πολύ σημα­ντι­κή τόσο σε μικρούς όσο και σε μεγά­λους διό­τι η ψυχο­σω­μα­τι­κή μας κόπω­ση αρχί­ζει και επη­ρε­ά­ζει πλέ­ον αισθη­τά αρκε­τές παρα­μέ­τρους. Στοι­χεία όπως η επι­μο­νή, η απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα, η ενερ­γο­ποί­η­ση, η μεθο­δι­κό­τη­τα προς επί­τευ­ξη στό­χου, η καλ­λιέρ­γεια της αυτο­ε­κτί­μη­σης, η ανά­πτυ­ξη ευγε­νούς άμιλ­λας και η κοι­νω­νι­κο­ποί­η­ση επαν­δρώ­νουν το άτο­μο για την επό­με­νη μέρα, για τα επό­με­νά του σχέ­δια και στόχους.

Να πάει το παι­δί μου προ­πό­νη­ση; Φοβό­μα­στε… Βεβαί­ως και να πάει. Πρέ­πει και έχει ανά­γκη να εκτο­νω­θεί. Έχει ενέρ­γεια που πρέ­πει να διο­χε­τευ­θεί και να κερ­δί­σει έτσι πάλι τη σωμα­τι­κή και ψυχι­κή του ηρε­μία. Επί­σης, είναι σημα­ντι­κό να δει τους φίλους του, τους συνα­θλη­τές του, αυτούς με τους οποί­ους μοι­ρά­ζε­ται κοι­νές στιγ­μές και όνει­ρα. Και αφή­στε το να πάει, όσο το επι­θυ­μεί και σε όποιο άθλη­μα επι­θυ­μεί. Σε αυτό για το οποίο του γεν­νή­θη­κε η ανά­γκη όλον αυτόν τον και­ρό που ήταν κλει­σμέ­νο και απο­στα­σιο­ποι­η­μέ­νο. Και ας μην είναι το ίδιο με πριν την παν­δη­μία. Είναι όμως αυτό που για τον οποιο­δή­πο­τε λόγο του δημιουρ­γή­θη­κε ενδιαφέρον.

Τι χρειά­ζε­ται να προ­σέ­ξου­με; Χρειά­ζε­ται ωστό­σο να γίνουν κάποιες ενέρ­γειες. Αρχι­κά ο γονέ­ας πρέ­πει να εξε­τά­σει αν το αθλη­τι­κό περι­βάλ­λον στο οποίο εμπλέ­κε­ται το παι­δί του είναι ασφα­λές, κατά πόσο οι αρμό­διοι ανα­γνω­ρί­ζουν την αξία της τήρη­σης των υγειο­νο­μι­κών πρω­το­κόλ­λων και σε τι βαθ­μό ακο­λου­θού­νται τα μέτρα προ­στα­σί­ας. Επί­σης, χρειά­ζε­ται να βοη­θή­σει το παι­δί του ώστε να εκπαι­δευ­τεί σωστά και να τηρεί βασι­κούς κανό­νες υγιει­νής και μέτρων προ­στα­σί­ας. Ωστό­σο, είναι σημα­ντι­κό να εκφέ­ρει γνώ­μη ακό­μη και να δια­μαρ­τυ­ρη­θεί, να διεκ­δι­κή­σει όπου παρα­τη­ρή­σει μη τήρη­ση των μέτρων και απε­ρι­σκε­ψία απέ­να­ντι στο πρό­βλη­μα. Η τήρη­ση των υπο­χρε­ώ­σε­ων από προ­πο­νη­τές, διοί­κη­ση, δημο­τι­κές αρχές απο­τε­λεί υπο­χρέ­ω­ση και είναι απα­ραί­τη­τη συν­θή­κη ώστε να αισθαν­θούν όλοι ο εμπλε­κό­με­νοι ασφά­λεια και να συνε­χι­στεί η ενα­σχό­λη­ση του παι­διού με τον αθλη­τι­σμό χωρίς δια­κο­πές, φόβο και εμπό­δια. Και αυτό όλο χρειά­ζε­ται να γίνει με όλους τους τρό­πους, ανοί­γο­ντας αν χρεια­στεί το παι­χνί­δι στο γήπε­δο των διεκ­δι­κή­σε­ων χωρίς συμ­βι­βα­σμούς με τα λίγα. Πρέ­πει οι απο­φά­σεις μας να παρ­θούν με δια­κρι­τι­κό­τη­τα, χωρίς εντέ­λει να επι­βα­ρύ­νε­ται κι άλλο το παι­δί. Δεν το αφο­ρά, δεν φταί­ει. Επί­σης, είναι πολύ σημα­ντι­κό να τηρεί­ται μια σει­ρά στην όλη δια­δι­κα­σία… είναι ωφέ­λι­μο π.χ. το παι­δί να ετοι­μά­ζει από μόνο του την τσά­ντα του, να θυμη­θεί τη ρου­τί­να που πρέ­πει να ακο­λου­θή­σει, να τηρή­σει ωρά­ρια και δια­δι­κα­σί­ες που σχε­τί­ζο­νται τόσο με την ομα­λή ροή της προ­πό­νη­σης, αλλά και της αίσθη­σης ασφά­λειας σε σχέ­ση με την πανδημία.

Πώς πρέ­πει να το χει­ρι­στώ σαν γονέ­ας; Η παν­δη­μία είναι εδώ λοι­πόν και πρέ­πει να παρα­μεί­νου­με προ­σε­χτι­κοί και σε επα­γρύ­πνη­ση. Τι χρεια­ζό­μα­στε σήμε­ρα; Ψυχραι­μία, πίστη και μνή­μη. Ακό­μη και αν νιώ­θου­με ανα­σφα­λείς, πρέ­πει να δεί­χνου­με ότι μπο­ρούν τα παι­διά να μας εμπι­στευ­θούν ‑για­τί ενδια­φε­ρό­μα­στε γι’ αυτά και για­τί θέλου­με το καλό τους και χρειά­ζε­ται να το ξέρουν, χρειά­ζε­ται να τους το θυμί­ζου­με. Είναι σημα­ντι­κό πλέ­ον το παι­δί να αισθά­νε­ται ότι μπο­ρεί να κάνει όνει­ρα και σχέ­δια για τις επό­με­νες μέρες, μπο­ρεί να περά­σει όμορ­φα και να δεσμευ­τεί με επι­λο­γές. Χρειά­ζε­ται να προ­σπα­θή­σου­με οι γονείς να τηρού­με τις υπο­σχέ­σεις μας και να βρί­σκου­με διε­ξό­δους για τα παι­διά μας. Να μιλά­με με τα παι­διά μας…

Να εμπι­στευ­θού­με τα παι­διά μας; Παρα­τη­ρώ­ντας τα παι­διά μας μες στην παν­δη­μία είδα­με ότι κατέ­βα­λαν μεγά­λη προ­σπά­θεια και φέρα­νε εις πέρας μια πρω­τό­γνω­ρη για αυτά κατά­στα­ση. Αυτή η δια­δι­κα­σία ήταν και για τα παι­διά μας επί­πο­νη και σύν­θε­τη. Αρκε­τά δυσκο­λεύ­τη­καν και αντι­με­τώ­πι­σαν ζητή­μα­τα που δεν σχε­τί­ζο­νταν με τα ίδια, παρά με την κοι­νω­νι­κή διά­στα­ση που πρό­βαλ­λε η κατά­στα­ση αυτή. Π.χ. απου­σία υπο­λο­γι­στών από το σπί­τι, χαμη­λή σύν­δε­ση λόγω περιο­χών, αδυ­να­μία γονέα να στη­ρί­ξει τη δια­δι­κα­σία λόγω εργα­σί­ας κλπ. Επί­σης, ήρθαν αντι­μέ­τω­πα με μια σει­ρά από δυσκο­λί­ες κατά τη διάρ­κεια του μαθή­μα­τος, όπως συμ­με­το­χή σε πλατ­φόρ­μα η οποία χρεια­ζό­ταν δια­χεί­ρι­ση κου­μπιών και συμ­βό­λων, προ­σαρ­μο­γή σε έναν δια­φο­ρε­τι­κό τρό­πο διδα­σκα­λί­ας, αντι­με­τώ­πι­ση δια­δι­κτυα­κών ζητη­μά­των, άβο­λες συν­θή­κες λόγω χρή­σης κάμε­ρας, προ­σπά­θεια εναλ­λα­κτι­κού τρό­που επι­κοι­νω­νί­ας με εκπαι­δευ­τι­κό και συμ­μα­θη­τές και άλλα πολ­λά… ωστό­σο προ­σπά­θη­σαν να αντα­πο­κρι­θούν. Και όλο αυτό ξανά και ξανά!! Για­τί να μην τα εμπι­στευ­θού­με και να μην τα ακού­σου­με λοι­πόν; Τα κατά­φε­ραν! Για­τί να μη δού­με τις πραγ­μα­τι­κές τους ανά­γκες και να τους δώσου­με την ευκαι­ρία να εκφρα­στούν; Βλέ­που­με λοι­πόν ότι ενώ χρειά­στη­καν τον χρό­νο τους να προ­σαρ­μο­στούν στις νέες συν­θή­κες, ωστό­σο τις υιο­θέ­τη­σαν και τις τήρησαν.

Επί­σης, χρειά­ζε­ται να λάβου­με υπό­ψη ότι τα παι­διά σε σχέ­ση με τον αθλη­τι­σμό δεν αντι­λαμ­βά­νο­νται ‑με την ίδια ευκο­λία όπως εμείς- τα οφέ­λη της άσκη­σης και τη σημα­σία που έχει να τηρή­σουν συνει­δη­τά τις «υπο­χρε­ώ­σεις» τους. Υπάρ­χουν φορές που δεν έχουν «ρολόι», δεν μπο­ρούν να πουν με ευκο­λία στον εαυ­τό τους τώρα πρέ­πει να παί­ξω και να περά­σω καλά — η μαμά μου με έφε­ρε ως εδώ και πλή­ρω­σε για μένα άρα πρέ­πει να τα πάω τέλεια — τώρα να χαρώ.… τώρα να βγω από το σπί­τι, τώρα να γυρί­σω στο σπί­τι… Το γεγο­νός ότι δεν αντι­λαμ­βά­νο­νται τη σημα­σία που έχει να μη χάνουν προ­πο­νή­σεις, την αξία να συμ­με­τέ­χουν ενερ­γά στην προ­πό­νη­ση, να τηρούν ένα σωστό δια­τρο­φι­κό πλά­νο και επαρ­κή ύπνο κλπ., μας φέρ­νει στη θέση εκεί­νη να τους δεί­ξου­με μέσα από τη δική μας στα­θε­ρή στά­ση και ενθάρ­ρυν­ση, μέσα από το διά­λο­γο, τις εναλ­λα­κτι­κές επι­λο­γές και την ενσυ­ναί­σθη­ση ότι ο αθλη­τι­σμός είναι πολύ περισ­σό­τε­ρο από μάθη­μα — είναι στά­ση ζωής! Και για αυτό πολ­λές φορές χρειά­ζε­ται να μην είμα­στε προ­σκολ­λη­μέ­νοι ως γονείς στα «πρέ­πει» της δια­δι­κα­σί­ας, αλλά στην ίδια τη δρά­ση με απώ­τε­ρο στό­χο την καλ­λιέρ­γεια αγά­πης προς τη διά βίου άσκηση.

Υπάρ­χουν φορές που το παι­δί μου δεν έχει διά­θε­ση να πάει στις προ­πο­νή­σεις, τι να κάνω; Η αλή­θεια είναι ότι οφεί­λου­με να κατα­νο­ή­σου­με πως η παν­δη­μία έχει επη­ρε­ά­σει τα παι­διά μας με πολ­λούς τρό­πους. Ένας από αυτούς είναι ότι βγή­κα­νε από μια «ρου­τί­να» δρα­στη­ριο­τή­των, γεγο­νός που τα απο­συ­ντό­νι­σε. Αρκεί να σκε­φτού­με πόσες φορές εμείς αισθαν­θή­κα­με δυσκο­λία να ανα­προ­σαρ­μο­στού­με σε συν­θή­κες ‑πόσο μάλ­λον τα παι­διά μας, τα οποία δεν έχουν τον ίδιο βαθ­μό συνει­δη­το­ποί­η­σης των οφε­λών της ίδιας της προ­πό­νη­σης και το κυρί­αρ­χό τους κρι­τή­ριο είναι κατά πόσο είναι οι φίλοι τους εκεί, κατά πόσο βλέ­πουν να μπο­ρούν να απο­δώ­σουν ή κατά πόσο έχα­σαν εκεί που κέρ­δι­ζαν. Αρκεί να σκε­φτού­με ότι δεν έχουν την ίδια υπο­μο­νή να ξανα­προ­σπα­θή­σουν και η έννοια της ματαί­ω­σης είναι πολύ έντο­νη στις μικρές ηλι­κί­ες. Άρα, χρειά­ζε­ται η δική μας στα­θε­ρή θέση απέ­να­ντι σε όλο αυτό, παρό­τρυν­ση του παι­διού να συνε­χί­σει, υπεν­θύ­μι­ση των ωραί­ων στιγ­μών που είχε εντός γηπέ­δων πριν την παν­δη­μία, συζή­τη­ση γύρω από τα θέλω του και ασφα­λώς του δίνου­με το χώρο να επα­νέλ­θει αρμο­νι­κά, με τον δικό του ρυθ­μό και χωρίς πίεση.

Συνε­πώς, αγα­πη­μέ­νε μου γονέα, δεν χρειά­ζε­ται να αγχω­θείς διό­τι ξέρεις καλύ­τε­ρα από τον καθέ­να μας τις ανά­γκες του παι­διού σου και είμαι σίγου­ρη ότι προ­σπα­θείς για το καλύ­τε­ρο! Οπό­τε, δεν χρειά­ζο­νται τύψεις και υπέρ­με­τροι προ­βλη­μα­τι­σμοί, δεν χρειά­ζε­ται άγχος, παρά μόνο όμορ­φες επι­λο­γές, εποι­κο­δο­μη­τι­κές συζη­τή­σεις, κοι­νές απο­φά­σεις και εμπι­στο­σύ­νη! Εξάλ­λου, το παι­δί σου είναι μονα­δι­κό! Το κάθε παι­δί είναι μονα­δι­κό και στον τρό­πο που σκέ­φτε­ται και στον τρό­πο που εκφρά­ζε­ται. Η εκά­στο­τε δύσκο­λη ή λιγό­τε­ρο δύσκο­λη συν­θή­κη αφή­νει το δικό της απο­τύ­πω­μα σε αυτό και εκεί χρειά­ζε­ται εξα­το­μι­κευ­μέ­νη αντι­με­τώ­πι­ση, χωρίς συγκρί­σεις και προσ­δο­κί­ες. Απλώς θέλει ειλι­κρί­νεια και αγάπη.

Μαρ­κά­τη Αλεξάνδρα
Υπο­ψή­φια Διδά­κτωρ Αθλη­τι­κής Ψυχο­λο­γί­ας, ΣΕΦΑΑ Αθη­νών Msc Applied Sport Psychology, Cardiff, Wales Msc Μεθο­δο­λο­γία Αθλη­τι­κής Έρευ­νας, ΣΕΦΑΑ Αθηνών